Bitulilongesa Kuli Yesu ha Byuma Byalingile mu Matangwa 40 Munima ya Kusanguka Kwendi?

1-2. Bika byalingiwile bandongesi babali mubakele na kuya ku Emausi?

HA NISANI 16, 33 C.E., bandongesi ba Yesu balishoshomwenene. Co bandongesi bamo babali bakele na kutunda ku Jelusalema kuya ku Emausi, limbo lije lyakele na nunda ya makilomita 11 kutunda ku Jelusalema. Aba banalume bazeyele manene mwafwa Yesu ibakele na kukabangeya te banamutsii. Ou Yesu ikeye Mesiya uje ibakulahelele ngwabo akalingila baJuda byuma byabibwa. Oloni baliwanene na byuma bije kubasinganyekele ngwabo baliwana nabyo.

² Baje bandongesi babali bamwene munalume uje kubazibukile enda nabo. Ngeci aba bandongesi balekele uje munalume byuma byalingiwile kuli Yesu. Uje munalume washangumukile kwendeka byuma bije kubebalele. Wapangesele Bisoneka na bupolofweto mu kulumbununa byuma byalingisile Mesiya bamuyandese na kumutsiya. Aba banalume mubetele ku Emausi banangukile ngwabo uje munalume ibakele na kusimutwiya nendi wapwile Yesu uje nasanguka batsi. Acisinganyekeni kubwahelela kubazibile mubanangukile ngwabo Yesu nasanguka.—Luka 24:13-35.

3-4. Bika bibaliwanene nabyo bandongesi ba Yesu, co bika bitusimutwiya muno mu cilongesa? (Bilinga 1:3)

³ Yesu washolokele lwalwingi ku bandongesi bendi ha matangwa 40 munima ya kusanguka kwendi. (Tandeni Bilinga 1:3.) Ha bisimbu ebi, Yesu washongangeyeye bandongesi bendi baje balishoshomwenene. Co oku kwabalingisile babwahelelele manene na kwambulula muzimbu waubwa mu kusimpa.a

⁴ Kutembwinina Yesu ha byuma byalingile mu matangwa 40 munima ya kusanguka kwendi kutukwasa manene. Muno mucilongesa, tumona omwo Yesu wapangeselele ei simbu (1) mu kutakamesa bandongesi bendi, (2) mu kubakwasa bazibisise Bisoneka (3) mu kubalongesa bipangi byakama. Co lalo tumona mutwasa kutembwinina Yesu mu byuma bitatu byalingile.

SHONGANGEYENI BAKWENI

5. Mwafwa bika bandongesi ba Yesu batondele kubashongangeya?

⁵ Bandongesi ba Yesu batondele kubashongangeya. Mwafwa bika? Mwafwa bamo basezele binjibo byabo, binaanga byabo na mingoso yabo na kukabangeya Yesu. (Mate 19:27) Co bamo bakele na kubalinga mwamubi mwafwa ya kupwa bandongesi bendi. (Iwano 9:22) Batengulwile buyoye bwabo na kuyanda mwafwa bazibukile ngwabo, Yesu ikeye Mesiya ibakulahesele. (Mate 16:16) Yesu mubamutsiile, balishoshomwenene manene na kuzeya mwafwa kubazibukile bilingiwa.

6. Bika byalingile Yesu mwasangukile?

⁶ Yesu wazibisisile mubakele na kulizibila bandongesi bendi. Co wazibukile ngwendi bazeyele mwafwa ya kutsa kwendi keti ngwabo kubakele na likulahelo. Ngeci ha litangwa lyasangukile, washangumukile kushongangeya bandongesi bendi. Cakumwenako, washolokele kuli Maliya Magadalena uje wakele na kulilila ku mbumbo yendi. (Iwano 20:11, 16) Co lalo washolokele ku bandongesi bendi babali baje batunendeka ku mashangumukilo a cino cilongesa. Washolokele na kuli kapositolo Pita. (Luka 24:34) Bika bitulilongesa ku mwanja wa Yesu? Tucisimutwiyeni byalingiwile mwasholoke lwakulibanga ku bandongesi bendi.

