Biñanda bya Kupangesa mu Mukanda wa Biwano wa Buyoye Bwetu Baka-Kilistu na Cipangi Cetu
JUNE 1-7
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | KUSHANGUMUKA 44-45
“Yosefa Akonekela Bandolome Bendi”
(Kushangumuka 44:1, 2) Yosefa washikile ngamba wa mukulunu uje wakele ku njubo yendi ngwendi, “Shulisa manene byakulya mu binjeke bya aba banu, bambate ngwe mubanasela kwambata. Co aka lalo bimbongo ku kanwa ka njeke ya munu na munu. 2 Asinoni aka nganja yange ije ya siliba mu njeke ya mutinikila wabo, hamo na bimbongo bya tiliku yendi.” Co walingile ngwe muje bamulekele.
“Kunjasa Kwinga mu Mwela wa Njambi”
Yosefa wesekele bandolome bendi. Wababangeyeye ngwendi banebi nganja, co wabakele mu kamenga. Mubawanene nganja mu njeke ya Mbenjemani, boshe babelwisile kuli Yosefa. Yosefa washakele kuzibuka indi bandolome bendi batengulukile. Yunda ikeye wakele na kubendekelako. Walombele likonekelo, co lalo walombele ngwendi ikeye na bandolome bendi boshe bapwe bindungo mu Ingito. Oloni Yosefa wendekele ngwendi Mbenjemani lika ikeye wapandele kusala ku Ingito na kupwa ndungo, co bakwabo boshe bapandele kwiluka.—Kus 44:2-17.
Yunda wazibilile ngozi Mbenjemani, ngeci wakumbulwile ngwendi: ‘Ikeye lika nasalako mwimo lya baina, co ishe wamuzema manene.’ Awa majwi hamo azibisile Yosefa busiwa mwafwa ikeye wapwile muna Yakomba wa mukulunu ku bana bakitile na Lakele uje watsile ha kukita Mbenjemani. Yakomba wazemene manene munakazi wendi Lakele. Hamo Yosefa na ishe bakele na kwanuka Lakele. Yosefa na Mbenjemani basemukile limo limo, co hamo mukemwo Yosefa wazemene manene Mbenjemani.—Kus 35:18-20; 44:20.
Yunda watwaleleleho kulambelela Yosefa ngwendi keti apwise Mbenjemani ndungo. Co walyanene kupwa ndungo mu mwela wa Mbenjemani. Co wendekele ngwendi: “Yange njikeluka batijo kuli tate nga mukwenje wahi? Kunjapandele kumona tuyando mutwija hali tate.” (Kus 44:18-34) Yunda watengulukile. Wazibilile ngozi ndolome yendi Mbenjemani na kumutetela.
Yosefa wazibile manene busiwa, co walekele bangamba bendi batuhuke mu mulili. Yosefa walilile manene, co bamuzibile na ku lipela lya Falo. Co walisholwele kuli bandolome bendi omwo wabalekele ngwendi: “Yange ndolome yeni Yosefa.” Wabumbateyeye bandolome bendi na kubakonekela ha byoshe bibamulingile. (Kus 45:1-15) Watembwininine Yehova uje akasambesa banu. (Mya 86:5) Netu tukakonekela bakwetu ndi?
(Kushangumuka 44:33, 34) Ngeci bene, ololo taba yange ngamba yobe njipwe ndungo ya shukulu yange kwinga mu mwela wa mukwenje. Mweceleni aye hamo na bandolome bendi. 34 Yange njikeluka batijo kuli tate nga mukwenje wahi? Kunjapandele kumona tuyando mutwija hali tate.”
