Bakulunu ‘Bakapangela Hamo Netu na Kutukwasa Mangana Tupwe ba Kubwahelela’

1. Bika byalingisile Paulu abwahelele mwazibile bya baka-Kilistu ba mu Kolinte?

MU MWAKA wa 55 C.E., kapositolo Paulu wakele mu nganda ya Tolowase, ije yakele ku ngenge ya kalunga-ndonga. Nameme ngoco, Paulu wakele na kusinganyeka manene bya bakwabo baka-Kilistu baje bakele mu Kolinte. Ku mashangumukilo owo mwaka, wazibile kubabala ku mbunge omwo wazibile ngwabo kwakele bijokojoko mukati ka bandolome bakele omu mu nganda. Ha simbu oyo mwafwa ya kubaka mbunge, te nabatumina laja mukanda wa kubanangula. (1 Koli 1:11; 4:15) Co lalo te natumuko Tito uje yakele na kupanga nendi, co wamulekele ngwendi akumuleke muzimbu wa bungenzi bwendi mu Tolowase. Paulu wakele na kubandamena Tito mu Tolowase mangana azibe mubakele na kuyoyela bandolome ba mu Kolinte. Calubinda Tito kezile. Paulu walingile bika? Waile na bwato ku Masendoniya, co wabwahelelele mwakaliwanene nendi. Tito wamulekele ngwendi bandolome mu Kolinte batambwile mwamubwa mukanda wabasonekelele, co bashungwiiye kumumona. Paulu mwazibile ou muzimbu waubwa ‘wabwahelelele manene’.—2 Koli 2:12, 13; 7:5-9.

2. (a) Paulu walekele bika baka-Kolinte ha likulahelo na kubwahelela? (b) Tusimutwiya ha bihula muka?

² Munima ya simbu yaindondo lika kutundoho, Paulu wasonekelele baka-Kolinte mukanda ukwabo. Wabalekele ngwendi: ‘Keti ngwabo tuli na kwendesa likulahelo lyeni embwe, oloni tuli na kupangela hamo neni mangana mubwahelele, mwafwa munemana mwafwa ya likulahelo lyeni.’ (2 Koli 1:24) Bika byalumbunwine Paulu? Co bika bibalilongesa bakulunu mu cikungulukilo ku majwi endi?

KUKALA NA LIKULAHELO NA KUPWA BA KUBWAHELELA

3. (a) Bika byalumbunwine Paulu omwo wendekele ngwendi: ‘Munemana mwafwa ya likulahelo lyeni’? (b) Bakulunu bali na kutembwinina bati mwanja wa Paulu ano matangwa?

³ Paulu wendekele byuma bimo bibali bije byapwa bya seho mu kulemesa Njambi. Anukeni ngweni wendekele bya likulahelo ngwendi: ‘Keti ngwabo tuli na kwendesa likulahelo lyeni embwe, . . . munemana mwafwa ya likulahelo lyeni.’ Awa majwi a Paulu amwesa ngwawo nendi wamwene ngwendi bandolome ba mu Kolinte bemanene mbe mu kukulahela, keti mwafwa yendi nambe munu woshe-woshe oloni mwafwa ya likulahelo lyabo kuli Njambi. Ngeci, kamwene ngwendi wapandele kwendesa likulahelo lyabo, co lalo nendi bene kashakele kulinga ngoco. Wamwene ngwendi bapwile baka-Kilistu ba kulongwa baje bashakele kulinga byabibwa. (2 Koli 2:3) Na matangwa ano, bakulunu mu cikungulukilo bamona ngwabo bandolome na bandokazi babo bali na likulahelo, co lalo bakamono ngwabo bali na biyongola byabibwa bya kupangela Njambi. (2 Tesa 3:4) Bakulunu kubesi kwakela cikungulukilo mashiko, bakapangesa binangulo bya mu Mbimbiliya na binangulo biikabana munga ya Yehova. Bakulunu kubesi na kwendesa likulahelo lya bandolome babo.—1 Petu 5:2, 3.

