CILONGESA 21
MWASO 21 Shakezekeni Tahi Bumwene
Shakezekeni Nganda Ije Itumamenena
“Tuli na kutonda manene [nganda] ije ili na kwija.”—HEBE. 13:14.
BILI MUNO MU CILONGESA
Muno mu cilongesa, tusimutwiya muwasa kutukwasela mukanda wa BaHebelu capita 13 ha simbu ino na kulutwe.
1. Yesu wapolofwetele bika kutalesa ku nganda ya Jelusalema?
SIMBU kanda atse, Yesu walekele tupositolo bendi bupolofweto bumo. Obu bupolofweto bwalishulisilile lwa kulibanga mubanyongesele Jelusalema na tempele. Wabalekele ngwendi litangwa limo nganda ya Jelusalema ‘bakaizengeleka ku maswalale.’ (Luka 21:20) Yesu walekele lalo baka-kumukabangeya ngwendi, banapande kutunda mu Judeya bacimona lika aba maswalale. Majwi a Yesu alishulisilile, omwo maswalale ba baLoma bazengelekele nganda ya Jelusalema.—Luka 21:21, 22.
2. Kapositolo Paulu wanene cinangulo muka kuli baka-Kristu baje bakele mu Judeya na Jelusalema?
2 Myaka yaindondo simbu kanda baLoma bazengeleke nganda ya Jelusalema, kapositolo Paulu wasonekele mukanda wa seho manene, uje ubatumbula ano matangwa ngwabo BaHebelu. Oku ku mukanda, kapositolo Paulu wanene baka-Kristu ba mu Judeya na Jelusalema cinangulo ca seho manene. Eci cinangulo cabakwasele balibwahesele bukalu bwakele na kwija kulutwe. Bukalu muka bene obwo? Bwapwile kunyonga kwa nganda ya Jelusalema. Hakulinga mangana boboke, baka-Kristu bapandele kulibwahesela kuseza binjibo na mingoso yabo. Ngeci Paulu wasonekele kutalesa ku nganda ya Jelusalema ngwendi: “Kuno kutwesi na nganda ije itumamenena.” Wendekele lalo ngwendi: “Oloni tuli na kutonda manene ije ili na kwija.”—Hebe 13:14.
3. “Nganda ije ili na lubula lwa busunga”yapwa ika, co mwafwa bika tuli na kuishakazekela?
3 Baka-Kristu mubatundile mu Jelusalema na mu Judeya, hamo banu babangi babajolele na kubamona bulema. Oloni byuma bibangwile byobwele myonyo yabo. Na ano matangwa bali na kutujola na kutumona bulema mwafwa kutwakulahelele bimbongo nambe kukulahela ngwetu banu basa kumanesa bukalu buli mu kaye. Mwafwa bika kutwesi kubikulahela? Mwafwa tuzibuka ngwetu Bumwene bwa Njambi ololo bunyongesa kano kaye kakabi. Tuli na kushakazeka “nganda ije ili na lubula lwa busunga” “ije ili na kwija” kulumbununa Bumwene bwa Njambi.a (Hebe 11:10; Mate 6:33) Muno mu cilongesa tusimutwiya ha byuma bitatu. Cakulibanga, tusimutwiya omwo cinangulo ca Paulu cakwaselelemo baka-Kristu bakulibanga batwaleleleho kushakazeka “[nganda] ili na kwija.” Camucibali, tumona Paulu mwakwaselele baka-Kristu balibwahesele kunyonga kwa nganda ya Jelusalema. Camucitatu, tusimutwiya mucasa kutukwasela cinangulo ca Paulu ano matangwa.
KULAHELENI YEHOVA MWAFWA KAKAMISEZE
4. Mwafwa bika nganda ya Jelusalema yapwile manene ya seho kuli baka-Kristu?
4 Nganda ya Jelusalema yapwile ya seho manene kuli baka-Kristu. Cikungulukilo ca baka-Kristu bakulibanga bacishimbikile omu mu nganda mu mwaka wa 33 C.E. Co bandolome ba mu cibunga ca kutwamenena nabo bakele omu mu nganda. Co lalo baka-Kristu babangi bakele na binjibo na bufuko bwabwingi omu mu nganda. Nameme ngoco, Yesu wanangwile baka-kumukabangeya ngwendi bapandele kutewa mu Jelusalema na mu Judeya.—Mate 24:16.
5. Paulu wakwasele bati baka-Kristu balibwahesele bukalu buje bwakele na kwija?
5 Paulu wakwasele baka-Kristu bazibisise mwakele na kulizibila Yehova ha nganda ya Jelusalema, mangana abakwase kulibwahesela bukalu buje bwakele na kwija. Wabanukisile ngwendi Yehova wabyanene tuplisitu baje bakele na kupangela ku tempele, co walikelele kutambula milambu ibakele na kwana. (Hebe 8:13) Banu babangi mu nganda babyanene Mesiya. Tempele ya mu Jelusalema kuyapwile lalo mwela wa kulemesela Yehova, co Jelusalema bapandele kuinyongesa.—Luka 13:34, 35.
