Viñanda vya Kupangetha mu Mukanda wa Viwano wa Vuyoye Vwetu Vaka-Kilisitu na Chipangi Chetu
JULY 2-8
VITHIMPI VYA THEHO VYA MU LIJWI LYA NJAMBI | LUKA 6-7
“Pweni Vaka-Kwana”
(Luka 6:37) “Kethi muhithe vakweni, kutewa neni Njambi akamihitha, kethi mupaye vakweni, kutewa neni Njambi akamipaya, thambetheni vakweni, cho Njambi akamithambetha.
viñanda vitukwatha kuthzivithitha Luk 6:37 mu nwtsty
Thambetheni vakweni, cho neni vakamithambetha: Nameme “twaleleleniho kwechelela vakweni, cho neni vakamyechelela.” Lijwi lya Chingiliki livananungulula ngwavo “kuthambetha” lilumbununa “kwechelela, kutavetha munu nambe kumutunditha (chakumwenako, kutunditha munu mu kamenga).” Kujeneka kupaya na kuhitha vakwetu kulumbununa kuvakonekela nameme tulithziva ngwetu tunapande kuvana kashitiko nambe kuvalinga shambandinga.
w08 5/15 9-10 ¶13-14
Twaleleleniho Kulinga Mwamuvwa
Mateo wathonekele majwi endekele Yesu ngwendi: “Kethi muhithe, kutewa neni vakamihitha.” (Mat 7:1, NWT) Luka cho wathonekele vyendekele Yesu ngwendi: ‘Kethi muhithe vakweni kutewa neni Njambi akamihitha, kethi mupaye vakweni, kutewa neni Njambi akamipaya, echeleleni vakweni, cho neni vakamyechelela.’ (Luk 6:37) Vafaliseo vakele na kukavangeya vithemwa vya vunu, cho vakele na kupaya vanu. Vaje vatolililile Yesu, vapandele kulikela kupaya vakwavo. Kapositolo Paulu wanangwile vakwavo ngwendi vanapande kukonekela vanu.
Vandongethi va Yesu muvakele na kuthambetha vakwavo, vanu vavatembwininine. Yesu ngwendi: ‘Chihitho chije muhitha nacho vakweni, chikecho akamihitha nacho Njambi, cho theteko ije mutheteka nayo vakweni, ikeyo yakamitheteka nayo Njambi.’ (Mat 7:2) Nga tulinga vakwetu mwamuvwa, netu vatulinga mwamuvwa.—Nga 6:7
(Luka 6:38) “Aneni vakweni, cho Njambi akamyana. Mwa vuthunga vene, mukatambula vyavingi, vukwathi vwa kushemutukwa, vakavwaka mu mavoko eni, vukwathi vuje vwoshe mwatha kukwata. Theteko ije mutheteka nayo vakweni, ikeyo lalo yakamitheteka nayo Njambi.”
viñanda vitukwatha kuthzivithitha Luk 6:38 mu nwtsty
Aneni: Nambe “Pweni vaka-kwana.” Lijwi lya Chingiliki lya ‘kwana’ lyatha kulumbununa kutwalelelaho kulinga ngocho.
(Luka 6:38) “Aneni vakweni, cho Njambi akamyana. Mwa vuthunga vene, mukatambula vyavingi, vukwathi vwa kushemutukwa, vakavwaka mu mavoko eni, [vimbolotho vyeni, NWT], vukwathi vuje vwoshe mwatha kukwata. Theteko ije mutheteka nayo vakweni, ikeyo lalo yakamitheteka nayo Njambi.”
viñanda vitukwatha kuthzivithitha Luk 6:38 mu nwtsty
vimbolotho vyeni: Lijwi lya vimbolotho vyeni, mu Chingiliki lilumbununa “ha nulo,” oloni aha linalumbununa kuthzengela vyuma ha chikoveyo chanathzala munu. Vanu va kuthañulu vakele na kwaka vyuma mu mbolotho ya munu nga vanamulandetha chuma.
Kutondethetha Vithimpi vya Theho
(Luka 6:12, 13) Ha thimbu ije Yesu walamatele ku munkinda na kulombela, cho wakele na kulombela vuthsiki vwoshe kuli Njambi. 13 Omwo litangwa lyatuhukile, cho wathanene vandongethi vendi ngechi vaije kuli ikeye, cho wangwileho likumi na vavali vaje vatumbwile miluwa.
w07 8/1 6 ¶1
Twatha Kupwa Vati Vanu va Kuhya ku Sipilitu?
Yesu walombele kuli Njambi thimbu yaingi. (Yow 17:1-26) Chakumwenako, thimbu kanda angule tupositolo 12, ‘walamatele ku munkinda na kulombela, cho wakalombelele vuthsiki vwoshe kuli Njambi.’ (Luk 6:12) Nameme vanu va kuhya ku sipilitu kuvethi kulombela vuthsuki vwoshe, oloni vakatembwinina Yesu. Thimbu kanda vangule vya kulinga, vakalombo sipilitu ya Njambi ya kujela ivakwathe kwangula vyuma vivalingitha vakole ku sipilitu.
(Luka 7:35) Ngechi vene, mana a Njambi anashoka kupwa a vuthunga kuli voshe vaje vaatambula [ku vana vawo, NWT].
viñanda vitukwatha kuthzivithitha Luk 7:35 mu nwtsty
vana vawo: Nambe “vaje vaatambula.” Omu mu vesi mana vanaetheketha ku munu uje ali na vana. Ku Mat 11:19, mana vanaamwetha ngwavo ali na “vilinga.” Vana va mana nameme vilinga vinapu vipangi vyalingile Yowano muka-kumbwitika na Yesu, vije vyamwethele ngwavo viñanda vyoshe vivakele na kuvakutiyiya vyapwile vya makuli. Yesu ngwendi: ‘Kengeni vipangi na vilinga vyetu vyavivwa, cho mumona ngweni vyoshe vivali na kutukutiyiya vya makuli.’
Kutanda Mbimbiliya
(Luka 7:36-50) Kafaliseo umo walanyele Yesu ngechi akalye nendi, cho Yesu waile ku njuvo yendi watumbamene na kulya. 37 Cho munakathzi umo wa muje mu nganda, wapwile muka-vuvi. Omwo wathzivile ngwavo Yesu ali mu njuvo ya uje Kafaliseo na kulya, cho wambatele lilulu lya kushula lya mathzi a theho, 38 wemanene kunima ya Yesu, ku myanja yendi na kulila, na kujulitha myanja ya Yesu na mithothzi. Cho wathikumwine myanja ya Yesu na viñambu vyendi, waithsembele, cho waivwavethele na mathzi aje. 39 Omwo uje Kafaliseo wamwene evi, wendekele mu mbunge yendi ngwendi, “Nga ou munalume mwa vuthunga napu muka-kwimanena, nga nathzivuka ou munakathzi ali na kumukwata mavoko, nga nathzivuka kuyoya kwendi kwakuvi kuje ali na kuyoya.” 40 Yesu wendekele kuli ikeye ngwendi, “Simoni, njishaka kukuleka vimo.” Cho wamukumbulwile ngwendi, “Eyo, mulongethi njileke.” 41 “Yesu wamulekele ngwendi, “Kwakele vanalume vavali vakumwine vimbongo kuli muka-kukumwitha. Umo wakumwine vimbongo vya siliva vya kupwa 500, mukwavo lalo wakumwine vimbongo vya siliva makumi atanu. 42 Naumo wahi wathele kumwilwithilavyo, cho wavechelele voshe vavali. Choni njileke, iya umo mukati kavo wamuthzemene manene?” 43 Simoni wamukumbulwile ngwendi, “Njayongola ngwange uje wakele na vyavingi ikeye yathambethele manene.” Yesu wamulekele ngwendi unayongola mwamuvwa.” 44 Cho watengulukilile kuli uje munakathzi, wendekele kuli Simoni ngwendi, “Unamono ou munakathzi? Njinakovela muno mu njuvo yove, oloni kuwanjanene mema a kujweletha ku myanja yange, oloni ou nanjijweletha ku myanja yange na mithothzi yendi, cho nanjithikumuna na viñambu vyendi. 45 Yove kuwanjithsembele omwo njinethzile, oloni ou munakathzi anga njinethzilile muno kalikelele kuthsemba kumyanja yange. 46 Yove kuwavwahethele mathzi a kuvwavetha mutwe wange, oloni ou munakathzi navwavetha myanja yange na mathzi a theho yakama. 47 Njikuleka ngwange, vivi vyendi vyavingi vanavithambetha omwo namwetha chithzemo chendi chakama. Oloni kuli uje vanechela vyavindondo, akamwetha chithzemo chachindondo.” 48 Yesu wendekele kuli uje munakathzi ngwendi, “vivi vyove vanavithambetha.” 49 Cho vaje vatumbamene kumetha nendi vashangumukile kwendeka hakati kavo ngwavo, “Iyajo ou atha kuthambetha vivi?” 50 Oloni Yesu wendekele kuli uje munakathzi ngwendi, “Kukulahela kwove kunakwamena, ya mu kwoloka.”
