Mumwatha Kujenjukila Kuli Vaka-Kaye

1. Vika vyalombele Yesu ha vuthsiki vwa mamanethelelo vwa kuyoya kwendi hano hathi?

HA VUTHSIKI vwa mamanethelelo hano hathi, Yesu washotele mbunge ha vyuma vikasholokela vaka-kumukavangeya. Walombele kuli Ishe ha ñanda eyi ngwendi: “Kunjikulombo ngechi uvatundithe hano ha kaye embwe, oloni njikulomba ngwange uvanyunge kuli chitothzi. Ngwe omwo yange kethi nji muka-kaye, vakevo kethi vaka-kaye.” (Yowano 17:15, 16) Eli lilombelo limwetha ngwavo Yesu wathzemene vaka-kumukavangeya. Cho lyamwetha lalo theho ya majwi endekele ku vandongethi vamo ha vuthsiki vuje ngwendi: “Kumwakundamene ku vaka-kaye.” (Yowano 15:19) Yesu washakele vaka-kumukavangeya vajenjuke kuli vaka-kaye.

2. “Vaka-kaye” muka vatumbwile Yesu?

² “Vaka-kaye” vatumbwile Yesu vapwa vanu voshe vaje vangunuka kuli Njambi, vaje vali na kuyula Satana na kukava vilinga vyendi vyavivi vya linyanyamena na kulyaletha. (Yowano 14:30; Efeso 2:2; 1 Yowano 5:19) Kulikuta “vuthamba na kaye vwapwa vutothzi kuli Njambi.” (Yakomba 4:4) Vanu vaje vashaka kukala mu chithzemo cha Njambi vatha vati kujenjuka kuli vaka-kaye okuni navo vali mu kaye? Vatha kulinga ngocho mu vingila vino vitanu vituthimutwiya. Ya kulivanga, nga vapwa va kulongwa ku Vumwene vwa Njambi vuje vuvali na kuyula kuli Kilisitu na kujeneka kulikoveletha mu viñanda vya chiyulo cha lifuti. Ya mu chivali, nga vavyana sipilitu ya kaye. Ya mu chitatu, nga vathzala na kulivwahetha mu kulikehetha. Ya mu chiwana, nga vathiwitha vuyoye vwavo. Cho ya mu chitanu, nga vathzala vitwa vya ndthzita.

KUPWA VA KULONGWA NA KUJENJUKA KU VIÑANDA VYA CHIYULO CHA LIFUTI

3. (a) Yesu wamwene vati viñanda vya vupolitiki vyakeleko muthimbu ije? (b) Vika twendekela ngwetu vaka-kukavangeya Yesu va kuvwavetha vapwa miluwa? (Kengeni na majwi ali mwithi.)

³ Yesu kalikovelethele mu viñanda vya chiyulo cha lifuti nambe ngwetu mu vupolitiki embwe, oloni wathzethzamene mu kwambulula vya fulumende ya mwilu ije mwakayula. (Ndanyele 7:13, 14; Luka 4:43; 17:20, 21) Mukemwo Yesu wendekele kuli Nguvulu Pilato wa vaLoma ngwendi: “Vumwene vwange kethi vwa hano ha kaye embwe.” (Yowano 18:36) Ngechi vandongethi va vuthunga vakatembwinina Kilisitu mu kwononoka kuli ikeye na ku Vumwene vwendi, cho vakambulula vyovu Vumwene mu kaye koshe. (Mateo 24:14) Kapositolo Paulu wathonekele ngwendi: “Yetu tunapu tu miluwa va kwimanena Kilisitu. . . . Ha kupwa tu vaka-kwimanena Kilisitu, tukamilambelela ngwetu: ‘Lithzivathaneni na Njambi.’”a—2 Kolinte 5:20, NWT.

4. Vaka-Kilisitu voshe va vuthunga vanamwetha vati ngwavo vapwa va kulongwa ku vumwene vwa Njambi? (Kengeni chipalo ha liputa 52.)

