Bug Muma Namba 34​—Nahum

Jandiko: Nahum

Ne Ondike: Juda

Ne Otiek Ndike: Kapok 632 K.N.P.

“WACH mokor kuom Nineve.” (Nahu. 1:1) Wechegi makelo luoro ema Nahum chakogo weche ma ne okoro. Kata kamano, ang’o ma ne omiyo owacho wechegi mag masira? En ang’o ma ong’ere kuom Nineve machon? Chal mar Nineve machon iketo e yo machuok gi Nahum kotiyo gi weche adekgi: “dala motimo remo!” (3:1) Gode ariyo matindo mayudore ugwe mar Aora Tigris momanyore gi dala ma kindegi miluongo ni Mosul, masawa mar Iraq, e kama Nineve machon ne yudore. Ne ochiele motegno gi ohinga kod bur mokuny molwore kendo ne en e dala maduong’ mar Pinyruodh Assuria kane pinyruodhno chiegni rumo. Kata kamano, dalano ne ochakore e kinde mag Nimrod, jal ma ne “jadwar maratego e nyim Jehova . . . Nowuok a e pinyno kodhiyo Assuria, mogero Nineve.” (Chak. 10:9-11) Kuom mano, Nineve ne nigi chakruok marach. Dalano ne ong’ere moloyo e kinde loch mag Sargon, Sennakerib, Esar-haddon, kod Asurbanipal, e kinde ma Pinyruodh Assuria ne ochomo e gikone. Kokalo kuom locho e lwenje, ne omedo mwandune kuom gik ma ne opeyo kendo ne obedo gi huma nikech jolochge ma ne sando joma ne gimako e lwenje ma onge ngwono.a C. W. Ceram wacho kama e ite mar 266 mar buk ma ne ondiko miluongo ni Gods, Graves and Scholars (1954): “Wi dhano ne ok owil gi Nineve nikech nek, mecho, sand kod hinyo joma onge nyalo; nikech lwenje kod yore duto mag gero; nikech timbe anyuola mar joloch ma ne ohero wach chwero remo, ma ne locho e wi ji gi timbe ma kelo luoro kendo ma kinde mang’eny ne inego gi jowasikegi ma ne ger moloyogi.”

² To nade din mar Nineve? Ne olamo kidienje mag nyiseche, ma ng’enygi ne okel koa Babulon. Joloch mag Nineve ne kwayo nyisechegi kane gidhi tiyo tije mag ketho kendo tieko, jodolo maggi bende ne ojiwogi mondo gidhi nyime gi lwenjegi, ka girito yudo mwandu mang’eny kuom gik mope. E buk ma ne ondiko miluongo ni Ancient Cities (1886, ite mar 25), W. B. Wright wacho kama: “Ne gilamo teko, kendo ne gitero lamogi mana ni gik madongo mopa kuom kite, sibuoche gi ruedhi ma tiendegi pek, buombe machalo gi mag ongo, kod wiye dhano ne ranyisi mag teko, chir koda locho. Lweny ne en tim ogandano, kendo jodologi ne gin joma ohero thuwo ji mondo odonj e lweny. Ne giyudo dwachgi mag ngima kuom gik ma ne gipeyo bang’ locho e lwenje, nikech nitie kwan ma ne imiyo jodolo kapok jomoko oyudo mekgi, to mano en nikech ogandano ne miyo din margi luor ahinya.”

³ Kata obedo ni bug Nahum chuok, oting’o weche mamulo chuny. Duto ma wang’eyo kuom janabi Nahum owuon yudore e weche machako bugeno ma wachoni: “Kitap fweny mar Nahum Ja-Elkosh.” Nyinge (e dho-Hibrania, Na·chumʹ) tiende en ni, “Jahoch.” Kuom adier, ote ma ne oting’o ne ok kel hoch ne Nineve, kata kamano ne osingo ne oganda madier mar Nyasaye resruok kuom jasigu mager ma nigi teko. Bende en gima kelo hoch ni Nahum ok hul wach richo mag ogandane owuon. Kata obedo ni kama Elkosh ne nitie ok ong’ere chuth, nyalo bedo ni weche ma ne okorgi ne ondiki e Juda. (Nahu. 1:15) Lwar mar Nineve ma ne otimore e higa 632 Ka Ndalowa Podi, ne pok otimore e kinde ma ne Nahum ondiko weche ma ne okoro, kendo opimo lwar mar Nineve kod lwar mar No-amon (Thebes, e piny Misri) ma ne otimore kinde matin kapok mani otimore. (3:8) Mano nyiso ni nyaka bedni Nahum ne ondiko weche ma ne okoro e kindego.

⁴ Bug Nahum ondiki e yo makende. Ok oting’o weche makalo tong’. Wechene mondiki e yo motegno kendo mawinjore maler, miyo owinjore bedo achiel kuom ndiko mondiki kuom much Nyasaye. Nahum ber ahinya e tiyo gi weche malero chal mar gik moko, weche mamulo chuny, weche mag ngero kaachiel gi manyiso luor kendo ranyisi mawinjore maler, to bende oyiero wechene e yo makende. (1:2-8, 12-14; 2:4, 12; 3:1-5, 13-15, 18, 19) Nenre ni thoth weche manie sula mokwongo kaluwore gi kaka ne gin e dho-Hibrania, ochan e yor ngero kichako gi nyukta mag Hibrania mokwongo kadhi nyime. (1:8, footnote, NW) Yo ma Nahum ndikogo bedo maber nikech owuoyo e wi gimoro achiel. Okwedo ahinya jasik Israel ma jawuond. Oneno mana ni ibiro keth Nineve.