JULY 9-15
VITHIMPI VYA THEHO VYA MU LIJWI LYA NJAMBI | LUKA 8-9
“Vika Vyalivungila mu Kukavangeya Yesu?”
(Luka 9:57, 58) Omwo vakele na kuya mu ngila, munalume umo wendekele kuli Yesu ngwendi, “Njikakukava kwoshe ku uya.” 58 Yesu wendekele kuli ikeye ngwendi, “Vimbanje vali na mena, cho tuthzila vali na mashwa, oloni muna munu kethi naha ha kuthatela mutwe wendi.”
it-2 494
Lishwa
Umo wa valongethi va majwi a lishiko walekele Yesu ngwendi: “Mulongethi, njikakukava kwoshe ku uya.” Yesu wamukumbulwile ngwendi: “Vimbanje vali na mena, cho lalo tuthzila vali na mashwa, oloni muna munu kethi na ha kuthatela mutwe wendi.” (Mat 8:19, 20; Luk 9:57, 58) Yesu walumbunwine ngwendi uje munalume washakele kumukavangeya wapandele kuthethza vufuko na vyuma vyoshe vije vimutanganetha, cho lalo wapandele kukulahela Yehova. Yesu walekele vandongethi vendi valombe ngwavo: ‘Twane kulya kwetu kwa litangwa lya lelo,’ cho wavanangwile ngwendi: ‘Woshe uje kathethze vyuma vyoshe vyali navyo katha kupwa ndongethi yange.’—Mat 6:11; Luk 14:33.
(Luka 9:59, 60) Cho Yesu wendekele kuli munalume mukwavo ngwendi, “Njikave.” Oloni uje munalume wendekele ngwendi, “Shukulu, ha kulivanga njitave njiluke njikathsinde tahi tate.” 60 Yesu wamukumbulwile ngwendi, “Thethza vathsi valithsinde vakevo vavenya. Yove ya na kwambulula vya Vumwene vwa Njambi.”
viñanda vitukwatha kuthzivithitha Luk 9:59, 60 mu nwtsty
njikathsinde tate: Awa majwi kualumbununa ngwawo uje munalume wathsithile vaishe, cho walombele kuya na kuvwahetha vya kuthsinda vaishe. Ngwe vaishe vathsile ngwe kaile na kuthimutwiya na Yesu. Kuthañulu, ku Middle East vakele na kuthsinda vwathi munu nga nathsi, hamo olyo vene litangwa lyathsa. Hamo vaishe yowu munalume vakele na kuvavala nambe vakuluvalele, oloni tahi kanda vathse. Ngwe kukwakele vaka-kunyunga vaishe ya uje munalume, ngwe Yesu kamulekele ngwendi amukavangeye, oloni wathzivukile ngwendi kuli vatha kuvanyunga. (Mak 7:9-13) Uje munalume walumbunwine ngwendi, ‘Njikakukavangeya, oloni kethi ha thimbu ino ivachili na kuyoya vatate. Achivandamene tahi vachithse, cho njikavathsinde.’ Yesu wamwene ngwendi uje munalume katwamekele vya Vumwene vwa Njambi mu kuyoya kwendi.—Luk 9:60, 62.
Thethza vathsi valithsinde vakevo vavenya: Ngwe mutunamwena ha viñanda vitukwatha kuthzivithitha Luk 9:59, hamo vaishe ya uje munalume vakele na kuvinja, nambe hamo vakuluvalele, oloni kuvathsile. Yesu walumbunwine ngwendi: ‘Thethza vaje vanathsi ku sipilitu valithsinde vavenya,’ ngechi, wapandele kuthethzela vavushoko vwendi vanyunge vaishe noho havakathsila na kuvathsinda. Ngwe wakavangeyeye Yesu, ngwe wawanene mwonyo wa myaka yoshe, cho lalo ngwe Njambi kamumwene ngwendi nathsi ku sipilitu. Yesu wamwethele ngwendi kutwameka Vumwene vwa Njambi mu kuyoya kwetu na kuvwambulula ku vanu kwa theho, mwafwa kutukwatha tutone ku sipilitu.
(Luka 9:61, 62) Munalume mukwavo wendekele ngwendi, “Njikakukava Shukulu, oloni ha kulivanga njitave njiye njikathaletheho tahi vavushoko vwange.” 62 Yesu wendekele kuli ikeye ngwendi, “Naumo wahi uje nashangumuka kulima na vingombe, cho akenga kenga kunima apwa wa theho mu Vumwene vwa Njambi.”
mithzimbu ya mu nwtsty
kulima
Kakangi vanu vashangumukile kukuna ku mamanethelelo a ntondwe, nga kunanyoko nyondthzi. (Kengeni Litaba Zeekelizwe. B15.) Vikekele vimo vyakele na viti nambe vikungo vya kushongomoka, cho vakele na kukutiyiyako chimuna umo nambe vavangi vaje vakele na kukoka. Hanima ya kukekela vakele na kukuna. Mu Vithoneka vya Chihevelu, kulima kwapwile chakumwenako. (Maa 14:18; Isa 2:4; Nje 4:3; Mik 4:3) Kakangi, Yesu wapangethele vyakumwenako vya vundimi kulongetha vanu vilongetha vya theho. Chakumwenako, Yesu wethekethele kulima ku vyuma vyanapande kulinga munu mangana apwe ndongethi yendi. (Luk 9:62) Nga muka-kulima na vingombe kaka mana ku chipangi chendi, ahengetha milaini. Mu ngila imo, ndongethi ya Yesu uje echelela vyuma vimutanganethe, kafwila mu Vumwene vwa Njambi.
w12 4/15 15-16 ¶11-13
Twaleleleniho Kupangela Yehova na Mbunge Yeni Yoshe
Tuvwethzeleleni viñanda vikwavo ku chakumwenako cha Yesu mangana tuthzivithithe mwamuvwa. Ndimi nathzethzama kulima mu lihya. Cho ashangumuka kuthinganyeka nanga yendi na vavuthamba na vyakulya na myatho na vikwavo vyeka vyanathethze ku njuvo. Hanima ya kulima vulime vwakama, uje ndimi avishungwiya manene, na kutenguluka ‘kukenga kunima.’ Nameme kuchili vulime vwakama, atha kungumuka, cho chipangi chendi chilukila munima. Shukulu yendi kavwahalela mwafwa kakele mbunge ku chipangi.
Achithinganyekeni muchinalitombwela echi chakumwenako na chije chendekele Yesu. Ndimi natha kwimanena muka-Kilisitu uje asholoka ngwe ali na kulinga mwamuvwa, oloni ali mu vukalu vwa ku sipilitu. Twendekeni ngwetu kuli ndolome umo uje nathzethzama mu chipangi cha mu lihya. Nameme akai na kukunguluka thimbu yoshe, na kwambulula, oloni akathinganyeka manene ha vyuma vya ku kaye vyamona ngwendi vyapwa vyavivwa. Akashungwiya evi vyuma. Hanima ya kulifwita kwambulula ha myaka yaingi, lishungu lyendi lya vyuma vya ku kaye likola, na kumulingitha ‘akenge kunima.’ Oku kumulingitha ajeneke kutwalelelaho ‘kwambulula lijwi lya mwonyo,’ na ntwima nameme kuchili chipangi chakama cha kwambulula. (Fil 2:16) Yehova, “Vavenya vimbuto” kethi kulithziva mwamuvwa nga kutwaka mbunge ku vyuma vya ku sipilitu.—Luk 10:2.
