Mwasa Kuhyana Bati Mashungu Amabi?

1. Byuma muka bitukalifwiti nabyo tubaboshe?

KUMA simbu imo mwakele na mashungu amabi akushaka kulinga byuma byazinda Yehova ndi? Nga mukemwo, co keti musinganyeke ngweni ceseko cimuli na kuliwana naco cakama manene kutubakana byeseko bibali na kuliwana nabyo bakweni. Mbimbiliya inendeka ngwayo: “Ceseko coshe cimuliwana naco, na bakweni nabo banaliwana naco.” (1 Kori 10:13) Oku kulumbununa ngwabo mashungu amuli na kulifwita nawo na bakweni nabo akewo abali na lifwita nawo. Kumwesi likalyeni, Yehova amikwasa muhyane mashungu amabi.

2. Mashungu muka amabi abanasa kulifwita nawo baka-Kristu na baje bacili na kulilongesa Mbimbiliya? (Taleni na bikupulo.)

² Mbimbiliya inendeka lalo ngwayo: “Munu na munu mashungu endi babenya akewo akamweseka na kumukoka na kumukokweya.” (Jems 1:14) Ei vesi itukwasa tuzibisise ngwetu banu basa kuliwana na byeseko bya kuliseza-seza. Cakumwenako, baka-Kristu bamo banasa kuliwana na ceseko ca kulinga bupangala na munu wa bushwamwa bweka, oloni bamo banasa kulinga ngoco na munu wa bushwamwa bwakulifwa. Baje banalikelele kukenga bikupulo bya mushelengwa banasa kukala na lishungu lya kushaka kubikenga lalo. Co lalo banu babangi baje banalikelele kupangesa mambanda a kupendesa na kunwa manene bwala banasa kuliwana na ceseko cakushaka kwilukila bije byuma. Awa anapu mashungu abakalifwiti nawo baka-Kristu na baje bacili na kulilongesa Mbimbiliya. Ha bisimbu bimo, hamo tukalizibi ngwe mwalizibilile kapositolo Paulu uje wasonekele ngwendi: “Munjishaka kulinga byabibwa, co byabibi bili laja muli yange.”—Loma 7:21.

3. Bika byanasa kusinganyeka munu nga ali na kulifwita na mashungu amo amabi kushwa kumo?

³ Nga muli na kulifwita na mashungu amabi, munasa kuliziba ngwe kumwesi na nzili ya kuwahyana. Munasa kuzeya na kusinganyeka ngweni Yehova kakamitabesa kukayoya myaka yoshe mwafwa ya kukala na mashungu amabi. Oloni kulaheleni ngweni bisinganyeka bya cifweci kubyapwile bya busunga. Mwafwa bika twendekela ngoco. Cino cilongesa cikumbulula bihula bibali: (1) Bisinganyeka byakuliziba kujeneka kukala na nzili na kuzeya bikatundu kuli? (2) Mwasa kuhyana bati mashungu amabi?

SATANA ASHAKA NGWENDI TUSINGANYEKE BYUMA MUKA?

4. (a) Mwafwa bika Satana ashaka ngwendi tulizibe ngwetu kutwesi na nzili ya kuhyana byeseko? (b) Mwafwa bika twakulahela ngwetu twasa kuhyana mashungu amabi?

⁴ Satana ashaka ngwendi tulizibe ngwetu kutwesi na nzili ya kuhyana byeseko. Yesu wamwesele busunga bwawa majwi mwalongesele bandongesi bendi mwakulombelela ngwendi: “Keti utwecelele tukobele mu ceseko, oloni tunyungilile kuli uje wamubi.” (Mate 6:13) Satana akendeka ngwendi banu kubasa kwononoka Yehova nga baliwana na byeseko. (Yombi 2:4, 5) Mwafwa bika Satana akasinganyeka mu ngila ya cifweci? Mwafwa Satana wecelele mashungu endi amukwokweye, co walyangwilile kujeneka kupwa wa kulongwa kuli Yehova. Cisholoka Satana akasinganyeka ngwendi twafwa ngwe ikeye, co twasa kuseza Yehova nga tuliwana na ceseko. Satana wasinganyekele ngwendi asa kweseka nameme Muna Njambi wa kulumbunuka alinge bubi. (Mate 4:8, 9) Kuma kutwesi na nzili ya kuhyana mashungu amabi ndi? Embwe. Tulitabasana na kapositolo Paulu uje wasonekele ngwendi: “Njinakanyama mu byuma byoshe mwafwa ya uje akanjana nzili.”—Filp 4:13

