KJOAʼMIYA XI CHOTʼAYA 38
Xi sʼa xtio, jósʼin meno si̱jcháo yaono
“Je kjoamajintokon sikuindali” (PROV. 2:11).
KJOAJNDA 135 Je Jeobá itsoli: “Chjine katamai, ʼndítá”
XI TÍNCHJA̱NIa
1. Jmé xá xi kisʼenele je Jehoás, Uzías kao Josías kʼianga sʼa ʼndí kjoan.
TSA jilani xi rey koai̱n nga sʼa ʼndí tisui, jósʼin koatexomai. Ya Biblia síkʼaxki kʼa je rey xi kʼia tsakatéxoma nga sʼa nʼio ʼndí kjoan. Tobʼelañá, je Jehoás tokʼiaa ñato nóle nga tsakatéxoma, je Uzías kʼiaa 16 nóle kʼoa je Josías tokʼiaa jin nóle. Ninga tse xá kisʼenele kʼoa ninga ñʼai koanle, jé Jeobá tsakasenkao nga kitjosonle.
2. Jósʼin basenkaoná nga chotʼayajiaan josʼin kikao yaole Jehoás, Uzías kao Josías.
2 Ningalani tsín rey kʼoa tsín reina sʼin tiyoaa, nʼio binyakaoná choa̱le chjota jebi. Tsee xi bakóyaná jñani nda kisʼin kʼoa jñani chʼao kisʼin. Kuinga machjénni nga nangitokon koaan kʼoa je Jeobá si̱nʼiotʼaa tojmeni xi sʼiaan, kʼoa nda chjoéjiaan ʼyani xi si̱miyoaa.
NDA CHJOÉJIAAN JE MIYONÁ
Tsa kuenta sʼiaan jokisʼin je Jehoás kuinóʼyalee je xi nda kjoafaʼaitsjen tsjoáná (Chótsenlai párrafo 3, 7)j
3. Jméni xi kisʼin Jehoás nga tsakʼaʼénle Jehoiadá.
3 Nda chjoéjiaan ʼyani xi si̱miyoaa tojo kisʼin je Jehoás. Kʼiaa kʼien nʼaile nga sʼa ʼndí kji kʼoa jé naʼmi Jehoiadá kisijchá. Kitsoyale xi tʼatsʼe Jeobá. Je Jehoás chjine koan kʼoa tsakʼaʼén jmeni xi kitsole Jehoiadá, nga̱ jé Jeobá kisixále kʼoa kʼoakitsole je naxinandá nga kʼoati katasʼín. Kʼoati kitsole nga katabʼéndaya je yo̱ngo̱ (2 Crón. 24:1, 2, 4, 13, 14).
4. Jósʼin basenkaoná nga nitjosoán kjoatéxomale Jeobá (Proverbios 2:1, 10-12).
4 Nʼio chjíle jmeni xi tsoyali xijcháli kʼoa tsa xi kjaʼaí nga tsjoacha katamai je Jeobá kʼoa nga si̱tjosuin je kjoatéxomale (tʼexkiai Proverbios 2:1, 10-12).b Je xi xijchá ma nkjín koya josʼin tsoyale je ʼndíxtile. Kataʼyala jokisʼin nʼaile Katia nga kitsoyale nga nda skoéjin jmeni xi sʼin. Kʼianga fikao tsotiʼndíle ya ndʼiaskuela kui fáoyani je texto xi maxkia nga nyaon nyaon. Itso tichjaa jebi: “Nga kʼoasʼin tsakjákaonajmína je pana, tsakasenkaona nga kichokjoajinna jme kjoa xi jaʼatojian ya ndʼiaskuela”. Xi ijngosani, nga ya Biblia bʼangini je kjoafaʼaitsjen xi tsjoáli xijcháli tsakui nichxin kʼoasʼin si̱kjaʼaitsjain nga bʼéchjoali jmeni xi meli sʼiain. Jméni xi koasenkaoli nga chʼa̱ʼénlai. Jngo tichjaa xi Anastasia ʼmi, kʼoatso nga je xijchále kʼoakitsole jmeni xi tjínnele sʼin kʼoa jmeni xi mai, tonga kʼoati kitsoyale nga nda kuichomani tsa sitjosonle. Itsosa: “Nga kʼoasʼin kitsoyana je xijchána koanjinna nga tsjoakena kʼoa nga tsín jme xi tsakʼéchjoana”.
