Kujeneka Kulikoveletha mu Viñanda vya Kaye ka Kulyangununa

1. Twatha kwononoka vati kuli Njambi na ku vifulumende vya vunu?

MBIMBILIYA ikatulongetha ngwavo tunapande kwononoka vifulumende vya vunu thimbu yoshe. Oloni yatuleka lalo ngwavo tunapande tahi kwononoka kuli Njambi, athinoni twononoka vanu. (Vilinga 5:29; Tito 3:1) Twatha kulinga vati ngocho? Yesu wendekele chinangulo chimo chije chitukwatha tuthzivuke itunapande kwononoka. Wendekele ngwendi aneni “Sezale vije vinakundama kuli Sezale, cho aneni Njambi vije vinakundama kuli Njambi.” ^[1] (Kengeni viñanda vya kushongo.) (Mateo 22:21) Tukana “Sezale vije vinakundama kuli Sezale” nga twononoka mashiko a fulumende na kuthingimika vaka-kushwana na kufweta lithimu. (Loma 13:7) Oloni nga fulumende ituleka kulinga vyuma vije kuvilitombola na chithzango cha Njambi, tukavyana, oloni tukalingi ngocho mu kathingimiko.

2. Twatha kumwetha vati ngwetu kutwetha na kulikoveletha mu viñanda vya vupolitiki?

² Ngila imo itwatha kwana “Njambi vije vinakundama kuli Njambi,” inapu kujenjuka ku viñanda vya mu kaye vya vupolitiki. Kutwethi kulikoveletha mu viñanda vya chifwa echi. (Isaya 2:4) Kutwethi kulwitha vifulumende mwafwa Yehova navitavetha vikaleko. Kutwethi kulikoveletha mu viñanda nambe vilinga vije vimwetha ngwavo twathzema manene lifuti lyetu. (Loma 13:1, 2) Kutushaka kutengulula fulumende nambe kushongangeya vaka-vupolitiki, cho lalo kutwethi kuvota.

3. Mwafwa vika tunapande kutwalelelaho kulyangununa ku kaye?

³ Kuli vyuma vyavingi vyalingitha Njambi atuvindike kulikoveletha mu viñanda vya kaye. Cha kulivanga, tukatembwinina Yesu uje kapwile “muka-kaye.” Kalikovelethele mu vupolitiki nambe mu vindthzita. (Yowano 6:15; 17:16) Cho lalo yetu tukakundwiya Vumwene vwa Njambi. Kujeneka kukundwiya vifulumende vya vunu, kukatulingitha tukale na chitakutaku cha kujela omwo twambulula ngwetu Vumwene vwa Njambi vukevo lika vukamanetha vukalu vwoshe vwa vanu. Vulombelo vwa makuli vukevwo vukalikoveletha mu viñanda vya vupolitiki na kwangununa vanu. Oloni yetu twalikwatathana na vandolome na vandokathzi vetu mu kaye koshe, mwafwa kutwethi kulikoveletha mu viñanda vya kaye.—1 Petulu 2:17.

4. (a) Tuthzivuka vati ngwetu kulyangununa ku kaye kukapwa kwakukalu manene? (b) Mwafwa vika tunapande kulivwahethela kulyangununa ku kaye hano vene?

⁴ Tunatha kuyoya mu mutambela muje vanu kuvatha kututhindiya kulikoveletha mu vupolitiki. Oloni omwo tushwenya manene ku mamanethelelo a kaye ka Satana, chitupwila chachikalu kulyangununa ku kaye. Vanu matangwa ano vanapu “vaka-muuka” na “vaka-vukenya,” cho ololo valyangununa manene. (2 Timateo3:3, 4) Vandolome vetu vamo vali mu vukalu mwafwa ya viñanda vya vupolitiki vili na kutenguluka–tenguluka mu mafuti avo. Netu, mukemwo tunapande kulivwahethela kulyangununa ku kaye, nameme vyuma vikaluwa. Tuchithimutwiyeni ha vyuma viwana vije vitwatha kulinga mangana tulivwahethele.

MONENI VIFULUMENDE VYA VUNU MWAKAVIMWENA YEHOVA

5. Yehova akalithzivi vati ha vifulumende vya vunu?

⁵ Ngila imo itwatha kulyangunwinamo ku kaye, inapu kumona vifulumende vya vunu mwakavimwena Yehova. Omwo Yehova watangele vanu, kavanene moko ya kuyula vakwavo. (Njelemiya 10:23) Akamono vanu voshe kupwa nanga imo lika. Oloni vifulumende vya vunu vinangununa vanu ha kulishasha ngwavo lifuti lyavo lyalivwa manene kutuvakana mafuti oshe. Vifulumende nambe ngwavo vyatha kulinga vyavivwa, oloni kuvyatha kumanetha vukalu vwoshe vwa vanu. Cho lalo vinapu vitothzi vya Vumwene vwa Njambi, vuje vwashangumukile kuyula mu 1914. Ololo Vumwene vwa Njambi vunyongetha vifulumende vya vunu vyoshe.—Tandeni Myatho 2:2, 7-9.