⁴ Miluwa kuvethi kulikoveletha mu viñanda vya vupolitiki vya mu lifuti muvali na kupangela. Oloni vakakundwiya lika fulumende ya lifuti livemanena. Mukemwo muchapwa na kuli vaka-Kilisitu va kuvwavetha ‘vaje vundambo vwavo vuli mwilu.’ (Filipu 3:20) Vanambulula vya Vumwene na ntwima na kukwatha maundthzi a “vimanga veka” va Kilisitu ‘valithzivathane na Njambi.’ (Yowano 10:16; Mateo 25:31-40) Ava vimanga veka vanapu tunganda va Kilisitu, cho vali na kukwatha vandolome va Yesu va kuvwavetha. Evi vivunga vivali kuvyethi kulikoveletha mu viñanda vya chiyulo cha lifuti. Ha kupwa vutanga vumo lika, vali na kukundwiya vya Vumwene vwa Mesiya.—Tandeni Isaya 2:2-4.

5. Vaka-Kilisitu va vuthunga valithethza vati na va Isalele va kuthañulu, cho kulithethza kwavo kunatungukwa vati?

⁵ Kupwa va kulongwa kuli Kilisitu kethi chikecho lika chikalingitha vaka-Kilisitu va vuthunga vajenjuke ku viñanda vya chiyulo cha lifuti. Twalithethze na va Isalele va kuthañulu vaje vakele mu lifuti lyavo lyavanene Njambi. Yetu twalikwatathana mu vunanana mu kaye koshe. (Mateo 28:19; 1 Petulu 2:9) Ngechi, nga tulikoveletha mu viñanda vya vupolitiki, chitukaluwila kwendeka muthzimbu wa Vumwene mu kuthimpa, cho lalo chatha kuthzeyetha likwatathano lyetu vaka-Kilisitu. (1 Kolinte 1:10) Cho mu thimbu ya vindthzita lalo, tunatha kulithsiyanga na vakwetu vaka-kukulahela na kujomboka lishiko lya kulithzema umo na mukwavo. (Yowano 13:34, 35; 1 Yowano 3:10-12) Mukemwo Yesu walekele vandongethi vendi ngwendi kethi valilwithe. Cho wavalekele ngwendi vathzeme vitothzi vavo.—Mateo 5:44; 26:52; kengeni chipalo cha “Njinajenjuka ku Viñanda vya Kaye Ndi?” ha liputa 55.

6. Ha kuwana ngwe mwalikundika kuli Njambi, vika vimwatha kulingila Sezale?

⁶ Yetu vaka-Kilisitu va vuthunga twakundika kuyoya kwetu kuli Njambi, kethi ku vanu nameme ku vimunga vya vanu nambe ku lifuti embwe. Ku 1 Kolinte 6:19, 20 vendeka ngwavo: “Munakundama kuli Njambi, omwo wamilandele na ndando.” Nameme vandongethi va Yesu vakana “Sezale” vije vinamupande, vya kufwa ngwe kathingimiko na kufweta mitelo na kumwononoka, oloni vakana lalo vyuma “vije vyakundama kuli Njambi.” (Mako 12:17; Loma 13:1-7) Vakalemetha Njambi na kumuthzema na vimbumge vyavo vyoshe na kumwononoka mu vuthunga. Vithimbu vimo vanatha kuthsila Njambi yavo nga chinatha.—Luka 4:8; 10:27; tandeni Vilinga 5:29; Loma 14:8.

KUVYANA SIPILITU YA KAYE

7, 8. Sipilitu ya kaye yapwa ika, cho ikapanga vati mu vanu?