5. Jósa̱tío kon je xijcháli kao Jeobá tsakui xi ndatjín kʼoasʼiain (Proverbios 22:6; 23:15, 24, 25).
5 Tsjoa sa̱tío kon xijcháli tsa kʼuíntjenngi je kjoafaʼaitsjen xi tsjoáli xi ya Biblia bʼangini, tonga xi ngisa tsjoa sʼe̱ kon jé Jeobá kʼoa miyoli koa̱n ngantsjai (tʼexkiai Proverbios 22:6;c 23:15, 24, 25d). Tojosʼin tiʼyaa, nda kuichomani tsa kjuintjenngiaa choa̱le Jehoás.
6. ʼYáni xi tsakʼaʼénle Jehoás, kʼoa jósʼin kichomani nga kʼoakisʼin (2 Crónicas 24:17, 18).
6 Alikui kʼoati sʼiaan jokisʼin Jehoás nga tsín nda kisʼin. Kʼianga jekʼien Jehoiadá, yaa tsakájta je chjota xi tsín nda kisʼin (tʼexkiai 2 Crónicas 24:17, 18).e Tosaa je tsakʼaʼénle xtile chjota xi ya Judá tsakatéxoma xi tsín tsjoake koan Jeobá. Alikui nda kisʼin nga je tsakʼaʼénle (Prov. 1:10). Kui xi chʼaotjín kʼoakisʼin nga je tsakájta chjota jebi. Kʼoa nga tsakatekjáyale Zacarías, xi primole koanni tosaa to kisikʼien (2 Crón. 24:20, 21; Mat. 23:35). Nga kʼoakisʼin to chjotachini koan. Nda kisʼin tsakai, tonga xijekoan yátsʼin tsakasénle Jeobá kʼoa chjota kisikʼien. Tonga nga jekoanni, tijé choʼndale kisikʼienni (2 Crón. 24:22-25). Ndajin tsakʼejna tsa tosi tonda tsakʼaʼénle Jeobá kʼoa tsa tsakʼaʼénle je chjota xi tsjoake Niná. Jmé xi bakóyaná choa̱ jebi.
7. ʼYáni xi si̱miyoaa (kʼoati chótsenlai sén xi faʼaitʼa).
7 Je choa̱le Jehoás kui bakóyaná nga nda chjoéjiaan je miyoná. Je si̱miyoaa xi nda sʼín, xi tsjoake Jeobá kʼoa xi sítjosonle. Koaan si̱miyoaa xi sʼa xti kao xi jejchínga. Tobʼelañá, je Jehoiadá ngisaa jchínga tikʼoajinni Jehoás. Koaan tikjaʼaitsjenjin jebi: “A basenkaona miyona nga ngisa makjainna xi tʼatsʼe Jeobá. A basenkaona nga sitjosoan kjoatéxomale Niná. A kui nchja̱ni xi tʼatsʼe Jeobá kʼoa kao jmeni xi majinle nga kotʼaya je Biblia. A bexkón kjoatéxomale Jeobá kʼoa a batekjáyana nga kui kʼoasʼian xi tsín kixi tíjna, axo tokui kʼoatsona jmeni xi sasénna” (Prov. 27:5, 6, 17). Kʼiatsa tsín tsjoake Jeobá je xi nimiyui alikui josʼin kuinyakaoli. Chjí jchatokuin je miyoli xi tsjoake je Jeobá nga̱ nʼio kuinyakaoli (Prov. 13:20).
