Paro Mowinjore Kuom Kong’o

TONY, mowuo kuome e sula motelo mar gasedni, ne nyalo bedo gi ngima mopogore kane onyalo yie ni ne omadho kong’o ahinya. Kata kamano, nikech ne onyalo madho kong’o ahinya to onge hinyruok moneno, ne oparo ni ochiko ngimane e yo maber. Ang’o momiyo parono ok ne ni kare?

Madho kong’o ahinya nomone ng’ado paro e yo makare. Bedni nong’eyo kata ok nong’eyo, fuon maduong’ machiko ringrene, pache kod kaka owinjo e dende, tiende ni obwongone, koro ne ok ti maber nikech kong’o. Kaka nomedo madho kong’o e kaka obwongone ne medo kethore.

Wach mar ariyo momiyo Tony ne ok nyal nono ngimane e yo maber ne en gombo mar siko komadho kong’o. Allen, mowuo kuome e sula motelo, mokwongo ne ok oyie ni omadho kong’o ahinya. Owacho kama: “Ne atimora ni ok amadh kong’o, kendo natemo umo timna mar mer. Gima natimo en geng’o ng’at ma ne dwaro tama madho kong’o.” Kata obedo ni jomoko ne nyalo neno ni kong’o ketho ngima Tony kod Allen, gin to ne gineno ni onge gima rach kodgi. Ji ariyogi ne dwarore ni okaw okang’ mondo gilo timgi mar metho ahinya. Okang’ mane?

Kaw Okang’!

Ji mang’eny ma tinde ok madh kong’o ahinya osekawo okang’ kaluwore gi weche ma Yesu ne owachogi: “Ka wang’i ma korachwich chwanyi, gole oko, iwite oa kuomi; nikech da berni ka fuondi achiel olal, to kik dendi duto owit e Gehenna.”​—Mathayo 5:29.

Yesu ok ne jiw ji mondo ohiny ringregi. Gima nojiwo gi ranyisino en ni mondo waikre weyo chuth gimoro amora manyalo ketho winjruokwa gi Nyasaye. En adier ni okang’ ma wakawo nyalo miyo wawinj malit e chunywa. Kata kamano, okang’ ma wakawono biro ritowa kuom paro kata gik manyalo miyo wamadh kong’o e yo marach. Omiyo, ka chuny jomoko chandore nikech imetho ahinya, kaw okang’ mar duoko kar kong’o mimadho chien.a Ka ineno ni duoko kar kong’o mimadho chien tekni, ber ka iweyo madhe chuth. Kata obedo ni mano nyalo bedo malit, ber timo kamano moloyo ka ngimani okethre.

Kata bed mana ni ok in jakong’o, be nyalo bet ni imadho kong’o ahinya? Ka en kamano, gin okang’ mage manyalo konyi mondo iti gi kong’o e yo mowinjore?

Kama Inyalo Yudoe Kony

1. Bed gi yie kuom teko mar lamo mawuok e chunyi. Muma chiwo puonjni ne jogo duto madwaro moro Jehova Nyasaye: “E weche duto umi Nyasaye ong’e gik mudwaro, kulemo, kusayo, kendo kugoyone erokamano. Mi kuwe mar Nyasaye, modhierore ng’eyo, norit chunyu gi parou e Kristo Yesu.” (Jo Filipi 4:6, 7) Ang’o minyalo kwayo e lamo mondo ibed gi paro mokuwe?

Yie ni in gi chandruok mar metho ahinya, chandruok ma in ema nyaka ilo. Nyiso Nyasaye gima idwaro timo kuom chandruogni biro miyo ogwedh kinda mitimo mondo iyud yweyo kendo geng’o chandruoge madongo moloyo. “Ng’a maumo richone ok noyud hawi; to ng’a mahulogi, mi oweyogi, nokeche.” (Ngeche 28:13) Yesu bende nowacho ni wanyalo lamo kama: “Kik iterwa kar tem, to ireswa kuom Ng’a Marachno.” (Mathayo 6:13) Kata kamano, ang’o minyalo timo kaluwore gi lamo mari, kendo ere kama inyalo yudoe dwoko kuom sayo magi?

