Biñanda bya Kupangesa mu Mukanda wa Biwano wa Buyoye Bwetu Baka-Kilistu na Cipangi Cetu
APRIL 13-19
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | KUSHANGUMUKA 31
“Yakomba na Lambani Balikumiiya Kukala mu Kwoloka”
(Kushangumuka 31:44-46) Co mwamubwa oni yobe nange tulinge cikumiiyo. Tulinge mutumbo wa mamanya wa kutwanukisa cikumiiyo cetu.” 45 Ngeci bene, Yakomba wakakwile limanya na kulimika kupwa limanya lya canukiso. 46 Co Yakomba walekele babushoko bwendi kukungulula mamanya hamo na kuwalundika mutumbo. Co balile byakulya [haje ha, NWT] mutumbo wa mamanya.
it-1 883 ¶1
Ngalende
Lambani na Yakomba balikumiiye kukala mu kwoloka munima ya kulicokota. Co Yakomba wakakwile limanya na kulimika kupwa cikumiiyo, co walekele babushoko bwendi bakungulule mamanya bawake mu cifwa ca mesa, co balililileho byakulya. Kutundoho, Lambani walukile ou mwela ngwendi “Yengale Sahanduta” mu Cialamaiki, oloni Yakomba waulukile ngwendi “Ngalende” mu Cihebelu. Lambani wendekele ngwendi ou “mutumbo” ukewo unapu ‘bukaleho’ mukati kange nobe. (Kus 31:44-48) Ou mutumbo wa mamanya wapwile bukaleho kuli baka-kwita. Ngwe muyendeka vesi 49 ngwayo “Kaposhi ka Kukengela,” kumwesa ngwabo Yakomba na Lambani balikumiiye ngwabo binaanga byabo bikala mu kwoloka. (Kus 31:50-53) Mu kwita kwa simbu, mamanya bawapangesele kupwa bukaleho.—Yos 4:4-7; 24:25-27.
(Kushangumuka 31:47-50) Lambani waulukile lizina lyawo Yengale Sahanduta, oloni Yakomba waulukile Ngalende. 48 Lambani wendekele kuli Yakomba ngwendi, “Ou mutumbo wa mamanya ukewo unapu bukaleho mu bubali bwetu.” Omu mukemwo mutambela uje baulukile lizina lya Ngalende, 49 [na Kaposhi ka Kukengela, NWT] co Lambani wendekele ngwendi, “Shukulu Kalunga apwe mukaleho hakati ketu omwo tuli na kulyangunuka umo na mukwabo.” Co mwela uje baulukile Mizipa. 50 Ngeci bene, Lambani wendekele ngwendi, “Nga yobe ukayandesa bana bange, nambe nga yobe ukambata banakazi beka, nameme yange kunjesiko ngeci njizibuke byuma ebi, oloni anuka ngwobe Njambi ikeye mukaleho hakati kange nobe.
it-2 1172
Kaposhi ka Kukengela
Ou mutumbo wa mamanya walundikile Yakomba bautumbwile ngwabo “Ngalende” kulumbununa bukaleho na “Kaposhi ka Kukengela.” Lambani wendekele ngwendi: “Shukulu Kalunga apwe mukaleho hakati ketu omwo tuli na kulyangunuka umo na mukwabo.” (Kus 31:45-49) Ngeci ou mutumbo wa mamanya wamwesele ngwawo Yehova wakele na kumona mubakele na kulikumiiya ba Yakomba na Lambani.
(Kushangumuka 31:51-53) Awa akewo mamanya njinalundika mutumbo hakati ketu, co eli likelyo limanya lya kwimika lije linapu canukiso. 52 Mutumbo ou unapu bukaleho, na limanya eli linapu bukaleho ngeci kunjikasa kujomboka mutumbo ou na kwija kuli yobe na kukulwisa, co nobe lalo kuukasa kujomboka mutumbo ou na kwija kuli yange na kunjilwisa. 53 Njambi ya Abilahama na Njambi ya Nahole, ikeye Njambi akasompa hakati ketu.” Co Yakomba walisingile mu kunyunga cikumiiyo mu lizina lya Njambi uje yalemesele ishe Isake.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
(Kushangumuka 31:19, NWT) Lambani mwaile na kutehula bimanga bendi, co Lakele webile batelafime ba ishe.