⁷ Vaka-Kilisitu vajenjuka kuli vaka-kaye ha kuvyana sipilitu yaivi. Paulu wathonekele ngwendi: “Kutwatambwile mundthzindthzime [sipilitu] wa hano ha kaye embwe, oloni tunatambula mundthzindthzime utunda kuli Njambi.” (1 Kolinte 2:12) Walekele vaka-Efeso ngwendi: “Ha thimbu ije, mwakavangeyeye vingila vya vuvi vwa hano ha kaye, mwononokele ku mwene wa vushwana vwa mu vukambwila, ku mundthzindthzime [sipilitu] ou ololo ali na kutwamenena vanu vaje kuvethi na kwononoka Njambi.”—Efeso 2:2, 3.

⁸ Sipilitu ya kaye yapwa ndthzili ije kutwatha kumona na mesho, ije ikashongangeya vanu vatengulukile Njambi na kukala na “mashungu amavi a vunu.” (1 Yowano 2:16; 1 Timateo 6:9, 10) Eyi sipilitu yakala na ndthzili hali vaka-kaye mwafwa ikavashongangeya vashake vyuma vya ku muvila kwa kujeneka vakevo kutanekeya. Cho lalo ikapanga muli vakevo na kunena kamandondo kamandondo vifwa vyavivi mu vimbunge vyavo, vya kufwa ngwe linyanyamena na kulishasha na nuna na sipilitu ya kulimanena na kutengulukila.b Mu ngila ikwavo, sipilitu ya kaye ikalingitha munu akale na vifwa vya Liyavolo mu mbunge yendi.—Yowano 8:44; Vilinga 13:10; 1 Yowano 3:8, 10.

9. Sipilitu ya kaye inatha kukovela vati mu mbunge yetu na mu vithinganyeka vyetu?

⁹ Sipilitu ya kaye yatha kukovela mu mbunge yeni na mu vithinganyeka vyeni ndi? Eyo, yatha kumikovela nga kumunyanyama. (Tandeni Vithimo 4:23.) Inatha kushangumuka kamandondo kamandondo kwitila mu kulikwatathana na vanu vaje kuvathzemene Yehova. (Vithimo 13:20; 1 Kolinte 15:33) Munatha lalo kutambula eyi sipilitu yaivi kwitila mu mavulu amavi na kutala vikupulo vya mushelengwa na kuya ha wembusaiti ya vaka-kutengulukila Njambi na kulikoveletha mu vweho vwavuvi.

10. Twatha kuvyana vati sipilitu ya kaye?

¹⁰ Twatha kuvyana vati sipilitu ya kaye na kutwalelelaho kukala mu chithzemo cha Njambi? Twatha kulinga ngocho nga tupangetha vyuma vya ku sipilitu vyanatwana Yehova na kulombela thimbu yoshe. Yehova wakala na ndthzili kutuvakana Liyavolo na kaye kendi. (1 Yowano 4:4) Ngechi tunapande kukundama kuli Yehova mu lilombelo.

KUTHZALA NA KULIVWAHETHA MU KULIKEHETHA

11. Sipilitu ya kaye inalingitha vanu vathzale vati?

¹¹ Thzalethi ya munu na sholwethi yendi ikamwetha vili mu mbunge yendi. Mu mafuti amangi, vanu kuvethi na kuthzala mu kathingimiko. Ngechi muka-kwendeka mithzimbu umo ha televijini wendekele ngwendi, ‘Thzalethi ya vanu matangwa ano inalifu neyi ya vikwithzi. Lipapelo limo lya mithzimbu lyendekele lalo ngwavo, ‘Vanike va vanakathzi vali na kutembwinina “thzalethi ya kujeneka kathingimiko, ya kumwetha vilyo vya muvila.” Vanu lalo vali na kuthzala mu vushaki, ngechi eyi thzalethi yavo ili na kumwetha sipilitu ya kutengulukila na kujeneka kathingimiko.

12, 13. Thzalethi yetu na sholwethi yetu inapande kwimana ha vinangulo muka?