8. Jmé xi kuenta sʼiain tsa redes sociales nichjain.
8 Machjénná je redes sociales nga chjakaonajmiá je xíngiaa kao miyoná. Tonga nʼio nkjín xi to yaole bʼasjengʼa nga video kʼoa tsa foto batíotʼa ya redes sociales, nga kui batíotʼa jmeni xi batse kʼoa tsa jme xi sʼín. Tsakui redes sociales nichjain, koaan kui jebi tikjaʼaitsjain: “Ánni nga kui batiotʼaña ya redes sociales. A tsjoánganʼiole xi ngikʼa axo kui xi mena nga toʼan nda katabʼaxkia. A yaa kjenngile chjota xi tokjaʼaí tso kʼoa xi tsín nda síkjaʼaitsjen”. Ñandia nga je ndsʼee Nathan Knorr, xi ya tsakʼejnajinle je Cuerpo Gobernante, i kitso: “Alikuijin kʼoanʼiao jmeni xi tsjoa kʼoe kon chjota nga̱ tsínkʼia tsjoa sʼe̱le, tosa kui kʼoatʼiaon xi sasénle Jeobá kʼoa tsjoa sa̱tío kon ngatsʼi chjota xi tsjoake”.
NDA BICHÓMANI NGA NANGITOKON MAA
9. Jósʼin kichomani jmeni xi kisʼin Uzías nga je Jeobá tsakasenkao (2 Crónicas 26:1-5).
9 Kui chjoéjin xi ndatjín tojo kisʼin je Uzías. Nga sʼa xti je rey Uzías nangitokon koan kʼoa tsabexkón je Niná, kʼoa 68 nó tsakʼéjna. Jokjitse nga nda kisʼin kisichikontʼain Jeobá (tʼexkiai 2 Crónicas 26:1-5).f Nkjín naxinandá kisikinjele nga ki kjoajchán kʼoa nda kisikuinda naxinandá Jerusalén (2 Crón. 26:6-15). Nʼiojin nda kisʼe kon je Uzías nga nda kichomani nga je Jeobá tsakasenkao (Ecl. 3:12, 13).
10. Jókoan je Uzías nga tsín nda kisʼin.
10 Jmé xi bakóyaná nga tsín nda kisʼin je Uzías. Nga rey sʼin tíjna Uzías, tsakui nichxin kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga koa̱n kʼoasʼin tojmeni xi mele. Ñandia nga xongó kichokaká ya sonxta, tonga tsín tjínnele je kʼoasʼin tsakai (2 Crón. 26:16-18). Kʼoa nʼio jti koanle nga tsakatekjáyale je naʼmitítjon Azarías. Chʼao kisʼin je Uzías kʼoa je Jeobá kjoañʼai kitsjoale nga jtsé tsakajon yaole (2 Crón. 26:19-21). Alikuijin kʼoakoan tsa tosi tonda nangitokon koan.
ʼNdele nga ñá chʼa̱sjengʼaa yaoná tosa je Jeobá chʼa̱sjengʼaa (Chótsenlai párrafo 11)k
11. Jósʼín jngo chjota xi nangitokon (kʼoati chótsenlai sén xi faʼaitʼa).
11 Kʼianga rey koan je Uzías alikui tikui kuenta kisʼinni nga je Jeobá tsakasenkao. Jebi kui bakóyaná nga tsín koa̱n si̱chajiaan nga je Jeobá basenkaoná nga bitjosonná tojme xá xi kjinená nga je tinixálee kʼoa nga je tsjoáná jmeni xi tjínná. ʼNdele nga toñá ngʼa chʼa̱sjee yaoná tosa je Jeobá chʼa̱sjengʼaa (1 Cor. 4:7).g Nangitokon katamaa, kuenta sʼiaan nga chjotajée maa kʼoa nga machjénná nga ʼya xi kjoafaʼaitsjen tsjoáná. Jngo ndsʼee xi jetsʼato 60 nóle, i kitso: “Alikui to yaona fiña, sindayaña yaona tsa ʼyani xi kjoafaʼaitsjen tsjoána jñani tsín nda tisʼian”. Nda kuiyoaa tsa nangitokon koaan kʼoa tsa kuijkónchaa je Jeobá (Prov. 22:4).