Twalilongetha ngwetu nga twambulula thimbu yoshe na kuya ku viwano, cho tuli na kulinga mwamuvwa. Oloni vyavingi vyalivungila mu kupangela Yehova na mbunge yetu yoshe. (2Mi 25:1, 2, 27) Nga muka-Kilisitu atwalelelaho kuthzema vyuma vya mu kaye nambe ngwetu ‘kukenga kunima,’ vuthamba vwendi na Njambi vuthzeya. (Luk 17:32) Nga ‘tuthzinda vyuma vyoshe vyavivi na kukakateya kulinga vyavivwa,’ tukakovela mu “Vumwene vwa Njambi.” (Lom 12:9; Luk 9:62) Ngechi, tuvavoshe tunapande kufwitangana, kethi twechelele vyuma vya muno mu kaye ka Satana vitwonowethe kutwameka vya Vumwene.—2Ko 11:14; tandeni Filipu 3:13, 14.
Kutondethetha Vithimpi vya Theho
(Luka 8:3) na Yowana munakathzi wa Kuza uje wapwile mukulunu wa mu mbanja ya Helonde, hamo na Suzana, na vanakathzi veka vavangi vaje vapangethele vyavo mu kukwatha Yesu na vandongethi vendi.
viñanda vitukwatha kuthzivithitha Luk 8:3 mu nwtsty
kukwatha: Nameme “kukundwiya (kuvana vyuma).” Lijwi lya Chingiliki lya di·a·ko·neʹo lyatha kulumbununa kukwatha vanu ku muvila ha kuvatelekela vyakulya na vikwavo vyeka. Ku Luk 10:40 vanapangethako lijwi lya (“nanjithethzela vipangi”), cho Luk 12:37 ngwayo (“kuvana vyakulya”), cho Luk 17:8 ngwayo (“unjipangele”), cho ku Vil 6:2 ngwavo (“tukenge ha ñanda ya vimbongo”), awa majwi oshe anatha lalo kulumbununa vipangi vyoshe vyakalingi munu. Ha vesi 2 na 3 vanendekaho vyalingile munakathzi ha kukwatha Yesu na vandongethi vendi kushulithilila chipangi cha Njambi. Ava vanakathzi vashangathzalele Njambi, uje wathoneka mathzina avo mu Mbimbiliya mangana vanu valilongethe ku ngothzi yavo. (Vit 19:17; Hev 6:10) Lijwi lya Chingiliki lya kulifwa vanalipangetha na ku vanakathzi vaje vavanendeka ku Mat 27:55 na Mak 15:41.
(Luka 9:49, 50) Yowano wendekele ngwendi, “Shukulu, twamwene munalume umo wakele na kutunditha mindthzindthzime ya kujwala mu lithzina lyove, cho twamulekele ngechi alikele, omwo ikeye kethi wa mu munga yetu embwe.” 50 Yesu wamulekele na kuleka lalo vandongethi vakwavo ngwendi, “Kethi mwetheke kumuvindika embwe, omwo woshe uje kamilwitha ikeye ali hamo neni.”
w08 3/15 31 ¶2
Vithimpi vya Kulitila vya mu Mukanda wa Luka
9:49, 50—Vika Yesu kavindikilile uje munalume wakele na kutunditha vandemone nameme kapwile muka-kumukavangeya? Yesu kamuvindikile, mwafwa tahi kanda vashimbike chikungulukilo cha vaka-Kilisitu. Ngechi, kukwapwile kwa theho kuli uje munalume kukavangeya Yesu mangana amwethe ngwavo wamukulahelele na kukala na ndthzili ya kutunditha vandemone.—Mak 9:38-40.
Kutanda Mbimbiliya
(Luka 8:1-15) Munima yevi Yesu waile na kwendangana mu vinganda na mu membo, na kwambulula Viñanda Vyavivwa vya Vumwene vwa Njambi. Vandongethi likumi na vavali vaile hamo nendi, 2 cho vanakathzi vamo vaje vakangwithile ku mishongo yavo na ku mindthzindthzime ya kujwala vaile hamo nendi, Maliya (uje ivatumbwile Mangandalena) uje muli ikeye mwatundile mindthzindthzime ya kujwala itanu na ivali, 3 na Yowana munakathzi wa Kuza uje wapwile mukulunu wa mu mbanja ya Helonde, hamo na Suzana, na vanakathzi veka vavangi vaje vapangethele vyavo mu kukwatha Yesu na vandongethi vendi. 4 Vanu vakele na kwija kuli Yesu vatundile ku vinganda vyoshe, cho omwo mbunga yakama yakungulukilile hamo, Yesu wavatelelele chithimo echi ngwendi, 5 “Kwakele munalume umo waile na kukuva mbuto. Cho omwo wakele na kukuva vimbuto mu lihya, vimo vyawililile kumukulo wa ngila, vavilyatangelele, cho tuthzila vethzile na kuvilya. 6 Vimbuto vikwavo vyawililile ha mamanya, cho vwathi vwathi vije vimbuto vyashangumukile kumena oloni vyajujwamene, omwo kukwakele livu lyalingi. 7 Vimbuto vikwavo vyawililile hakati ka mambimbo, cho aje mambimbo akulile avitivile. 8 Oloni vimbuto vikwavo vyawililile ku livu lya vwilo, cho vyakolele vyemine vimbuto 100.” Cho Yesu wamanethele kwendeka ngwendi, “Uje woshe ali na matwi, athzive.” 9 Vandongethi vendi vehwile Yesu muchalumbunukila chithimo echi, 10 cho Yesu wavakumbulwile ngwendi, “Yeni vanamyana kuthzivuka vyuma vya Vumwene vwa Njambi, oloni kuli veka, kuvanga na vithimo, ngechi vamone, oloni kuvamonethetha mwamuvwa, cho vathzive, oloni kuvathzivithitha mwamuvwa. 11 “Omu mukemwo muchalumbunukila chithimo, vimbuto vinapu lijwi lya Njambi. 12 Cho vije vimbuto vyawililile ku mukulo wa ngila vinemanena vaje vathziva lijwi, oloni Liyavolo aija na kutunditha lijwi mu vimbunge vyavo ngechi kethi vakulahele na kwovoka. 13 Cho vije vimbuto vyawililile ha mamanya vinemanena vaje vathziva lijwi, cho valitambula na kujolela, oloni kulyatha kukovela manene muli vakevo, vakulahela lika kathimbu, oloni omwo vyetheko vija, cho haje vene valikela. 14 Vimbuto vije vyawililile hakati ka mambimbo, vinemanena vaje vathziva lijwi, oloni lipaketho na vufuko na kuvwahelela kwa mwonyo ou vishulamo na kuvitiva, cho kuvaimi vushuka. 15 Cho vimbuto vije vyawililile ku livu lya vwilo vinemanena vaje vathziva lijwi na kulinyunga na mbunge yaivwa ya kwononoka, cho vakakateya noho vaima vushuka.