(Kushangumuka 45:4, 5) Asinoni Yosefa wendekele kuli bakebo ngwendi, “Bandolome bange, shwenyeni kuno.” Omwo bashwenyeleko, co Yosefa wendekele ngwendi, “Yange ndolome yeni Yosefa, uje imwalandesele ku Ingito. 5 Oloni kesi mulishoshomwene nambe kulilubalesa yeni babenya omwo mwanjilandesele kuno embwe. Mwa busunga Njambi wanjitumine kuno mu kwamena myonyo ya banu.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
(Kushangumuka 44:13) Bandolome ba Yosefa batabwile bikobeyo byabo omwo busiwa, balongekeyeye bimulu byabo na kwiluka lalo ku nganda.
it-2 813
Kutabula Buzalo
Kakangi Bayunda na banu ba ku Asiya bakele na kutabula buzalo bwabo nga banatsisa kabushoko kabo mangana bamwese ngwabo bali mu busiwa. Bisimbu byabingi bakele na kutabwila buzalo ha nulo lika, kubakele na kutabula cizalo coshe.
Lubena, muna Yakomba ikeye wa kulibanga kutabula buzalo bwendi. Co bamusoneka mu Mbimbiliya. Walingile ngoco omwo wawanene Yosefa wahimo mu mbulu, co wendekele ngwendi: “Ndolome yetu wahimo muje. Bati njilinga?” Lubena ikeye wakele na kunyunga bishongo bendi mwafwa wapwile ntwatwa. Yakomba nendi mubamulekele ngwabo munendi banamutsii, watabwile buzalo bwendi na kulila. (Kus 37:29, 30, 34) Co lalo ha simbu ibashumine Mbenjemani bwizi, bandolome ba Yosefa nabo batabwile buzalo mwafwa ya busiwa.—Kus 44:13.
(Kushangumuka 45:5-8) Oloni kesi mulishoshomwene nambe kulilubalesa yeni babenya omwo mwanjilandesele kuno embwe. Mwa busunga Njambi wanjitumine kuno mu kwamena myonyo ya banu. 6 Ou ukewo mwaka wa mu cibali wa njala ya lyangengela mu lifuti. Co kwacisala lalo myaka itanu ya kujeneka kulima nambe kuteja. 7 Njambi wanjitumine kuno mu kumyobola na mu kumimwesa ngeci yeni na batekulwila beni mukayoye. 8 Ngeci bene, mwa busunga kesi yeni mwanjitumine kuno embwe, oloni Njambi. Ikeye nanjipwisa mwata wa hakamwa ya bamyata ba mwene, yange mukulunu wa lifuti lyendi lyoshe. Yange muka-kuswana Ingito yoshe.
w04 8/15 15 ¶15
Kutuzinda kwa Kujeneka Mulonga
15 Bika byasa kutukwasa tujeneke kulubalela banu baje banatuzindi kwa kujeneka bitunabalingi? Anukeni ngweni Satana na bandemone bendi bapwa bitozi betu. (Efe 6:12) Banu bamo bakayandesela shakelo bangamba ba Njambi, oloni babangi bakalingi ngoco mwafwa ya kujeneka kuzibuka bibalinga nambe kubashongangeya kuli bakwabo. (Nda 6:4-16; 1 Ti 1:12, 13) Yehova ashaka ngwendi “banu boshe boboke na kweta ku kuzibuka busunga.” (1 Ti 2:4) Banu bamo baje bakele na kutuyandesa banapu oni bandolome betu mwafwa ya kulimwena bilinga byetu byabibwa. (1 Pe 2:12) Co lalo twasa kulilongesako bimo kuli Yosefa muna Yakomba. Bandolome ba Yosefa bamulingile mwamubi, oloni kabalubalelele. Wazibukile ngwendi Yehova ikeye wakele na kumukwasa na kwendesa byuma mangana ashulisilile cizango cendi. (Kus 45:4-8) Netu nga batuyandesa, Yehova asa kutukwasa tuzumbangeyese lizina lyendi.—1 Pe 4:16.
