Inyalo Bedo Gadier ni Jehova Biro Konyi e Kinde mag Chandruok

1-2. (a) Gin weche mage ma wachalie gi Jo-Yahudi ma nodok Jerusalem? (b) Wuo ane machuok e wi chandruoge ma Jo-Yahudi ma nodok Jerusalem noromogo. (Ne sanduk ma wiye wacho ni, “Kinde mag Hagai, Zekaria, kod Ezra.”)

BE SAMORO ibedoga gi parruok e wi kinde mabiro? Nyalo bedo ni ilalo tich kendo iparori kaka ibiro rito joodi, to moloyo ka po ni nitie tungni e weche mag siasa, sand, kata akwede ma wayudo sama walendo. Dibed ni iromo gi pek ma kamago? Ka en kamano, ibiro yudo ber kuom nono kaka Jehova nokonyo Jo-Israel machon e kinde ma ne giromo gi pek kaka mago.

² Ne dwarore ni Jo-Yahudi ma nosedak Babulon kuom ngimagi duto obed gi yie motegno ka kinde nochopo mar dok thurgi. Ne gidhi weyo mwandugi kod gigegi mamoko e piny Babulon, kendo dok e piny ma thothgi ne ok ong’eyo kaka ne chalo. Mapiyo ka ne gisedok, ne giromo gi pek mag yuto, akwede, kod chandruoge ma ne biro nikech tungni ma ne nitie e loch mar Persia. Wechego nomiyo moko kuomgi oyudo ka teknegi gero kendo hekalu mar Jehova. Omiyo, chiegni higa mar 520 Ka Kristo Podi (K.K.P.), Jehova nooro jonabine moko ariyo ma ne gin Hagai kod Zekaria mondo gichier kinda ma nosedok chien mar Jo-Yahudigo. (Hag. 1:1; Zek. 1:1) Mana kaka wabiro neno, jip ma jonabigo nochiwo nokonyo ahinya. Higni ma dirom 50 bang’e, ne dwarore ni ojiw Jo-Yahudigo kendo. Ezra ma ne en jandiko molony e chik Musa, noa Babulon modhi Jerusalem mondo ojiw Jo-Yahudigo oket lamo maler obed mokwongo e ngimagi.—Ezra 7:1, 6.

3. Gin penjo mage ma wabiro nono e sulani? (Ngeche 22:19)

³ Weche ma Hagai gi Zekaria nokoro notego yie mar jotich Nyasaye e kinde mokalo mondo gimed geno Jehova ka ne ikwedogi. Wan bende wechego nyalo konyowa e kindegi mondo wasik ka wan gadier ni Jehova biro konyowa sama waromo gi chandruoge. (Som Ngeche 22:19.) Sama wanono ote mar Nyasaye ma Hagai kod Zekaria nolando, kaachiel gi ranyisi maber ma Ezra noketo, wabiro yudo dwoko mag penjo adekgi: Ere kaka chandruoge ma Jo-Yahudi noromogo nokelonegi pek moko? Ang’o momiyo onego waket pachwa kuom timo dwach Nyasaye sama waromo gi chandruoge? Kendo ere kaka wanyalo medo geno Jehova sama waromo gi chandruoge?

KAKA CHANDRUOGE NOKELO NE JO-YAHUDI MA NODOK JERUSALEM PEK

4-5. Ang’o ma nyalo bedo ni nodwoko kinda mar Jo-Yahudi chien?

⁴ Ka ne Jo-Yahudi ma noa Babulon odok Jerusalem, ne nitie tije mang’eny ma ne dwarore ni gitim. Mapiyo nono, ne gigero kendo mar misango mar Jehova kod mise mar hekalu. (Ezra 3:1-3, 10) Kata kamano, kinda ma ne gin-gono nolal mosmos. Nikech ang’o? Mopogore gi gero hekalu, ne dwarore ni giger utegi giwegi, gipidh puothegi, kendo girit joutegi. (Ezra 2:68, 70) E wi mano, jowasikgi ne kwedogi kendo ne gichano chungo tij gero hekalu.—Ezra 4:1-5.