5. Tuzibuka bati ngwetu Yehova nakulahela ngwendi twasa kuhyana mashungu amabi?

⁵ Yehova nalisezela kulako na Satana, co nakulahela ngwendi twasa kuhyana mashungu amabi. Tuzibuka bati ngoco? Tuzibuka ngoco mwafwa Yehova wapolofwetele ngwendi mbunga yakama ya banu bakatwalelelaho kupwa ba kulongwa kuli ikeye, co bakoboka kayando kakama. Acisinganyekeni biwalumbununa awa majwi. Yehova wendekele ngwendi, banu babangi bakakobela mu kaye kakaha oku “banakushu bizalo byabo na kubijelesa na maninga a muna manga.” Oku kulumbununa ngwabo Yehova akabamona kupwa ba kujela. (Kujo 7:9, 13, 14) Ngeci twalimwena ngwetu, Yehova azibuka ngwendi twasa kuhyana mashungu amabi.

6-7. Satana ashaka ngwendi tukulahele byuma muka?

⁶ Satana atonda lalo tukulahele ngwetu, Yehova kakatutabesa kukayoya myaka yoshe mwafwa tuli na mashungu amabi. Mwafwa bika Satana ashaka tukulahele ngoco? Mwafwa Satana kakayoyo myaka yoshe, co bakamunyongesa. (Gene 3:15; Kujo 20:10) Mwa busunga, Satana ali na kutuzibila cipululu mwafwa tuli na lilabelelo lya kukayoya myaka yoshe. Ngeci akeseka mwoshe mwasela kutulingisa tusinganyeke ngwetu tunalifu nendi, co kutwesi na lilabelelo lya byuma bya kulutwe. Oloni yetu kutwalifwile na Satana uje kesi na lilabelelo. Mbimbiliya inatukulahesa ngwayo Yehova ashaka kutukwasa mangana tukayoye myaka yoshe. Yehova “kashaka ngwendi kukanyonge nambe umo, oloni ashaka ngwendi boshe batenguluke.”—2 Pita 3:9.

⁷ Ngeci nga tukulahela ngwetu kutwesi na nzili ya kuhyana mashungu amabi, co tusinganyeka ngwe mwali na kutondela Satana. Kuzibuka ngoco, kutukwasa twimane mbe na kulwisa biyongola bya Satana.—1 Pita 5:8, 9.

KUJENEKA KULUMBUNUKA KWASA KUTULINGISA TULIZIBE BATI?

8. Bubi bulumbununa lalo byuma muka? (Samu 51:5) (Taleni na “Majwi Abanalumbununa.”)

⁸ Kuli lalo byuma bikwabo byasa kutulingisa tuzeye na kusinganyeka ngwetu kutwasa kuhyana mashungu amabi. Byuma muka bene obyo? Bunapu bubi buje butwatambwile kuli bisemi betu bakulibanga.a—Yombi 14:4; Tandeni Samu 51:5.

9-10. (a) Adama na Eva balizibile bati munima ya kulinga bubi? (Taleni na cikupulo.) (b) Kusemuka na bubi kukatulingisa tulizibe bati?

⁹ Acisinganyekeni mubalizibilile ba Adama na Eva mu balingile bubi. Munima ya kulinga byuma byababindikile Yehova, Adama na Eva babandele na kufwika ha bushwamwa bwabo. Libulu lya Insight on the Scriptures, linendeka kutalesa ku byuma byalingiwile ngwalyo: “Bubi bwabalingisile balizibe kukala manene na mulonga, bishoti, lyoba na shwamwa.” Adama na Eva kubasele lalo kukala na busamba bwa kukanyama na Yehova. Byoshe-byoshe bibalingile, bakele na kuliziba kukala manene na mulonga na kulishoshomwena mwafwa bakele na bubi.