JE JEOBÁ KUENTA TʼIAIN NGANTSJAI
12. Jmé xi kisʼin je Josías kʼianga sʼa xti (2 Crónicas 34:1-3).
12 Kui xi ndatjín kʼoatʼiain tojo kisʼin Josías. Kʼianga sʼa xti je Josías nʼio koanndosinle xi tʼatsʼe Niná kʼoa kui kʼoakisʼin josʼin mele Jeobá. Kʼianga rey koan je Josías, niná ndiso tsakʼétsʼoale je chjota, kuinga tjínnenile nʼiojin koan nga kui kʼoakisʼin jmeni xi sasénle Jeobá. Saʼnda kje kanjin nóle nga tsakjaʼáxin ngayeje jmeni xi sʼín religión ndiso (tʼexkiai 2 Crónicas 34:1-3).h
13. Jósʼin kuijnai tsa je Jeobá kʼoaitʼalai yaoli.
13 Ninga sʼa nʼio xti, koaan kʼoasʼiain jokisʼin je Josías. Tosi tonda chótʼayai xi tʼatsʼe Jeobá ánni nga sa nda sa nda jchani jokjoan. Kʼiatsa kʼoasʼiain, koa̱nmeli nga kʼoaitʼalai yaoli. Kʼoa jósʼin kuichomani tsa kʼoaitʼalai yaoli je Jeobá. Je Luke kʼiaa kisʼenngindá nga 14 nóle, kʼoa itso: “Ndʼaibi, kui ngisa tsjoale kjoandosin nga je Jeobá sixále, kʼoa kui kʼoasʼian jmeni xi sasénle ánni nga tsjoa sʼe̱ni kon” (Mar. 12:30). Tsee kjoanichikontʼain sʼe̱li tsa kʼoati sʼiain.
14. Jósʼín kʼa je xi sʼa xti nga kjenngile jokisʼin je Josías.
14 Jmé kjoa xi faʼatojin je xi sʼa xti. Je Johan kʼiaa kisʼenngindá nga 12 nóle, kʼoa kjitʼaa kʼoatsole je xti xi ñatjen fi skuela nga na̱jno̱ katakjen. Jósʼín je Johan nga kʼoaʼmile. Kui síkjaʼaitsjenjin josʼin kuichomani tsa na̱jno̱ skén kʼoa josʼin kʼoéjna ngixko̱n Jeobá. Je Rachel kʼiaa 14 nóle nga kisʼenngindá, kʼoa kʼoatso jmeni xi sʼín kʼianga ñʼai ma sakʼoale jmeni xi ʼmile ya ndʼiaskuela. Itso: “Jmeni xi ʼmiyana ya ndʼiaskuela kui singósonkoa ngantsjai jmeni xi tsoyaná Jeobá. Tobʼelañá, kʼianga chotʼayaijin xi tʼatsʼe historia, kui faʼaitsjenna jmeni xi tso Biblia kao jotso je én xi tongini kinokjoa. Kʼoa kʼianga chobanajmíjin faʼaitsjenna textole Biblia xi kui nchja̱ni jme xi chobayanijin”. Ninga tsínkjoan ñaki kui kjoa kuitjátojin jokoan je rey Josías, koaan chjine koai̱n kʼoa koakui nga kixi ʼmitʼalai Jeobá. Tsa jchai josʼin kʼoéndajin kjoa xi bitjatojin ndʼaibi, kʼoati jchai josʼin kʼoéndajin je kjoa xi kuitjátojin nichxin xi sʼa nroa.