6. Tunapande kuyoya vati na vaje vali na kutwamenena mu fulumende?

⁶ Njambi natavetha vifulumende vya vunu vikaleko, mwafwa vikana mashiko amo aje akanene kwoloka. Echi chikatukwatha twambulule muthzimbu wa Vumwene vwa Njambi. (Loma 13:3, 4) Njambi atuleka kulombelela vaje vali na moko hali yetu mangana twathe kumulemetha mu kwoloka. (1 Timateo 2:1, 2) Nga tuliwana mu vukalu, tunatha kulomba vukwathi kuli vaka-kushwana. Omwo mukemwo mwalingilile Paulu. (Vilinga 25:11) Mbimbiliya yendeka ngwavo Satana ikeye ali na kwendetha kano kaye, oloni kuyendekele ngwavo ikeye ali na kutwamenena munu na munu uje ali mu fulumende. (Luka 4:5, 6) Ngechi, kutwapandele kwinika munu umo uje apangela mu fulumende ngwetu Liyavolo ikeye ali na kumutwamenena. Mbimbiliya ituleka ngwavo kutwapandele kushaula vakwetu.—Tito 3:1, 2.

7. Tunapande kujenjuka vithinganyeka muka?

⁷ Twononoka Njambi nga kutukundwiya vivunga vya vupolitiki nambe vaje vavimanena, nameme vakulahetha vyuma vyavivwa vije vinatha kutukwatha. Oloni kulinga ngocho kwapwa kwakukalu. Chakumwenako, achithinganyekeni ngweni vanu vatengulukila fulumende ije inayandetha vanu, hamo lika na Vakaleho va Yehova. Nameme kumulikwatathana na vaje vaka-kutengulukila, vati, munatha kuthinganyeka ngweni vanalingi mwamuvwa, cho lalo vahyana ndi? (Efeso 2:2) Nga mushaka kulyangununa ku kaye, munapande kujenjuka ku kuthinganyeka ngweni chivunga chimo inahoko kutuvakana chikwavo. Vyuma vitwendeka na kulinga vimwetha mutukalithzivila.

“NYANYAMENI CHO LIKONGOMEKENI”

8. Nga tuli na kuwana vukalu ha kulyangununa ku kaye, twatha kupwa vati va ‘kunyanyama’ na ‘kulikongomeka’?

⁸ Ngila ya mu chivali ya kutwalelelaho kulyangununa ku kaye inapu ‘kunyanyama ngwe manyoka, na kulikongomeka ngwe mayembe.’ (Tandeni Mateo 10:16, 17.) Tupwa va ‘kunyanyama’ nga tulivwahethela vukalu vunatha kwija kulutwe. Cho lalo tupwa va ‘kulikongomeka’ nga tuvyana kulikoveletha mu viñanda vya kaye nameme mu thimbu ya vukalu. Tuchithimutwiyeni ha vukalu vutwatha kuliwana navwo na vitwatha kulinga mangana tutwaleleleho kulyangununa ku kaye.

9. Tunapande kunyanyama vati nga tuthimutwiya na vakwetu?

⁹ Kuthimutwiya. Tunapande kunyanyama nga vanu vashangumuka kwendeka vya vupolitiki. Chakumwenako, nga tuthimutwiya na munu vya Vumwene vwa Njambi, kutwapandele kwendeka vya kukundwiya chivunga chimo cha vupolitiki na muka-kuchitwamenena na kwombwanetha chikwavo. Oloni vamwetheni mu Mbimbiliya vivukalinga Vumwene vwa Njambi ha kumanetha vukalu vwoshe, kutuvakana kwendeka vivalishasha vanu ha kumanetha vukalu vuliko. Nga vanu valinga vimata ha kulyambata kwa vanu va vilyo vimo nambe vya kutunditha limo, valekeni viyendeka Mbimbiliya nomwo mu mukapangethela vimunalilongetha mu kuyoya kweni. Nga munu endeka ngwendi mashiko amo vanapande kuwatundithako nambe kuwatengulula, kutwapandele kulikwatathana nendi, nambe kumuthindiya atengulule vithinganyeka vyendi.