it-2 1087-1088
Telafime
Baka-kushitozola byuma bya kulaja ba mu Mesopotamya na ku myela ije yalyatele nayo ngwabo munu uje wakele na tumponya twa telafime ikeye wasele kutambula bufuko bwa naanga. Ku Nuzi bawanene limanya libasonekele ngwabo nga ishemweno ya munu ali na aba tumponya ba telafime, co wasele kuya ku nkuta na kukendeka ngwendi bamwane bufuko bwa ba ishemweno nga banatsi. (Ancient Near Eastern Texts, bya kusoneka kuli J. Pritchard, 1974, lipu 219, 220, na ftn 51) Hamo Lakele wasinganyekele ngwendi wapandele kwambata baje tumponya ba telafime mwafwa ya makuli endekele ishe kuli munalume wendi. (Esekeseni Kus 31:14-16) Lambani wazibukile ngwendi nga tuje tuponya tukala kuli ishemweno, co wasele kuswana bufuko bwendi, ngeci wendele bungenzi bwa matangwa 7 mangana akashake tuponya twendi. (Kus 31:19-30) Yakomba kazibukile byuma byalingile Lakele. (Kus 31:32) Co lalo na hamo hahi habanendeka ngwabo Yakomba washakele kunyeka bana ba Lambani ba banalume bufuko bwa ishe kupangesa tuje tumponya. Yakomba kakele mbunge ku tumponya. Mu kwita kwa simbu, hamo Yakomba washitikilile kumo baje batelafime na binjambi boshe ba banu bendi mwisi ya muti wakama uje wakele kuyehi na Shekeme.—Kus 35:1-4.
(Kushangumuka 31:41, 42) Byuma ebi byakele na kulingiwa ha myaka yoshe makumi abali ije njakele kuli yobe. Ha myaka likumi na iwana njapangele ngeci unjane bana bobe babali, na myaka itanu na umo njapangele kuli yobe ngeci unjane bimembe na bimanga. Nameme ngoco, ha simbu yoshe ije, yobe wakele na kutengulula-tengulula fweto yange. 42 Nga Njambi ya Abilahama, na Njambi ya tate Isake kakele nange, nga yobe wanjishekele laja maboko-boko. Oloni Njambi wamwene tuyando twange na bipangi byange bije njalingile, ngeci ku butsiki bwa izau Njambi nakwendekelele.”
(1 Petulu 2:18) Yeni bangamba munapande kulikehesa kuli ba shukulu yeni, co bamweseni kasingimiko, kesi lika kuli baje baka-ngozi na baka-kumizibila mema ku mbunge embwe, oloni na kuli baje baka-kulubala.
Yehova Ikeye Wapwa Cimpaka Cetu
8 Yakomba mwetele ku Halane, inanu Lambani wamutambwile na maboko abali, co wamwanene bana bendi ba Leya na Lakele kupwa banakazi bendi. Oloni mu kwita kwa simbu, Lambani washangumukile kulinga Yakomba mwamubi, watengulwile fweto yendi lwa kupwa 10. (Kus 31:41, 42) Yakomba wakolesele nameme bamulingile mwamubi, mwafwa wakulahelele ngwendi Yehova amunyunga. Co wamunyungile bene. Njambi mwalekele Yakomba ngwendi eluke ku Kanana, Yakomba wakele na “matanga amangi na bindungo ba banalume na aba ba banakazi na tumelo na bimulu.” (Kus 30:43) Yakomba wakandelelele kuli Yehova, ngeci walombele ngwendi: “Kucanjipandelemo kutetela kwangacije na bubwa bwobe buunasholola kuli yange ngamba yobe, co nacimo cahi njajabukile naco Yondau kubanga mulamu lika, co ololo kenga, njineluka na bimbunga ebi bibali.”—Kus 32:10.