JULY 16-22
VITHIMPI VYA THEHO VYA MU LIJWI LYA NJAMBI | LUKA 10-11
“Chithimo cha Kasamaliya Wamuvwa”
(Luka 10:29-32) Oloni uje mulongethi wa majwi a Lishiko washakele kulithambetha, wendekele kuli Yesu ngwendi, “Mukwetu iya?” 30 Yesu wakumbulwile ngwendi, “Kwakele munu umo watundile ku Yelusalema waile ku Yeliko, cho waliwanene na mapwepwe, vamulwithile, vamushulwile vuthzalo vwendi, na kumupupanga na kumuthethza ashaka kuthsa. 31 Cho muka-kombelela wethzile mu ngila ije, oloni omwo wamwene uje munalume wamwongolokele. 32 Mu chifwa chimo lalo Kalevi wetile mu ngila ije vene, washwenyeleko na kukenga uje munalume, cho wongolokelele ku mutambela ukwavo.
mithzimbu ya mu nwtsty
Tapalo itundilila ku Yelusalema iya ku Yeliko
Tapalo (1) ivanamwetha mu vindiyo hamo inalifu na tapalo ya kuthañulu ije yatundile ku Yelusalema kuya ku Yeliko. Ije tapalo yatuvakanene makilomita 20 mu vulaha, cho haje ha kulunduka hapwile kilomita imo. Kutunda ku Yelusalema kuya ku Yeliko kwathikumukile. Omu mu ngila mwakele mapwepwe vavangi, ngechi vakelemo mwaswalale mangana vanyungilile vaka-kwenda. Yeliko ya Valoma (2) yakele haje hayashangumukilile tapalo yatundililile mu mambo ya Yundeya. Vungendthzi vwa kutunda ku nganda ya laja ya Yeliko (3) kuya ku nganda ya Valoma vwapwile makilomita avali.
w02 9/1 16-17 ¶14-15
‘Kendekele Chuma Kuli Vakevo Kujeneka Kuta Chithimo’
Anukeni chithimo cha Kasamaliya wamuvwa. Yesu wendekele ngwendi: ‘Kwakele munu watundile ku Yelusalema waile ku Yeliko, waliwanene na mapwepwe vaje vamulwithile na kumushulula vuthzalo na kumupupanga na kumuthethza ashaka kuthsa.’ (Luk 10:30) Yesu wendekele vya ngila yatundile ku ‘Yelusalema kuya ku Yeliko’ mangana akwathe vanu vathzivithithe thimpi. Mwendekele echi chithimo, Yesu wakele mu Yundeya kuyehi na Yelusalema; cho hamo vaka-kumutolilila vathzivukile ije ngila yendekele. Ije ngila yatewethele, maneneni nga munu endamo lika lyendi. Yalithzengathzengele, cho yakele na myela ivakele na kulishweka mapwepwe.
15 Kuli vikwavo vyalingithile Yesu endeke vya ngila ije yatundile ‘ku Yelusalema kuya ku Yeliko.’ Kwetheketha neyi ñanda, kwalivangele kwita kapilisitu, kweta lalo Kalevi, oloni voshe kuvakwathele uje munu ivapupangele. (Luk 10:31, 32) Tupilisitu vakele na kupangela mu tembele ya mu Yelusalema, Valevi vapwile vaka-kukwatha. Tupilisitu vavangi na Valevi vakele na kukala mu Yeliko nga ku tembele kukwethi vipangi, mwafwa Yeliko yapwile makilomita 23, kutunda ku Yelusalema. Ngechi, vakele na kwita muje mu ngila thimbu yoshe. Tupilisitu na Valevi vakele na kutunda ku tembele mu Yelusalema. Ngechi, naumo wahi wapandele kwendeka ngwendi, ‘Kuvakwathele uje munu mwafwa washolokele ngwe nathsi, cho kukwata chivimbi ngwe kwavajwalethele na kuvonowetha kupanga mu tembele.’ (Lev 21:1; Kul 19:11, 16) Ngechi, vathzivithithile mwamuvwa chithimo cha Yesu mwafwa evi vyuma vyakele na kulingiwa.
(Luka 10:33-35) Oloni umo Kasamaliya wendele mu ngila ije wetele haje hakele uje munalume, omwo wamumwene, wamuthzivilile mema ku mbunge. 34 Washwenyele kuli ikeye, wetilile mathzi na vinyu ha vimbandu vyendi, wamuthzengeleho vinanga, cho wamwakele ha chimulu chendi wamutwalele ku njuvo ya vangendthzi, wamunyungilileko. 35 Alikaki wanonele vimbongo vya siliva, wavyanene kuli vavenya njuvo, cho wamulekele ngwendi, ‘Munyunge, vyoshe vije umbila hali ikeye, omwo njikeluka njikakufweta.’
viñanda vitukwatha kuthzivithitha Luk 10:33, 34 mu nwtsty
umo Kasamaliya: Vayunda kuvamwene Vasamaliya kupwa va theho, cho kuvalikwatathanene navo. (Yow 4:9) Vayunda vamo vapangethele lijwi lya ‘Kasamaliya’ mu ngila yaivi. (Yow 8:48) Livulu lya Mishna ngwalyo mulongethi umo ngwendi: “Munu uje alya makende a Vasamaliya napu ngwe uje alya thitu ya ngulu.” (Shebith 8:10) Vayunda vavangi kuvakulahelele majwi endekele Kasamaliya, cho kuvatavele vavakwathe. Yesu wathzivukile mwamuvwa futithi yaivi ya Vayunda, ngechi wapangethele chakumwenako cha Kasamaliya wamuvwa mangana alongethe vanu thimpi yakama.
wetilile mathzi na vinyu ha vimbandu vyendi, wamuthzengeleho vinanga: Luka uje wapwile ndotolo walumbunwine mwamuvwa chakumwenako chanene Yesu, cho wendekele muvakele na kukwathela munu uje navetwa. Vakele na kwaka mathzi na vinyu ha vimbandu. Thimbu imo, vakele na kwitila mathzi ha mbandu mangana ivothsiye (etheketheni Isa 1:6), cho vakele na kwitilaho vinyu mwafwa vyakele na kwoletha na kuthsiya tulongolo ha vimbandu. Luka walumbunwine muvakele na kuthzengelaho vinanga mangana mbandu ilikwate.
ku njuvo ya vangendthzi: Mu Chingiliki awa majwi alumbununa “mwela wa kutambwila vanu.” Vaka-kwenda na vimuna kukekwo kuvakele na kukala. Muka-kunyunga ou mwela wakele na kufwetetha vaje vaakele na kutambula ha kuvalingila vyuma vimo, cho wakele na kunyunga vanu vavakele na kumuthethzela.
(Luka 10:36, 37) Yesu wamanethele ngwendi, “Mu viyongola vyove iya oni hakati ka vaje vanu vatatu walingile ngwe mundambo wa uje munu ivalwithile mapwepwe?” 37 Cho mulongethi wa majwi a Lishiko wakumbulwile ngwendi, “Uje wamuthzivilile mema ku mbunge.” Yesu wakumbulwile ngwendi, “Nove lalo ya ukalinge ngachije.”
w98 7/1 31 ¶2
Kasamaliya Apwa Mundambo Wamuvwa
Chithimo cha Yesu chamwetha ngwacho munu wamuvwa kethi kwononoka lika mashiko a Njambi, oloni akatembwinina vifwa vyendi. (Efe 5:1) Chakumwenako, Mbimbiliya yatuleka ngwayo “Njambi kethi na kangu.” (Vil 10:34) Tukatembwinina Njambi ndi? Chithimo cha Yesu chimwetha ngwacho tunapande kuthzema vanu voshe nameme va ku vithemwa vyeka nambe vaka-vulombelo vweka. Ha kupwa vaka-Kilisitu, vanatulongetha ‘kulingila vuvwa ku munu na munu,’ kethi lika ku vakwetu vatwapwithila hamo vyuma nambe va ku lifuti lyetu nambe vakwetu vaka-kukulahela.—Nga 6:10.
Kutondethetha Vithimpi vya Theho
(Luka 10:18) Yesu wavakumbulwile ngwendi, “Njamwene Satana awa kutunda mwilu ngwe muhyato.
viñanda vitukwatha kuthzivithitha Luk 10:18 mu nwtsty
Njamwene Satana awa kutunda mwilu ngwe muhyato: Yesu wendekele vya vupolofweto vwa kusheka Satana ngwe vuje vunalingiwa laja. Kujombolola 12:7-9 inendeka vya ndthzita yakeleko mwilu, cho inamwetha ngwayo Vumwene vwa Mesiya vavushimbikile hanima ya kuhyana Satana mu ndthzita. Yesu wathzivukile ngwendi nga Njambi wanene vandongethi 70 va kujeneka kulumbunuka, ndthzili ya kutunditha vandemone, nendi akamukwatha kuhyana Satana na vandemone vendi mu ndthzita.—Luk 10:17.
w08 3/15 31 ¶11
Vithimpi vya Kulitila vya mu Mukanda wa Luka
10:18—Vika vyalumbunwine Yesu mwalekele vandongethi vendi 70 ngwendi: “Njamwene Satana awa kutunda mwilu ngwe muhyato”? Yesu kalumbunwine ngwendi Satana vamushekele laja mwilu ha thimbu ije. Oloni Satana vamushekele mwilu hanima ya kwangula Kilisitu kupwa Mwene mu 1914. (Kuj 12:1-10) Kututhzivuka vyalingithile Yesu endeke vyuma vikalingiwa kulutwe ngwe vije vinalingiwa laja, tuthzivuka lika ngwetu Yesu wakulahelele ngwendi vikalingiwa.