Kutanda Mbimbiliya
(Kushangumuka 45:1-15) Yosefa kasele kulikuta ha biyongola byendi ku mesho a baje bangamba bendi, co wabashikile boshe kutuhuka muje mu mulili, naumo wahi wasalelemo omwo Yosefa walisholwele kuli bandolome bendi. 2 Co walilile na kusikoka manene noho baka-Ingito bazibileko, co batwalele muzimbu ku lipela lya mwene. 3 Yosefa wendekele kuli bandolome bendi ngwendi, “Yange Yosefa. Tate acili na kuyoya ndi?” Oloni bandolome bendi omwo bazibile ebi bakele na lyoba manene lya kumukumbulula. 4 Asinoni Yosefa wendekele kuli bakebo ngwendi, “Bandolome bange, shwenyeni kuno.” Omwo bashwenyeleko, co Yosefa wendekele ngwendi, “Yange ndolome yeni Yosefa, uje imwalandesele ku Ingito. 5 Oloni kesi mulishoshomwene nambe kulilubalesa yeni babenya omwo mwanjilandesele kuno embwe. Mwa busunga Njambi wanjitumine kuno mu kwamena myonyo ya banu. 6 Ou ukewo mwaka wa mu cibali wa njala ya lyangengela mu lifuti. Co kwacisala lalo myaka itanu ya kujeneka kulima nambe kuteja. 7 Njambi wanjitumine kuno mu kumyobola na mu kumimwesa ngeci yeni na batekulwila beni mukayoye. 8 Ngeci bene, mwa busunga kesi yeni mwanjitumine kuno embwe, oloni Njambi. Ikeye nanjipwisa mwata wa hakamwa ya bamyata ba mwene, yange mukulunu wa lifuti lyendi lyoshe. Yange muka-kuswana Ingito yoshe. 9 “Co ololo zambuleni mwiluke kuli tate na kumuleka ngweni ebi bikebyo byanendeka munobe Yosefa ngwendi, ‘Njambi nanjipwisa muka-kuswana Ingito yoshe, ija kesi wishwale. 10 Wakwasa kutunga ku Ngoshene, kuje wasa kukala muyehi nange na bana bobe na batekulyobe na bimanga bobe na bimembe bobe na bingombe bobe hamo na bufuko bwobe bwoshe. 11 Nga wa kukala mu Ngoshene, co yange njakukunyunga. Omwo kucili myaka itanu ya njala ya lyangengela, co oni kunjishaka yobe na naanga yobe na bimuna bobe mulanduke.’” 12 Yosefa wendekele lalo ngwendi, “Ololo yeni boshe, nobe Mbenjemani, mwalimwena ngweni mwa busunga bene yange Yosefa. 13 Yeni oni mukaleke tate ngweni njili na moko yakama manene mu Ingito, yeni mukamuleke ha byoshe ebi mwamono. Zambuleniko ngeci mukamushake.” 14 Asinoni Yosefa wabumbatelele ndolome yendi Mbenjemani mu mukoshi, co walilile, na Mbenjemani lalo wabumbatelele mu mukoshi wa ndolome yendi na kulila. 15 Co lalo walilile na kubumbatela bandolome bendi umo na umo na kumutsemba. Asinoni bandolome bendi bashangumukile kwendeka nendi.
JUNE 8-14
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | KUSHANGUMUKA 46-47
“Kwoboka ku Njala Yakama”
(Kushangumuka 47:13) Ngeci bene, njala ya lyangengela yamene manene, kukwakele byakulya mu lifuti lyoshe, banu ba mu Ingito na mu Kanana bakonyele na njala.
w87 5/1 15 ¶2
Kwobola Banu ha Simbu ya Njala Yakama
2 Myaka 7 ya byakulya yahwile, co njala yakama yashangumukile ngwe mwendekele Yehova. Eyi njala yambateselele kaye koshe keti lika mu Ingito. Banu ba mu Ingito mubashangumukile kulilila Falo ngwabo abane byakulya, wabashikile “baye kuli Yosefa, na kubaleka ngwendi byoshe byamileka bilingeni.” Yosefa walandesele baka-Ingito byakulya kweta noho habyahwililile bimbongo byabo. Kutundoho, bacincile bimuna babo na byakulya. Banu bezile kuli Yosefa na kwendeka ngwabo: “Tulande yetu na mahya etu na byakulya. Tulande na libu lyetu mu kulandakana na byakulya. Co tukapwa bindungo ba mwene.” Ngeci Yosefa walandelele Falo libu lyoshe lya baka-Ingito.—Kus 41:53-57; 47:13-20.