6. Mwafwa bika baka-Kristu batondele cinangulo ca Paulu cije cili ku mukanda wa BaHebelu 13:5, 6?
6 Kapositolo Paulu mwasonekelele baHebelu mukanda, ha simbu oyo Jelusalema yapwile nganda yaibwa. KaLoma umo uje wapwile muka-kusoneka ha simbu oyo wendekele hali Jelusalema ngwendi: “Yapwile nganda ya kutsimana manene hakati ka binganda bya kubutuhukilo bwa litangwa.” BaJuda baje batundile ku myela ya kuliseza-seza, bakele na kuya mu Jelusalema kukalinga bilika mwaka na mwaka, co oku kwalingisile ei nganda ikale na bufuko bwabwingi. Mwafwa ya kufuka kwei nganda, baka-Kristu bamo bakele na bimbongo byabingi. Hamo ebi bikebyo byalingisile Paulu abaleke ngwendi: “Yoyesi yeni keti ipwe ya kuzema bimbongo, oloni jaukeni na byuma bimuli nabyo.” Kutundaho wendekele majwi aje endekele Yehova ku bangamba bendi, akwendeka ngwawo: “Kunjikamiseze, kunjikamyumbila kuti.” (Tandeni Bahebelu 13:5, 6; Kwitu 31:6; Samu 118:6) Baka-Kristu baje bakele mu Jelusalema na Judeya bapandele kwanuka ngwabo Yehova kakabaseze. Mwafwa bika? Mwafwa munima ya kutambula uje mukanda, baka-Kristu basezele binjibo na mingoso na byuma byoshe bibakele nabyo. Co kukwapwile kwakwasi kulinga ngoco, mwafwa bapandele kukashangumuka buyoye bwabuha ku mwela weka.
7. Mwafwa bika tunapande kukulahela manene Yehova ha simbu ino?
7 Bitulilongesako: Byuma muka bili na kwija? “Kayando kakama” ololo kashangumuka, co kano kaye kakabi bakanyongesa. (Mate 24:21) Ngecilika mwa baka-Kristu bakulibanga, netu tunapande kutwalelelaho kutona na kulibwahesela. (Luka 21:34-36) Ha simbu ya kayando kakama, tunasa kukaseza binjibo byetu na byuma byoshe bituli nabyo. Ha simbu oyo, tunapande kukakulahela manene ngwetu Yehova kakatuseze. Simbu kanda kayando kakama kashangumuke, twasa kumwesa ngwetu twakulahela Yehova. Ngeci lihuleni ngweni: ‘Kuma bilinga byange na bilengo byange bikamwesa ngwabyo njazema bufuko indi njinakulahela Njambi uje nanjikulahesa kunjinyunga?’ (1 Timo 6:17) Mwanja wa baka-Kristu bakulibanga, utukwasa tukapwe bakulongwa ha simbu ya “kayando kakama.” Nameme ngoco, ha “kayando kakama” tukaliwana na bukalu bwakama manene buje kanda tumoneho. Ngeci tukazibuka bati byakulinga kayando kakama mukakashangumuka?
ONONOKENI BAJE BALI NA KUTWAMENENA
8. Yesu wanene bandongesi bendi binangulo muka?
8 Paulu mwasonekelele baHebelu mukanda, kwetile lika myaka yaindondo, co baLoma bazengelekele nganda ya Jelusalema. Baka-Kristu mubamwene maswalale ba baLoma, banangukile ngwabo nganda ya Jelusalema ololo bainyongesa. Ngeci bapandele kutewa mu Jelusalema na Judeya. (Mate 24:3; Luka 21:20, 24) Oloni bapandele kutewela kuli? Yesu wabalekele ngwendi: “Baje bali mu Judeya bashangumuke kutewela ku minkinda.” (Luka 21:21) Kwakele minkinda yaingi kuje ku mutambela. Ngeci bazibukile bati ku minkinda kubapandele kutewela?