2. Yud teko kuom Wach Nyasaye. “Wach Nyasaye ongima, kendo otiyo . . . kendo oketo bura ni paro kod dwaro manie chuny ng’ato.” (Jo Hibrania 4:12) Ji mathoth ma ne madho kong’o ahinya chon oseyudo kony kuom somo kendo paro matut pile weche manie Muma. Jandik-zaburi ma noluoro Nyasaye nondiko kama: “Jali ojahawi mak wuoth e yor rieko ma jo maricho ng’ado, . . . to morne maduong’ en kuom chik Jehova, to oparo aming’a kuom chikne odiechieng’ gi otieno. . . . Gi motimo duto nobedi gi hawi.”​—Zaburi 1:1-3.

Allen, ma puonjruokne gi Joneno mag Jehova nokonye loyo chandruok ma ne en-go mar mer, wacho kama, “An gadier ni ka dine bed ni ok apuonjora Muma, dine asetho.”

3. Nyag kido mar ritruok. Muma wacho ni jogo ma ne mer chon e kanyakla mar Jokristo ne oluok “kuom roho mar Nyasachwa.” (1 Jo Korintho 6:9-11) E yo mane? Yo achiel ma ne okonygigo weyo tim mar mer kod goyo koko en nyago kido mar ritruok, ma en kido ma ng’ato nyago kokalo kuom kony mar roho maler mar Nyasaye. “Kik umer; mano en anjawo, to mondo upong’ gi roho.” (Jo Efeso 5:18; Jo Galatia 5:21-23) Yesu Kristo nosingo ni “Wuoru me polo ok nochiw mokadho Roho Maler ni jo ma kwaye koso?” Omiyo, “kwauru, eka nomiu.”​—Luka 11:9, 13.

Jogo madwaro lamo Jehova e yo moyiego nyalo nyago kido mar ritruok kuom somo kendo puonjruok Muma kod lamo pile kowuok e chunygi. Kar mondo chunyi onyosre, yie gi singo ma Wach Nyasaye chiwoni: “En ma chuoyo kuom roho, noka ngima mochwere kuom roho. Kik waol gi timo maber, nikech wanake ka ndalo ogik, ka ok wanyosore.”​—Jo Galatia 6:8, 9.

4. Yier osiepe mowinjore. “Ng’a mawuotho kod jo mariek nobedi mariek; to ng’a ma wadgi jo mofuwo none chandruok.” (Ngeche 13:20) Nyis osiepeni paro ma iseng’ado mar tiyo gi kong’o e yo mowinjore. Kata kamano, Wach Nyasaye golo siem ni kiweyo “mer, tugo e thum, [kod] madho kong’o,” osiepeni machon biro ‘wuoro kendo hangi.’ (1 Petro 4:3, 4) Ikri mar ng’ado osiep gi joma jaro paro miseng’ado mar tiyo gi kong’o e yo mowinjore.

5. Ket tong’ mowinjore. “Kik uluw tim pinyni, to lokreuru ka parou doko manyien; eka ununyal ng’eyo gino ma Nyasaye dwaro​—⁠en gi maber, malong’o, molony.” (Jo Rumi 12:2) Ka iweyo mondo puonj mag Wach Nyasaye ema oketni tong’ kar weyo osiepeni kata “pinyni” ema oketni tong’, ibiro bedo gi ngima mamoro Nyasaye. To ere kaka inyalo ng’eyo tong’ mowinjore kodi?

Kong’o mamoni tiyo gi paro e yo makare ok owinjore kodi. Kuom mano, kiyiero mar madho kong’o, ok en gima nyiso rieko keto tong’ mamiyo ibedo e kind ng’at ma pache tiyo kod ng’at momer. Kik iwe luoro mar dhano omoni luwo yiero makare miseng’ado kuom kong’o. Ket tong’ maber kendo mowinjore, maok bi miyo imethi mokalo tong’.