(Kushangumuka 47:16) Yosefa wabakumbulwile ngwendi, “Nga bimbongo byeni binahu, neneni bimuna beni ngeci tulandakane na byakulya.”
(Kushangumuka 47:19, 20) Kesi tulanduke ku njala, tulande yetu na mahya etu na byakulya. Tulande na libu lyetu mu kulandakana na byakulya. Co tukapwa bindungo ba mwene, ikeye akafuka libu lyetu. Twane tiliku ituyoyese na mbuto tukube mu mahya etu.” 20 Ngeci bene, Yosefa walandelele mwene libu lyoshe lya mu Ingito. Co na baka-Ingito boshe babasindiiye kulandesa libu lyabo, omwo njala ya lyangengela yamene manene. Lifuti lyoshe lyapwile bufuko bwa mwene.
(Kushangumuka 47:23-25) Yosefa wendekele kuli banu ngwendi, “Mwamono, njamilanda yeni hamo na libu lyeni kupwa bya mwene. Tambuleni bimbuto ebi mukakube mu mahya eni. 24 Oloni ha simbu ya kuteja munapande kwana ca mu citanu kuli mwene. Co eyi mbuto ikasalaho na byakulya bikebyo bikapwa byeni na naanga yeni.” 25 Bamukumbulwile ngwabo, “Unatwobola. Unalingi mwamubwa kuli yetu shukulu. Tukapwa bindungo ba mwene.”
Bumwene bwa Njambi Bukalingi Cizango Cendi Hano Hasi
11 Kutuma kwa byakulya. Banu mu kaye bali mu njala ya ku sipilitu. Mbimbiliya yendekele cimweja ngwayo: “‘Simbu ikaija omwo njikatuma njala ya lyangengela mu lifuti. Banu bakakala na njala, oloni kesi njala ya byakulya, bakaziba lihwila, oloni kesi lihwila lya mema. Bakakala na njala na lihwila bya lijwi lya Shukulu Kalunga.’” (Amo 8:11) Kuma na bangamba ba Njambi nabo bali mu njala ndi? Yehova wendekele kuliseza kukakala mukati ka banu bendi na bitozi bendi ngwendi: “Ngeci bene njimileka ngwange baje banjilemesa na kunjononoka bakakala na byakulya byabingi na byakunwa byabingi, oloni yeni mukakala na njala na lihwila. Bakabwahelela, oloni yeni mukakala na shwamwa.” (Isa 65:13) Neni mwalimwena mubunalishulisilila obu bupolofweto ndi?
12 Byakulya bya ku sipilitu bili na kwija mu bwingi ngwe mwa mema a libazi. Tuli na kutambula mabulu, kukenga mavidio, kulikuwa biwano bya mutambela nebi bya citingitingi na kulikuwa biñanda byabingi bikakala ha webusaiti yetu. (Eze 47:1-12; Njw 3:18) Yehova ali na kutwana byakulya byabingi bya ku sipilitu ngwe mwakulahesele. Ngeci, tunapande kulya ebi byakulya simbu yoshe.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
(Kushangumuka 46:4) Njikaya hamo nobe ku Ingito, co mwa busunga njikelwisa lalo batekulwila bobe ku lifuti lino. Yosefa ikeye akakufwika ha mesho obe omwo ukatsa.”
it-1 220 ¶1
Bibakele na Kulinga Banu Nebi Bibyemanenene
Kufwika ha mesho a munu uje natsi. Yehova walekele Yakomba ngwendi, ‘Yosefa ikeye akafwika ha mesho obe omwo ukatsa.’ (Kus 46:4) Walumbwinine ngwendi Yosefa ikeye akakwata Yakomba ha mesho mwakatsa. Eci capwile cipangi ca bantwatwa. Casholoka ngwe Yehova walekele Yakomba ngwendi Yosefa ikeye akatambula buswana bwa kupwa ntwatwa.—1 Mi 5:2.