10. Vika vitunapande kulinga mangana kethi tulikovelethe mu vyuma vya kaye omwo tutanda nambe kukenga vimo ha makina?

¹⁰ Mithzimbu. Thimbu imo, mithzimbu vakayendeka na ndthzili mu kukundwiya ñanda imo. Echi chikalingiwa manene mu mafuti muje vifulumende vikevyo vikendetha mithzimbu ya mu lifuti. Nga vaka-mithzimbu vambulula mithzimbu ya kukundwiya ñanda imo, kutwapandele kulikwathana navo. Chakumwenako, lihuleni ngweni, ‘Njikashaka kutolilila ku mithzimbu imo mwafwa njikalitombola na vivakendekako ha vupolitiki ndi?’ Jenjukeni kutolilila ku mithzimbu ya vupolitiki mangana mwathe kulyangununa ku kaye. Oloni ethekeni kuwana mithzimbu ije kuyakundamene ku vupolitiki. Thimbu yoshe etheketheni mithzimbu imuthziva ku “majwi a vuthunga” amu Mbimbiliya.—2 Timateo 1:13.

11. Twatha kwonwa vati kulyangununa ku kaye nga twathzema manene vufuko vwetu?

¹¹ Vufuko. Nga tumona vimbongo na vyuma vituli navyo kupwa vya theho manene kuli yetu, cho kutupwila kwakukalu kulyangununa ku kaye. Munima ya 1970, Vakaleho va mu Malawi vavanyekele vyuma vyoshe vivakele navyo mwafwa vavyanene kulikwatathana na chivunga cha vaka-vupolitiki. Cha luvinda, vamo vavyanene kuthethza vinjuvo vyavivwa. Ndokathzi wa lithzina lya Ruth anuka ngwendi, “Vamo vatwaile navo mu vundthzinda, velukile kwimbo na kukalikwatathana na vaka-vupolitiki mwafwa vashakele kuyoya mwamuvwa, kethi kukayandela mu chilombo cha vafunge.” Oloni vanu va Njambi vavangi kuvafwile ngocho. Vakalyangununa ku kaye, nameme kulinga ngocho kunatha kuvonowetha kukala na vimbongo vyavingi, na kuthzimbaletha vikwata vyavo vyoshe.—VaHevelu 10:34.

12, 13. (a) Yehova wamona vati vanu voshe? (b) Twatha kuthzivuka vati ngwetu tuli na kulyalethela lifuti lyetu?

¹² Kulyaletha. Vanu vashaka manene kulyalethela muyati nambe chithemwa nambe lifuti nambe chifwa cha chikanda chavo. Oloni Yehova kethi kumona munu nambe chivunga chimo kupwa cha theho kutuvakana chikwavo. Kuli ikeye, tuvavoshe tuvatheho. Chili vene, Yehova watangele vanu va kulithethza-thethza, cho lalo tukathzivi mwamuvwa kumona vanu va kulithethza-thethza. Yehova ashaka tulikuwe vithemwa vyetu. Oloni kashaka ngwendi tuthinganyeke ngwetu tuvavavwa kutuvakana vakwetu.—Loma 10:12.

¹³ Kutwapandele kulyalethela lifuti lyetu nambe kulithziva ngwetu lifuti lyetu lyalivwa kutuvakana mafuti eka. Nga tulithziva ngocho, cho chitupwila cha chikalu kulyangununa ku kaye. Echi chalingiwile mu chita cha kulivanga. Vandolome vamo va chiHevelu kuvakele na kulinga mwamuvwa vafwile va chiNgiliki. (Vilinga 6:1) Twatha kuthzivuka vati ngwetu twashangumuka kulyaletha? Nga ndolome nambe ndokathzi wa mu lifuti lyeka aminangula, mukathinganyeka ngweni, ‘Yetu tukalingi vyuma mwamuvwa kutuvakana vakevo’ na kombwanetha vyamileka ndi? Nga mukemwo: “Thimbu yoshe yongoleni vakweni ngwe vanapu vavavwa kumihyana yeni.”—filipu 2:3.

YEHOVA AMIKWATHA

14. Lilombelo lyatha kutukwatha vati, cho mwanja muka wa mu Mbimbiliya umwetha vuthunga vweyi ñanda?

¹⁴ Ngila ya mu chitatu itwatha kulyangunwinamo ku kaye, inapu kukulahela kuli Yehova. Lombeni sipilitu ya kujela, mangana mupwe na lukakateya na kulinyunga. Evi vifwa vimikwatha nga fulumende ilinga vyuma vije kuvyapandele. Lombeni Yehova mangana amyane mana a kuthzivuka vyuma vije vyatha kumyonowetha kulyangununa ku kaye. Mulombeni lalo amikwathe kwangula kulinga vyuma vyavivwa. (Yakomba 1:5) Vanatha kumikuta mu kamenga nambe kumyana kashitiko mungila ikwavo, mwafwa ya kupwa wa kulongwa kuli Yehova. Nga mukemwo, cho lombeleni kuli Yehova mangana mwathe kulumbunwina mwamuvwa vakweni vyuma vikamilingitha mulyangunune ku kaye. Kulaheleni ngweni Yehova amikwatha mukakateye.—Tandeni Vilinga 4:27-31.

