Jehova Noguedha Moloyo Kaka Naparo

Gikone ka naloyo luoro kod kiawa ma ne an-go ma abedo painia, ngimana nolokore mopogore gi kaka naparo. (Efe. 3:20) Ang’eyo ni samoro igombo ng’eyo gima notimore. We aomni gi e tiende.

Nonyuola Berlin e piny Germany dweche moko matin bang’ ka Lweny mar Ariyo mar Piny Mangima nosechakore e higa mar 1939. E higa mar 1945 ka koro lwenyno ne chiegni rumo, ndeke moting’o mbom ne siko ka muojo mbomgo e Berlin duto. Chieng’ moro ne omuoj mbom e taon kama ne wadakie. Ne waringo gi joodwa nyaka kama ne oket ma ji ne geng’oree sama omuoj mbom. Mondo kik negwa, bang’e ne waringo ma wadhi Erfurt kuma ne onyuolie mamawa.

Mamawa ne manyo adiera gi kinda ahinya. Nosomo buge mag jolony mathoth kendo notimo nonro e wi dinde mang’eny, to mago duto ne ok oloyone riyo ma ne en-go. E higa mar 1948 kama, Joneno mag Jehova ariyo nolimowa. Mamawa norwakogi e ot mi openjogi penjo modhuro. Ka mama nosegoyo kodgi mbaka kuom thuolo ma romo sa achiel kama, nonyisa gi nyaminwa matin niya: “Ayudo adiera!” Mapiyo bang’ mano, ne wachako dhi e chokruoge ma nitimo Erfurt ka an gi mamawa gi nyaminwa.

E higa mar 1950, ne wadok Berlin. Ne wadhi e kanyakla ma Berlin-Kreuzberg. Bang’e ne wadar wadhi kama chielo mana e i Berlin kanyo. Koro ne wan e kanyakla ma Berlin-Tempelhof. Bang’ kinde, ne obatis mamawa; an to pod nadigni matin. Nikech ang’o?

KAKA NALOYO LUORO MA NE AN-GO

Natimo dongruok mos ahinya nikech ne aluoro wang’ ji. Kata obedo ni nadhiga lendo, higni ariyo nokalo ma ok awuoyo gi ng’ato ang’ata. Weche nolokore ka nachako mako osiep gi owete gi nyimine ma nosenyiso chir mathoth e tiyo ne Jehova. Moko kuomgi nosenano e tuech kuonde ma sirkand Nazi ne sandoega ji kata e jela ma East Germany. Moko bende ne pando buge mi gikowgi East Germany kata obedo ni timo mano ne nyalo miyo otuegi e jela kofwenygi. Ranyisi margi nomulo chunya ahinya. Nachako paro e chunya ni, ‘Ka owete gi nyiminego ne nyalo timo mago duto ne Jehova kod Jokristo wetegi kata obedo ni mano ne nyalo kelonegi hinyruok, tho, kata tuech, kare an be onego atim kinda awera gi luoro mang’eny.’

Nachako loyo luoro mosmos ka ne wachako timo kampen makende mar lendo ma notim e higa mar 1955. E barua moro ma noket e Informant,a Owadwa Nathan Knorr nolando ni kampenno e ma ne en kampen maduong’ie mogik ma riwruokwa nosetimo chop kindeno. Nowacho ni ka jolendo duto ne nyalo siro kampenno, “dweno e ma ne wadhi lendee e okang’ malach ma pok nolendee nyaka nene.” To mano e gima notimore. Kinde machuok bang’ kampenno, nachiwora ne Jehova mi obatisa e higa mar 1956 kanyachiel gi babawa kod nyaminwa. Mapiyo nono, ne nyaka atim yiero machielo mapek.

Kuom higni mang’eny, nang’eyo ni nonego abed painia, kata kamano, nasiko ka achore achora nyime. Nakwongo ayiero puonjora tij ng’iewo gik moko kendo usogi e pinje mamoko. Bang’ puonjora tijno, nadwaro ni atime kuom kinde mondo amed lony e tijno. E higa mar 1961, nayudo tich e taon mar Hamburg ma e taon maduong’ mogik kuom taonde duto ma ni e dho wath e piny Germany. Kaka namedo tiyo tijno, e kaka namedo choro tij painia nyime. Nadhi timo nang’o?