⁵ Gima nyiso ni weche ma Nahum ne okoro gin adier en kaka ne gichopo kare. Be nitie ng’at machielo e kinde mag Nahum, mak mana janabi mar Jehova ma ne nyalo bedo gi chir mar chiwo kor ni dala maduong’ mar Assuria ma ne nigi teko e piny mangima, ni ne inyalo monj e “rangeye mag aore,” ni od ruoth ne dhi sienyore, kendo ni dalano ne dhi ‘dong’ mana nono, ma gimoro oongego, mana gunda’? (2:6-10) Gik ma ne otimore bang’ mano ne onyiso ni kuom adier weche ma ne okorogo ne ondiki kuom much Nyasaye. Oboke machon mag Nabopolasar ruodh Babulon, wuoyo kuom kaka Jo-Media gi Jo-Babulon ne omako Nineve kowacho kama: “[Ne giketho] dalano mobedo gode, ma gik ma ne omuk odong’ kochokore ochokore . . . .”b Nineve ne okethi ahinya ma wi ji ne owil gi kama ne entie kuom higini mang’eny. Josomo moko ne ochako kwedo Muma e wachni ka giwacho ni Nineve ne pok obedoe ngang’.

⁶ Kata kamano, gimoro machielo ma jiwo ni bug Nahum en adier en ni, ne oyudi kama dala mar Nineve ne ochung’ie, kendo tij kunyo kanyo ne ochakore e higini mag 1800 E Ndalowa. Ne onwang’ ni nyaka kuny lowo mang’eny ahinya eka mondo gitiek kunyo. Gin ang’o moseyud bang’ kunyo Nineve? Osegol gik mang’eny manyiso ni weche ma Nahum ne okoro ne gin adier! Kuom ranyisi, utege kaachiel gi gik ma ogor gi ma ondiki e korgi nyiso kaka Nineve ne ger ma onge ng’wono, kendo nitie kido mopa mag ruedhi ma nigi bwombe koda mag sibuoche. Ok en gima kawowa gi wuoro ni Nahum ne oluongo Nineve ni “gond sibuoche”!​—2:11.c

⁷ Gima nyiso ni bug Nahum owinjore bedo achiel kuom buge maler en ni, Jo-Yahudi ne oyie kode kaka achiel kuom Ndiko mowuok kuom much Nyasaye. Owinjore chuth gi buge mamoko mag Muma. Weche mokorgo ihulo e nying’ Jehova, jal ma bugno nyiso kite kod bedone malo moloyo e yo mang’ula ahinya.

GIMOMIYO BUGNI KONYO

¹¹ Weche ma Nahum ne okoro nyiso puonj moko madongo mag Muma. Weche mokwongo mag fwenyno nwoyo gimomiyo Nyasaye ne ochiwo chik mar ariyo kuom Chike Aparka: “Jehova en Nyasaye matimo nyiego.” Mana bang’ wechego, Jehova nyiso kaka kuom adier obiro chulo “kuor ni jo mamon kode.” Kido mar Assuria mar gero gi ng’ayi kaachiel kod nyisechene ma nono ne ok nyal rese kuom bura mar kum ma Jehova ne ong’adone. Wanyalo bedo gadier ni, e kinde mowinjore, Jehova biro ng’ado bura kamano ne joma richo duto. “Jehova otero mos kuom timo mirima, engi teko maduong’, kendo ok anoketgi kare jogo ma bura oloyo.” Kuom mano, kit Jehova mar bedo jal ma ng’ado bura kare kod bedone jaloch ma malo moloyo, ema nenore, moloyo timne mar ketho Assuria. Kuom adier, Nineve bang’e ne ‘odong’ mana nono, ma gimoro oongego, mana gunda.’​—1:2, 3; 2:10.

¹² Mopogore gi Nineve bedo ma ‘ong’ad oko chuth,’ Nahum lando duogo mar ‘duong’ mar Jakobo kendo mar Israel’ e pinygi. Jehova bende oro ne oganda joge wach maber ni: “Neuru, e gode nitie tiend jalo makelo weche mabeyo, malando wach kuwe!” Weche mabeyogi mag kuwe nigi tudruok gi Pinyruodh Nyasaye. Wang’eyo wachni e yo mane? En gima nenore nikech Isaya bende tiyo gi weche kaka mago, mak mana ni omedo weche maluwogi: “Makelo weche mokou mabeyo mag gi maber, malando wach resruok; mawacho ni Sayun ni, Nyasachi olocho kuonde duto!” (Nahu. 1:15; 2:2; Isa. 52:7) Jaote Paulo bende e Jo Rumi 10:15, nyiso ni wechego wuoyo kuom jogo ma Jehova oro kaka Jokristo ma lando wach maber. Jogi lando ‘wach maber mar Pinyruoth.’ (Math. 24:14) Mana kaka tiend nyinge en, Nahum chiwo hoch mang’eny ne jogo duto ma manyo kuwe kod warruok ma Pinyruodh Nyasaye biro kelo. Kuom adier, jogi duto biro fwenyo ni ‘Jehova ber mana kaka geng’ruok motegno e ndalo mar chandruok: kendo ong’eyo jogo mogene.’​—Nahu. 1:7.

[Weche moler piny]