15. Jmé xi tsakasenkao je Josías nga kixi kitʼale Jeobá (2 Crónicas 34:14, 18-21).
15 Kʼianga 26 nóle je rey Josías kʼiaa tsakʼéndaya je yo̱ngo̱. Kʼianga kjimaxá kʼiaa koasjai je libro xi tjítʼa kjoatéxomale Jeobá xi tsakʼaile Moisés. Kʼianga kisʼexkiale je rey libro jebi tokjoan kisitjoson jmeni xi tso (tʼexkiai 2 Crónicas 34:14, 18-21).i A meli nga ntsjaintsjai kʼoéxkiai je Biblia. Tsa jetibʼexkiai, a tsjoachaní nga kʼoanʼiai. Jmé xi nʼiai nga tsín chajinli je texto xi koa̱nchjénli. Je Luke, xi sa jekabʼaxki̱ ya párrafo 13 kʼoatso nga jngo cuaderno kijnale jñani bʼétʼaxo̱n jmeni xi ngisa mandosinle. Tsa kʼoétʼaxuin, kʼoati koasenkaoli nga tsín cha̱jinli jmeni xi koa̱ntsjoachai nga kʼoéxkiai je Biblia. Kʼianga sa tsjoacha sa tsjoacha koai̱n nga kʼoéxkiai Biblia kʼoa nga sa tse sa tse xi koa̱njinli ngisasa koa̱nmeli si̱xálai je Jeobá. Kʼoa tojo kisʼin je Josías, kui Énle Niná koasenkaoli nga kui xi ndatjín kʼoasʼiain.
16. Ánni nga chʼao kisʼinni je Josías, kʼoa jmé xi bakóyaná jebi.
16 Alikui ya chjénngilee jñani tsín nda kisʼin je Josías. Alikui nda kichomani jmeni xi kisʼin kʼianga 39 nóle, tojesa tsakʼa yaole alikui tije Jeobá kuenta kisʼinni (2 Crón. 35:20-25). Jebi kui bakóyaná nga tjínnele tosi tonda je Jeobá si̱nʼiotʼaa tojotjín nóná, ni chriansʼa kʼoa ni jekjoatse tichotʼayá Énle Niná. Kʼoa nga je Jeobá si̱nʼiotʼaa machjén nga kjuintjenngiaa jmeni xi tsoná, kʼoéxkiaa je Biblia kʼoa kuenta sʼiaan jmeni xi tsoná je ndsʼee xi jetjínle kjoafaʼaitsjen. Tsa kʼoasʼiaan, tsjoa sa̱tío tokoán kʼoa tsínkui xi chʼaotjín kʼoasʼiaan (Sant. 1:25).
XI SʼA XTIO KOAAN NDA KUIYO
17. Jmé xi bakóyaná nga jan rey xi tsakatéxoma ya Judá xi jekanikʼaxkiaa.
17 Nʼio tse jmeni xi koa̱nle sʼin xi sʼa xti tojo kisʼin je Jehoás, Josías kao Uzías. Koaan kui xi ndatjín kʼoasʼin kʼoa koaan nda koaikao yaole nga tsjoa koaya kon Jeobá. Tsee kjoa kichomani kʼianga tsín nda kisʼin je Jehoás, Josías kao Uzías. Tonga nda kuijnai tsa chjénngilai jñani nda kisʼin kʼoa tsa tsínkui chjénngilai jñani chʼao kisʼin.
Kʼianga sʼa xti je David nʼio koanndosinle xi tʼatsʼe Niná. Nga kʼoakisʼin ndasʼin tsakʼejna kʼoa nda tsabekon Niná (Chótsenlai párrafo 18)