4. (a) Bika byalumbunwine Paulu omwo wasonekele ngwendi: ‘Tuli na kupangela hamo neni mangana mubwahelele’? (b) Bakulunu bali na kutembwinina bati Paulu?

⁴ Paulu wendekele lalo ngwendi: ‘Tuli na kupangela hamo neni mangana mubwahelele.’ Awa majwi atalesele kuli ikeye na baje bakele na kupanga manene nabo. Bika bitwendekela ngoco? Mu mukanda wa kulifwa, Paulu wanukisile baka-Kolinte bya bamo bakele na kupanga nabo babali omwo wendekele ngwendi: ‘Muna Njambi, Yesu Kilistu bamwambulwile mukati keni kwitila muli yetu, kulumbununa kwitila muli yange na Siuvenasi na Timateo.’ (2 Koli 1:19) Co kakangi mwakele na kwendeka bakele na ‘kupanga nabo’ mu mikanda yasonekele, wakele na kulumbununa baje bakele na kupanga manene nabo ba kufwa ngwe Apolo, Akwila, Pilisila, Timateo, Tito na bakwabo. (Loma 16:3, 21; 1 Koli 3:6-9; 2 Koli 8:23) Ngeci, omwo wendekele ngwendi ‘tuli na kupangela hamo neni mangana mubwahelele,’ Paulu walumbunwine ngwendi ikeye hamolika na baje bakele na kupanga nabo bashakele kulinga mwoshe mubaselele mangana boshe mu cikungulukilo bapwe ba kubwahelela. Na matangwa ano, bikebyo bibashaka bakulunu mu cikunglukilo. Bashaka kulinga mwoshe mubasela kukwasa bandolome na bandokazi babo bapangele Yehova mu kubwahelela.—Myaso 100:2; Fili 1:25.

5. Bandolome na bandokazi bamo babehwile bika, co bika byanapande kulinga umo na umo wetu?

⁵ Ololo bene aha, bandolome na bandokazi bamo ba mu mitambela ya kuliseza-seza ya kaye babehwile ngwabo: “Majwi na bilinga muka bya mukulunu binamilingisa mubwahelele?” Omwo tusimutwiya ha byuma bibendekele, moneni mubinasa kulitombwela nomu mumunesi kukumbulwila. Kutundaho, umo na umo wetu napande kumona mwasa kulingisila bandolome na bandokazi mu cikungulukilo bapwe ba kubwahelela.a

‘MENEKENI PESISI, MUKWETU ITWAZEMA’

6, 7. (a) Bakulunu basa kutembwinina bati Yesu, Paulu, na bangamba ba Njambi bakwabo? (b) Mwafwa bika kwanuka mazina a bandolome na bandokazi betu kubalingisa babwahelele?

⁶ Bandolome na bandokazi betu babangi bakendeka ngwabo bakapu ba kubwahelela bakulunu mubakabamwesa ngwabo babaka mbunge. Ngila imo ibakalingilamo ngoco bakulunu ikapu kutembwinina mwanja wa Ndabiti, Elihu, na Yesu. (Tandeni 2 Samwele 9:6; Yombi 33:1; Luka 19:5.) Aba bangamba ba Yehova ba kulongwa bamwesele ngwabo bakele bakwabo mbunge omwo babatumbwile ha mazina. Paulu nendi wamwene seho ya kwanuka mazina a bakwabo baka-Kilistu na kubasanesawo. Omwo wakele na kubunda mukanda umo wasonekele, wamenekele bandolome na bandokazi ba kutubakana 25, kwambateselela na Pesisi. Wasonekele ngwendi: ‘Menekeni Pesisi, mukwetu itwazema.’—Loma 16:3-15.

⁷ Bakulunu bamo kukabakaluwila kwanuka mazina a bandolome na bandokazi babo. Oloni omwo balinga mwoshe mubasela kuwanuka, kupwa ngwe bali na kuleka ndolome nambe ndokazi yabo ngwabo, ‘U wa seho kuli yange.’ (Kutu 33:17) Bakulunu balingisa bandolome na bandokazi babo babwahelele nga babatumbulu ha mazina mu Cilongesa ca Kaposhi ka Kukengela nambe mutamba weka wa kusimutwiya.—Esekeseni Yowano 10:3.