¹² Yetu vangamba va Yehova twashaka kusholoka mwamuvwa, twashaka vuthzalo vwetu vupwe vwa kujela na kusholoka mwamuvwa kwetheketha na chipangi chitupanga. Thimbu yoshe tunapande kuthzala mu “kulikehetha na mana” na kumwetha “vilinga vyavivwa” vije vinafwila vanalume na vanakathzi “vaje vanapu vaka-kukulahela.” Kutwapandele kulinga evi vyuma mangana ngwetu vatumone, oloni tushaka “kukala mu chithzemo cha Njambi.” (1 Timateo 2:9, 10; Yunda 21) Tushaka ngwetu vuvwa vwetu vupwe ‘vwa mukati vuje kuvwethi kuvola, vwa theho yakama . . , ku mesho a Njambi.’—1 Petulu 3:3, 4.

¹³ Anukeni ngweni thzalethi yetu na sholwethi yetu vyatha kulingitha vanu vomone vulombelo vwetu kupwa vwa vuthunga indi embwe. Lijwi lya chiNgiliki livendeka ngwavo ‘kulikehetha,’ lilumbununa kuthziva lyova na kuthingimika vithinganyeka vya vakwetu. Ngechi tunapande kwaka vitakutaku vya vakwetu kulutwe kutavakana kulinga mutushakela. Maneneni tushaka ngwetu tuthingimike Yehova na vanu vendi na kulisholola ngwetu twapwa tu vangamba va Njambi vaje vamwana “vumpau.”—1 Kolinte 4:9; 10:31; 2 Kolinte 6:3, 4; 7:1.

14. Vihula muka vitunapande kulihula kukundama kuthzalethi na sholwethi yetu?

¹⁴ Nga tuya mu kwambulula nambe mu kukunguluka, cho tunapande kuthzala mwamuvwa na kusholoka vwino. Lihuleni ngweni: ‘Sholwethi yange ikalingitha vanu vanjikomoke manene ndi? Ikathzivitha vakwetu shwamwa ndi?’ Njamona thzalethi yange kupwa ya theho kutuvakana kulyana mangana vanjipangethe mu chikungulukilo ndi?’—Myaso 68:6; Filipu 4:5; 1 Petulu 5:6.

15. Omwo vika mu Mbimbiliya kumwethi mashiko atunapande kukavangeya kukundama ku thzalethi na sholwethi yetu?

¹⁵ Mu Mbimbiliya kumwethi mashiko aje avanapande kukavangeya vaka-Kilisitu ha thzalethi na sholwethi. Yehova washaka ngwendi tupangethe ndthzili yetu mu kulyangwila vya kulinga na kupangetha mana etu. Washaka ngwendi tupwe tu vanu va kuhya ku sipilitu vaje vatha kupangetha vinangulo vya mu Mbimbiliya mu “kwilula na kwangununa mukati ka vyuma vyavivwa nevi vyavivi.” (VaHevelu 5:14) Maneneni washaka ngwendi tulinge vyuma vyoshe mwafwa twathzema ikeye na vakwetu vanu. (Tandeni Mako 12:30,31.) Nameme vanatwana evi vinangulo, oloni hanga twatha kuthzala na kulivwahetha mu vingila vya kulithethzathethza. Nga mukenga mu kaye koshe, mumona ngweni Vakaleho va Yehova vakathzala vuthzalo vwa kulithethzathethza kwetheketha nokwo kuvakala.