18. Jmé choa̱ xi faʼaitʼa Biblia bakóná nga koa̱n nda kuiyoaa (kʼoati chótsenlai sén xi faʼaitʼa).
18 Ya Biblia síkʼaxkisa xi kjaʼaí xti xi ndasʼin tsakatio nga kisichriantʼale Niná kʼoa ndasʼin tsakatio ngixko̱n. Tobʼelañá, kʼianga sʼa xti je David jé Jeobá kisimiyo, kʼoa nga jeki nichxin rey koan kʼoa kixi kitʼale Niná. Ningalani tsakajngijée David, chjotakixi sʼin tsabekon Jeobá (1 Rey. 3:6; 9:4, 5; 14:8). Tsa chótʼayajin xi tʼatsʼe David koasenkaoli nga kixi kʼuíntʼalai Jeobá. Kʼoati koa̱n chótʼayajin xi tʼatsʼe Marcos kao Timoteo. Kʼianga sʼa xti jé Jeobá kisixále nga jao kʼoa kixi kitʼale. Nga kʼoakisʼin, tsjoa tsakáya kon Jeobá kʼoa nda tsakatio.
19. Jósʼin meli kuijnai nichxin xi sʼa nroa.
19 Jósʼin meli kuijnai nichxin xi sʼa nroa. Kui xi kuitsoni jmeni xi sʼiain ndʼaibi. Tsa tsín toji chʼai yaoli kʼoa tsa je Jeobá si̱nʼiotʼai, jé koasenkaoli nga nda chjoéjin jmeni xi sʼiain (Prov. 20:24). Tsa kʼoasʼiain, nda kuijnai kʼoa tsjoa sʼe̱ tokuin. Je Jeobá nʼio bechjí jmeni xi tinʼiai nga je tinixálai, nʼio tsjoakená kʼoa tsín toxitsjoa nga je nixálee. Kʼianga k’oan’ia nda biyoaa.
KJOAJNDA 144 Kui tikjaʼaitsjain ngantsjai!
a Je Jeobá be nga sakʼoa ñʼai koa̱nno xi sʼa xtio nga kui xi ndatjín kʼoasʼiaon kʼoa nga tosi tonda miyono koa̱n. Jméni xi koasenkaono nga kui xi ndatjín kʼoasʼiaon xi tsjoa kʼoe kon Jeobá. I̱ kjoaʼmiya jebi kui chótʼayajiaan tʼatsʼe xti xi rey koan ya Judá. Jósʼin koa̱n chjénngilao jme xi kisʼin.
b Proverbios 2:1, 10-12: “ʼNdítá, kʼiatsa chʼa̱ʼénnái kʼoa si̱tjosuin je kjoatéxomana. 10 Kʼianga kjoaʼasʼenjin ni̱ma̱li je kjoachjine kʼoa nda sʼe̱le ni̱ma̱li je kjoankjíntokon, 11 nga koa̱nli nda si̱kjaʼaitsjain koasenkaoli, kʼoa je kjoamajintokon sikuindali, 12 nga tsín ya kʼuínyai ndiaa xi tsín kixi, tʼatsʼe je chjota xi chʼao tso én nchja̱”.
c Proverbios 22:6: “Tjenlai ndiaa je ti josʼin koaikao yaole; kʼoa alikui xin ndiaa koai nga jekoa̱njchínga”.
d Proverbios 23:15, 24, 25: “ʼNdítá, kʼiatsa chjine koa̱n je ni̱ma̱li, kʼoati tsjoa sʼe̱le je ni̱ma̱na. 24 Tsjoa sʼe̱ kon je nʼaile chjota xi nda sʼín; kʼoa tsjoa koaya kon je nʼaile chjota xi chjine. 25 Je nʼaili kao je na̱li tsjoa sa̱tío kon, kʼoa je xi tsakʼéli tsjoa sʼe̱le”.
e 2 Crónicas 24:17, 18: “Kʼianga jekʼien je Jehoiadá, je xtile rey xi batéxoma Judá kichokonle je rey kʼoa tsakinyaxkónyʼin ngixko̱n, kʼoa je rey kinrʼoéle. 18 Kitsjionkon je ndʼiale Jeobá, je Ninále chjotajchíngale, kʼoa kui tsakʼétsʼoale je xkóson kao poste xi sʼetsʼoale, nga tsakajngijée nʼio koanjtile Niná xi kao Judá kʼoa kao Jerusalén”.