(Luka 11:5-9) Yesu wendekele kuli vandongethi vendi ngwendi, “Iya hakati keni ali na muthamba wendi, cho aya ku njuvo yendi hakati ka vuthsiki na kumuleka ngwendi, ‘Muthamba, njilombako mikasha itatu ya makende. 6 Muthamba wange ali ha vungendthzi naija ku njuvo yange, oloni nevi njimujumbula vyahi.’ 7 Cho nga uje muthamba wove ali mu njuvo akumbulula ngwendi, ‘Kethi unjipethe. Njashoko laja lipito, vana vange nange tunalala laja. Kunjatha kwinduka njikwane chuma chimo.’ 8 Njimileka ngwange, nameme nga kenduka na kukwana makende omwo wapwa muthamba wove, oloni akenduka na kukwana vyoshe ushaka omwo kuwethi na shwamwa ya kulomba kushwa kumo. 9 Ngechi vene, njimileka ngwange, lombeni, cho mukatambula, theteleni, cho mukawana, toteni, cho vakamishokolwela.
viñanda vitukwatha kuthzivithitha Luk 11:5-9 mu nwtsty
Muthamba, njilombako mikasha itatu ya makende: Vanu va ku Middle East vathzema kwana, ngwe mutunamwena mu chithimo. Nameme mungendthzi wetele hakati ka vuthsiki, uje amutambula wapandele kumwana vyakulya. Walithzivile lalo ngwendi wapandele kukalomba vyakulya vya mungendthzi ku mundambo wendi nga ikeye kethi navyo.
Kethi unjipethe: Mundambo womu mu chithimo wavyanene kukwatha mukwavo mwafwa te nalala laja kethi ngwavo kakele na ngothzi. Vinjuvo vya kuthañulu, maneneni vya tuhutu vyakele lika na mulili umo. Nga vavenya njuvo enduka, cho natha kwindula nanga yoshe hamo lika na vanike.
kushwa kumo: Mu Chingiliki eli lijwi lilumbununa “kujeneka kupwa wa kulikehetha” nambe “kujeneka kukala na shwamwa.” Oloni aha, eli lijwi lilumbununa kupwa wa kuthimpa nambe kutwalelelaho kulomba. Uje munalume wa mu chithimo cha Yesu kathzivile shwamwa nambe kulikela kulomba vukwathi, cho Yesu walekele vandongethi vendi ngwendi vanapande kulomba kushwa kumo ngwe mwalingile uje munalume.—Luk 11:9, 10.
Kutanda Mbimbiliya
(Luka 10:1-16) Munima ya vyuma evi Mwene wangwile lalo vanalume veka makumi atanu na avali na vanu vavali na kuvatuma vavali vavali kulutwe lwendi. Ku vinganda vyoshe na ku mitambela yoshe kuje kwashakele kuya ikeye vavenya. 2 Wendekele kuli vakevo ngwendi, “Vimbuto vinatumu, oloni vaka-kuviteja vavandondo. Ngechi vene, lombeleni kuli vavenya vimbuto atume vaka-kuteja vimbuto vyendi. 3 Yeni. Njimituma ngwe vana va vimanga hakati ka tungunga. 4 Kethi mwambate, nambe nkombe, nambe lipakumuna, nambe viñaku, kethi mwimane na kulikandelela na munu umo ha ngila. 5 Mwoshe mu njuvo mumukakovela, ha kulivanga mukendeka ngweni, ‘Kwoloka kukale mu njuvo ino.’ 6 Nga mu njuvo muje muli munu wathzema kwoloka, cho taveni kwoloka kweni kulale hali ikeye, oloni nga wahimo, cho kwoloka kweni kwiluke kuli yeni vavenya. 7 Kaleni mu njuvo ije vene, lyeni na kunwa vyoshe vjie vivakamyana, omwo muka-kupanga napande kutambula fweto yendi. Kethi mukendangane kutunda ku njuvo imo kuya ku njuvo ikwavo embwe. 8 Mu nganda mwoshe mumukakovela nga vamitambula, lyeni vije vivakamyana, 9 kangwitheni vaje vaka-kuvinja valimo, endekeni kuli vanu vaje valimo ngweni, ‘Vumwene vwa Njambi vunaija kuyehi neni.’ 10 Oloni mu nganda mwoshe mumukakovela nga kuvamitambula, yeni mu vitapalo na kwendeka ngweni, 11 ‘Likungu lya nganda yeni lije lili ku myanja yetu tuli na kumitotomwenalyo. Oloni anukeni ngweni Vumwene vwa Njambi vunaija kuyehi neni.’ 12 Mwa vuthunga njimileka ngwange, ha Litangwa lya Kuthompa Njambi akamwetha Vaka-Sondoma mema ku mbunge kutuvakana nganda ije. 13 “Ngongo yove Kolazine. Ngongo yove Mbetesainda. Omwo vithzivukitho evi vanalingi kuli yeni, nga vavilingilile mu Tile na mu Sindone, nga vanu vamwo vatumbamene laja hathi na kuthzala vikeleya na kulikwita lito kumwetha ngechi vanatenguluka ku vivi vyavo. 14 Njambi akatetele manene vanu va ku Tile na Sindone ha Litangwa lya Kuthompa kutuvakana yeni. 15 Nove lalo Kapenauma. Washakele kulijundwila yove vavenya mwilu ndi? Ukashelumuka ku vukalo vwa vathsi.” 16 “Yesu wendekele kuli vandongethi vendi ngwendi, “Woshe uje amitolilila, atolilila yange, woshe uje amivyana, avyana yange, cho woshe anjivyana, avyana uje wanjitumine.”
JULY 23-29
VITHIMPI VYA THEHO VYA MU LIJWI LYA NJAMBI | LUKA 12-13
“Yeni mu va Theho Kutuvakana Tundthzilili”
(Luka 12:6) “Kuma tundthzilili vatanu kuvethi kuvalandetha tumbongo tuvali ndi? Oloni naumo wahi ivanevala kuli Njambi.
viñanda vitukwatha kuthzivithitha Luk 12:6 mu nwtsty
tundthzilili: Lijwi lya Chingiliki lya strou·thiʹon limanena kathzila wamundondo, oloni kakangi vakalipangetha nga vatumbula tuthzila vaje vakele na kulandetha ha ndando ya kwithi.
(Luka 12:7) Ishweni athzivuka viñambu vyoshe vya ku mitwe yeni. Ngechi vene, kethi muthzive lyova, omwo theho yeni inatuvakana theho ya tundthzilili vavangi.
viñanda vitukwatha kuthzivithitha Lu 12:7 mu nwtsty
nameme viñambu vya ku mitwe yeni vyoshe vanavilava: Viñambu vya ku mutwe wa munu vyatha kutuvakana 100,000. Kuthzivuka nambala ya viñambu, kumwetha ngwavo Yehova waka mbunge umo na umo wa vandongethi va Kilisitu.
(Luka 12:7) Ishweni athzivuka viñambu vyoshe ku mitwe yeni. Ngechi vene, kethi muthzive lyova, omwo theho yeni inatuvakana theho ya tundthzilili vavangi.
cl 241 ¶4-5
Chahi “Chatha Kututunditha ku Chithzemo cha Njambi”
Mbimbiliya ngwayo vanu voshe vapwa va theho kuli Njambi. Chakumwenako, Yesu wehwile ngwendi: “Kuvethi kulanda tundthzilili vavali na mbongo imo ndi? Cho kandthzilili naumo wahi akathsi kujeneka chithzango cha ishweni. Ngechi vene, kethi muthzive lyova, yeni muli na theho yakama kutuvakana tundthzilili vavangi.” (Mat 10:29-31) Vaka-Kilisitu vaje vakele na kutolilila kuli Yesu, vavwahelelele.