Kutanda Mbimbiliya
(Kushangumuka 31:1-18) Yakomba wazibile ngeci bana ba Lambani ba banalume bali na kwendeka ngwabo, “Yakomba nambata byuma byoshe bya tatetu bikebyo bije binamufukisa.” 2 Yakomba wamwene cifwa ca Lambani cinatenguluka kucafwile ngwe ha kulibanga. 3 Ngeci bene, Shukulu Kalunga wendekele kuli Yakomba ngwendi, “Iluka ku lifuti lya isho na kuli babushoko bwobe. Yange njikakala hamo nobe.” 4 Yakomba watumine lijwi kuli Lakele na Leya ngeci baliwane nendi mu cana muje mwakele matanga endi. 5 Co wendekele kuli bakebo ngwendi, “Njamono ngwange cifwa ca ishweni cinatenguluka kucafwile ngwe ha kulibanga, nameme ngoco Njambi ya tate nakala hamo nange. 6 Mu bubali bweni mwazibuka ngeci yange njapangelele ishweni na nzili yange yoshe. 7 Co ishweni wanjikwisile na kutengulula fweto yange bisimbu likumi, oloni Njambi kamutabesele ngeci anjibulumune. 8 Omwo Lambani wakele na kwendeka ngwendi, ‘Bimembe ba kubalama bakebo bakapwa fweto yobe,’ co matanga oshe asemene bana ba kubalama. Co omwo wendekele ngwendi, ‘Bimembe boshe ba mingolila bakapwa fweto yobe,’ co matanga oshe aje asemene bana bamingolila. 9 Ngeci Njambi natundisa matanga kuli ishweni, nanjanawo yange. 10 “Ha simbu ya kubambula bimuna njalotele njozi, co njamwene majamba a bimembe bakele na kulonda bimembe ba lwabo ba mingolila, na aba ba mapelenge, na aba ba kubalama. 11 Kangelo ka Njambi wanjisanene mu njozi ngwendi, ‘Yakomba.’ Co njamutabele ngwange, ‘Ewa, yange uno Shukulu.’ 12 Co kangelo ngwendi, ‘Kenga, majamba a bimembe boshe baje banakele na kulonda banapu bamingolila, na aba bamapelenge, na aba ba kubalama. Ebi bili na kulingiwa omwo njamono byoshe bije ali na kulinga Lambani kuli yobe. 13 Yange Njambi uje washolokele kuli yobe ku Mbetele, kuje kuwakundikile limanya nakwitilaho mazi a olibe mu kulipwisa canukiso, kuje lalo walisingile nange. Co ololo libwahese ngeci wiluke ku lifuti kuje kuwasemukilile.’” 14 Co Lakele na Leya bakumbulwile Yakomba ngwabo, “Yetu lalo kukwesi buswana bunasala butukaswana kuli tatetu. 15 Ikeye ali na kutupangesa ngwe tu bangenzi. Watulandesele laja, co ololo nali matemo etu oshe. 16 Co bufuko bwoshe obu Njambi nabutundisa kuli tatetu bunapu bwetu na bana betu. Ngeci bene, yobe linga lika ebi byanakuleka Njambi.” 17 Co Yakomba walibwahesele kwiluka kuli ishe ku lifuti lya Kanana. Co walondesele bana bendi na banakazi bendi ha tumelo. 18 Co wasindikile matanga endi oshe kulutwe, na byuma byendi byoshe bije byawanene ku Mesopotamya, co wakatukile na kuya kuli ishe Isake ku Kanana.
APRIL 20-26
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | KUSHANGUMUKA 32-33
“Muli na Kulwila Kumibezikisa Ndi?”
(Kushangumuka 32:24) Oloni ikeye wasalele endi lika munima. Asinoni munalume wezile walyundwile nendi mu bimbando noho ha mungulungengu.
Muli na Kushakezeka Yehova Ndi?
Mu Mbimbiliya muli banu babangi baje balifwitile kushakezeka Yehova. Umo wabo wapwile Yakomba. Yakomba walwile butsiki bwoshe na kangelo ka Njambi uje walitengulwile kukala na mubila wa bunu. Ngeci, Yakomba bamulukile lizina lya Isalele (kulumbununa “Muka-kulwa na Njambi”) mwafwa walwile nambe ngwetu wakakateyeye, walifwitile, wakolesele omwo walwile na Njambi. Uje kangelo wamubezikisile mwafwa ya walifwitile.—Kus 32:24-30.