KWATHIWITHA VUYOYE VWETU

16. Sipilitu ya kaye yalithethza vati na kulongetha kwa Yesu, cho vihula muka vitunapande kulihula?

¹⁶ Sipilitu ya kaye ikongumuna vanu vavangi vathinganyeke ngwavo vimbongo na vufuko vivanenela kuvavwahelela. Oloni Yesu wendekele ngwendi: “Kuyoya kwa munu kukwakundamene ku vyuma vyali navyo, nambe afuke vati.” (Luka 12:15) Yesu kendekele ngwendi vanu vanapande kutumbama mu vuhutu embwe. Oloni walumbunwine ngwendi ‘vaka-kuhutwa mu mundthzindthzime [nambe ngwetu, vaje vashaka vyuma vya ku sipilitu]’ na vaje vali na lisho lyalivwa, lya kwaka vyuma vya ku sipilitu kulutwe, vakevo vakavwahelela mu kuyoya kwavo. (Mateo 5:3; 6:22, 23) Lihuleni ngweni: ‘Njatava awa majwi endekele Yesu, indi vali na kunjungumuna kuli “ishe ya makuli?” (Yowano 8:44) Vyuma vinjikendeka na vyuma vinjashaka kupanga na yoyethi yange vikanjisholola kupwa munu wa kufwa vati?’—Luka 6:45; 21:34-36; 2 Yowano 6.

17. Vivethzikitho muka vivakalikuwu vaje vathiwitha vuyoye vwavo?

¹⁷ Yesu wendekele ngwendi: “Mana a Njambi anasholoka kupwa a vuthunga ha vilinga vyawo.” (Mateo 11:19) Tutaleni ha vyuma vivananganyala vaje vanathiwitha vuyoye vwavo. Vakavwahelela kupanga chipangi cha Vumwene. (Mateo 11:29, 30) Kuvethi kulishoshomwa na vyuma vya mu kuyoya, ngechi kuvethi kuvinja mishongo ya chishota mbunge. (Tandeni 1 Timateo 6:9, 10.) Vajauka na vyuma vivali navyo, cho lalo vali na thimbu yaingi ya kukala na nanga yavo na vavuthamba vavo vaka-Kilisitu. Kuvethi kukala na chivanguvangu. (Muka-kwambulula 5:12) Vakavwahelela manene mwafwa vakana vakwavo mwoshe mwoshe muvathela. (Vilinga 20:35) Lilavelelo lyavo likakolo, cho vakathimpi na kupwa va kushuvuluka. (Loma 15:13; Mateo 6:31, 32) Evi vinapu vivethzikitho vyakama manene.

KUTHZALA VITWA VYA NDTHZITA

18. Mbimbiliya yalumbununa vati chitothzi chetu na vingila vyakapangetha na ndthzita ituli na kulwa?

¹⁸ Vaje vakala mu chithzemo cha Njambi, vavanyunga ku sipilitu kutewa vavongumuna kuli Satana uje kashakele vaka-Kilisitu vapwe va kuvwahelela na kukayoya myaka yoshe. (1 Petulu 5:8) Paulu wendekele ngwendi: “Kutwethi na kulwa na vanu, embwe, oloni tuli na kulwa na vindthzili vyavivi vya mindthzindthzime ya ha mukambwila na vaka-kushwana na vaka-moko ya kushika, nava vaka-kushwana na ndthzili mu lithuthulungu eli lya myaka ino iliko.” (Efeso 6:12) Lijwi lya ‘kulwa’ limwetha ngwavo kutwethi na kulwa na munu uje ali kulako embwe, oloni na munu uje itunalikenge nendi. Cho lalo majwi a kufwa ngwe “vaka-kushwana,” “vaka-moko ya kushika” na “vaka-kushwana na ndthzili ya mu lithuthulungu,” amwetha ngwavo eyi ndthzita itundilila ku vanu vaje valilongetha kulwa mwamuvwa.

19. Lumbununeni vitwa vya ku sipilitu vya vaka-Kilisitu.

¹⁹ Twatha kuhyana eyi ndthzita nameme twapwa tu va kuthzeya. Twatha kuhyana vati? Nga tuthzala ‘vitwa vya ndthzita vya Njambi.’ (Efeso 6:13) Ku Efeso 6:14-18 valumbununa evi vitwa vya ndthzita ngwavo: “Livwahetheleni chimweja, na vuthunga munalithzitikavwo ngwe mwiva mu vimbunda vyeni na kulongwa ngwe ntelo ha vinulo vyeni, cho ngwe viñaku ku myanja yeni mu kulivwahethela chimweja kwambulula viñanda vyavivwa vya kwoloka. Thimbu yoshe ambateni kukulahela ngwe ntelo, omwo na ikeyo mwathe kuthzima mikili ya tuhya ya uje muka-vuvi. Cho thzaleni tepa ya kwovoka, na lijwi lya Njambi ngwe moko ya mukwale ije yanamyana mundthzindthzime [sipilitu.] Lingeni vyoshe evi mu kulombela, lombeleni Njambi ngechi amikwathe. Lombeleni thimbu yoshe ngwe omo mundthzindthzime amitwamenena.”