7. Yesu wamwene Maliya alinga bika, co bika byalingile kuli ikeye? (Iwano 20:11-16)

⁷ Tandeni Iwano 20:11-16. Ha Nisani 16 mutondo, banakazi bamo baile ku mbumbo ya Yesu. (Luka 24:1, 10) Umo wabo wapwile Maliya Magadalena. Tusimutwiyeni byalingiwile kuli ikeye. Maliya mwetele ku mbumbo ya Yesu wakawanene byahi bilimo. Ngeci washatukile na kukaleka Pita na Iwano. Aba banalume bashatukilile ku mbumbo, co Maliya wabakabele. Mubamwene ngwabo Yesu wahi mu mbumbo belukile. Oloni Maliya wasalele na kubandamena ku mbumbo oku alila. Maliya kanangukile ngwendi Yesu wakele na kumumona. Yesu wamumwene alila, co washakele kumuzembeleka. Ngeci washolokele kuli Maliya na kulingako byuma bimo bije byamushongangeyeye. Wamulekele ngwendi aye kuli bandolome bendi na kukabaleka ngwendi Yesu nasanguka.—Iwano 20:17, 18.

8. Twasa kutembwinina bati Yesu?

⁸ Twasa kutembwinina bati Yesu? Tutembwinina Yesu nga tushongangeya bandolome na bandokazi betu batwaleleleho kupangela Yehova. Ngeci mwa Yesu, netu tunapande kutolila mwamubwa omwo bandolome na bandokazi betu batuleka bukalu bwabo na kuzibisisa mubali na kulizibila na kubazembeleka. Tusimutwiyeni ha byuma byaliwanene nabyo ndokazi Jocelyn. Ndokazi yendi watsile mu monde. Co wendekele ngwendi: “Njakele mu busiwa bwakama ha bingonde byabingi.” Oloni ndolome umo na munakazi wendi bamulanyele ku njibo yabo na kumutolilila mwamubwa mwakele na kubaleka bukalu bwendi. Bamumwesele cizemo na kumuleka ngwabo Yehova wamuzema. Jocelyn wendekele ngwendi: “Njalizibile ngwe Yehova natumu ou ndolome na munakazi wendi kwija na kunjitundisa mu bwina bwa kuloba. Banjikwasele njitwaleleleho kupangela Yehova.” Netu twasa kushongangeya bakwetu nga tubatolilila mwamubwa omwo batuleka bukalu bwabo. Nga tulinga ngoco, co tubazembeleka na kubakwasa batwaleleleho kupangela Yehova.—Loma 12:15.

PANGESENI BISONEKA

9. Bukalu muka bubaliwanene nabwo bandongesi ba Yesu, co wabakwasele bati?

⁹ Bandongesi ba Yesu bakulahelele Lijwi lya Njambi, co balingile mwoshe mubaselele kwononoka Yehova. (Iwano 17:6) Oloni kubazibisisile byalingisile Yesu bamutsiye ngwe cikenya. Yesu wazibukile ngwendi bandongesi bendi bakele na likulahelo, co lalo bazemene Yehova. Oloni wanangukile ngwendi kubazibukile mwamubwa Bisoneka. (Luka 9:44, 45; Iwano 20:9) Ngeci wabakwasele bazibisise mwamubwa Bisoneka. Tusimutwiyeni mwalingilile ngoco omwo waliwanene na bandongesi bendi babali mubakele na kuya ku Emausi.

10. Yesu wakwasele bati bandongesi bendi bakulahele ngwabo cili bene Yesu ikeye Mesiya? (Luka 24:18-27)

¹⁰ Tandeni Luka 24:18-27. Yesu kalijombolwele haje bene mwaliwanene na baje bandongesi babali. Oloni wabehwile tahi bihula. Mwafwa bika? Hamo washakele bamuleke mubakele na kulizibila na byuma bibakele na kusinganyeka. Co bamulekele. Bamulekele ngwabo basinganyekele ngwabo Yesu ikeye apwa Mwene mu Isalele na kubayula keti baLoma embwe. Mubamanesele kumuleka byakele mu bimbunge byabo, Yesu wapangesele Bisoneka mu kubakwasa bazibisise byuma byalingiwile.b Ha litangwa eli bene mangwezi, Yesu waliwanene na bandongesi bendi bakwabo, co wabalumbununwine mamubwa bibwalumbunwine obu bupolofweto. (Luka 24:33-48) Ou muzimbu utulongesa bika?