9. Bika byesi kulingisile baJuda kubapwile kwakukalu kuzibuka mwamubwa munkinda kubapandele kutewela? (Taleni na mapu.)
9 Tucisimutwiyeni ha minkinda kubasele kutewela baka-Kristu. Cakumwenako, kwakele minkinda ya Samaliya, minkinda ya Galileya, munkinda wa Helemone, minkinda ya Lebanoni na minkinda ya musambwa lya Jodani. (Taleni mapu.) Oku kumitambela ya minkinda kwakele binganda bibasinganyekele banu ngwabo basa kutewelako. Cakumwenako, nganda ya Gamula yakele ha musikumuko wa munkinda waulaha, co kwapwile kwakukalu kuyako. BaJuda bamo basinganyekele ngwabo ei nganda yapwile mwela waubwa kwakutewela. Oloni baLoma balwisile na kunyongesa ije nganda, co banu babangi bakelemo batsile.b
Kwakele minkinda yaingi kubasele kutewela baka-Kristu bakulibanga, oloni imo yayo kuyapwile yaibwa kutewelako mwafwa yakele na bushonde (Taleni paragirafu 9)
10-11. (a) Yehova watwamenene bati baka-Kristu? (Bahebelu 13:7, 17) (b) Bubwa muka bwatundilemo baka-Kristu mubononokele baje bakele na kubatwamenena? (Taleni na cikupulo.)
10 Cisholoka Yehova wakele na kutwamenena baka-Kristu kupangesa bandolome baje bakele na kutwamenena mu cikungulukilo. Mu kwita kwa simbu, muka-kusoneka wa lizina lya Eusebius wasonekele ha byuma byalingiwile mu Jelusalema ngwendi: “Njambi wajombolwelele bandolome bamo mu Jelusalema mangana baleke baka-Kristu batunde mu Jelusalema na kutewela ku Pela nganda ije yakele mu Peleya.” Nganda ya Pela yapwile mwela waubwa kubasele kutewela baka-Kristu. Ei nganda kuyakele kulako manene na Jelusalema, ngeci kwapwile kwakwasi kuyako. Co lalo bwingi bwa banu bakele mu Pela kubapwile baJuda, ngeci kubakele na kulilwisa na baLoma.—Taleni mapu.
11 Baka-Kristu baje batewelele ku minkinda, bapangesele cinangulo ca Paulu ca ‘kwononoka baje bali na kutwamenena’ mu cikungulukilo. (Tandeni Bahebelu 13:7, 17) Ngeci, boshe baje bakabangeyeye eci cinangulo bobokele. Njambi kombilile kuti banu baje ‘babandamenene nganda ije ili na lubula lwa busunga’ kulumbununa Bumwene bwa Njambi.—Hebe 11:10.
Baka-Kristu batewelele mu Pela mwafwa ikeyo nganda yakele muyehi ije kuyakele na bushonde (Taleni paragirafu 10-11)
12-13. Yehova natwamenena bati banu bendi mu simbu yaikalu?
12 Bitulilongesako: Yehova akapangesa baje bali na kutwamenena mu kwana banu bendi mashiko. Mu Mbimbiliya, muli myanja yaingi ije imwesa Yehova mwapangeselele tunyungi mu kutwamenena banu bendi mu bisimbu byabikalu. (Kwitu 31:23; Samu 77:20) Co na ano matangwa twalimwena mwamubwa ngwetu, Yehova ali na kupangesa baje bali na kutwamenena mu kutwamenena banu bendi.
13 Cakumwenako, mushongo wa COVID-19 muwashangumukile, “baje bali na kutwamenena” batwanene mashiko atwapandele kukabangeya. Bakulunu batambwile mashiko amwakulingila biwano na kukwasa bandolome na bandokazi batwaleleleho kulemesa Yehova. Munima ya bingonde bya bindondo kutunda hawashangumukilile mushongo wa COVID-19, twakele na ciwano cakama mubindaka byakutubakana 500. Bandolome na bandokazi bakengelele eci ciwano ha Intaneti, ha TV nambe kucitolilila ha radio. Kanda tucikaleho na ciwano ngwe cije. Twatwaleleleleho kutambula byakulya bya ku sipilitu nameme kwakele mushongo wa COVID-19. Co oku kwatulingisile tutwaleleleho kulikwatasana. Twakulahela ngwetu nameme tuliwana na mapakeso kulutwe, Yehova atwalelelaho kukwasa baje bali na kututwamenena bangule mwamubwa byakulinga. Tunapande kukulahela Yehova na kwononoka baje bali na kututwamenena, kulinga ngoco kutukwasa tulibwahesele kayando kakama mangana tukangule mwamubwa byakulinga ha simbu oyo yaikalu. Oloni bifwa muka bikwabo bitunapande kukala nabyo?
MWESENI BANDOLOME BENI CIZEMO NA KUTAMBULA BAKWENI
14. Kwesekesa na mukanda wa Bahebelu 13:1-3, bifwa muka bibapandele kukala nabyo baka-Kristu mu myaka ya kukokela ku simbu ibanyongesele Jelusalema?
14 Kayando kakama mukakashangumuka, tunapande kukalizema manene umo na mukwabo. Tunapande kukakabangeya mwanja wa baka-Kristu baje bakele mu Jelusalema na mu Judeya. Aba baka-Kristu, simbu yoshe bakele na kumwesa cizemo kuli umo na mukwabo. (Hebe 10:32-34) Oloni mu myaka ya kukokela ku simbu ibanyongesele Jelusalema, aba baka-Kristu bapandele kumwesa manene ‘cizemo cabo ca kuzema bandolome’ na kutambula bakwabo.c (Tandeni Bahebelu 13:1-3.) Netu, tunapande kukamwesa manene cizemo ha simbu ya kayando kakama.