5 Twatha kukomoka kumona munu alanda kandthzilili. Mu thimbu ya Yesu, tundthzilili vakevo vapwile va ndando ya kwithi. Munu wakele na kulanda tundthzilili vavali na mbongo yaindondo. Oloni Yesu wendekele ngwendi nga munu ali na tuvimbongo tuvali twa vunengu, cho alanda tundthzilili vatanu kethi vawana. Kandthzili wa mu chitanu wapwile wa vwana. Hamo vanu vamwene ava tundthzilili kupwa va kujeneka theho, oloni Ishamatanga wamona vati tundthzilili? Yesu ngwendi: “Naumo wahi ivanevala kuli Njambi [nameme kaje kavanene vwana].” (Luk 12:6, 7) Twalimwena thimpi yendekele Yesu, nga Yehova wamona tundthzilili kupwa va theho, vanu cho vapwa va theho manene. Ngwe mwendekele Yesu, Yehova atuthzivuka mwamuvwa. Athzivuka nameme viñambu vya ku mitwe yetu.
Kutondethetha Vithimpi vya Theho
(Luka 13:24) “Lichikinineni mukovele mu chikolo chachindondo, omwo mwa vuthunga vavangi vakashaka kukovelamo, oloni kuvakatha.
viñanda vitukwatha kuthzivithitha Luk 13:24 mu nwtsty
Lichikinineni: Nameme “Twaleleleniho kupanga na ndthzili.” Yesu watushongangeyeye tulichikinine nambe kulifwita mangana tukovele mu chikolo chachindondo. Vimbimbilliya vyavingi vinalumbununa awa majwi ngwavyo “Lifwiteni nambe Pangeni na ndthzili.” Lijwi lya Chingiliki lya a·go·niʹzo·mai lilifwa neli lya a·gonʹ, lije livapangethele vanu nga vendeka vya vweho vwa kushatuka. Ku Hev 12:1, vanapangetha eli lijwi kutaletha ku “kushatuka lumbithi” mangana tukawane mwonyo. Cho vanalipangetha kulumbununa “kulwa” (Fil 1:30; Kol 2:1) na ‘kupanga na ndthzili’ (1Ti 6:12; 2Ti 4:7). Lijwi lya Chingiliki lya kulifwa livanapangetha ku Luka 13:24, vanalyendeka ngwavo ‘vweho vwa kulihyana’ (1Kr 9:25), “kulwa” (Kol 1:29; 4:12; 1Ti 4:10), na “ndthzita” (1Ti 6:12). Eli lijwi linalitombola na munu uje eha mu vweho vwa kushatuka, ngechi vamo vakathinganyeka ngwavo aje majwi a Yesu atushongangeyeye vatha kuwetheketha ku munu uje apanga na ndthzili mangana akawane fweto.
(Luka 13:33) Nameme ngocho njinapande kwenda lelo na imene na indele, omwo kethi mwamuvwa kuli muka-kwimanena kuthsila kweka embwe kuvanga mu Yelusalema.
viñanda vitukwatha kuthzivithitha Luk 13:33 mu nwtsty
kethi mwamuvwa: Nameme “kukwapandele.” Nameme kukwethi vupolofweto vwa mu Mbimbiliya vunendeka mu kushula ngwavwo Mesiya akathsila mu Yelusalema. Oloni hamo wakundikile majwi endi ku Ndanyele 9:24-26. Cho Vayunda vathzivukile ngwavo nga vathsiya kapolofweto nameme Mesiya vapandele kumuthsiyila mu Yelusalema. Munga ya mako va Sunandeline 71, valiwanenene mu Yelusalema mangana vakapakethe vaje vavathompele ngwavo tupolofweto va makuli. Yesu wathzivukile ngwendi mu Yelusalema mukemwo muvakele na kukombelela viñombelo, cho mukemwo muvakele na kuthsiyila Muna Manga wa ha Paseka. Vyuma vyendekele Yesu vyalishulithilile. Vamutwalele mu nkuta ya Sunandeline, ije yakele mu Yelusalema mangana vakamwane kashitiko. Cho wathsililile mu Yelusalema, ngwe “Muna Manga” wa ha Paseka.—1Kr 5:7.
Kutanda Mbimbiliya
(Luka 12:22-40) Athinoni Yesu wendekele kuli vandongethi vendi ngwendi, “Njimileka ngwange, kethi mulishoshomwene ha kuyoya kweni, ngweni tukalya vika, nambe vya mivila yeni ngweni, tukathzala vika. 23 Omwo myonyo yeni ili na theho kutuvakana vya kulya, cho mivila yeni lalo ili na theho kutuvakana vya kuthzala. 24 Kengeni makololo, kuvethi kukuva nameme kuteja, kuvethi na milili ya kutulikila nambe vishete, oloni Njambi ali na kuvalitha. Yeni muli na theho yakama kutuvakana tuthzila. 25 Iyajo hakati keni nga alishoshomwena, cho athe kuvwethzelela ku matangwa a ku mwonyo wendi? 26 Nga kumwatha nameme kulinga chuma chachindondo, omwo vikajo mulishoshomwena ha vyuma vyeka? 27 Kengeni vishani vije vyakala mushwata, vikevyo kuvyethi kupanga nambe kulipangela vuthzalo vikevyo vavenya. Oloni njimileka ngwange, nameme Mwene Solomoni na vufuko vwendi vwoshe kathzalele vuthzalo vwavuvwa ngwe vwa vishani evi. 28 Oloni nga Njambi athzika mwila wa mu shwata uje ukalako lelo lika, oloni imene wahiko, vaumbila mu liko na kuwenyeka, cho kuma katha kumithzika ndi? Yeni vaka-kukulahela kwakundondo. 29 “Ngechi vene, kethi mulishoshomwene ngweni, ‘Tukalya vika?’ Nambe ‘Tukanwa vika’? 30 (Omwo vaka-kujeneka kukulahela va hano ha kaye thimbu yoshe vakashakethzeka vyuma vyoshe evi.) Omwo Ishweni wa mwilu athzivuka ngwendi mushaka vyuma vyoshe evi. 31 Oloni ha kulivanga shakethzekeni Vumwene vwendi, cho vyoshe evi akamivwethzelelavyo. 32 “Kethi muthzive lyova, yeni mbunga yaindondo, omwo Ishweni navwahelela kumyana Vumwene. 33 Landetheni vyoshe muli navyo, cho aneni vimbongo kuli vaka-kuhutwa. Litongeleni vinkombe vije kuvyethi kutuvika, cho litulikileni vufuko mwilu, kuje kuvwatha kutepuluka, omwo mwithzi katha kukovelamo, nambe tunembulu kuvatha kuvuviyitha. 34 Omwo mbunge yove thimbu yoshe yakala kuje kuvwakala vufuko vwove. 35 “Livwahetheleni chimweja ku vyoshe vije vikaija, lithzitikeni miva mu vimbunda vyeni, vindeya vyeni vishukume, 36 ngwe vangamba vakengelela shukulu yavo eluka ku chiwano cha vulo. Omwo aija na kutota ku chikolo, cho vathzambula na kumushokolwelako. 37 Vanavethzika vangamba vaje omwo shukulu yavo aija avawana kevethi mu tulo vali na kumukengelela. Mwa vuthunga njimileka ngwange, ikeye akalithzitika mwiva mu mbunda, akavaleka ngechi vatumbame, cho akavana vyakulya. 38 Vavethzika vangamba vaje nga Shukulu yavo aija avawana vanalivwahethela chimweja nameme aija hakati ka vuthsiki nambe akakotokela. 39 Thzivukeni ngweni nga vavenya njuvo wathzivukile thimbu ika mwithzi aija, nga katavele njuvo yendi vaipukule. 40 Neni lalo livwahetheleni chimweja, omwo Muna Munu akaija ha thimbu kumuthzivuka.”