(Kushangumuka 32:25, 26) Omwo uje munalume wamwene ngeci kasele kuhyana Yakomba, co wapupile mu nyonga ya Yakomba, ngeci yasongonokele. 26 Co uje munalume wendekele ngwendi, “Njecele njiye litangwa ololo lituhuka.” Oloni Yakomba wamukumbulwile ngwendi, “Kunjikweca, kubanga unanjibezikisa.”
it-2 190
Ciyanga, Buyanga
Buyanga bwa Yakomba. Yakomba mwakele na myaka 97, walwile butsiki bwoshe na kangelo ka Njambi uje wakele na mubila wa bunu. Walifwitile kulwa na uje kangelo kweta noho hamubezikisilile. Mubakele na kulwa, uje kangelo wapupile mu nyonga ya Yakomba, co wasongonokele. Ngeci, Yakomba wakele na kunjalikita. (Kus 32:24-32; Hoz 12:2-4) Co simbu yoshe Yakomba wanukile ngwendi nameme uje kangelo wendekele ngwendi Yakomba ‘walwile na Njambi [kangelo ka Njambi] na banu, co lalo wahyanene,’ oloni kafungulwile kangelo ka Njambi wa nzili. Njambi ikeye watabesele ngwendi Yakomba ase kulwa na uje kangelo. Walingile ngoco mangana amwese ngwendi Yakomba washakele ngwendi Njambi amubizikise.
(Kushangumuka 32:27, 28) Co uje munalume wamwihwile ngwendi, “Lizina lyobe yobe iyajo?” Yakomba wamukumbulwile ngwendi, “Yange Yakomba.” 28 Asinoni uje munalume wendekele kuli ikeye ngwendi, “Lizina lyobe kubakalitumbula lalo Yakomba embwe, oloni Isalele omwo yobe unalu na Njambi na banu lalo, co unahyana.”
it-1 1228
Isalele
1. Njambi walukile Yakomba eli lizina te ali na myaka 97. Yakomba walwile na kangelo ha butsiki buje bwajabukile ndonga ya Yamboke mangana akaliwane na ndolome yendi Isau. Njambi watengulwile lizina lya Yakomba kupwa Isalele mangana lipwe cimweso ca kumubezikisa. Yakomba walukile uje mwela Penyele nambe ngwetu Penwele mangana anuke-anuke byuma byalingiwile. (Kus 32:22-31) Yakomba mwakele ku Mbetele, Njambi wamulekele ngwendi lizina lya Yakomba linatenguluka. Kutundoho, bamusanesele lizina lya Isalele. (Kus 35:10, 15; 50:2; 1 Miz 1:34) Eli lizina lya Isalele banalipangesa lwa kutubakana 2,500, oloni banalitalesa ku batekulwila ba Yakomba, baje banapu muyati wa Isalele.—Kut 5:1, 2.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
(Kushangumuka 32:11) Njakulombo, njamene kuli ndolome yange Isau. Njili na lyoba hali ndolome yange kutewa omwo aija akutunyongesa yetu boshe na banakazi, na banike.
(Kushangumuka 32:13-15) Ngeci bene, Yakomba walalele kuje butsiki buje. Co wangwile ku byuma bije byakele nabyo kupwa bwana bwa kwana kuli ndolome yendi Isau. 14 Bimembe bapwile 200 ba lwabo na 20 majamba a bimembe, na bimanga 200 ba lwabo na majamba a bimanga 20, 15 na tumelo ba mabele 30 na bana babo, na bingombe ba lwabo 40 na bingombe ba nkomba 10, hamo na bimulu ba lwabo 20, na ba nkomba ba bimulu 10.
Kwendeka Mwamubwa Kutukwasa Tuyoye Mwamubwa na Bakwetu
10 Kupangesa majwi amabwa kutukwasa tukale mu kwoloka na bakwetu. Kukala mu kwoloka na bakwetu kutukwasa tusimutwiye nabo mwamubwa. Nga tulingila bakwetu byuma byabibwa bya kufwa ngwe kubakwasa, kubana bwana kutundilila kwisi ya mbunge na kubatambula mwamubwa, co twasa kusimutwiya nabo mwamubwa. Kulinga ngoco kukwasa munu azituke na kusholola bifwa byabibwa na kumulingisa ashubuluke kwendeka.—Lom 12:20, 21.