6. Puonjri kwer. “Wachu ka en ‘Ee,’ mondo osik mana ‘Ee’; to ka en ‘Ooyo,’ mondo osik mana ‘Ooyo.’” (Mathayo 5:37) Puonjri kwero e yo mamuol joma chuni mondo imadh kong’o. “Wachu mondo obed mang’won pile, kendo obed gi ndhadhu, mondo ung’e kaka owinjore udwok ng’ato ka ng’ato.”​—Jo Kolosai 4:6.

7. Many kony. Many kony kuom osiepe manyalo jiwi kuom paro ma iseng’ado mar tiyo gi kong’o e yo mowinjore kendo manyalo konyi e winjruokni gi Nyasaye. “Jariyo oloyo achiel gi ber, ni kech gin gi pok maber kuom tichgi mapek. Ni mar ka gipodho, achiel ochungo wadgi.” (Eklesiastes 4:9, 10; Jakobo 5:14, 16) The National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism me piny Amerka bende chiwo paro ni: “Duoko kar kong’o mimadho chien nyalo bedo matek seche moko. Kwa joodi kod osiepeni mondo okonyi.”

8. Kik ilok paro miseng’ado. “Beduru jo ma winjo wach kendo timo, ok jo ma winjo kende, kuwuondoru uwegi. To en ma nono chik makare, ma miyowa bedo thuolo, kosiko kotimo kamano, kendo ok obed ng’at ma winjo wach, mi wiye wilgo, to en jatim tich; noguedh jali e tichne.”​—Jakobo 1:22, 25.

Weyo Bedo Misumba Kong’o

Ok ni ji duto ma madho kong’o mokalo tong’ ema bedo jomer. Kata kamano jomoko chako madho kong’o mang’eny, kata chako madhe pile ma gibed wasumb kong’o. Nikech bedo wasumb kong’o oriwo madhe kendo siko ka ng’ato paro kuome, joma gombo weye dwarore ni otim gik mamoko bende moriwo weye kaachiel gi yudo kony ma Nyasaye chiwo. Allen paro kama: “Ka naweyo kong’o, nawinjo lit ahinya e denda. Kanyo ema nafwenyo ni ne dwarore ayud thieth kamedo gi kony ma ne ayudo kowuok kuom Nyasaye.”

Dwarore ni joma metho ahinya oyud thieth mondo giked matek eka gibed gi winjruok maber gi Nyasaye kendo weyo madhe ahinya.b Jomoko to dwarore mondo orwak e osiptal mondo okonygi loyo chandruok mabiro kinde matin bang’ weyo kong’o, kata yudo kony mondo gilo gombo maduong’ ma gibedogo kuom kong’o, kendo konyogi weye chuth. Wuod Nyasaye ma en jatim honni nowacho kama: “Jo mangima ok dwar jathieth, mak mana jo matuo.”​—Mariko 2:17.

Ber Mabedoe Kuom Luwo Chik Nyasaye

Puonj maber manie Muma e wi kong’o wuok kuom Nyasaye madier, madwaro ni wabed gi ngima maber, ok mana sani kende, to nyaka chieng’. Higini piero ariyo gang’wen bang’ Allen weyo kong’o, owacho kama: “Ne en gima ber ahinya ng’eyo ni ne anyalo bedo ng’at mopogore, ng’eyo ni Jehova ne dwaro konya mondo atim lokruok e ngimana, kendo ni ne . . .” Wuoyo tamo Allen nikech paro kaka ngimane ne chal miyo odwaro ywak. “Mm, . . . ng’eyo ni Jehova ong’eyo, odewo kendo ochiwo kony madwarore osebedo kajiwa.”

Omiyo ka in misumba kong’o, kik ing’ad mapiyo ni ok inyal yudo kony moro amora. Allen kod jomoko mang’eny bende ne nigi chandruok kaka ma in-gono, kata kamano giseweyo madho kong’o ahinya kata weye chuth. Ok giyuag ang’e, in bende ok ibi yuago ang’e.

Ka iyiero ni ibiro madho kong’o e yo mowinjore kata ing’ado ni ok ibi madhe chuth, luw puonjni manyiso hera mar Nyasaye: “Ma di niwinjie chikna! eka dibedo gi kuwe kaka aora, gi tim makare kaka apaka me nam.”​—Isaiah 48:18.