⁵ Pek mag yuto kod tungni e weche mag siasa bende nodwoko kinda mar Jo-Yahudigo chien. Pinygi koro ne nie bwo Loch mar Persia. Bang’ ka Kuro ruodh Persia nosetho e higa mar 530 K.K.P., Ruoth Kambises ma nokawo kare nochako kedo mondo okaw piny Misri. Nenore ni sama jolweny mag Kambises ne dhi Misri ne gichunoga Jo-Yahudigo mondo omigi pi, chiemo, kod kuonde nindo, to mano nomedo mana pek ne Jo-Yahudigo. Bang’ loch mar Kambises, Darius I e ma nokawo kare. Kata kamano, ng’anyo kod tungni ne ng’eny e chakruok mar lochne. Nenore ni weche kaka mago nomiyo thoth Jo-Yahudi ma nodok Jerusalem ochako parore kaka ne gidhi rito joutegi. Nikech chandruoge ma ne giromogo, moko kuomgi nochako paro ni kinde mowinjore ma nonego gigerie hekalu ne pok ochopo.—Hag. 1:2.

6. Ka luwore gi Zekaria 4:6, 7, gin pek mage mamoko ma Jo-Yahudi noromogo, to Zekaria nojiwogi gi weche mage?

⁶ Som Zekaria 4:​6, 7. Mopogore gi pek mag yuto kod tungni e weche mag siasa, Jo-Yahudigo bende ne ikwedo. E higa mar 522 K.K.P., jowasikgi nogoyo tijgi mar gero hekalu mar Jehova marfuk. Kata kamano, Zekaria nokonyo Jo-Yahudigo bedo gadier ni Jehova ne dhi tiyo gi rohone e golo pek ma ne giromogo. E higa mar 520 K.K.P., Ruoth Darius nogolo marfukno, kendo nochiwo nyaka pesa kod jotich sirkal mondo okony Jo-Yahudi gero hekalu.—Ezra 6:1, 6-10.

7. Ka ne Jo-Yahudi oketo dwach Jehova mokwongo, gin gueth mage ma ne giyudo?

⁷ Kokalo kuom Hagai kod Zekaria, Jehova nosingo ne joge ni nodhi konyogi, tek mana ni ne gidhi keto mokwongo tij gero hekalune. (Hag. 1:8, 13, 14; Zek. 1:3, 16) Jip ma Jo-Yahudi noyudo koa kuom jonabigo nomiyo gidok e tich e higa mar 520 K.K.P., kendo ne gitieko tijno ka higni abich pok ochopo. Nikech ne giketo mokwongo dwach Nyasaye kata obedo ni giromo gi chandruoge, Jehova nokonyogi e yor ringruok kod e yor chuny. Mano nomiyo gitiyo ne Jehova ka gimor.—Ezra 6:14-16, 22.

KET PACHI E TIMO DWACH NYASAYE

8. Ere kaka weche ma yudore e Hagai 2:4 nyalo konyowa keto pachwa e timo dwach Nyasaye? (Ne bende weche moler piny.)

⁸ Kaka masira maduong’ medo kayo machiegni, e kaka wamedo neno gimomiyo dwarore ni waluw chik momiwa mar yalo wach maber mapiyo kaka nyalore. (Mar. 13:10) Kata kamano, nitie gik ma nyalo miyo kik waket pachwa duto kuom tij lendo, kaka pek mag yuto kata akwede. Ang’o ma nyalo konyowa keto Pinyruoth obed mokwongo e ngimawa? En mana siko ka wan gadier ni “Jehova Nyasach oganda lweny”b ni kodwa. Obiro konyowa ka wadhi nyime keto weche mag Pinyruoth obedo mokwongo e ngimawa. Omiyo, onge gima onego omiwa luoro.—Som Hagai 2:4.

9-10. Ere kaka owadwa moro gi jaode noneno adiera mag weche Yesu ma yudore e Mathayo 6:33?

⁹ Ne ane ranyisi mar Oleg kod jaode Irinac ma gin jopainia. Bang’ ka ne gisedar mondo gidhi gisir kanyakla machielo e alwora moro, ne gilalo tijegi nikech ngima ne medo ridore ahinya e pinygi. Kata obedo ni ne ok giyudo tich kuom kinde ma dirom higa achiel kama, ne gineno kaka Jehova nosirogi, kendo kinde ka kinde owete gi nyimine bende ne konyogiga. Ang’o ma nokonyogi nano e kinde ma weche ne tekgo? Mokwongo okwongo, Oleg ne nigi parruok ahinya. Owacho kama: “Bedo modich e tij lendo nokonyowa keto pachwa e tich maduong’ ahinya monego watim.” Kata e kinde ma ne gimanyo tich gi jaode, pod ne gisiko ka gidich e tij lendo.