11 Yakomba wazibukile ngoco. Ndolome yendi Isau wamulubalelele manene, ngeci Yakomba watewele ngwendi hamo amutsiya. Oloni mukwetile myaka yaingi, Yakomba welukile. Isau na banu bendi ba kupwa 400 basheshele Yakomba. Yakomba walombele Yehova ngwendi amukwase. Kutundaho, Yakomba watuminine Isau bwana bwakama. Obu bwana bwapangele. Mubaliwanene, mbunge ya Isau te inatulu, co washatukilile Yakomba na kumubumbateya. —Kus 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.
(Kushangumuka 33:20) Co kuje Yakomba watungile lalo mutula na kuuluka lizina lyawo ngwendi, “Njambi, ikeye Njambi ya Isalele.”
it-1 980
Njambi ikeye Njambi ya Isalele
Yakomba bamulukile lizina lya Isalele omwo waliwanene na kangelo ka Njambi ku Penyele. Co munima ya kuliwana na ndolome yendi Isau, Yakomba watumbamene mu Sukote, co waile mu Shekeme. Walandele libu kuli batekulwila ba Hamole, co washimbikileho tenti yendi. (Kus 32:24-30; 33:1-4, 17-19) (Kus 33:20) ‘Co kuje Yakomba watungile mutula na kuuluka ngwendi, Njambi, ikeye Njambi ya Isalele.’ (Kus 33:20) Yakomba mwalukile uje mutula lizina lyendi lyaliha lya Isalele wamwesele ngwendi natambula lizina lyendi lyaliha. Wamwesele lalo ngwendi nakandelela ha kumwana lije lizina na ha kumwilwisa mwamubwa mu Lifuti lya Cikulaheso. Eyi endekesi iwaniwa lika lumo mu Bisoneka.
Kutanda Mbimbiliya
(Kushangumuka 32:1-21) Yakomba waile bungenzi bwendi, co tungelo ba Njambi baliwanene nendi. 2 Omwo wabamwene, wendekele ngwendi, “Eyi ikeyo mbunga ya Njambi.” Co walukile lizina lya mwela uje Mahanaime. 3 Co Yakomba watumine tunganda kulutwe kuli ndolome yendi Isau mu lifuti lya Endome. 4 Co wabashikile ngwendi, “Mukamuleke shukulu yange Isau ngweni, ‘Yange Yakomba ngamba yobe, njakakele kuli Lambani, co njakeshwalele manene kuje, ololo njili na kwiluka. 5 Co yange njili na bingombe na bimulu na bimanga na bimembe na bindungo ba banalume na aba ba banakazi. Njituma lijwi kuli yeni mwane ngwange munjitetele ngeci munjitambule.’” 6 Omwo tunganda belukile kuli Yakomba bendekele ngwabo, “Twaile kuli ndolome yobe Isau, co na ikeye bene ali mu ngila ali na kwija mu kukushesha. Ali na kwija na banu 400.” 7 Ngeci bene, Yakomba wazibile lyoba manene na kujujuka. Co wangunwine banu baje wendele nabo mu bimbunga bibali, co lalo wangunwine bimanga bendi na bimembe na bingombe na tumelo lalo mu bimbunga bibali. 8 Ikeye wayongwele ngwendi, “Nga Isau aija na kulwisa mbunga ya kulibanga, co mbunga ya mu cibali ikoboka.” 9 Asinoni Yakomba walombelele ngwendi, “Njambi ya kuku Abilahama na Njambi ya tate Isake, yobe Shukulu Kalunga wendekele kuli yange ngwobe ukeluka ku lifuti lyobe na kuli babushoko bwobe, co byuma byoshe wasa kunjibwaheselabyo mwamubwa. 10 Kucanjipandelemo kutetela kwangacije na bubwa bwobe buunasholola kuli yange ngamba yobe, co nacimo cahi njajabukile naco Yondau kubanga mulamu lika, co ololo kenga, njineluka na bimbunga ebi bibali. 11 Njakulombo, njamene kuli ndolome yange Isau. Njili na lyoba hali ndolome yange kutewa omwo aija akutunyongesa yetu boshe na banakazi na banike. 12 Anuka ngeci yobe wendekele ngwobe, ‘Mwa busunga njikakubezikisa na kutumisa batekulwila bobe ngeci naumo wahi akasa kubalaba. Bakapwa babangi manene ngwe lisheñabu.’ “ 13 Ngeci bene, Yakomba walalele kuje butsiki buje. Co wangwile ku byuma bije byakele nabyo kupwa bwana bwakwana kuli ndolome yendi Isau. 14 Bimembe bapwile 200 ba lwabo na makumi abali a majamba a bimembe na bimanga 200 ba lwabo na makumi abali a majamba a bimanga 15 na makumi atatu a tumelo ba mabele na bana babo, na makumi awana a bingombe ba lwabo na bingombe ba nkomba likumi, hamo na makumi abali a bimulu ba lwabo na ba nkomba ba bimulu likumi. 16 Co butanga bumo na bumo wabwanene ku liboko lya umo na umo wa bangamba bendi. Wendekele kuli bakebo ngwendi, “Yeni kulutwe, co sezeni lyaana hakati ka butanga bumo na bumo.” 17 Co washikile ngamba uje watwamene kulutwe ngwendi, “Omwo mukaliwana na ndolome yange Isau, nga amihula ngwendi, ‘Iyajo shukulu yeni? Muli na kuya kulijo? Iyajo namyana aba bimuna bali kulutwe lweni?’ 18 Co munapande kumukumbulula ngweni, ‘Binapu bya ngamba yobe Yakomba. Ikeye nabitumu kupwa bwana kuli shukulu yendi Isau, na ikeye bene Yakomba ali na kwija munima yetu.’” 19 Co washikile lalo cuma cimo kuli munu wa mu cibali, na kuli wa mu citatu, na kuli boshe baje bakele na matanga ngwendi, “Munapande kwendeka lijwi limolika kuli Isau omwo muliwana nendi. 20 Munapande kwendeka lalo ngweni, ‘Eyo, ngamba yobe Yakomba ali na kwija munima yetu.’” Wayongwele ngwendi, “Njikamuhwimisa mu mbunge ha bwana obu njinamwana, co omwo njiliwana nendi, hamo akanjisambesa.” 21 Co watwamekele bwana kulutwe lwendi, co walalele muje mu cilombo butsiki buje.
APRIL 27–MAY 3
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | KUSHANGUMUKA 34-35
“Kulikuta Busamba na Banu Bababi Kunena Bukalu”
(Kushangumuka 34:1, NWT) Co Ndaina muna Yakomba uje yakitile na Leya, wakele na kuya na kusikama na bambanda ba muje mu lifuti.
w97 2/1 30 ¶4
Nganda ya Shekeme Yakele mu Cinema
Bika bibalingile bakwenje ba muje mu nganda mubamwene uje mumbanda wakele na kuya lika lyendi mu nganda yabo kushwa kumo? Muna mwene wa muje mu nganda wambatele Ndaina, co walalele nendi na kumubiisa. Ndaina walikobelesele mu bukalu mwafwa ya kulikuta busamba na Bakanana baje bakele na bilinga byabibi. Kuma Ndaina wazibile buli, co washakele kukala na babusamba baje bapwile hamo nendi ndi? Kuma kazibile bibakele na kumunangula ngwe bandolome bendi bamo ndi? Tandeni mukanda wa Kushangumuka mangana muzibuke kubabala ku mbunge na shwamwa yazibile Yakomba na Leya ha byuma byabibi byalingiwile kuli munabo mwafwa ya kushaka manene kukasikamena ku Shekeme.—Kus 34:1-31; 49:5-7; Taleni lalo Kaposhi ka Kukengela ka June 15, 1985, lipu 31.
(Kushangumuka 34:2) Shekeme muna Hamole Kahivi, wapwile muna mwene wa lifuti lije, omwo wamumwene, co wamuwisile.
Teweni Bilinga bya Bukwizi
14 Shekeme walingile ngwe mubakele na kulingila Bakanana nga munu nazibi lishungu lya kulilala. Wakwatele Ndaina na ‘kumuwisa,’ nambe ngwetu kumulala mwafwa wamuzemene. (Kus 34:1-4) Byuma byalingiwile kutunda haje, byanenele bukalu bwakama kuli Ndaina na ku banu ba mu naanga yendi boshe.—Kus 34:7, 25-31; Nga 6:7, 8.
(Kushangumuka 34:7) Ha simbu ije bene bana ba Yakomba bezile kutunda mu cana. Omwo bazibile bya cuma eci, co bazibile manene kubabala ku bimbunge na bukalu hali Shekeme, omwo ikeye nalingi cuma ca kufwa ngacije ca kutuka banu ba Isalele ha kukwata muna Yakomba na kumuwisa. Cuma cangacije kucapandele kulingiwa.