f 2 Crónicas 26:1-5: “Je naxinandá Judá rey kisikao je Uzías kʼianga 16 nóle, ánni nga je koatexomangajaonile Amasías xi nʼaile koanni. 2 Jé tsakʼéndaya Elot kʼoa kitsjoa ijngokʼanile Judá ʼnde jebi kʼianga jekʼien je rey. 3 Kʼiaa nga 16 nóle Uzías nga rey koan, kʼoa 52 nó tsakatéxoma ya Jerusalén. Je na̱le yaa Jerusalén tsʼe kʼoa Jecolías tsakʼin. 4 Tosi tonda kui kʼoakisʼin xi kixi tíjna ngixko̱n Jeobá, tojo kisʼin je Amasías xi nʼaile koanni. 5 Tsakásjai Niná kʼianga tsakʼejna Zacarías, kʼoa jé Zacarías kitsoyale nga kitsokjonke je xi ñaki Niná kjoaixi. Jokjitse nga kʼoakisʼin, jé Jeobá tsakasenkao nga nda kichomani jmeni xi kisʼin”.
g Chótʼai ya jw.org jñani tíjna recuadro xi ʼmi “Cuidado con la falsa modestia”, jñani tso “¿De verdad es tan importante ser popular en las redes sociales?”.
h 2 Crónicas 34:1-3: “Je Josías jin nóle kʼianga rey koan, kʼoa 31 nó tsakatéxoma ya Jerusalén. 2 Kui kʼoakisʼin xi kixi tíjna ngixko̱n Jeobá kʼoa kʼoakisʼin jokisʼin je David xi chjotajchíngale koanni, alikui xin ndiaa ki, ni ngakixi kʼoa ni ngʼaskónjinla ki. 3 Kʼoa kʼianga jejin nó nga tíbatéxoma, kʼianga sʼasa ti, tsakásjai je Ninále David xi chjotajchíngale koanni, kʼoa nga kicho 12 nó, kisitsjee ya Judá kao Jerusalén nga tsakjaʼáxin ʼnde jñani sonngʼa chon, poste xi sʼetsʼoale, je xkóson xi sʼetsʼoale kao je xkóson xi ki̱cha̱ koanndani”.
i 2 Crónicas 34:14, 18-21: “Kʼianga tjíobʼasje je tao̱n xi kichokao chjota ya ndʼiale Jeobá, je naʼmi Hilquías kui koansjaile je libro xi faʼaitʼa kjoatéxomale Jeobá xi tsakʼaile Moisés. 18 Je Safán xi secretario ma i kitsosale je rey: Jngo libro kitsjoana je naʼmi Hilquías. Kʼoa je Safán tsakʼéxkiale je rey. 19 Kʼianga kinrʼoé je rey jotso je kjoatéxoma, kjitʼanangi tsakasénjnda najñole. 20 Kʼoa je rey i kitsole je Hilquías, kao Ahicam tile Safán, kao Abdón tile Miqueas, kao Safán xi secretario ma kʼoa kao Asaya, je choʼndale rey: 21 Tangíon, kʼoa chjónangilao je Jeobá xi tʼatsʼan kao tʼatsʼe naxinandá Israel kao Judá tʼatsʼe jotso je libro xi koansjaino, nga̱ tsee kjoañʼai kjoaʼaíkaonená Jeobá nga nʼio jtile, nga̱ je chjotajchínganá tsín kisitjoson kjoatéxomale Jeobá, alikui kisitjoson ngayeje jme xi tso libro jebi”.
j XI TÍNCHJA̱NI SÉN XI FAʼAITʼA: Jngo tichjaa xi kjoafaʼaitsjen títsjoále jngo tichjaa xi sʼa xti.
k XI TÍNCHJA̱NI SÉN XI FAʼAITʼA: Je tichjaa xi chjonangile nga tísʼejna kjoajtíntse jé Jeobá sínʼiotʼa kʼoa jé bʼasjengʼa.