20. Ndthzita yetu yalitheza vati neyi ya mashwalale mpundu?

²⁰ Evi vitwa vya ndthzita vya ku sipilitu vyatunda kuli Njambi, cho vitukwatha nga tuvithzala thimbu yoshe. Mashwalale mpundu kuvethi kulwa ndthzita ha litangwa na litangwa. Oloni ndthzita ya vaka-Kilisitu yapwa ya muthzithzi, ikahwa omwo Njambi akanyongetha kaye ka Satana na kumbila tungelo vavavi mu mbulu. (Kujombolola 12:17; 20:1-3) Ngechi kethi muthzeye nga muli na kulwa na mashungu a mavi na vilinga vikwavo vyavivi. Tuvavoshe tunapande ‘kukoletha’ mangana tutwaleleleho kupwa va kulongwa kuli Yehova. (1 Kolinte 9:27) Nga kutwethi na kulwa, cho tunapande kushota mbunge.

21. Twatha kuhyana vati mu ndthzita yetu ya ku sipilitu?

²¹ Kutwatha kuhyana eyi ndthzita mu vindthzili vyetu. Mukemwo Paulu watuleka ngwendi tulombele kuli Yehova “thimbu yoshe.” Cho lalo tunapande kutolilila kuli Yehova mu kulilongetha Lijwi lyendi na kulikwatathana hamo lika na vakwetu ‘mashwalale,’ mwafwa kethi yetu lika tuli na kulwa eyi ndthzita. (Filimoni 2; VaHevelu 10:24, 25) Voshe vaje vatwalelela kupwa va kulongwa mu vyuma vyoshe evi vatha kuhyana eyi ndthzita, cho lalo vatha kuvingilikiya likulahelo lyavo.

VINGILIKIYENI LIKULAHELO LYENI

22, 23. (a) Vika vitunapande kuvingilikiya likulahelo lyetu thimbu yoshe, cho vihula muka vitunapande kulihula? (b) Vika vitukathimutwiya mu kapetulu kanatako?

²² Yesu wendekele ngwendi: “Kumwakundamene ku vaka-kaye, ngechi vene, mukemwo vaka-kaye vamithzinda.” (Yowano 15:19) Vaka-Kilisitu vanapande kuvingilikiya likulahelo lyavo mu lyovwa-ovwa na kathingimiko. (Tandeni 1 Petulu 3:15) Lihuleni ngweni: ‘Njithzivuka ovyo vyalingitha Vakaleho va Yehova vavyane kulinga vyuma vivakalingi vanu vavangi mu kaye ndi? Nga njivyana kulinga vyuma vimo, njinatava ngwange viyendeka Mbimbiliya na ndungo wa kulongwa ha ñanda oyo vyapwa vya vuthunga ndi? (Mateo 24:45; Yowano 17:17) Nga njishaka kulinga vyuma vyavivwa ku mesho a Yehova, njikavilingi na mbunge yange yoshe indi njikavilingila shwamwa?’—Myaso 34:2; Mateo 10:32, 33.

²³ Chapwa chachikalu kujenjuka kuli vaka-kaye, maneneni mu vyuma vyavindondo. Chakumwenako, Liyavolo washaka kungumuna vangamba va Yehova kwitila mu vweho vwavuvi. Twatha kwangula vati vweho vwavuvwa vuje vutukwatha tukale na chitakutaku chachivwa? Eyi ikeyo ñanda itukathimutwiya mu kapetulu kanatako.