¹⁰ Mwa busunga, kutwesi mu cifwa cibakele naco ba Adama na Eva. Mwafwa ndando ya kupatula bakebo kuyabakundamene, oloni yetu ndando ya kupatula itukwasa mangana batukonekele bubi bwetu na kutukwasa tulikute busamba bwa kukanyama na Njambi. (1 Kori 6:11) Nameme ngoco, tunatambula bubi, co kutwalumbunukile. Ngeci netu twasa kuliziba kukala manene na mulonga, bishoti, lyoba na shwamwa. Mukemwo Mbimbiliya inendeka ngwayo bubi buli na nzili ya kwendesa banu. Ngeci bubi bunatwalelelaho kukala na nzili ku banu boshe “na baje kubalingile bubi ngwe muje mwapokwelele lishiko Adama.” (Loma 5:14) Oloni kutwapandele kuliziba ngwetu kutwasa kulinga byuma byabibwa nambe kuliziba ngwetu kutwesi na lilabelelo lya byuma bya kulutwe mwafwa twasemuka na bubi. Twasa kuhyana ebi bisinganyeka bya kuhenga. Mu ngila muka?

11. Bika bitunapande kulinga nga tuliziba ngwetu kutwasa kuhyana mashungu amabi, co mwafwa bika? (Loma 6:12)

¹¹ Nga tuliziba ngwetu kutwesi na nzili ya kuhyana mashungu amabi, tunapande kwanuka ngwetu cifwa cetu ca bubi cikeco cili na kutulingisa tulizibe ngoco, ngeci kutwapandele kucikabangeya. Mwafwa bika? Mwafwa Mbimbiliya ili na kutulongesa ngwayo kutwapandele kutabesa bubi butwaleleleleho ‘kutuyula ngwe mwene.’ (Tandeni Loma 6:12.) Oku kulumbununa ngwabo, twasa kulyangwila kujeneka kukabangeya mashungu etu amabi. (Gala 5:16) Yehova nakulahela ngwendi twasa kuhyana byeseko, mukemwo natuleke ngwendi tubihyane. (Detro 30:11-14; Loma 6:6; 1 Tesa 4:3) Mwa busunga, tuli na nzili ya kulwisa mashungu amabi na kuwahyana.

12. Bika bitunapande kulinga nga tuliziba ngwetu Yehova katuzemene, co mwafwa bika?

¹² Mu ngila imolika, nga tuli na kuliziba ngwe Yehova kasa kutuzema mwafwa tuli na mashungu amabi, co tunapande kwanuka ngwetu cifwa cetu ca bubi cikeco cili na kutulingisa tusinganyeke ngoco, co kutwapandele kucikabangeya. Mwafwa bika? Mwafwa Mbimbiliya ili na kutulongesa ngwayo Yehova azibuka ngwendi tunasemuka na bubi. (Samu 103:13, 14) “Azibuka byuma byoshe” hali yetu kwambateselela na byuma byabibi bitukalingi mwafwa ya bubi butunatambula. (1 Iwa 3:19, 20) Nga tulwisa mashungu etu amabi na kujeneka kuwakabangeya, co Yehova atumona kupwa bakujela. Bika bitulingisa tukulahele ngoco?

13-14. Kuma kukala na mashungu amabi kulumbununa ngwabo kutwasa kuzibisa Yehova kubwaha ndi? Lumbununeni.

