“Wang’ kar Wang’” Tiende En Ang’o?

Dwoko ma Muma chiwo

Chik mar “wang’ kar wang’” ne en achiel kuom Chike ma Nyasaye nomiyo Musa mondo otago Jo-Israel kendo Yesu bende notiyo kode e twak ma nogolo e wi got. (Mathayo 5:38; Wuok 21:24, 25; Rapar mar Chik 19:21) Tiend wachno ne en ni sama imiyo ng’ato kum, nonego omiye kum mowinjore gi ketho ma notimo.a

Chikno bende ne itiyogo sama ng’ato nohinyo nyawadgi goyiem. Kiwuoyo kuom ng’at ma nohinyo wadgi goyiem, Chik Musa ne wacho kama: “Tur kar tur, wang’ kar wang’, lak kar lak, kendo nyaka hiny ng’atno mana kaka osehinyo wadgi.”—Tim Jo-Lawi 24:20.

Ang’o momiyo ne oket chik mar “wang’ kar wang’”?

Chik mar “wang’ kar wang’” ne ok mi ng’ato ratiro mar chulo kuor. Kar mano, chikno ne konyo jong’ad bura mondo gichiw kum mowinjore, ma ok gibedo mager ahinya kata mbeko chik ahinya.

Chikno bende ne geng’o ji mondo kik gihiny jowetegi goyiem kata chano mar timo kamano. Chik ne wacho niya: “Jo modong’ [joma oneno kaka ikumo joricho] nowinj wachno mi giniluor, kendo ok ginichak gitim gima rach kamano e kindu.”—Rapar mar Chik 19:20.

Be Jokristo onego oti gi chik mar “wang’ kar wang’”?

Ooyo, Jokristo ok nie bwo chikno. Ne en achiel kuom Chike mag Musa ma ne orumo ka ne Yesu ochiwo ngimane kaka misango.—Jo-Rumi 10:4.

Kata kamano, chikno konyowa ng’eyo yo ma Nyasaye nenogo gik moko. Kuom ranyisi, okonyowa ng’eyo ni Nyasaye dwaro ni ong’ad bura makare. (Zaburi 89:14) Bende, onyisowa okang’ ma Nyasaye oherogo gik makare. Odwaro ni joma otimo richo omi kum mowinjore kodgi.—Jeremia 30:11.

Miriambo ma ji wacho e wi chik mar “wang’ kar wang’”

Miriambo: Chik mar “wang’ kar wang’” ne ger ahinya.

Adiera: Chikno ne ok oyie mondo omi ng’ato kum mager mokalo tong’. Kar mano chikno ne konyo jong’ad bura mondo gichiw kum mana bang’ ka gisenono gima ng’ato notimo kod ka be notime goyiem. (Wuok 21:28-30; Kwan 35:22-25) Omiyo, chik mar “wang’ kar wang’” ne konyo mondo kik mi ng’ato kum mager mokalo tong’.

Miriambo: Chik mar “wang’ kar wang’” ne miyo ji bedo gi chuny mar chulo kuor.

Adiera: Chik Musa ne wacho kama: “Kik ichul kuor kendo kik imak sadha gi nyawadu.” (Tim Jo-Lawi 19:18) Chikno ne ok mi ji obed gi chuny mar chulo kuor. Kar mano, ne ojiwogi mondo gigen kuom Nyasaye kendo giriw lwedo joma otiyogo e rieyo gik ma ok kare ma ne nyalo timore.—Rapar mar Chik 32:35.

Yesu rieyo paro moro ma ok kare

Yesu nong’eyo ni jomoko ne osegwenyo chik mar “wang’ kar wang’.” Norieyo paro ma ji ne nigo ka nowacho niya: “Ne uwinjo ni ne owach ni: ‘Wang’ kar wang’ kendo lak kar lak.’ An to awachonu niya: Kik idhaw gi ng’at marach, to ng’at ma goyo lembi korachwich, lokne lembi machielono bende.”—Mathayo 5:38, 39.

Yesu chako gi wechegi: “Ne uwinjo ni ne owach ni.” Nenore ni ne owuoyo kuom moko jotend din mar Jo-Yahudi ma ne puonjo ji mondo ochul kuor. Jal moro miluongo ni Adam Clarke ma timo nonro e weche Muma nowacho kama: “Nenore ni Jo-Yahudi ne oseloko chikni [wang’ kar wang’] . . . mobedo gima miyo ji ratiro mar mako sadha kendo chulo kuor.” Jotend Jo-Yahudigo ne ketho chik Nyasaye kuom jiwo ji mondo gibed gi tim mar chulo kuor.—Mariko 7:13.

Yesu to ne opuonjo ni hera e gima duong’ ahinya ma tayo Chik Nyasaye. Nowacho kama: “‘Nyaka iher Jehova Nyasachi . . . .’ Mani e chik maduong’ie moloyo kendo mokwongo. Mar ariyo ma chal kode e ma: ‘Nyaka iher wadu kaka iherori iwuon.’ Chike ariyogi e ma Chik duto . . . otenoree.” (Mathayo 22:37-40) Yesu nowacho ni hera e ma ne idhi fwenygo jolupne madier to ok kido mar chulo kuor.—Johana 13:34, 35.

a Chikni, ma seche moko niluongoga gi dho Latin ni lex talionis, en chik ma ne yudore kata mana e chike ma ne tayo ogendni moko machon.