Amor ni Jehova notiyo gi Jokristo wetena e konya ng’eyo gik ma nonego aket mokwongo e ngimana. Thoth osiepena nosechako tij painia kendo ne giketona ranyisi maber. E wi mano, Owadwa Erich Mundt ma nosegatue kuonde ma nisandoe ji, nojiwa mondo agen kuom Jehova. Nonyisa ni e kuonde ma nisandoe jigo, owete ma nogenore giwegi bang’e nobedo mayom yom. Joma nomakore gi Jehova chuth to nonano nyaka giko kendo ne gisiro riwruok mar oganda Jehova ahinya.

Bende, Owadwa Martin Poetzinger ma bang’e nobedo e Bura Matayo nosiko ka jiwo owete konyisogi ni, “Chir e mwandu ma berie mogik ma ng’ato nyalo bedogo!” Bang’ paro wechego matut, naweyo tij yuto ma natimo mi abedo painia e dwe mar Jun 1963. Mano e yiero maberie mogik ma natimo! Bang’ dweche ariyo kata ka pok nachako manyo tich machielo, nomiya migawo mar bedo painia makende. Bang’ higni matin, Jehova noguedha moloyo kaka naparo. Nogwela e klas mar 44 e Skul mar Gilead.

SKUL MAR GILEAD NOPUONJA GIMORO MADUONG’ AHINYA

Achiel kuom gik madongo ma napuonjora kuom Owadwa Nathan Knorr kod Owadwa Lyman Swingle en ma: “Kik chunyi jog piyo ma iwe migawo.” Ne gijiwowa mondo wasik e migawo kata ka waromo gi pek moko. Owadwa Knorr nowachonwa kama: “Ibiro keto pachi kuom ang’o? Dibed ni ibiro keto pachi kuom chilo, chwarni, kata dhier? Koso ibiro keto pachi kuom yiende, maupe, kod joma mor miromogo? Puonjri hero ji!” Chieng’ moro Owadwa Swingle nodwa ywak ka nolero gimomiyo chuny owete moko nojok. Nochopo kama noweyo wuoyo komondi e ka bang’e odhi nyime gi twak. Wachno nomulo chunya ahinya ma ang’ado ni abiro dhi nyime makora gi Kristo kod owetene.​—Mat. 25:40.

Ka ne osemiwa barupe ma ne nyiso kuonde ma nomiwae migawo, Jo-Bethel moko nopenjowa kuma noorwae. Ne gipwoyo ng’ato ka ng’ato, to ka ne gipenja mara ma anyisogi ni adhi Congo (Kinshasa), ne gihum mi giwacho ni: “Mayoo, Congo! Jehova mondo obed kodi!” E kindeno, Congo (Kinshasa) nong’ere e piny ngima nikech lweny kod nek. Kata kamano, nasiko ka aparo mana gik ma napuonjora e skul. Mapiyo bang’ nyasi mar tieko Gilead e dwe mar Septemba 1967, nawuok adhi Kinshasa ma e taon maduong’ e piny Congo ka an gi Heinrich Dehnbostel kod Claude Lindsay.

MIGAWO MA NOTIEGOWA AHINYA E TIJ MISONARI

Ka ne wachopo Kinshasa, ne wapuonjore dho French kuom dweche adek. Bang’ mano, ne wadhi Lubumbashi ma chon niluongo ni Elisabethville, ma ni yo milambo ma chiegni gi boda mar Zambia gi Congo. Ne wadhi dak e ot ma jomisonari ne dakie e chuny Lubumbashi.

Nikech thoth alwora mag Lubumbashi ne pok olendee, ne wamor ahinya ng’eyo ni wan e joma nohango lendo tik-tik ne jokono. Mapiyo nono, ne wabedo gi jopuonjre Muma mathoth mohingowa tayo te. Bende, ne walendo ne jotij sirkal kod polise. Ji mang’eny nomiyo Muma luor kendo ne ok gichayo tijwa mar lendo. Thoth ji ne wacho Kiswahili, omiyo, an kod Claude Lindsay ne wapuonjore dhokno. Bang’ ng’eyo Kiswahili, noterwa e kanyakla mitiyoe gi dhokno.

Kata obedo ni nitie gik mang’eny ma ne morowa ahinya e tij lendo, pek moko be ne nitie. Seche moko ne waromoga gi jolweny momer to oting’o bunde kata polise ma ne theko ahinya, kendo ne gihangonwaga wach. Chieng’ moro, polise moko ma ne nigi bunde nomonjowa e chokruok ma ne watimo e ot ma jomisonari nodakie mi gimakowa. Ne giterowa ka polis mi gichunowa mondo wabed piny e dier ot nyaka sa apar odhiambo e ka gigonyowa.