¹⁰ Chieng’ moro ka ne gia e tij lendo, ne giyudo ka osiepgi moro ma nodak kilomita ma dirom 160 kowuok kama ne gidakie, okelonegi ogunde ariyo mag chiemo. Oleg wacho kama: “Chieng’no naneno kaka Jehova kod kanyakla odewowa ahinya. Wan gadier ni wi Jehova ok wilga gi jotichne kata sama gin e chal matek.”—Mat. 6:33.

11. Ang’o ma wanyalo geno yudo ka wadhi nyime keto pachwa e timo dwach Nyasaye?

¹¹ Jehova dwaro ni waket pachwa e tij loko ji obed jopuonjre mondo gires ngimagi. Mana kaka ne waseneno e paragraf mar 7, Hagai nojiwo jotich Jehova mondo gichak tiyone kendo kuom gero mise mar hekalu. Kuom timo kamano, Jehova ne dhi chopo singone mar guedhogi. (Hag. 2:18, 19) Wan bende wanyalo bedo gadier ni Jehova biro guedho kindawa ka waketo mokwongo tich momiyowa.

KAKA WANYALO MEDO GENO JEHOVA

12. Ang’o momiyo Ezra kod jowetene ne dwarore ni obed gi yie motegno?

¹² E higa mar 468 K.K.P., Ezra nodhi Jerusalem gi grup mar ariyo mar Jo-Yahudi ma noa Babulon. Ne dwarore ni Ezra kod joma ne ni kodego obed gi yie motegno e wuodhno duto. Ne gidhi luwo nderni ma nigi jomecho ka giting’o mwandu ma nengogi tek kaka dhahabu kod fedha ma nosechiw mondo ogergo hekalu. Omiyo, ne ok odhi bedo wuoth mayot ahinya. (Ezra 7:12-16; 8:31) E wi mano, ne gifwenyo ni Jerusalem ne onge gi arita maber. Joma nok e ma nodak e dalano kendo ohinga kod rangeyege ne dwarore ni olosi. Ang’o ma wanyalo puonjore kuom ranyisi mar Ezra ma nyalo konyowa medo geno Jehova?

13. Ere kaka Ezra nomedo geno Jehova? (Ne bende weche moler piny.)

¹³ Ezra noseneno kaka Jehova nokonyo joge e kinde ma ne gikalo e chandruok. Kuom ranyisi, e higa mar 484 K.K.P., nyalo bedo ni Ezra ne ni Babulon ka ne Ruoth Ahasuerus ogolo chik mondo oneg Jo-Yahudi duto ma nodak e bwo Loch mar Persia. (Esta 3:7, 13-15) E kindeno, ngima Ezra bende ne ni kama rach. Nikech wachno, Jo-Yahudi ma ne a e “pinje duto” notueyo chiemo kendo ne giywak ne Jehova mondo okonygi. (Esta 4:3) Par ane kaka Ezra kod jowetene nowinjo e chunygi ka joma ne chano nego Jo-Yahudigo e ma nonegi! (Esta 9:1, 2) Gik ma notimore e kindego noiko Ezra ne tembe ma nodhi romogo e kinde mabiro, kendo nokonye bedo gadier ni Jehova nigi teko mar reso joge.d

14. Ang’o ma nyaminwa moro nopuonjore ka noneno kaka Jehova norite e kinde ma ne en gi chandruok?

¹⁴ Sama waneno kaka Jehova ritowa e kinde matek, wamedoga gene ahinya. Par ane ranyisi mar Anastasia modak e pinje mag Eastern Europe. Noweyo tich ma notiyo nikech ne ok odwar donjo e weche mag siasa. Owacho kama: “Mano e kinde ma nabedoe ma onge pesa e ngimana.” Omedo wacho kama: “Naweyo weche e lwet Jehova kendo naneno kaka norita maber. Ka po ni achako alalo tich e kinde mabiro, ok abi bedo maluor. Ang’eyo ni ka Wuonwa manie polo rita sani, obiro rita nyaka e kinde mabiro.”

15. Ang’o ma nokonyo Ezra mondo omed geno Jehova? (Ezra 7:27, 28)

¹⁵ Ezra noneno lwet Jehova e ngimane. Onge kiawa ni ka ne Ezra oparo kaka Jehova nosebedo ka konye, mano nomiyo omedo gene ahinya. En owuon nowacho niya: “Lwet Jehova Nyasacha ne ni kuoma.” (Som Ezra 7:​27, 28.) Ezra notiyo gi weche ma chalo kamago kuonde auchiel e bug Muma miluongo gi nyinge.—Ezra 7:6, 9; 8:18, 22, 31.