“NALINGI MANENE BIPANGI BYA MWENE”

8. Paulu watembwininine Yehova na Yesu mu ngila muka imo ya seho?

⁸ Paulu wamwesele lalo ngwendi wakele bakwabo mbunge omwo wabashangalele kutundilila kwisi ya mbunge. Ei inapu ngila ikwabo itwasa kulingisilamo bandolome na bandokazi betu bapwe ba kubwahelela. Mu mukanda wa kulifwa mwamwesele ngwendi washakele kulinga byuma bije bilingisa bandolome bendi babwahelele, Paulu wasonekele ngwendi: ‘Njili na kulishasha manene mwafwa yeni.’ (2 Koli 7:4) Tukulahela ngwetu bandolome ba mu Kolinte babwahelelele manene omwo bazibile awa majwi a kubashangala. Paulu walekele lalo bandolome baje bakele mu bikungulukilo bikwabo majwi a cifwa cimo. (Loma 1:8; Fili 1:3-5; 1 Tesa 1:8) Munima ya kutumbula Pesisi mu mukanda wasonekelele cikungulukilo ca mu Loma, Paulu watwaleleleleho kwendeka ngwendi: “Nalingi manene bipangi bya Mwene.” (Loma 16:12) Tukulahela ngwetu awa majwi azibisile ou ndokazi wa kulongwa kubwaha ku mbunge! Paulu mwashangalele bakwabo, watembwininine Yehova na Yesu.—Tandeni Mako 1:9-11; Yowano 1:47; Kujo 2:2, 13, 19.

9. Mwafwa bika kushangala bakwetu na kutushangala kulingisa boshe mu cikungulukilo babwahelele?

⁹ Mu ngila ya kulifwa, bakulunu bamona kushangala bandolome na bandokazi babo kupwa kwa seho. (Visi 3:27; 15:23) Nga mukulunu mu cikungulukilo ashangala ndolome nambe ndokazi yendi, kunapu ngwe ali na kumuleka ngwendi: ‘Njinananguka biunalingi. Njakwaka mbunge.’ Co bandolome na bandokazi bendi batonda kuziba owo majwi a kutakamesa endeka mukulunu. Ndokazi umo uje ali mu myaka ya ma 50 wendekele byanaliwana nabyo bije bibakaliwana nabyo babangi. Wendekele ngwendi: “Keti kakangi bakanjishangala ku bipangi. Banu kubesi kwaka bakwabo mbunge, kwakala lika kulihyana. Ngeci, nga mukulunu anjishangala mwafwa ya byuma byabibwa binjinalingila cikungulukilo, njikatakama na kubwahelela! Njikalizibi ngwange Tate wa mwilu wanjizema.” Omu mukemwo mwalizibilile na ndolome umo uje ali na kulela bana babali likalyendi. Tuzibeni byendekele ou ndolome omwo mukulunu umo wamushangalele kutundilila kwisi ya mbunge. Wendekele ngwendi: “Majwi ou mukulunu anjikanyamesele!” Cili bene, nga mukulunu mu cikungulukilo ashangala bandolome na bandokazi bendi, co abatakamesa na kubalingisa babwahelele. Kulinga ngoco kubakwasa batwaleleleho kwenda mu ngila itwala ku kuyoya, co ‘kubazeye.’—Isaya 40:31.

‘PWENI TUNYUNGI BA CIKUNGULUKILO CA NJAMBI’

10, 11. (a) Bakulunu basa kutembwinina bati mwanja wa Nehemiya? (b) Bika byasa kukwasa mukulunu kwana ‘bwana bwa sipilitu’ omwo alinga bungenzi bwa bunyungi?