15. Mwafwa bika baka-Kristu ba baHebelu bapandele kumwesa bandolome babo cizemo na kutambula bakwabo mubatewele mu Jelusalema?
15 Maswalale ba baLoma bazengelekele nganda ya Jelusalema ha simbu yaindondo, co belukile. Ngeci baka-Kristu bawanene simbu ya kutewa, oloni kubasele kwambata byuma byabingi. (Mate 24:17, 18) Co bapandele kulikwasa umo na mukwabo mubakele nakutewela ku Pela nomu mubakashangumukile buyoye bwabuha muje mu nganda. Baka-Kristu babangi batondele byakulya na bizalo na mwela kwakukala. Ngeci aba baka-Kristu balimwesele cizemo ha kulinyunga umo na mukwabo na kulipangela byuma bibakele nabyo.—Tito 3:14.
16. Twasa kumwesa bati cizemo kuli bakwetu baka-Kristu baje batonda bukwasi bwetu? (Taleni na cikupulo.)
16 Bitulilongesako: Twazema bandolome na bandokazi betu ngeci tukabakwasa mubakatondo bukwasi bwetu. Cakumwenako, baka-Kristu babangi balyanene kukwasa bandolome na bandokazi babo ba mapituka baje batewele mu mafuti abo mwafwa ya nzita na bukalu bwakulizila. Banene aba mapituka byuma bya kumubila bibatondele na kubashongangeya batwaleleleho kupangela Yehova. Ndokazi umo wa ku Ukraine uje watundile ha njibo yendi mwafwa ya nzita, wendekele ngwendi: “Twalimwena Yehova mwapangeselele bandolome mu kututwamenena na kutunyunga. Bandolome batutambwile mwamubwa na kutukwasa mutwakele mu Ukraine na mu Hungary na muno mu Germany.” Tupangela hamo na Yehova nga tutambula bandolome na bandokazi betu na kubana bukwasi bubatonda.—Prov 19:17; 2 Kori 1:3, 4.
Baka-Kristu ba mapituka batonda bukwasi bwetu ano matangwa (Taleni paragirafu 16)
17. Mwafwa bika kunapu kwa seho kumwesa cizemo ca kuzema bandolome na kutambula bakwetu ha simbu ino?
17 Ha simbu ya kayando kakama, tunapande kukalikwasa manene umo na mukwabo kutubakana mutuli na kulingila ha simbu ino. (Haba 3:16-18) Yehova ali na kutulongesa kumwesa cizemo ca kuzema bandolome na kutambula bakwetu. Kukala nebi bifwa kukatukwasa manene ha simbu ya kayando kakama.
BIKA BIKALINGIWA KULUTWE?
18. Twasa kutembwinina bati baka-Kristu baje batewele mu Jelusalema?
18 Baka-Kristu baje bononokele lishiko lya kutewela ku minkinda, bobokele nganda ya Jelusalema muyanyongele. Yehova watwaleleleho kubanyunga nameme basezele byuma byabo mubatewele. Co kabombilile kuti. Bika bitulilongesa ku mwanja wabo? Kutuzibuka mukushula byuma bikalingiwa kulutwe. Nameme ngoco, Yesu watushikile ngwendi tulibwahesele kwononoka. (Luka 12:40) Ngeci tupangeseni bitunalilongesa ku mukanda wa Paulu wasonekelele baHebelu. Twanukeni lalo ngwetu, Yehova natukulahesa ngwendi kakatuseze nambe kutumbila kuti. (Hebe 13:5, 6) Tutwaleleleniho kubandamena Bumwene bwa Njambi, nganda ije ikatumamenena. Nga tulinga ngoco, co tukalikuwa bibezikiso byabibwa ku myaka yoshe.—Mate 25:34.
MWASO 157 Ololo Tukala mu Kwoloka Kwakama
a Mu simbu ibasonekele Mbimbiliya, binganda kakangi bakele na kubiyula kuli mwene. Nganda ibayulile kuli mwene bakele na kuimona kupwa bumwene.—Gene 14:2.
b Ebi byalingiwile mu mwaka wa 67 C.E., munima ya simbu yaindondo kutunda habatewelele baka-Kristu mu Judeya na Jelusalema.
c Lijwi libananungulula ngwabo ‘cizemo ca kuzema bandolome’ linasa kulumbununa cizemo cakala mukati ketu na babushoko bwetu, oloni Paulu walipangesele mu kulumbununa cizemo cakala mu cikungulukilo ca baka-Kristu.