JULY 30–AUGUST 5
VITHIMPI VYA THEHO VYA MU LIJWI LYA NJAMBI | LUKA 14-16
“Chithimo cha Mwana wa Kuthzimbala”
(Luka 15:11-16) Yesu wendekele lalo ngwendi, “Munu umo wakele na vana vendi vavali va vanalume. 12 Uje mwana wa shongo wendekele kuli ishe ngwendi, ‘Tate, njane mutambela wa vufuko vuje vukapwa vwange.’ Cho wapangele vufuko vwendi hakati ka vana vendi vavali. 13 Omwo kwetile matangwa amandondo lika uje mwana wa shongo walandethele vufuko vwendi wakatukile waile na vimbongo. Waile ku lifuti lya kulyala, kuje wakashandwele vimbongo vyendi mu kuyoya kwa vuka. 14 Washandwele vyoshe vije vyakele navyo. Cho kwethzile njala ya lyangengela mu lifuti mwoshe muje, washangumukile kuyanda na kuhutwa.15 Cho waile kuli mundambo umo wa mu lifuti lije na kukapangako, cho ikeye wamutumine ku lihya lyendi ngechi akalithe vingulu. 16 Cho washakele kulya na kukutitha lifu lyendi na viñwekwe vije vakele na kulya vingulu, oloni naumo wahi wamwaneneko chuma chimo cha kulya.
viñanda vitukwatha kuthzivithitha Luk 15:11-16 mu nwtsty
Munu umo wakele na vana vavali va vanalume: Chithimo cha mwana wa kuthzimbala chapwa cha kulitila. Chikecho chachilaha ku vithimo vyendekele Yesu vyoshe. Omu mu chithimo wendekelemo vya likwatathano lyakala mu nanga. Mu vithimo vikwavo, Yesu wendekele ha vyuma vya kujeneka kuyoya vya kufwa ngwe vinona vya kulithethzathethza na livu na likwatathano lyakala mukati ka ngamba na shukulu yendi. (Mat 13:18-30; 25:14-30; Luk 19:12-27) Oloni omu mu chithimo, Yesu wendekele vya likwatathano lyakala mukati ka chithemi na vana vendi. Vavangi vaje vakathzivi vyechi chithimo hamo vaishavo kuvethi kuvamwetha chithzemo cha chifwa echi. Echi chithimo chamwetha chithzemo chakala nacho Tatetu wa mwilu ku vana vendi vaje vakamwononoka na vaje vathzimbalele, cho vaneluka kuli ikeye.
mwana wa shongo: Kwetheketha na Lishiko lya Mosesa, mwana wa ntwatwa watambwile matambelo avali a vufuko vwa ishe. (Kwi 21:17) Ngwe uje mwana wa mukulunu wa mu chithimo cha Yesu wapwile wa ntwatwa, ngwe mwana wa shongo watambwile hafu ya vyuma vyatambwile yayendi.
wakashandwele: Lijwi lya Chingiliki livanapangetha aha lilumbununa “kumbangela (mu mitambela ya kulithethzathethza).” (Luk 1:51; Vil 5:37) Ku Mat 25:24, 26 NWT, vanendekako ngwavo ‘kupekwila.’ Aha vanapangetha eli lijwi, kulumbununa kuviyitha vyuma.
kuyoya kwa vuka: Nameme “kuviyitha (kuyoya mwanashakela).” Ku Efe 5:18; Tit 1:6; 1Pe 4:4 vanapangetha majwi a Chingiliki aje alumbununa vyuma vimo. Eli lijwi lya Chingiliki lilumbununa lalo muka-kushandola vimbongo, ngechi mu Vimbimbiliya vimo vananungulula eli lijwi ngwavo “kuliyoyela mwanashakela munu.”
akalithe vingulu: Mu lishiko lya Mosesa vingulu vapwile tuthitu va kujwala, ngechi Vayunda vamwene chije chipangi kupwa cha mathzilo.—Lev 11:7, 8.
viñwekwe: Ovu vushuka vwapwa vwa kuminina, vwakala na chimbolokotwa cha kuvenguluka na kuvyakuma, cho vakachithana mu Chingiliki ngwavo (ke·raʹti·on, “limbinga”), mwafwa vwalikoneka ngwe limbinga. Viñweke vyapwa vya kulya vya tumelo na vingombe na vingulu. Kayando kamwene uje mwana kamulithingithile akalye vya kulya vya vingulu.
(Luka 15:17-24) Omwo waliyongwele, walyendekethele ngwendi, ‘Vangamba voshe va tate vali na kulya na kukuta na kuthethzaho, yange njilanduka ku njala. 18 Njikakatuka na kuya kuli tate, cho njikendeka ngwange, tate, njinalingi vuvi ku mesho a Njambi na ku mesho ove. 19 Kunjapandele lalo unjitumbule njimunove, njipwithe ngwe umo wa vangamba vove [va kukumuna].’ 20 Ngechi vene, wakatukile welukile kuli ishe. “Oloni omwo wakele kulyala na kwimbo, cho ishe wamumwene wamuthzivilile mema ku mbunge, cho washatukile lumbithi wamuvumbatelele na kumuthsemba. 21 Cho uje mwana wendekele kuli ikeye ngwendi, ‘Tate, njinalingi vuvi ku mesho a Njambi na ku mesho ove, kunjapandele lalo unjitumbule njimunove.’ 22 Oloni ishe wathanene vangamba vendi ngwendi, ‘Thzambuleniko. Neneni chikoveyo chachivwa mumuthzike. Cho lalo muthzikeni kandthzeya ku mulavo wendi na viñaku ku mendi endi. 23 Cho neneni lalo muna ngombe wa kununa, cho muthsiyeni ngechi tulye na kulithamba tulinge chiwano. 24 Omwo ou munange wathsile, oloni ololo ali na kuyoya, wathzimbalele, oloni ololo tunamuwana.’ Cho vashangumukile kulithamba na kulinga chiwano.
viñanda vitukwatha kuthzivithitha Luk 15:17-24 mu nwtsty
ku mesho ove: Nambe “kuli yove.” Lijwi lya Chingiliki lya e·noʹpi·on, lije lilumbununa “ku mesho ove linalifu neli lili ku 1Sa 20:1 mu Mbimbiliya ya Septuagint. Omu mu vesi Ndaviti wehwile Yonatana ngwendi: “Vuvi mukajo vunjinalingi kuli isho?”
va kukumuna: Mwana wa shongo mwelukile kuli ishe, wathinganyekele vya kukamuleka akamupwithe ngwe munu wa kukumuna kethi ngwe umo wa vana vendi. Mwafwa munu wa chifwa echi kapwile womwo mu nanga, kuvamwambatele ngwe muvakele na kwambatelamo vindungo, oloni wapwile wa kukumuna kweka kwa kupanga ha litangwa limo.—Mat 20:1, 2, 8.
kumuthsemba: Nambe “wamuthsembele.” Lijwi lya Chingiliki lya phi·leʹo vakalipangetha kulumbununa “kuthsemba.” (Mat 26:48; Mak 14:44; Luk 22:47) Oloni likalumbununa kumwetha ‘chithzemo’ (Yow 5:20; 11:3; 16:27). Ha kumutambula mu chifwa echi, ou chithemi ivanendeka omu mu chithimo, wavwahelelele kutambula munendi uje welukile.
unjitumbule munove: Vaka-kulilongetha vamo vakendeka ngwavo mu Vimbimbiliya vimo ku mamanethelelo a vesi 21 vanavwethzelela ngwavo: “Njipwithe ngwe umo wa vangamba vove,” mangana ilitombole na majwi ali ku Luk 15:19. Oloni Vimbimbiliya vije kuvyethi nawa majwi vinalitombola na Vimbimbiliya vya kuthañulu.
chikoveyo. . . kandthzeya. . . viñaku: Echi chikoveyo chapwile chachivwa, hamo chakele na mukundwilo wauvwa, cho vakele na kuchana mungendthzi wa vulemu. Kuthzika kandthzeya ku mulavo wa munendi kwamwethele ngwavo wamuthzemene, cho wavwahelele kumumona mwelukile ha njuvo. Kakangi vindungo kuvakele na kuthzala tundthzeya na viñaku. Ngechi, uje chithemi wamwethele ngwendi watambwile munendi.