¹⁰ Ngila muka imo yakama ibasa kumweselamo bakulunu ngwabo banaka mbunge bandolome na bandokazi babo na kubalingisa bapwe ba kubwahelela? Kweseka mwoshe mubasela kutakamesa baje batonda kubatakamesa. (Tandeni Vilinga 20:28.) Nga bakulunu balinga ngoco, co batembwinina tunyungi ba ku sipilitu ba kusañulu. Acisinganyekeni byalingile kanyungi wa kulongwa Nehemiya omwo wanangukile ngwendi bandolome bendi ba Bayunda bazeyele ku sipilitu. Ou muzimbu umwesa ngwawo Nehemiya wabatakamesele oho bene. (Nehe 4:14) Na matangwa ano, bakulunu bashaka kutembwinina mwanja wendi. Bakawana bingila bya kukwaselamo bandolome na bandokazi babo bakanyamese likulahelo lyabo. Co bakamenekela bandolome na bandokazi babo ha binjibo byabo nga citaba kulinga ngoco. Mu mangenzi awa a bunyungi, bakashaka kwana bakwabo ‘bwana bwa sipilitu.’ (Loma 1:11) Bika byasa kukwasa bakulunu omwo balinga ngoco?

¹¹ Simbu kanda mukulunu alinge bungenzi bwa bunyungi, napande kuwana simbu ya kusinganyekesesa bya munu yashaka kumenekela. Bukalu muka bwali na kuliwana nabwo? Majwi muka asa kumutakamesa? Cisoneka nambe mwanja muka wa mu Mbimbiliya wasa kumukwasa mu bukalu bwendi? Kusinganyekesesa ha byuma ebi kukwasa mukulunu angule mwamubwa byakasimutwiya bije byasa kukwasa munu yendela. Mu mangenzi a bunyungi, bakulunu bakana simbu bandolome na bandokazi babo betese majwi nambe biyongola byabo oku bali na kubatolilila. (Yako 1:19) Ndokazi umo wendekele ngwendi: “Njikatakama nga mukulunu anjitolilila mwamubwa.”—Luka 8:18.

12. Beya mu cikungulukilo batonda kubatakamesa, co mwafwa bika?

¹² Beya basa kuwana bukwasi ku mangenzi a bunyungi? Paulu wanangwile bakwabo bakulunu mu cikungulukilo ngwendi: “Nyungeni butanga bwoshe.” Ngeci, boshe mu cikungulukilo batonda kubatakamesa, kwambateselela na bapainiya hamolika na baka-kwambulula baje banatwalelelaho kupanga cipangi cabo mu kulongwa mwaka na mwaka. Bika bibatondela ngwabo aba tunyungi babatakamese? Mwafwa bisimbu bimo aba bandolome na bandokazi ba kukola ku sipilitu nabo bakaliwana na bishoti bya muno mu kaye kakabi. Tucisimutwiyeni byaliwanene nabyo Mwene Ndabiti mu kuyoya kwendi mangana tumone binasa kulingisa nameme ngamba ya Njambi wa kukanyama atonde kumutakamesa.

‘ABISHAI WAMUKWASELE’

13. (a) Bika byalingisile Ishibibenobu ayongole bya kutsiya Ndabiti? (b) Abishai wakwasele bati Ndabiti?

¹³ Munima ya simbu yaindondo lika kutunda habamubwabeselele kupwa mwene, Ndabiti uje wacipwile mukwenje walwile na Ngolyata, wa mu cikota ca Balefaime baje bapwile muyati wa banu ba kutunuka. Ndabiti wasimpile, co watsiile Ngolyata. (1 Samwe 17:4, 48-51; 1 Mizi 20:5, 8) Mukwetile myaka, omwo Baisalele bakele na kulwa lalo na Bafilisitiya, Ndabiti walwile lalo na munalume umo wa kutunuka. Lizina lyendi wapwile Ishibibenobu, co nendi wapwile wa mu cikota ca Balefaime. (2 Samwe 21:16) Oloni ha simbu ei, hasalele lika hahandondo ngwe ou munalume watsiile Ndabiti. Mwafwa bika? Keti ngwabo hamo Ndabiti wazibile lyoba, oloni nzili ikeyo yamuhwililile. Ou muzimbu ngwawo: “Ndabiti wazeyele.” Co Ishibibenobu mwanangukile ngwendi Ndabiti wazeyele, ‘wayongwele kumutsiya.’ Oloni simbu kanda ou munalume wa kutunuka angwangwasane Ndabiti na citwa cendi, “Abishai muna Zeluya wezile kuli Ndabiti na kumukwasa, walwisile uje likisikisi, co wamutsiile.” (2 Samwe 21:15-17) Ndabiti wobokelele ha cala! Co tukulahela ngwetu wakandelelele manene kuli Abishai mwafwa wamwakele mbunge, co bwasi-bwasi wezile na kumukwasa omwo mwonyo wendi wakele mu bushonde! Ou muzimbu utulongesa bika?