E higa mar 1969, nomiya migawo mar bedo jarit malworo. Migawono ne miyo seche moko awuotho gi tienda ahinya ka ayoro bunge, lum moyugno, kod chuodho, ma en gima thoth Jo-Afrika ong’iyogo. E gweng’ moro, gweno moro ne nindo gi nyithinde e bwo otanda ma nanindee. Wiya pok owil gi kaka nokonyaga chiewo kogwen kogoyo koko. Aparo bende kaka ne wajagoyo mbekni Muma gi owete ka waoyo mach godhiambo.

Achiel kuom pek madongo ma ne waromogo en bedo gi joma ne wuondore ni gin Joneno mag Jehova to konchiel ne giriwo lwedo grub siasa ma niluongo ni Kitawala.b Moko kuomgi nosebatis mi gibedo nyaka jodong-kanyakla. Owete gi nyimine ma nomakore gi Jehova noelo timbe mag joma ne chalo ‘lwendni mopondogo.’ (Juda 12) Gikone, Jehova nogologi e kanyaklane. Bang’ mano, ji mang’eny nochako rwako adiera.

E higa mar 1971, notera e ofis ma Kinshasa kama nomiyae migepe mopogore opogore, kaka chano barupe modonjo kod monego okow kuonde mopogore opogore, oro buge ma kanyakla okwayo, kod weche motudore gi tij lendo. Ka an Bethel, napuonjora chano tij lendo e piny maduong’ ma nderni, sitima, pi, yore mag wuoth, kod gik ma kamago ne ok yudre ahinya. Seche moko, barupe ma ne waoro ne kawo dweche mang’eny ka pok ochopo e kanyakla. Ka nosegol barupego e ndege, nikowogi gi yiedhi ma seche moko ne moko e buya mag pi (fod kata hayasinth) kuom jumbe mogwaro. Kata kamano, pekgo duto ne ok omonowa dhi nyime gi tich.

Nawuoroga ahinya kaka owete ne nyalo chano chokruoge madongo ka gitiyo mana gi pesa matin. Ne gitiyo gi lop liend biye e loso jukwaa. Ne gitiyo gi lumbe maboyo boyo e geng’o kor jukwaa, to lumbego bende ne gidolo maber mondo gibedee. Bamboo e ma ne gitiyogo kaka siro e loso udi, to par e ma ne giumogo tado kendo losogo mesni. Nikech ne gionge gi musmal, ne gitiyo gi pot yien e tueyo kor jukwaa gi kor udi. Owete gi nyiminego ne mora ahinya gi riekni ma ne gitiyogo e loyo pek ma ne gin-go. Naherogi kendo nagenogi. Ne litna ahinya ka koro ne nyaka awegi adhi e migawo machielo!

KA NE AN KENYA

E higa mar 1974, ne omiya migawo e ofis ma Nairobi, Kenya. Tich ne ng’eny ahinya nikech ofis ma Kenya ne siro tij lendo e pinje mamoko apar, to moko kuom pinjego nogoye tijwa marfuk. Ne ioraga e pinjego nyading’eny, to ahinya-ahinya Ethiopia. E piny Ethiopia, ne isando owetewa kendo ne giromo gi tembe mager. Owete mang’eny ne igoyo marach ahinya, moko ne itueyo e jela, to moko ne onegi. Kata kamano, ne gidhi nyime nano nikech ne gin gi winjruok maber gi Jehova kod e kindgi giwegi.

E higa mar 1980, gimoro maber notimore e ngimana: Nakendo Gail Matheson ma en Nya-Canada. Ne wan kode e Skul mar Gilead. Ne wajandikore barupe. Gail ne en jamisonari e piny Bolivia. Higni 12 bang’ skul, ne waromo kendo New York. Mapiyo bang’ mano, ne wakendore Kenya. Amor gi Gail ahinya nikech oneno gik moko kaka Jehova nenogi kendo ok odwar gik mang’eny mag pinyni. Pod osira nyaka sani kendo ahere sidang’.

E higa mar 1986, nomiya migawo mar bedo jarit malworo kaachiel gi Gail, ka e sechegogogo bende ne an e Komiti mar Bad Ofis. Migawo mar lworo notera e pinje mang’eny ma ne ni e bwo ofis ma Kenya.