(Kushangumuka 46:26, 27) Bana na batekulwila ba Yakomba baje baile nabo ku Ingito bapwile 66 [kutundisako, NWT] bainamweno. 27 Yosefa lalo wakakitile bana babali ba banalume mu Ingito, ngeci naanga yoshe ya Yakomba bapwile 70 baje baile ku Ingito.
kuzibisisa Vil 7:14 mu nwtsty
Boshe bapwile 75: Majwi endekele Setefano hamo kuwatundile mu Bisoneka bya Cihebelu. Wendekele ngwendi naanga yoshe ya Yakomba ije yaile ku Ingito bapwile 75. Eyi nambala kuyesi mu mabulu a kusañulu a Cihebelu. Ku Kushangumuka 46:26 ngwabo: ‘Bana na batekulwila ba Yakomba baje baile nabo ku Ingito bapwile 70.’ Vesi 27 ngwayo: “Naanga yoshe ya Yakomba bapwile 70 baje baile ku Ingito.” Aba banu babatandele mu bingila bibali. Ya kulibanga, batandele bana ba Yakomba na batekulwila bendi. Ya mu cibali, batandele banu boshe baje baile nabo ku Ingito. Co lalo ku Kut 1:5 na ku Kwi 10:22, banendeka lalo ngwabo bapwile “70.” Setefano wendekele nambala ije yambateselele na babushoko bwa Yakomba. Bamo bakendeka ngwabo eyi nambala hamo yambateselele bana na batekulu ba Manase na Efalime baje bapwile bana ba Yosefa. Manase na Efalime banabatumbula ku Kus 46:20, mu Mbimbiliya ya Septuagint. Bakwabo ngwabo eyi nambala inambateselela na bainamweno ya Yakomba baje kubendekele ku Kus 46:26. Ngeci, hamo boshe bapwile “75.” Eyi nambala hamo iwaniwa lalo na mu Bisoneka bikwabo bya Cihebelu bije bibapangesele mu simbu ya tupositolo. Ha myaka yaingi baka-kulilongesa banendeka ngwabo banu ba kupwa “75” bakebo babasonekele mu Mbimbiliya ya Cingiliki ya Septuagint ku Kus 46:27; Kut 1:5. Co lalo mu cita ca myaka ca bu 20 bawanene bimbazubwila bibali bya mabulu a kuzenga haje hakele mukanda wa Kut 1:5, aha ha mukanda basonekeleho banu ba kupwa “75.” Hamo ije nambala yasonekele Setefano waiwanene ha libulu limo lya kusañulu. Kutuzibuka mwamubwa indi baje banu bapwile 70 indi 75, oloni tunamono ngwetu Setefano wapangesele ngila yeka mu kutanda naanga ya Yakomba.
Kutanda Mbimbiliya
(Kushangumuka 47:1-17) Yosefa waile na bandolome bendi batanu kuli mwene. Co wamulekele ngwendi, “Tate na bandolome bange banaija kutunda ku Kanana na matanga abo a bimuna na byoshe bakele nabyo. Bakebo ololo bali mu lifuti lya Ngoshene.” 2 Asinoni Yosefa wetesele bandolome bendi kuli mwene. 3 Co mwene wabehwile ngwendi, “Bipangi byeni bika?” Bakebo bamukumbulwile ngwabo, “Yetu twapwa tu tunyungi shukulu, ngwe mubalingile bakukulwila betu. 4 Tunaija na kukala mu lifuti lino omwo mu lifuti lya Kanana njala ya lyangengela inama manene, co kukwesi noku kwa kunyungila bimuna betu. Ngeci shukulu, utwaneko lisesa lya kutunga muno mu lifuti lya Ngoshene.” 5 Mwene wendekele kuli Yosefa ngwendi, “Ololo isho na bandolome bobe banaija kuli yobe, 6 lifuti lya Ingito linapu lyabo. Ngeci bene, batabe bakatunge mu lifuti lya Ngoshene, ku mutambela waubwa wa lifuti, co nga hakati kabo hali banalume ba kutakama bane moko ya kukenga ha bimuna bange.” 