Kaka Inyalo Keto Tong’ e Yo Mitiyogo gi Teknoloji

Yo mitiyogo gi teknoloji nyalo kelo ber e kend maru kata kethe. Be isefwenyo gima kamano e kend maru?

• Gik monego ing’e

• Gik minyalo timo

• Gik ma joma okendore wacho

• Gik munyalo wuoyoe

Gik monego ing’e

• Tiyo gi teknoloji e yo maber nyalo konyo kend. Kuom ranyisi, chwo kod mondegi nyalo tiyo gi gige teknoloji e tudruok sama ok gin kamoro achiel.

  

  “Oro ote machuok kaka, ‘Ageni ahinya,’ kata ‘Asiko ka apari kama antie,’ nyalo miyo ng’ato owinj ni en machiegni gi nyawadgi.”​—Jonathan.

• Tiyo gi teknoloji e yo marach nyalo kelo pek moko e kend. Kuom ranyisi, nitie joma oketo pachgi ahinya e simu kata tablet, kendo mano miyo ok giyud thuolo maber mar chiko itgi ne nyawadgi.

  “An gadier ni nitie seche ma jaoda samoro osegagombo wuoyo koda, to nikech adich e simu, thuolono kalo akala kamano.”​—Julissa.

• Jomoko bende wacho ni ginyalo goyo agoya mbaka maber gi joutegi ka konchiel bende gitiyo gi simu. Ka luwore gi jalony moro miluongo ni Sherry Turkle, timo gik mang’eny dichiel en mana tim wuondruok.” Osenenore ayanga ni timo gik moko mang’eny dichiel ok en tim maber. Sherry Turkle wacho kendo ni, “timo gik moko mang’eny dichiel miyo ng’ato timo gigo marach moloyo.”a

  “Yudo thuolo mar wuoyo gi jaoda en gima kelona ber, to mana kochikona ite ma onge gima gale. Sama awuoyo kode to gima chielo kaka simu gale, mano miyo awinjo ni ok odewa.”​—Sarah.

Wach maduong’ en ma: Yo mitiyogo gi teknoloji nyalo konyo kendni kata nyalo miyo kendni obed gi chandruoge moko.

Gik minyalo timo

Yang gik ma dwarore moloyo. Muma wacho kama: ‘Yang gadier gik ma dwarore moloyo.’ (Jo-Filipi 1:10) Penjri ane kama: ‘Be dibed ni seche ma waduto watiyogo e simu kata e tablet mayowa thuolo mwanyalo goyogo mbaka kanyachiel?’

“En gima lit ahinya neno ka dhako gi dichwo obet e otel ka gichiemo, to ng’ato ka ng’ato odich mana gi simu. Ok dwaher mondo gige teknoloji okaw pachwa ahinya ma wiwa wil gi gima duong’, ma en osiep manie kindwa.”​—Matthew.

Bed gi tong’. Muma wacho kama: “Beduru motang’ ahinya mondo kik uwuoth ka jo ma onge rieko, to uwuoth ka jo mariek, ka utiyo maber gi kinde ma un-go.” (Jo-Efeso 5:15, 16) Inyalo penjori kama: ‘Be anyalo bedo gi seche moko sie ma asomoega mesej ma ok dwar dwoko mapiyo, kar somogi asoma sama gidonjo kendo dwokogi sano-sano?’

“Asenwang’o ni mayo simu dwol konya ahinya, kendo miyo asomo ote moorna sama an e ma adwaro. Thoth simbe mojagona kata ote mojaorna ok gin ma dwaro ni nyaka adwok gie sechego.”​—Jonathan.

Ka nyalore, kik ikel weche tich e ot. Muma wacho kama: “Gimoro amora nigi kindene.” (Eklesiastes 3:1) Penjri ane penjogi: ‘Be dibed ni akelo weche tich e ot nikech simu ma an-go, kendo mano chocho kend marwa? Ka en kamano, ere kaka mano osekelo pek ne jooda? Jaoda to nyalo wacho ang’o e wi penjogi?’

“Teknoloji nyalo konyowa timo tijewa kamoro amora kendo sa asaya. Asebedo ka atemo ahinya mondo kik ang’iga simu kata timo gik motudore gi tich sama an gi jaoda.”​—Matthew.

Wuouru e wi yo ma utiyogo gi teknoloji. Muma wacho kama: “Kik ng’ato odwar mana gik ma kelone ber owuon, to odwar ma kelo ber ne ng’at machielo.” (1 Jo-Korintho 10:24) Wuouru e wi yo ma ng’ato ka ng’ato tiyogo gi teknoloji, kendo uwuo e wi lokruoge monego utim ka po ni mano dwarore. Unyalo chako gi weche ma yudore e sulani kama wacho ni gik munyalo wuoye.

“An gi jaoda wan-ga thuolo e kindwa, omiyo, ka wafwenyo ni achiel kuomwa tiyo gi simu kata tablet e yo mokalo tong’, ok waluor wuoyo e wachno. Waduto wasefwenyo ni tiyo ahinya gi simu nyalo kelo chochni e kindwa, omiyo, watemo ahinya mondo ng’ato ka ng’ato owinj pach nyawadgi.”​—Danielle.

Wach maduong’ en ma: Gige teknoloji ok onego ochiki, to in e ma onego ichikgi.