¹³ Mbimbiliya inamwesa kuliseza kuli mukati ka kukala na mashungu amabi na kukabangeya mashungu amabi. Simbu imo tunasa kukala na mashungu amabi, oloni twasa kulyangwila kujeneka kuwakabangeya. Cakumwenako, baka-Kristu bamo ba mu Korinte, simbu kanda bapwe baka-Kristu bakele na kulilala mu bushwamwa bumo. Kapositolo Paulu wasonekele ngwendi: “Yeni bamo mukemwo mumwafwile.” Kuma oku kwalumbunwine ngwabo baje baka-Kristu kubakele lalo na mashungu akulilala mu bushwamwa bumo ndi? Embwe. Mwafwa kakangi kwapwa kwakukalu kulikela kukala na mashungu acifweci. Oloni Yehova watambwile baka-Kristu baje bakele na mbunge ya kulibindika na kujeneka kukaba mashungu abo. Yehova wabamwene ngwendi ‘banabajelesa na kubapwisa baka-kusungama.’ (1 Kori 6:9-11) Byuma byakulifwa byasa kulingiwa na kuli yeni.

¹⁴ Twasa kuhyana mashungu amabi oshe-oshe atuli na kulifwita nawo. Nameme kutwasa kuwamanesa oshe, oloni twasa kukala na mbunge ya kulibindika na kujeneka ‘kulinga cizango ca situ yetu na bisinganyeka byetu.’ (Efeso 2:3) Bika byasa kumikwasa mulwise mashungu amabi?

TWASA KUHYANA BATI MASHUNGU AMABI?

15. Mwafwa bika tunapande kuzibuka buzeye bwetu mangana tuhyane mashungu amabi?

¹⁵ Ha kulinga mangana muhyane mashungu amabi munapande kuzibuka buzeye bweni. Nyanyameni mangana keti mulikwise yeni babenya na “bisinganyeka bya makuli.” (Jems 1:22) Cakumwenako, munu uje akanu manene bwala nasa kusinganyeka ngwendi kesi manene na bukalu mwafwa kuli bamo bakanu manene bwala kutubakana ikeye. Co lalo munu uje akakenge bikupulo bya mushelengwa nasa kupaya bakwabo na kwendeka ngwendi, ngwe munakazi wange akanjimwesa manene cizemo, ngwe kunjesi na lishungu lya kukenga bikupulo bya mushelengwa. Nga mushangumuka kusinganyeka mu ngila ei, co kumipwila kwakwasi kulinga bubi. Ngeci kumwapandele kulimanena nga munalingi byuma byabibi. Litabeleni byuma bimunabiisa.—Gala 6:7.

16. Mwasa kukanyamesa bati lishungu lyeni lya kushaka kulinga byuma byabibwa?

¹⁶ Kutubakana kuzibuka lika buzeye bweni, munapande kulinga lalo mwoshe mumwasela kujeneka kukaba mashungu eni amabi. (1 Kori 9:26, 27; 1 Tesa 4:4; 1 Pita 1:15, 16) Singanyekeseseni ha byuma bikamilingisa mukobele mu ceseko na simbu imukakobela mu ceseko. Hamo kuli ceseko cimo cimukaliwana naco nambe simbu imukaliwana manene na ceseko. Cakumwenako, kuma kukamikaluwila kuhyana ceseko butsiki nambe nga mwajuka ndi? Libwaheseleni na kwangwila cimweja bimulinga nga mwaliwana noco ceseko. Libwaheseleni simbu kanda muliwane na ceseko.—Prov 22:3.

17. Bika bitulilongesa ku mwanja wa Jozefu? (Genese 39:7-9) (Taleni na bikupulo.)

¹⁷ Acisinganyekeni byalingile Jozefu omwo munakazi wa Faro wamusindiiye kulilala nendi. Jozefu wabyanenene munakazi wa Faro haje bene. (Tandeni Genese 39:7-9.) Bika bitulilongesako? Jozefu walyangwilile laja kulinga byabibwa mu mbunge yendi simbu kanda munakazi wa Faro amusindiye kulilala nendi. Mu ngila imolika, neni mwasa kukanyamesa lishungu lyeni lya kulinga byuma byabibwa simbu kanda muliwane mu ceseko. Nga mulinga ngoco, co kumipwila kwakwasi kulinga byuma byabibwa bimunangula laja mu mbunge yeni mumuliwana na ceseko.