(Kushangumuka 34:25) Omwo kwetile matangwa atatu kanda balonde simba, bana ba Yakomba babali Simyoni na Lebi, bandolome ba Ndaina, bambatele mikwale yabo, bakobelele mu nganda kujeneka kubazibuka, co batsiile banalume boshe,
w09 9/1 21 ¶1-2
Nga Banamibiisila
Kakangi banu baje bakalingi shambandinga bakalingi ngoco mangana batepulule ku kubabala kubali na kuziba. Cakumwenako, Mbimbiliya ngwayo bana ba Yakomba mubazibile ngwabo Shekeme wa mu Kanana napiki shongo yabo na kumulala, ‘bazibile kubabala ku bimbunge,’ co balubalele manene. (Kus 34:1-7) Ngeci, bana ba Yakomba babali bayongwele kulinga shambandinga kuli Shekeme na baka-naanga yendi boshe. Simyoni na Lebi bakwisile Bakanana, co bakobelele mu nganda yabo na kutsiya banalume boshe, hamo lika na Shekeme.—Kus 34:13-27.
Kuma kwitila maninga kwamanesele bukalu bwoshe ndi? Yakomba mwazibile byuma bibalingile bana bendi, wendekele ngwendi: ‘Mwanjikobelesa mu bukalu. Banu boshe ba muno mu lifuti bakanjizinda. Nga boshe bakalipandakana hamo lika na kunjilwisa, co bakanyongesa naanga yetu yoshe.’ (Kus 34:30) Byuma bibalingile kubyamanesele bukalu, oloni byalingisile Yakomba na naanga yendi balishoshomwene ngwabo hamo baka-mafuti baje babalyatele nabo babalwisa. Hamo ebi bikebyo byalingisile Njambi aleke Yakomba ngwendi ajalwisile naanga yendi ku Mbetele.—Kus 35:1, 5.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
(Kushangumuka 35:8) Ndembola mukwasi wa Lembeka watsile. Bamutsindile mwisi ya muti wa oke wa kuhwimina ku mutambela wa mu mbwela ku Mbetele. Co uje muti baulukile lizina lya “Oke wa Kulilila.”
it-1 600 ¶4
Ndembola
1. Mukwasi wa Lembeka. Lembeka waile na Ndembola mwatundile ku njubo ya ishe Mbetwele na kuya na kushomboka kuli Isake ku Palestine. (Kus 24:59) Munima ya myaka 125, kutunda hashombokelele kuli Isake, Lembeka watokele. Co Ndembola wakupwile ndungo ya Yakomba. Mu kwita kwa simbu Ndembola watokele, co bamutsindile mwisi ya muti wa “Oke wa Kulilila.” Lizina libalukile uje muti lyamwesele ngwabo Ndembola bamuzemene manene kuli Yakomba na naanga yendi.—Kus 35:8.
(Kushangumuka 35:22-26) Omwo Yakomba wakele mu lifuti lije, Lubena walalele na Mbileha, lishano limo lya ishe lya mbanja. Omwo Yakomba wacizibile, co walubalele manene. Yakomba wakele na bana likumi na babali ba banalume. 23 Bana ba Leya ba banalume mazina abo, Lubena ikeye wapwile ntwatwa, co Simyoni na Lebi na Yunda na Isakale na Zembuloni. 24 Bana ba Lakele ba banalume mazina abo, Yosefa na Mbenjemani. 25 Co bana ba Mbileha ba banalume mukwasi wa Lakele mazina abo, Ndani na Nafetali. 26 Bana ba Zilipa ba banalume mukwasi wa Leya mazina abo, Ngande na Ashele. Aba bana ba Yakomba ba banalume basemukilile mu Mesopotamya.
Bihula bya Baka-Kutanda
Kuma Mesiya wapandele kusemukila mu bantwatwa ba mu Isalele ya kusañulu ndi?
Eyi ñanda tunaisimutwiya lwalwingi. Co inalitombola na mukanda wa Vahevelu 12:16. Eyi vesi ngwayo: ‘Isau wakele na mbunge yaibi,’ co ‘walandesele bukulunu bwendi kuli shongo yendi [Yakomba] na tubyakulya twatundondo.’ Eci cimwesa ngwabo omwo Yakomba walandele “bukulunu” na kupwa ntwatwa, wakundamene ku cikota ca Mesiya.—Mat 1:2, 16; Luk 3:23, 34.