11-12. (a) Tulilongesa bika ku ngila yalongeselelemo Yesu busunga bwa mu Mbimbiliya? (Taleni na cikupulo) (b) Ndolome umo wakwasele bati munu yakele na kulilongesa nendi Mbimbiliya?

¹¹ Twasa kutembwinina bati Yesu? Nga muli ha cilongesa ca Mbimbiliya, ihuleni bihula bije bilingisa imukalilongesa nendi endeke mwali na kulizibila. (Prov 20:5) Nga munazibisisa mwali na kulizibila, co mumweseni mavesi amu Mbimbiliya aje asa kumukwasa mu bukalu bwanaliwana nabwo. Kumwapandele kumuleka byanapande kulinga. Oloni mwihuleni bihula kwesekesa na mavesi amunamwana, co mushongangeyeni apangese byuma bya natanda. Tusimutwiyeni ha byuma byaliwanene nabyo ndolome Nortey uje wakala mu Ghana.

¹² Ndolome Nortey washangumukile kulilongesa Mbimbiliya te ali na myaka 16. Oloni baka-naanga yendi bakele na kumulwisa. Bika byamukwasele atwaleleleho kulilongesa Mbimbiliya? Ndolome uje wakele na kulilongesa nendi Mbimbiliya wapangesele cisoneka ca Mateu capita 10 na kumulumbunwina ngwendi, baka-Kristu ba busunga bakabapakesa. Ndolome Nortey wendekele ngwendi: “Mubashangumukile kunjipakesa njakulahelele ngwange njinawana busunga.” Ndolome uje wakele na kulilongesa nendi Mbimbiliya, wamumwesele lalo mukanda wa Mateu 10:16, uje umwesa ngwawo tunapande kupwa ba kunyanyama. Co wamukwasele azibisise muumukwasela ou mukanda omwo alumbununa bya likulahelo lyendi kuli baka-naanga yendi. Munima ya kumumbwitika ndolome Nortey washakele kupwa painiya, oloni baishe bashakele ngwabo aye ku yuniveziti. Ndolome uje wakele na kulilongesa nendi Mbimbiliya kamulekele byakulinga. Oloni wamwihwile bihula bije byamukwasele apangese bisoneka mu kwangula byakulinga. Bika byatundilemo? Ou ndolome wangwile kulinga bupainiya. Baishe bamushekele ha njibo. Walizibile bati ha byuma byalingiwile kuli ikeye? Wendekele ngwendi: “Njakulahela ngwange byuma binjangwile byapwile byabibwa.” Netu nga tushongangeya bakwetu basinganyekesese ha bisoneka, co tubakwasa bakanyamese likulahelo lyabo na kutwalelelaho kupangela Yehova.—Efeso 3:16-19.

LONGESENI BANDOLOME MANGANA ‘BAPWE BWANA’ MU CIKUNGULUKILO

13. Bika byalingile Yesu mangana cipangi ca Yehova citwaleleleho? (Efeso 4:8)

¹³ Yesu mwakele hano hasi, walingile byuma byoshe byamulekele Yehova. (Iwano 17:4) Oloni Yesu kasinganyekele ngwendi ikeye lika wasele kulinga byatondele Yehova. Ha myaka itatu na hafu yakele na kwambulula muzimbu waubwa hano hasi, Yesu walongeseleko bakwabo mwakulingila eci cipangi. Yesu wakulahelele bandongesi bendi. Wabanene cipangi ca kwambulula na kulongesa na kutwamenena bangamba ba Njambi. Bandongesi bamo baje bakele na kutwamenena bapwile bakwenje, co bamo babo hamo bakele na myaka 30 na kwiluka munima. (Tandeni Efeso 4:8.) Aba banalume bapangele na nzili mubakele na Yesu, co bapwile ba kulongwa kuli ikeye. Oloni simbu kanda aye mwilu, Yesu walongesele aba banalume mangana ‘bapwe bwana’ mu cikungulukilo. Wabalongesele bati?