7 Asinoni Yosefa watwalele ishe Yakomba kuli mwene. Co Yakomba wabezikisile mwene. 8 Co mwene wamwihwile ngwendi, “Uli na myaka ingai?” 9 Yakomba wamukumbulwile ngwendi, “Kuyoya kwange kwa kwendangana hano hasi kunapu myaka 130. Myaka eyi yapwile yaindondo oloni ya kukaluwa, kuyalifwile na myaka ije bakele na kwendangana bakukulwila bange.” 10 Yakomba wabezikisile mwene lalo, co waile. 11 Asinoni Yosefa watumbamene na ishe na bandolome bendi mu Ingito, co wabanene mutambela waubwa mu lifuti kuyehi na nganda ya Lamesese, ngwe muje mwashikile mwene. 12 Yosefa wanene byakulya kuli ishe na bandolome bendi na naanga yoshe ya ishe na kuli baje babandondo lalo. 13 Ngeci bene, njala ya lyangengela yamene manene, kukwakele byakulya mu lifuti lyoshe, banu ba mu Ingito na mu Kanana bakonyele na njala. 14 Omwo balandesele tiliku, Yosefa wakungulwile bimbongo byoshe na kubitwala ku lipela. 15 Omwo bimbongo byoshe bya mu Ingito na mu Kanana byahwile, co baka-Ingito boshe bezile kuli Yosefa ngwabo, “Twane byakulya. Kesi utwecelele tutse. Bimbongo byetu byoshe binahu.” 16 Yosefa wabakumbulwile ngwendi, “Nga bimbongo byeni binahu, neneni bimuna beni ngeci tulandakane na byakulya.” 17 Ngeci bene, banenele bimuna babo kuli Yosefa, walandakanene byakulya na tubalu twabo na bimanga na bimembe na bingombe na bimulu. Co ha mwaka uje wabanene byakulya bya kulandakana na bimuna babo boshe.
JUNE 15-21
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | KUSHANGUMUKA 48-50
“Tukulukazi Bali na Byabingi bya Kutuleka”
(Kushangumuka 48:21, 22) Asinoni Yakomba wendekele kuli Yosefa ngwendi, “Ngwe muwamono, yange njili muyehi na kutsa, oloni Njambi ali nobe hamo. Ikeye akakwilwisila lalo ku lifuti lya bakukulwila bobe. 22 Njili na kukwana Shekeme, mutambela uje wa bwilo, uje unjatambwile kuli Baamoli na mukwale wange na buta bwange bwa lusipa. Unapu wobe, kesi wa bandolome bobe.”
it-1 1246 ¶8
Yakomba
Yakomba te ali muyehi na kutsa, Njambi wamutwamenenene abezikise bana ba Yosefa baje bapwile batekulyendi. Wabezikisile manene Efalime kutubakana yayendi Manase. Yakomba wanene Yosefa matambelo abali a buswana. Co wamulekele ngwendi: “Njili na kukwana Shekeme, mutambela uje wa bwilo, uje unjatambwile kuli Baamoli na mukwale wange na buta bwange bwa lusipa. Unapu wobe, kesi wa bandolome bobe.” (Kus 48:1-22; 1 Mi 5:1) Nameme Yakomba walandele mwela kuyehi na Shekeme kuli bana ba Hamole, (Kus 33:19, 20) oloni wapolofwetele byuma bya kulutwe ngwe byalishulisilila laja mwafwa wakulahelele ngwendi Yosefa akahyana Bakanana kulutwe. Mu mitamba ibali ya Yosefa ibanyekele kuli Bakanana mwakele myela ibali ya miyati ya Efalime na Manase.