16. Gin kinde kaka mage ma wanyalo nenoe lwet Jehova e ngimawa? (Ne picha bende.)

¹⁶ Jehova nyalo konyowa sama waromo gi chandruoge. Kuom ranyisi, sama wakwayo jatendwa rusa mondo wadhi e chokruok maduong’, kata sama wakwayo rusa mar dhi e chokruogewa mag kanyakla juma ka juma, wamiyo Jehova thuolo mar konyowa. Inyalo neno kaka weche dhini maber moloyo kata kaka niparo. Mano nyalo miyo imed geno Jehova ahinya.

17. Ere kaka Ezra nonyiso bolruok e kinde ma weche ne tek? (Ne picha manie nyim gaset.)

¹⁷ Ezra nobolore kendo nokwayo Jehova mondo okonye. Sa asaya ma ne Ezra winjo ka ting’ ma ne en-go ture, nokwayoga Jehova mondo okonye. (Ezra 8:21-23; 9:3-5) Nikech nogeno Jehova, mano nomiyo jomamoko osire kendo oluwo yiene. (Ezra 10:1-4) Sama wan gi parruok ahinya nikech weche mag yuto kata kaka wanyalo pidho joodwa, dwarore ni wagen Jehova kendo wakwaye e lamo mondo okonywa.

18. Ang’o ma nyalo konyowa mondo wamed geno Jehova?

¹⁸ Ka wabolore ma wakwayo Jehova mondo okonywa, kendo wayie gi kony ma owete gi nyimine miyowa, wabiro medo geno Jehova. Erika ma en miyo ma nigi nyithindo adek, ne ni gadier ni Jehova ne dhi konye e kinde ma noromo gi chandruoge madongo. Mana kuom kinde machuok, nyathi notho e iye, kendo jaode bende notho. Koparo kindego, owacho kama: “Ok inyal ng’eyo motelo kaka Jehova biro konyi. Onyalo konyi kotiyo gi yore ma ne ok ipar kata, aseneno kaka osedwoko lamona mang’eny kotiyo gi osiepena. Sama abedo thuolo gi osiepena ma anyisogi gik ma chanda, yotnegiga mondo gikonya.”

SIK KA IN GADIER NI JEHOVA BIRO KONYI NYAKA E GIKO

19-20. Ang’o ma wapuonjore kuom Jo-Yahudi ma ne ok nyal dok Jerusalem?

¹⁹ Wanyalo yudo bende puonj madongo kuom Jo-Yahudi ma ne ok nyal dok Jerusalem. Moko kuomgi ne ok nyal dok nikech hikgi noseniang’ ahinya, tuoche, kod ting’ mag joot. Kata kamano, pod ne giikore konyo joma nodok Jerusalem kuom miyogi gige ringruok. (Ezra 1:5, 6) Nenore ni higni ma dirom 19 bang’ ka grup mokwongo nosedok Jerusalem, joma nodong’ Babulon pod ne oroga chiwo maggi Jerusalem.—Zek. 6:10.

²⁰ Kata sama wawinjo e chunywa ni ok watim kaka dwaher e tij Jehova, wanyalo bedo gadier ni Jehova morga ahinya gi gimoro amora ma watimone gi chunywa duto. Ere kaka wang’eyo mano? E ndalo Zekaria, Jehova nonyiso janabineno ni olos osimbo moro maduong’ kotiyo gi dhahabu kod fedha ma nomigi gi joma pod ne ni Babulon. (Zek. 6:11) “Osimbo maduong’no” ne dhi bedonegi kaka “rapar” mar chiwo maggi ma onge achune. (Zek. 6:14.) Wanyalo bedo gadier ni wi Jehova ok nyal wil gi kinda ma watimo e tije e kinde mag chandruok.—Hib. 6:10.

21. Ang’o ma biro konyowa bedo gadier kuom kinde mabiro?

²¹ Onge kiawa ni wabiro medo romo gi chandruoge e ndalo mag gikogi, kendo weche nyalo bedo maricho ahinya e kinde mabiro. (2 Tim. 3:1, 13) Kata kamano, ok onego waparre ahinya. Par weche ma Jehova nonyiso joge e ndalo Hagai. Nowachonegi niya: “An kodu. Kik uluor.” (Hag. 2:4, 5) Wan bende wanyalo bedo gadier ni Jehova biro bedo kodwa, tek mana ni wadhi nyime timo duto ma wanyalo e tije. Ka watiyo gi puonj ma wayudo e weche ma Hagai gi Zekaria nokoro, kendo waluwo ranyisi mar Ezra, wanyalo siko ka wageno Jehova kata warom mana gi chandruok ma chalo nade e kinde mabiro.