TWALELELENIHO KULILULA

18. Mwasa kuhyana bati mashungu amabi? (2 Korinte 13:5)

¹⁸ Ha kulinga mangana muhyane mashungu amabi, munapande ‘kutwalelelelaho kulyeseka’ yeni babenya. Kulumbununa ngwabo munapande kulilula kushwa kumo mangana mumone indi muli na kulinga byuma mu ngila yaibwa. (Tandeni 2 Korinte 13:5.) Iluleni bisinganyeka byeni na bilinga byeni kushwa kumo mangana mutengululeko bimo nga kunapande kulinga ngoco. Cakumwenako, nga munasa kubyana ceseko cimo, co lihuleni ngweni: ‘Kunanjambatela simbu ya kupwa hali mangana njibyane cije ceseko?’ Nga munanguka ngweni kunamyambatela simbu yakama mangana mubyane cije ceseko, co kesi muzeye. Oloni lingeniko bimo mangana mukalinge mwamubwa simbu ikwabo. Lihuleni bihula byakufwa ngwe: ‘Kuma njasa kwecela kusinganyeka byuma byabibi bwasi-bwasi ndi? Kuma byuma binjikakenge na kutanda nambe kutolilila bikanjilingisa kunjipwile kwakukalu kuhyana byeseko ndi? Kuma njikajenjuka bwasi-bwasi kukenga bikupulo byabibi ndi? Kuma njinazibisisa ngwange kwononoka mashiko a Yehova kwapwa kwakubwa kuli yange nameme kulinga ngoco kutondeka kukala na mbunge ya kulibindika ndi?’—Samu 101:3.

19. Kujeneka kwangula mwamubwa byakulinga kwasa kumilingisa bati kumikaluwile kulwisa mashungu amabi?

¹⁹ Omwo mulilula yeni babenya, kumwapandele kulimanena nga muli na kalingo-lingo kakabi. Mbimbiliya inendeka ngwayo: “Mbunge ikakwisi kutubakana cuma coshe-coshe, co ili mu bukalu.” (Jele 17:9) Yesu wendekele ngwendi mbunge ikanene “bisinganyeka byabibi.” (Mate 15:19) Cakumwenako, mu kwita kwa simbu munu uje necela kukenga bikupulo bya mushelengwa, nasa kusinganyeka ngwendi kukwabihile kukenga bikupulo bije byasa kukatula mashungu a kulilala mwafwa kubyesi na kumwesa banu bali mushelengwa. Nasa kusinganyeka ngwendi, ‘kukwabihile kusinganyeka ngwe njili na kulinga byuma byabibi mwafwa njili na kusinganyeka lika, kunjibilingi.’ Mu ngila ikwabo kunapu lika ngwe uje munu ali na ‘kusinganyekela cimweja mwakukutisila mashungu a bubi a situ.’ (Loma 13:14) Mwasa kujenjuka bati bisinganyeka bya cifweci? Nangukeni na kujeneka kulinga byuma bije bimilingisa mwangule byakulinga bije byasa kumikobelesa mu bukalu.b Cakumwenako, keti mulinge byuma bije byasa kumilingisa mulinge bubi bwakama. Jenjukeni lalo bisinganyeka byabibi bije bimilingisa mulimanene nga munalingi byuma byabibi.

20. Bika bitunabandamena kulutwe, co bukwasi muka butuli nabwo ha simbu ino?

²⁰ Ngwe mutunalilongesela, Yehova atwana nzili ya kuhyana byeseko. Co lalo mwafwa ya ndando ya kupatula basa kukonekela bubi bwetu, co tuli na lilabelelo lya kukayoya myaka yoshe mu kaye kakaha. Tukabwahelela manene mutukapangela Yehova kwa kujeneka kulwa na mashungu amabi. Omwo tucibandamena oyo simbu, twasa kukulahela ngwetu tuli na nzili ya kulwisa na kuhyana mashungu amabi. Yehova abezikisa kulifwita kwetu, co twasa kuhyana.