(Kushangumuka 49:1) Asinoni Yakomba wasanene bana bendi ba banalume wendekele kuli bakebo ngwendi, “Ijeni njimileke ebi bikalingiwa hali yeni kulutwe.
it-2 206 ¶1
Matangwa a Kulutwe
Yakomba Apolofweta, Omwo Ali Muyehi na Kutsa. Yakomba walekele bana bendi ngwendi: “Ijeni njimileke ebi bikalingiwa hali yeni kulutwe.” Mwendekele ngoco walumbunwine bya simbu ya kulutwe iwakalishulisilila majwi endi. (Kus 49:1) Myaka 200 kunima simbu kanda ebi byuma bilingiwe, Yehova walekele Abilahama kuku ya Yakomba ngwendi batekulwila bendi bakabayandesa ha myaka 400. (Kus 15:13) Ngeci byuma ‘bikalingiwa kulutwe’ byendekele Yakomba byalishulisilile munima ya myaka 400 ya kayando. Co lalo obu bupolofweto bwalishulisilile kuli Isalele wa ku sipilitu.—Nga 6:16; Lom 9:6.
(Kushangumuka 50:24, 25) Asinoni Yosefa wendekele kuli bandolome bendi ngwendi, “Njili muyehi na kutsa, oloni mwa busunga Njambi akaminyunga na kumitwamenena na kumitundisa mu lifuti eli na kumitwala ku lifuti lije lyalisingile na kulikulahesa kuli Abilahama na Isake na Yakomba.” 25 Asinoni Yosefa wehwile bandolome bendi ngeci balisinge. Co wendekele ngwendi, “Njikulaheseni ngeci omwo Njambi akamitundisa mu lifuti lino, mukambate [bitsiya byange, NWT].”
w07 6/1 28 ¶10
Tukulukazi Bakakwasa Banike
10 Tukulukazi basa kutakamesa bakwabo baka-kukulahela. Yosefa mwakulubalele wendekele byuma byatakamesele baje bayoyele munima yendi. Mwakele na myaka 110 wabalekele bibapandele kulinga ku bitsiya byendi. Wabalekele ngwendi tangwa bakatunda mu Ingito bakambate bitsiya byendi. (Hev 11:22; Kus 50:25) Eli lishiko lyakanyamesele Baisalele ha myaka yaingi ibakele mu bunzinda hanima ya kutsa kwa Yosefa.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
(Kushangumuka 49:19) Ngande bakamulwisa ku mbunga ya baka-kwiba, oloni ikeye akatenguluka na kubasheka.
Banabezika Baje Bashangazala Njambi
4 Simbu kanda bakobele mu Lifuti lya Cikulaheso, muyati wa Ngande walombele ngwawo ukatunge mu lifuti lya bingombe lije lyakala ku Ngangela ya Yondau. (Kul 32:1-5) Baliwanene na bukalu bwabwingi muje mu lifuti. Oloni miyati ije yatungile ku Kangombe kayambi yakele mwamubwa mwafwa cinema ca Yondau cabanyungililile ku bitozi baje basele kubalwisa. (Yos 3:13-17) Libulu lya The Historical Geography of the Holy Land, linendeka kutalesa ku mafuti aje akele ku Ngangela ya Ndonga ya Yondau Ngwalyo: “Mafuti aje akala ha kulunduka mu Arabia akala hahabi mwafwa nacimo cahi cabanyungililile ku bushonde. Mwaka na mwaka banu babangi bakele na kubakobelela mangana bawaneko byakulya na kuwana myela ya kulisila bimuna babo.”
5 Muyati wa Ngande wasele bati kukala mu mwela wa bushonde? Myaka yaingi kunima Yakomba wapolofwetele ngwendi: “Ngande bakamulwisa ku mbunga ya baka-kwiba, oloni ikeye akatenguluka na kubasheka.” (Kus 49:19) Awa majwi hamo azibisile lyoba muyati wa Ngande, oloni abashongangeyeye balwise bitozi babo. Yakomba wakulahesele ngwendi nga muyati wa Ngande ulwisa bitozi bawo, co baje bitozi bakatewa na kuziba shwamwa, oloni ukewo ukahyana.