Aparo ahinya higa mar 1992 ka ne wachano chokruok maduong’ e Asmara (e piny Eritrea) ka ne tijwa pok ogo marfuk e pinyno. Ne wayudo mana ot moro ma galagala e pap, to iye ne raracha moloyo oko. Ka nochopo chieng’ chokruok, nahum ahinya ka naneno kaka owete nondiso i odno mobedo maber mowinjore gi lamo Jehova. Owete gi nyimine mathoth nokelo kitembni mabeyo beyo mi giumogo kuonde ma ne nenore marach. Chokruogno ne mit sidang’, kendo ji 1,279 nobiro.

Bedo jarit malworo ne oloko kit ngimawa ahinya nikech ne wawiloga kuonde dak juma ka juma. Ninyalo yudo ka juma moro wadak e ot maduong’ molos iye maber but nam, to juma machielo wadak e kiru moro ma ni kama jotich mag kembe odakie to cho gi baf ni mabor, chiegni mita 100. Bed ni ne wadhiga kuonde ma chalo nade, gik mabeyo ma waparo nyaka sani en kaka ne wabedoga modich e tij lendo kanyachiel gi jopainia kod jolendo mamoko. Sa asaya ma nowilnwa migawo, ne chuno ni nyaka wawe osiepe mabeyo ma ne waseng’iyogo, kendo ne wasiko ka wagombogi.

GUETH MA NE WAYUDO ETHIOPIA

E kind higa mar 1987 nyaka 1992, sirkende mang’eny mag pinje ma ne ni e bwo ofis ma Kenya nopwodho tij Joneno mag Jehova. Mano nomiyo oyaw ofise e moko kuom pinjego. E higa mar 1993, ne oterwa e ofis ma ni Addis Ababa, Ethiopia. Owete ma ni e pinyno nosebedo ka timo tijewa aling’-ling’, to koro sirkal nopwodho tijwa.

Jehova oseguedho tijwa e piny Ethiopia. Owete gi nyimine mang’eny nobedo jopainia. Chakre higa mar 2012, chiegni jolendo 20 kuom mia ka mia osebedo jopainia mapile higa ka higa. E wi mano, skunde mitiegoe jo Nyasaye osetiego owete mang’eny kendo oseger Ute Romo 120. E higa mar 2004, ne odar Jo-Bethel motergi e ofis manyien, kendo Od Chokruok mar Alwora ma ni machiegni gi kanyo osekonyo ahinya.

Kuom higni buora, an gi Gail wasebedo gi osiep motegno e kindwa gi owete gi nyimine ma Ethiopia. Waherogi ahinya nikech ging’won kodwa kendo giherowa. Machiegnini, wasebedo ka wanyagore gi midekre, kendo mano osemiyo odwokwa e ofis ma Central Europe. Owete ma kuno ritowa maber ahinya, to pod wagombo ahinya osiepewa ma Ethiopia.

JEHOVA NOMIYO GIDONGO

Waseneno kaka Jehova osemiyo tij lendo odongo. (1 Kor. 3:6, 9) Kuom ranyisi, ka nahango lendo ne Jo-Rwanda moko ma ne kunyo mula e piny Congo, ne onge jalendo moro amora Rwanda. Sani nitie owete gi nyimine mokalo 30,000 e pinyno. E higa mar 1967, Congo (Kinshasa) ne nigi jolendo 6,000 kama. Sani gin jolendo ma romo 230,000, kendo ji mokalo milion achiel nobiro e Rapar ma 2018. E pinje duto ma ne niga e bwo ofis ma Kenya, kwan mar jolendo osemedore mokalo 100,000 koriw.

Higni 50 gi wiye mokalo, Jehova notiyo gi owete mopogore opogore mondo gijiwa abed painia. Kata obedo ni pod aluoro wang’ ji, asepuonjora geno kuom Jehova mondo omed konya. Gik ma nakalee ka an Afrika nokonya mondo abed ng’ama hore kendo ma ok ohero gik pinyni. An gi Gail wahero ahinya owete gi nyimine mohero rwako welo, ma jokinda, kendo mosiko kotenore kuom Jehova. Agoyo ne Jehova erokamano nikech ng’wonone mogundho. Kuom adier, Jehova oseguedha moloyo kaka naparo.​—Zab. 37:4.