Bug Muma Namba 35​—Habakkuk

Jandiko: Habakkuk

Ne Ondike: Juda

Ne Otiek Ndike: Chiegni 628 K.N.P. (?)

HABAKKUK en achiel kuom jonabi ma ji thoro luongo ni jonabi matindo ei Ndiko mag Dho-Hibrania. Kata kamano, fweny koda weche ma ne okoro kuom much Nyasaye, nigi puonj makonyo oganda Nyasaye ahinya. Weche ma ne okoro tiego kendo jiwo jotich Nyasaye, ka miyo ginano e kinde mag chandruok. Bugni jiwo weche ariyo ma gin adier chuth: Ni Jehova Nyasaye e Jaloch e wi gik moko duto, kendo ni, jogo makare bedo mangima kuom yie. Ndikogi bende siemo jogo ma kwedo jotich Nyasaye koda jogo ma wuondore ni gin joge. Ochiwo ranyisi mar bedo gi yie motegno kuom Jehova, ma e jal mowinjore yudo wende duto mag pak.

² Bug Habakkuk chako kawacho ni: “Wach mokor ma janabi Habakkuk noneno.” (Hab. 1:1) Habakkuk (e dho-Hibrania, Chavaq·quqʹ), janabi ma tiend nyinge en, “Kwakruok Mamor” ne en ng’awa? Onge weche michiwo kuom jonyuol Habakkuk, dhoot moaye, chal mar ngimane, kata thone. Ok ong’ere malong’o kabe janabini ne en achiel kuom Jo-Lawi ma ne jothum mag hekalu, kata obedo ni weche mogik mag bugno temo nyiso kamano kawacho e loko mar New World Translation ni, “Ne jal matayo giga mag thum.”

³ Habakkuk ne okoro wechene karang’o? Weche mogik mag bugni monyis malogo, kaachiel gi kama wacho ni, “Jehova ni e hekalu mare maler” nyiso ni hekalu man Jerusalem ne pod nitie. (2:20) Mani kaachiel gi ote mayudore e weche mokoro nyiso ni ne ohulo wechegi ka kethruok mar Jerusalem ne chiegni e higa mar 607 Ka Ndalowa Podi. Kata kamano, ne gin higini adi kapok mano otimore? Nyaka bed ni ne en bang’ loch Josia, Ruoth ma noluoro Nyasaye, e kind higini mag 659-629 Ka Ndalowa Podi. Weche mokor ei bugni wuon miyo wang’eyo mano, nimar okoro wach moro ma joma odak Juda ne ok dhi yie godo kata ka inyisogi. Mano ne en ang’o? Ni Nyasaye ne dhi tiyo gi Jo-Kaldai (Jo-Babulon) mondo okum Jo-Juda ma ne onge yie. (1:5, 6) Wachni nyalo bedo ni wuoyo kuom kinde ma loch Jehoiakim ne ochakoree, Ruoth ma ne lamo nyiseche manono. Mago ne gin kinde ma ji mang’eny e Juda ne obedo ma ok ratiro kendo ma onge yie. Farao Neko ema nonwang’o oketo Jehoiakim e kom-ruoth, kendo oganda Juda ne ni e bwo teko mar loch Misri. To nikech mano, ji ne nyalo bedo gi paro, ni monjogi gi Babulon ne en gima ok nyalre. Kata kamano, Nebukadnezzar ne oloyo Farao Neko e lweny ma ne gigoyo e Karkemish e higa mar 625 Ka Ndalowa Podi, mi ne ginyoso teko Misri. Kuom mano, nyaka bed ni ne okor wechegi kapok mano otimore. Omiyo nenre ni wechegi wuoyo kuom kar chakruok mar loch Jehoiakim (ma nochakore 628 Ka Ndalowa Podi), kendo mano nyiso ni Habakkuk en jal ma nodak e tieng’ achiel gi Jeremia.

⁴ Ere kaka wanyalo ng’eyo ni bugni okudh gi much Nyasaye? Oboke machon mag Ndiko mag Dho-Hibrania nyiso ni Habakkuk en achiel kuom buge maler. Kata obedo ni obokego ok ti gi nying’ bugni, nenre ni ne ikwane kanyachiel gi mamoko seche ma iwuoyo kuom ‘Jonabi Matindo apar gariyoka,’ nono to kwan-gi dine ok obedo 12, ka onge Habakkuk. Jaote Paulo ne okawo weche manie bugni kaka achiel kuom Ndiko mowuok kuom much Nyasaye, kendo onwoyo achiel kachiel weche manie Habakkuk 1:5, konyiso ni gin weche ma ne “jonabi owacho.” (Tich 13:40, 41) Ne otiyo gi weche moa e bugni nyading’eny e barupege. Kuom adier, bedo ni weche ma Habakkuk ne okoro e wi Juda kod Babulon ne otimore, nyiso ni en janabi madier mar Jehova, ma e jal ma owuoyo kuom nyinge koda duong’ mare.