(Luka 15:25-32) “Cho uje munendi wa mukulunu ha thimbu ije wakele mu lihya. Omwo wakele na kwiluka, wetele kuyehi na njuvo, cho wathzivile myatho na kukina. 26 Cho wathanene ngamba umo na kumwihula ngwendi, ‘Ovyo vika?’ 27 Cho uje ngamba wamukumbulwile ngwendi, ‘Ndolome yove naija kwimbo, cho isho nathsiyi muna ngombe wa kununa, omwo namutambula wamuvwa mukangule.’ 28 Cho uje mukulunu wendi waluvalele manene kakovelele mu njuvo, ngechi vene, ishe wethzile wamulambelelele ngechi akovele. 29 Cho wakumbulwile ishe ngwendi, ‘Kenga, ha myaka yoshe eyi njinakupangela ngwe njindungo yove, cho thimbu naimo yahi njalikelele kwononoka mashiko ove. Cho vika wanjana? Nambe vene muna membe kuwanjaneneye ngechi njilinge chiwano na vathamba vange. 30 Oloni ou munove washandwele vufuko vwove vwoshe mu ngila ya vukwithzi, omwo naija kuno kwimbo unamuthsiyila muna ngombe wa kununa.’ 31 Oloni ishe wamukumbulwile ngwendi, ‘Munange, yove wakala nange thimbu yoshe evi vyoshe vinjili navyo vinapu vyove. 32 Oloni tunapande kujolela na kuvwahelela, omwo ndolome yove wathsile, oloni ololo ali na kuyoya, wathzimbalele, oloni ololo tunamuwana.’”
Kutondethetha Vithimpi vya Theho:
(Luka 14:26, NWT) “Nga umo aija kuli yange oloni onwa kuthzinda ishe na ina na munakathzi wendi na vana vendi na vandolome vendi na vandokathzi vendi, nambe mwonyo wendi, cho katha kupwa ndongethi yange.
viñanda vitukwatha kuthzivithitha Luk 14:26 mu nwtsty
kuthzinda: Mu Mbimbiliya lijwi lya “kuthzinda” lilumbununa vyavingi. Lyatha kulumbununa chithzindo chinenethela munu alinge vakwavo mwamuvi. Chinatha kupwa chithzindo chakama chije chilingitha munu ajenjuke mukwavo, nambe ajeneke kumuthzema manene. Chakumwenako, Mbimbiliya muinendeka ngwayo Yakomba ‘wathzindile’ Leya, wathzemene manene Lakele, inalumbununa ngwayo wathzemene Lakele kutuvakana Leya. (Kus 29:31 29:31; Kwi 21:15 21:15) Eli lijwi valipangethele na mu mavulu akwavo a Vayunda. Yesu kalumbunwine ngwendi vaka-kumukavangeya vakalithzinde na kuthzinda vinanga vyavo, mwafwa kulinga ngocho kulwitha Vithoneka. (Etheketheni Mak 12:29-31; Efe 5:28, 29, 33.) Ngechi, eli lijwi lya “kuthzinda” livanapangetha aha linalumbununa “kuthzema kamandondo.”
(Luka 16:10-13) Woshe alongwa mu vyuma vyavindondo akapwa wa kulongwa mu vyuma vyakama lalo, uje kapu wa kulongwa mu vyuma vyavindondo katha kupwa wa kulongwa mu vyuma vyakama. 11 Ngechi vene, nga kuwapwile wa kulongwa na vufuko vwa hano ha kaye vati vatha kukukulahela na vufuko vwa vuthunga? 12 Nga kuupu wa kulongwa ku vyuma vya munu weka, cho iya akakwana vije vya kukundama? 13 “Kukwethi ngamba atha kupangela vashukulu vavali, kuvanga athzindeho umo na kuthzemaho mukwavo, nambe apwa wa kulongwa ku umo na kushaula mukwavo. Cho kuwatha kupangela Njambi na kupangela vimbongo.”
Kupangetha Mwamuvwa Vufuko vwa hano ha Kaye
Tandeni Luka 16:10-13. Katumwa wa mu chithimo cha Yesu walikwatele vuthamba na vanu mangana vamukwathe. Oloni Yesu washongayeye vaka-kumukavangeya valikwate vuthamba nendi na Yehova. Mavesi anatako amwetha kulitombola kuli mukati ka “vufuko vwa hano ha kaye” na kupwa va kulongwa kuli Njambi. Yesu wamwethele ngwendi tunapande kupwa va “kulongwa” mu kupangetha vufuko vwa hano ha kaye. Mu vingila muka?
Ngila imo itwatha kumwethela kulongwa mu kupangetha vufuko inapu kwana milambu ya kukwatha ku chipangi cha kwambulula cha mu kaye mwoshe chije chapolofwetele Yesu. (Mat 24:14) Mwanike wa ku India wakele na kachikasha mwakele na kwaka vimbongo vyalandethele vidoli vyendi. Kachikasha mukashulile, wakalambwile vije vimbongo mangana vikwathe ku chipangi cha kwambulula. Ndolome wa ku India uje wakala na lihya lya makokonati, watwalele makokonati amangi ku ofisi ya vaka-kunungulula ndaka ya Malayalam. Wamwene ngwendi nga atwala makokonati ku ofisi, vimbongo vivanethi kuakalanda vavipangetha ku vyuma vyeka. Oku kunapu kupangetha mana. Na vandolome va ku Greece vakatwala mathzi a olive na mavele na vyakulya vyeka ha Mbetele.
Kutanda Mbimbiliya
(Luka 14:1-14) Yesu wakovelele mu njuvo ya mukulunu umo wa Vafaliseo na kulya nendi ha Litangwa lya Kuhwima, cho vanu vamukengelele. 2 Cho munalume umo wavinjile mushongo wa kuthzimba mendi na mavoko wethzile kuli Yesu, 3 cho Yesu wehwile valongethi va majwi a Lishiko na Vafaliseo ngwendi, “Lishiko lyetu litutavetha kukangwitha munu ha Litangwa lya Kuhwima indi embwe?” 4 Oloni vakevo volokele kulu kuvendekele chuma na chimo chahi. Yesu wakwatele uje munu wamukangwithile, cho uje munu waile. 5 Athinoni Yesu wendekele kuli vakevo ngwendi, “Nga umo weni ali na munendi wa munalume nambe ngombe yendi awila mu lithima ha Litangwa lya Kuhwima, kuma katha kumutundithamo ha Litangwa lya Kuhwima ndi?” 6 Oloni vakevo kuthalele kumukumbula ha chuma echi. 7 Yesu wamwene vangendthzi vamo vakele na kulyangwila myela ya kathingimiko, cho voshe wavatelelele chithimo echi ngwendi, 8 “Omwo munu akulanya ku chiwano cha vushombolwa, kethi utumbame ha chitwamo cha vulemu. Kutewa hamo valanya weka na kutuvakana vulemu, 9 cho uje namilanyele muvavoshe mu vavali aija na kwendeka kuli yove ngwendi, ‘Ana chitumbamo kuli ou.’ Cho ukathziva shwamwa ha kununguluka na kutumbama mu chitwamo chachindondo. 10 Oloni omwo vakulanya, tumbama ha chitumbamo chachindondo, cho uje na kulanya omwo aija akukuleka ngwendi, ‘Ove muthamba tumbama ha chitumbamo cha vulemu.’ Cho ukawana kathingimiko ku mesho a vakweni vaje vaunatumbama navo ku kulya. 11 Omwo woshe uje akalyaka ku vukama vakamukehetha, cho woshe uje alikehetha vakamwaka ku vukama.” 12 Athinoni Yesu wendekele kuli uje wamulanyele ngwendi, “Nga uvwahetha kulya kwa mutanya nambe kulya kwa chingwethzi, kethi ulanye vathamba vove nambe vandolome vove nambe vavushoko vwove nambe vandambo vove vaka-kufuka, omwo navo lalo vakakulanya, cho mu ngila eyi vakakwilwithila vije viwalingile. 13 Oloni omwo ulinga chiwano lanyako vaka-kuhutwa na vaka-kujenduka na vilema na tupuputwa, 14 cho ukavethzika, omwo vakevo kuvakatha kukwilwithila vije viunavana. Njambi ikeye akakwilwithilavyo ha litangwa livakathanguka vaka-vuthunga ku vathsi.”