14. Yesu wakwasele bati bandongesi bendi bakole ku sipilitu munima ya kusanguka kwendi? (Taleni na cikupulo)

¹⁴ Yesu wanene bandongesi bendi binangulo bije byabakwasele, oloni walingile ngoco mu cizemo. Cakumwenako, wanangukile ngwendi bamo babo kubakulahelele ngwabo watsile, co lalo bamusangwile. Ngeci wabanene cinangulo cije cabakwasele bazibisise busunga. (Luka 24:25-27; Iwano 20:27) Wabakwasele lalo bake mbunge kukunyunga butanga bwa Njambi kutubakana kushakezeka bufuko. (Iwano 21:15) Wabanukisile lalo bajeneke kwesekesa bipangi byabo ku bipangi bya bakwabo mu cipangi ca Yehova. (Iwano 21:20-22) Wabakwasele batundise biyongola bya kuhenga bibakele nabyo ha Bumwene bwa Njambi na kubashongangeya bake mbunge ku kwambulula muzimbu waubwa. (Bili 1:6-8) Bakulunu balilongesa bika kuli Yesu?

15-16. (a) Bakulunu basa kutembwinina Yesu mu bingila muka? Lumbununeni. (b) Ndolome Patrick wawanene bukwasi muka mubamunangwile?

¹⁵ Bakulunu basa kutembwinina bati Yesu? Banapande kulongesa bandolome maneneni babaha mangana bapange bipangi mu cikungulukilo.c Bakulunu kubapandele kusinganyeka ngwabo banu babalongesa balinga byuma mu kulumbunuka. Banapande kulongesa aba bandolome mu cizemo mangana bapwe ba kulikehesa, baje babasa kukulahela na kukwasa bakwabo.—1 Timo 3:1; 2 Timo 2:2; 1 Pita 5:5.

¹⁶ Tusimutwiyeni hali ndolome Patrick uje wawanene bukwasi mubamunangwile. Mwapwile mukwenje wakele na endekesi ya likamba, co kakele na kulinga mwamubwa bakwabo, kwambateselela hamo na bandokazi. Mukulunu umo wanangukile buzeye bwa Patrick, co wamungwile kwa kujeneka kumwongoloka, oloni walingile ngoco mu cizemo. Ndolome Patrick wendekele ngwendi: “Uje ndolome walingile mwamubwa kunjinangula. Njakele na kuzeya manene munjakele na kumona bakwetu bandolome babana bipangi bije binjashakele. Oloni bakulunu banjikwasele njinanguke ngwange, njinapande kupwa wa kulikehesa na kumwesa bandolome na bandokazi cizemo kutubakana kwaka mbunge ha kutambula bipangi mu cikungulukilo.” Bika byatundilemo? Ndolome Patrick bamwangwile kupwa mukulunu te ali na myaka 23.—Prov 27:9.

17. Yesu wamwesele bati ngwendi wakulahelele bandongesi bendi?

¹⁷ Yesu wanene bandongesi bendi cipangi ca kwambulula na kulongesa. Bandongesi hamo basinganyekele ngwabo kubasa kulinga cipangi cababanene Yesu. Oloni Yesu wazibukile ngwendi basa kucilinga mukemwo wabaneneco. Ngeci wendekele ngwendi: “Ngwe mwananjitumu Tate, nange njimituma.”—Iwano 20:21.

18. Bakulunu basa kutembwinina bati Yesu?

¹⁸ Bakulunu basa kutembwinina bati Yesu? Bakulunu bamo bakalongesa bakwabo ha kubana bipangi. (Filp 2:19-22) Cakumwenako, bakulunu basa kulomba babaha bakwase mu kujelesa na kunyunga Njibo ya Bumwene. Co lalo basa kwana bandolome bipangi na kubalongesa mwakubipangela mwamubwa na kukulahela ngwabo bapanga mwamubwa ebi bipangi. Matthew uje wapwa mukulunu wamuha wakandelelele manene kuli bakulunu baje bamulongesele bipangi. Wendekele ngwendi: “Munjakele na kusebuka, bakulunu banjikwasele njililongeseko bimo ku kusebuka kwange na kumona munjinapande kupangela mwamubwa ebi bipangi simbu ikwabo.”d

19. Mwalyangwila kulinga byuma muka?

¹⁹ Yesu wapangesele matangwa 40 a mamaneselelo a kuyoya kwendi kwa hano hasi mu kushongangeya bakwabo na kubalongesa mwakupangesela Bisoneka na kubalongesa bipangi. Tunapande kutembwinina mwanja wendi waubwa. (1 Pita 2:21) Co atukwasa tumutembwinine. Natukulahesa ngwendi: “Njili hamo neni matangwa oshe kweta na ku mamaneselelo a katumameno ka myaka ino.”—Mate 28:20.