14. (a) Bika bikatukwasa kuhyana byeseko bya kufwa ngwe makisikisi? (b) Bakulunu basa kukwasa bati bakwabo bakale lalo na nzili na kupwa ba kubwahelela? Endekeni cakumwenako.

¹⁴ Kuzenguluka kaye koshe, banu ba Yehova banatwalelelaho kwambulula nameme bali na kuliwana na byeseko bya kutunda kuli Satana na banu bendi. Bamo mukati ketu banaliwana na byeseko byakama bya kufwa ngwe makisikisi. Oloni kukulahela Yehova kuli na kutukwasa kuhyana ebi byeseko. Nameme ngoco, bisimbu bimo byeseko binasa kutujukisa nambe kutuzeyesa. Co tunasa kwonowa kubihyana. Ha bisimbu bya cifweci, kuwana bukwasi bwa mukulunu uje nasa kututakamesa kutulingisa tupwe ba kubwahelela ngwe mubanalimwena babangi. Ndokazi umo uje ali na myaka ya kweta ku 60 ngwendi: “Simbu imo kunima, kunjakele na kuliziba mwamubwa, co kwambulula kwakele na kunjijukisa. Mukulunu umo wanangukile ngwendi njazeyele, co wanjishwenyene. Twasimutwiiye ha muzimbu umo wa mu Mbimbiliya uje wanjitakamesele. Njakabangeyeye byanjilekele, co byanjikwasele.” Ou ndokazi watwaleleleleho ngwendi: “Ou mukulunu wanjakele mbunge. Wanangukile ngwendi njazeyele, co wanjikwasele!” Tukazibi bwino ku mbunge kuzibuka ngwetu tuli na bakulunu mu cikungulukilo baje batwaka mbunge, co ngwe mwa Abishai, banalibwahesela ‘kutukwasa.’

‘MUNANGUKE NGWENI NJAMIZEMA MUBABOSHE’

15, 16. (a) Mwafwa bika Paulu bamuzemene manene bakwabo baka-kukulahela? (b) Bika bitwazemena bakulunu mu cikungulukilo?

¹⁵ Kupwa kanyungi kutondeka kupanga na nzili. Bisimbu bimo bakulunu kubesi kulala tulo mwafwa bakashoto mbunge butanga bwa Njambi, co bakalombela nambe kuwana ngila yeka ya kukwaselamo bandolome na bandokazi babo ku sipilitu. (2 Koli 11:27, 28) Nameme ngoco, bakulunu bakapanga cipangi cabo mu kushula oku banabwahelela ngwe mwalingilile Paulu. Paulu wasonekelele baka-Kolinte ngwendi: “Njikabwahelela manene na kwana bije byoshe njili nabyo, hamo nange babenya bene, mu kumikwasa.” (2 Koli 12:15) Kuzema bandolome na bandokazi bendi kukekwo kwamulingisile abatakamese. (Tandeni 2 Kolinte 2:4; Fili 2:17; 1 Tesa 2:8) Mukemwo nabo bamuzemene manene!—Vili 20:31-38.

¹⁶ Netu twazema bakulunu batuli nabo mu cikungulukilo, co tukakandelela manene kuli Yehova mu malombelo etu ha kutwanabo. Bakatulingisa tubwahelele mubakamwesa ngwabo batwaka mbunge. Mangenzi abo a bunyungi akatutakamesa manene. Mukemwo tukakandelela manene mubakalibwahesela kutukwasa nga tuli mu bishoti bya muno mu kaye. Cili bene, bakulunu baje batwaka mbunge banapu bakwetu batuli na ‘kupangela hamo nabo mangana tubwahelele.’