Mbimbiliya kuimwesa ngwayo, munu wapandele kupwa ntwatwa mangana akundame ku cikota ca Mesiya. Tucisimutwiyeni ha bukaleho bumo:
Lubena wapwile ntwatwa ya Yakomba, (Isalele) uje yakitile na Leya. Kutundoho, Yosefa wapwile muna Yakomba wa ntwatwa uje yakitile na Lakele. Co, omwo Lubena walingile byuma byabibi, bukulunu bwendi bwanungulukilile kuli Yosefa. (Kus 29:31-35; 30:22-25; 35:22-26; 49:22-26; 1 Miz 5:1, 2) Nameme ngoco, Yosefa na Lubena kubakundamene ku cikota ca Mesiya. Oloni Mesiya wakusemukilile muli Yunda, muna Yakomba wa mu ciwana uje yakitile na Leya.—Kus 49:10.
Kutanda Mbimbiliya
(Kushangumuka 34:1-19) Ha litangwa limo, Ndaina muna Yakomba uje yakitile na Leya, waile na kusikamesa banakazi ba Bakanana. 2 Shekeme muna Hamole Kahibi, wapwile muna mwene wa lifuti lije, omwo wamumwene, co wamuwisile. 3 Oloni wamwene ngeci uje mumbanda wapwile wamubwa manene, co wamushakele na kumuzema ngeci bene, wesekele kumukokweya. 4 Co Shekeme wendekele kuli ishe ngwendi, “Njishaka munjambatele ou mumbanda apwe munakazi wange.” 5 Yakomba wazibile ngwabo munendi banamuzibisa shwamwa, oloni kalingile cuma cimo omwo bana bendi ba banalume bakele mu cana na bimuna bendi, ngeci wolokele kuluu noho belukile. 6 Ngeci bene, Hamole ishe ya Shekeme waile na kwendeka na Yakomba. 7 Ha simbu ije bene bana ba Yakomba bezile kutunda mu cana. Omwo bazibile ha cuma eci, co bazibile manene kubabala ku bimbunge na bukalu hali Shekeme, omwo ikeye nalingi cuma ca kufwa ngacije ca kutuka banu ba Isalele ha kukwata muna Yakomba na kumuwisa. Cuma cangacije kucapandele kulingiwa. 8 Co Hamole wendekele nendi ngwendi, “Munange Shekeme ashaka kwambata munobe. Mwane, njilomba ngeci mumutabe amwambate. 9 Tulinge lizibasano ngeci kukakale kulyambatela hakati ka banu betu na banu bobe, 10 ngeci mwase kukala muno mu lifuti hamo netu. Co mwasa kukakala kwoshe mushaka, mukalilandulwila ngoco, co mukakala na bufuko.” 11 Asinoni Shekeme wendekele lalo kuli ishe ya Ndaina na bandolome bendi ngwendi, “Njitabeni na kunjitetela, co njikamyana byoshe mushaka. 12 Njilekeni mwoshe mumushakela kumyondela, co njikamyana byonda byoshe bije mushaka.” 13 Co bana ba Yakomba bakumbulwile Shekeme na ishe Hamole mu ngila ya kubalalela bushonge omwo Shekeme wazibisile shwamwa ndokazi yabo Ndaina. 14 Bendekele nabo ngwabo, “Kutwasa kushombwesa ndokazi yetu kuli munalume wa kwilika kutuhuka. Eci cinapu cuma ca shwamwa kuli yetu. 15 Twasa kutaba lika nga mukapwa ngwe yetu ha kutuhula banalume boshe. 16 Asinoni citaba kulyambatela, co tukatunga hamo neni na kupwa banu bamo. 17 Oloni nga sheni kulizibasana netu ha kumituhula, co tukambata ndokazi yetu na kuya nendi.” 18 Co kunangula oku kwapwile kwakubwa kuli Hamole na kuli munendi Shekeme, 19 co uje mukwenje ketisilemo simbu. Bwasi-bwasi walingile muje bendekele, omwo wazemene manene muna Yakomba. Shekeme wapwile wa bulemu manene mu naanga yendi.