15. Mbimbiliya yatha kutukwatha vati tutwalelelelo kulyangununa ku kaye? (Kengeni lalo chipalo cha “Mbimbiliya Yavakwathele Vakanyamethe Likulahelo Lyavo.”)

¹⁵ Yehova natwana Mbimbiliya mangana itukanyamethe. Thinganyekeni mavesi aje amikwatha mutwaleleleho kulyangununa ku kaye. Akwateni mu mutwe na kuwanuka. Kulinga ngocho kumikwatha nambe kumwethi na Mbimbiliya hayehi. Mbimbiliya yatha kukanyametha lilavelelo lyeni mu vyuma vyanatukulahetha Njambi kulutwe. Lilavelelo litukwatha kukanyamena mapaketho. (Loma 8:25) Anguleni mavesi aje endeka vyuma vimulishungwiya kukalikuwa mu lifuti lyaliha. Achithinganyekeni ngwe muli mu lifuti lyaliha.

LILONGETHENI KULI VANGAMBA VA YEHOVA VA KULONGWA

16, 17. Vika vitwatha kulilongetha ku myanja ya vakwetu vaje vanatwalelelaho kujeneka kulikoveletha mu viñanda vya kaye? (Kengeni chipalo ha liputa 21.)

¹⁶ Chuma cha mu chiwana chije chitukwatha kutwalelelaho kulyangununa ku kaye, chinapu kuthinganyeka ha myanja ya vangamba va Yehova va kulongwa. Vanu vavangi va mu thimbu ya Mbimbiliya vapwile va kuthimpa, cho vangwile kulinga vyavivwa vije vyavakwathele vatwaleleleho kulyangununa ku kaye. Achithinganyekeni hali Shandelaki na Meshake na Ambendenengo, vaje vavyanene kulemetha kamponya uje wemanenene fulumende ya Mbambilone. (Tandeni Ndanyele 3:16-18.) Eyi ñanda ya mu Mbimbiliya ikakwatha Vakaleho vavangi matangwa ano kupwa va kuthimpa na kuvyana kulemetha lipandelo lya lifuti muvakala. Yesu kalikovelethele mu viñanda vya vupolitiki nambe viñanda vyeka vije vyangununa vanu. Wathzivukile ngwendi mwanja wendi wauvwa ukwatha vandongethi vendi. Wendekele ngwendi: “Thimpeni njinafungulula vaka-kaye.”—Yowano 16:33.

¹⁷ Vakaleho vavangi matangwa ano vanalyangununa ku kaye. Vamo vavayandethele na kuvakuta mu tumenga na kuvathsiya mwafwa ya kulongwa kuli Yehova. Myanja yavo itukwatha tupwe va kuthimpa. Ndolome yetu wa ku Turkey wendekele ngwendi: “Franz Reiter wapwile ndolome yetu wa mukwenje ivathsiyile mwafwa wavyanene kulikwatathana na mbunga ya mashwalale va Hitler. Mukanda wathonekelele vaina vuthsiki vwa mamanethelelo thimbu kanda athse, wamwethele likulahelo lyakama kuli Yehova. Nange njishaka kukavangeya mwanja wendi nga njilipika na chetheko cha chifwa echi.”^[2]—Kengeni viñanda vya kushongo.

18, 19. (a) Vandolome na vandokathzi va mu chikungulukilo cheni vatha kumikwatha vati mutwaleleleho kulyangununa ku kaye? (b) Vika vimunalyangwila kulinga?

¹⁸ Vandolome na vandokathzi mu chikungulukilo cheni vamikwatha mutwaleleleho kulyangununa ku kaye. Nga muli na vukalu, leketheniko vakulunu. Vatha kuminangula kupangetha Mbimbiliya. Nga vandolome na vandokahzi mu chikungukilo vathzivuka vukalu vweni, navo vatha kumikanyametha. Valekeni vamilombeleleko. Oloni netu tunapande kutakametha vandolome vetu na kuvalombelelako. (Mateo 7:12) Nga mushaka kuwana chinoneko cha mathzina a vandolome vetu vali mu tumenga, kengeni ñanda ya ha jw.org ya “Jehovah’s Witnesses Imprisoned for Their Faith—By Location.” Muiwana ha mutwe wa NEWSROOM > LEGAL DEVELOPMENTS. Anguleniko mathzina amo a vandolome na vandokathzi, cho lombeni Yehova avakwathe vapwe va kuthimpa na kutwalelelaho kulongwa kuli ikeye.—Efeso 6:19, 20.

¹⁹ Omwo tushwenya manene ku mamanethelelo, fulumende yatha kututhindiya mangana tulikovelethe mu viñanda vya kaye. Mukemwo kunapu kwa theho kulivwahethela thimbu ino kutwalelelaho kulyangununa ku kaye ka mpindangano.