⁵ Bug Habakkuk nigi sula adek. Sula ariyo mokwongo en mbaka e kind jandikono kod Jehova. Giwuoyo kuom teko mar Jo-Kaldai kaachiel gi kuyo ma ne dhi yudo Babulon, oganda ma mewo gi gik ma ok mage, ma medo mwandu e ode e yor richo, ma gero dala kokalo kuom chwero remb ji, kendo ma lamo kido mopa. Sula mar adek wuoyo kuom duong’ mar Jehova e odiechieng’ lweny, kendo sulano ondiki e yo mamulo chuny gi paro ahinya, ma ok nyal pime gi moro kuom weche motiyogo. Sulani en lamo mitimo e yor ywagruok kendo ji oseluonge ni, “achiel kuom ngeche mabeyo moloyo, kuom ngeche duto mag Jo-Hibrania.”a

GIMOMIYO BUGNI KONYO

¹² Nikech ng’eyo ni weche ma Habakkuk ne okoro gin weche makonyo e puonjo, jaote Paulo ne onwoyo nyadidek weche manie sula 2, kwan matindo 4 e kinde mopogore opogore. Sama ne ojiwo ni wach maber en teko mar Nyasaye mar kelo warruok ne ji duto man gi yie, Paulo ne ondiko ne Jokristo man Rumi kama: “Nikech tich makare mar Nyasaye elore e Wach Maber; to elruok mar tich makareno a kuom yie, kendo dhiyo nyime kuom yie; kaka nondiki niya, ‘Ng’at moket kare kuom yie, nobed mangima.’” Kane ondiko ne Jo-Galatia, Paulo ne ojiwo ni gweth bedoe kokalo kuom yie, kowacho ni: “Ong’ere ni onge dhano ma chik keto kare e nyim Nyasaye, nimar, ‘Ng’at moket kare kuom yie, nobed mangima.’” E barua ma nondiko ne Jo-Hibrania, Paulo bende ne ondiko kawacho ni, Jokristo nyaka nyis yie mangima, ma reso chuny, mi kendo ne ochako owuoyo kuom weche ma Jehova ne onyiso Habakkuk. Kata kamano, ok onwo mana weche ma Habakkuk nowacho ni, “ng’ata makare nobed mangima kuom yie,” to bende omedo wacho kaluwore gi loko mar Grik Septuagint ni: “To kodok chien, chunya ok nomor kode.” Kae to otieko kowacho ni: “Wan kuom jogo man kod yie ma giresogo chunygi.”​—Rumi 1:17; Gala. 3:11; Hibr. 10:38, 39.

¹³ Weche ma Habakkuk ne koro konyo Jokristo ma ndalogi ahinya, ma dwarore obed gi teko mang’eny. Gipuonjo keto geno kuom Nyasaye. Wechegi bende konyo kuom siemo ji e wi wach buche mag Nyasaye. Puonj moting’o siem motegno manie bugni en ni: Kik ibed gi paro ni Nyasaye deko ahinya kuom ng’ado bura, nikech buchenego “nobi adieri.” (Hab. 2:3) Weche ma ne okor e wi kethruok mar Juda ne otimore adieri, kendo en adier ni Jo-Media gi Jo-Persia ne oloyo Babulon, ma gimako dalagino e higa 539 Ka Ndalowa Podi. Yaye kaka mano miyowa siem ni onego wagen weche Nyasaye! Kuom mano, jaote Paulo kane osiemo Jo-Yahudi ma ne odak e ndalone ni kik gibed ma onge yie, ne onwang’o ni ber nwoyo weche ma Habakkuk ne otiyogo, kowacho ni: “Ritreuru mondo kik wachni ma ne jonabi owacho dichop kuomu: ‘Neuru, un jocha ji, humuru, kendo ulal; nikech atiyo tich e ndalou, tich ma ok unuyie ngang’, ka ng’ato onyisou.’ ” (Tich 13:40, 41; Hab. 1:5, LXX) Jo-Yahudi ma ne onge yie ne ok owinjo wach Paulo, mana kaka ne ok giyie ka Yesu ne onyisogi wach kethruok mar Jerusalem; omiyo ne giyudo chandruok ma ne obiro kuomgi nikech bedo ma onge yie, e kinde ma jolweny mag Rumi ne okethoe Jerusalem e higa 70 E Ndalowa.​—Luka 19:41-44.

¹⁴ Kamano bende e ndalogi, weche ma Habakkuk ne okoro jiwo Jokristo mondo obed gi yie motegno ka gidak e piny mopong’ gi gero. Yie ma kamano konyogi puonjo jomoko, kendo dwoko penjo ma ji e piny mangima osebedo ka penjo ni, Be Nyasaye biro chulo kuor ne joma richo? Chak ine kendo weche mokorgi: “Rite arita; nikech nobi adieri, ok noriwri.” (Hab. 2:3) Kata bed ni piny nigi tungini machalo nade, jo modong’ mowal gi roho madhi bedo joloch, paro weche Habakkuk manyiso kaka Jehova ne ochulo kuor e kinde mokalo kama: “Niwuok nimondo ires jogi, ni mondo ires ng’ati mowir.” (3:13) Kuom adier, Jehova e ‘Jaler margi’ ma nyaka nene, kendo “Lwanda” ma biro kumo joma ok kare kendo miyo ngima jogo ma orwako kokalo kuom herane. Jogo duto mohero tim makare nyalo bedo mamor gi Pinyruodhe kod lochne, ka giwacho ni: “To anamor kuom Jehova, anayud ilo kuom Nyasach konyruokna. Jehova, Ruoth, en tekona.”​—1:12; 3:18, 19.

[Weche moler piny]