[Weche moler piny]

[Sanduk/​Picha manie ite mar 8]

Dibed ni Kong’o Chiko Ngimana?

Inyalo penjori kama:

• Dibed ni amadho kong’o ahinya moloyo kaka namadho chon?

• Dibed ni amadho kong’o ding’eny moloyo chon?

• Dibed ni tinde amadho kong’o ma nigi teko ahinya moloyo ma namadho chon?

• Be amadho kong’o mondo aring parruok kod chandruoge?

• Be osiepna moro kata achiel kuom joodwa osenyisa ni amadho kong’o ahinya?

• Be kong’o osekelona chandruok e ot, e tich, kata e kinde mag yueyo?

• Be juma nyalo rumo kapok amadho kong’o?

• Dibed ni aneno marach ka jomoko ok dwar madho kong’o?

• Be apando jomoko kar romb kong’o ma amadho?

Kapo ni dwoko mari e achiel kuom penjogi kata moko kuomgi en ee, nyalo dwarore ni ikaw okang’ mondo itim lokruok.

[Sanduk/​Picha manie ite mar 9]

Timo Yiero Maber e Wach Kong’o

Kapok imadho kong’o, non ane paro maluwogi:

• Be owinjore amadh kong’o?

Paro: Ng’at maok nyal rito kar romb kong’o momadho, onego owe madhe.

• Onego amadh kong’o maromo nade?

Paro: Ng’e kar romb kong’o minyalo madho kapok ochopo kama ok inyal ng’ado paro e yo mowinjore.

• Abiro metho e kinde mage?

Paro: Ok ka adwaro chako riembo kata timo gik moko madwaro ni mondo ng’ato onen maber; ok ka adwaro timo gik motudore gi lamo Nyasaye; ok ka an gi ich; ok e kinde ma atiyo gi yien moko mag thieth.

• Abiro metho kanye?

Paro: Kuonde mowinjore; ok kama opondo; ok e nyim joma ka oneni kimetho to biro chwanyore.

• Abiro metho gi ng’a?

Paro: Ka an gi osiepe mowinjore kata joodwa; ok kod joma metho ahinya.

[Sanduk/Picha manie ite mar 10]

Wach Nyasaye Konyo Ng’at ma ne Mer Chon

Supot mawuok e piny Thailand ne madho kong’o ahinya. Mokwongo nometho mana godhiambo kende. Mosmos nochako metho gokinyi, kae to bang’e godiechieng’. Kinde duto nometho mana ni mondo omer. Bang’e, nochako puonjore Muma gi Joneno mag Jehova. Kane opuonjore ni Jehova Nyasaye kwedo mer, Supot noweyo madho kong’o. Kata kamano, bang’ kinde, nodok e timne mar mer. Joode nobedo gi luoro.

Kata kamano, Supot pod nohero Jehova kendo nodwaro lame e yo mowinjore. Osiepene nodhi nyime ka konye kaachiel gi jiwo joode mondo omed konye kendo kik giol. E kindego, weche mayudore e 1 Jo Korintho 6:10 ni ‘jomer ok nocham gikeni mag Pinyruodh Nyasaye,’ nokonyo Supot neno gimomiyo ne dwarore ni otim lokruok. Nofwenyo ni ne dwarore mondo otim duto monyalo mondo olo timne mar mer.

Omiyo, Supot nong’ado mar weyo kong’o chuth. Bang’e, kokalo kuom kony mar roho maler mar Nyasaye, Wach Nyasaye, kod kony mawuok kuom joode kaachiel gi kanyakla, Supot noyudo teko kendo noloyo gombo ma ne en-go mar kong’o. Joode ne mor ahinya kane ochiwore ne Nyasaye kendo obatise. E kindegi Supot yudo mor ahinya kuom bedo gi winjruok maber gi Nyasaye gima nosebedo kogombo, kendo otiyo gi thuolone e konyo jomoko mondo obed gi winjruok maber gi Nyasaye.