(Kushangumuka 49:27) “Mbenjemani wapwa ngwe kangunga muka-kutsiya. Mutondo na cingwezi ikeye ali na kutsiya na kulya.”
it-1 289 ¶2
Mbenjemani
Yakomba mwakele kuyehi na kutsa wapolofwetele bya nzili ya kulwa ibakakala nayo batekulwila ba Mbenjemani. Wendekele ngwendi: “Mbenjemani wapwa ngwe kangunga muka-kutsiya. Mutondo na cingwezi ikeye ali na kutsiya na kulya.” (Kus 49:27) Maswalale ba Mbenjemani bapwile bitongwe mwafwa basele kwasha mamanya kupangesa cipapa ca kenya, bapangesele liboko lya cilyo nambe lya cimwoshwe, co kubakele na kuloja. (Maa 20:16; 1 Mi 12:2) Lyaako Ehunde wa ku muyati wa Mbenjemani wapwile muka-cimwoshwe, co ikeye watsiile Mwene Engilone. (Maa 3:15-21) Co lalo ku cikota ca Mbenjemani kukekwo kwatundile mwene wa kulibanga wa Isalele. Wapwile Saulu muna Kishe uje wahyanene Bafilisitiya mu nzita. (1 Sa 9:15-17, 21) Ku cikota ca Mbenjemani kukekwo lalo kwatundile Lishano Esita na Mwata Wakama Molendekai, baje bapatwile Baisalele ku Bumwene bwa Bapelesha.—Esi 2:5-7.
Kutanda Mbimbiliya
(Kushangumuka 49:8-26) “Yunda, bandolome bobe bakakushangazala, yobe ukakwata bitozi bobe ha singo, ba munanoko bakakutsikamena na kukulemesa. 9 Yunda napu ngwe ndumba, atsiya ebi akwata, elukila lalo ku mbulu yendi. Alyolola na kulala naumo wahi asimpa ngeci amukasumune. 10 Mulamu wa bumwene kuukatundu kuli Yunda, nambe mulamu wa muka-kuswana kuukatundu ku batekulwila bendi, noho babenyawo naija, miyati ya banu bakamwononoka. 11 Ikeye akakuta muna cimulu cendi ku mukolobozi wa bushuka bwa binyu, ukewo wapwa waubwa manene ku mikolobozi ya bushuka bwa binyu. Ikeye akakushu buzalo bwendi mu binyu bya kubenga ngwe maninga. 12 Mesho endi akabenga ngengu omwo kunwa binyu, na mayo endi akatoka too omwo kunwa mabele. 13 “Zembuloni ikeye akakala ku ngenge ya mema a kalunga. Cikuma cendi cikapwa ca kututikila mato akama. Lifuti lyendi liketa na ku Sindone. 14 “Isakale ikeye napu ngwe cimulu wa nzili alala na kubutama mukati ka bisileyi, 15 wamwene kuje kwa kuhwimina kunapu kwakubwa na lifuti linapu lyalibwa. Ngeci akulama na kwambata citele na kumusindiya kupanga ngwe ndungo. 16 “Ndani ikeye akapwa muka-kuswana banu bendi, ngwe miyati ikwabo ya Isalele. 17 Ndani akapwa ngwe linyoka kumukulo wa tapalo, limbwambwa wa bushungu bwa bukalu kumukulo wa ngila, uje ashuma ku mbemba ya kabalu, ngeci uje alondaho andumukile kunima. 18 “Njabandamena kwamena kwobe, yobe Shukulu Kalunga. 19 “Ngande bakamulwisa ku mbunga ya baka-kwiba, oloni ikeye akatenguluka na kubasheka. 20 “Lifuti lya Ashele likatumisa manene byakulya byabibwa, ikeye akakala na byakulya binapande kuli mwene. 21 “Nafetali napu ngwe shonge wa kulyendela ngoco, ou asema binzoba bababwa. 22 “Yosefa napu ngwe ngolo wa kukundama ku lisima lya kabwelu-bwelu, muna ngolo wa ku mutambela wa ku lilundu. 23 Bitozi bendi bakamulwisa na bukalu na kumusheka na mata abo a lusipa na mikili. 24 Oloni buta bwendi bwa lusipa bukapwa bwa kukola ngo, maboko endi akapwa a nzili, omwo ha nzili ya Njambi Muka-nzili Yoshe, ikeye Njambi ya Yakomba, nomwo ha nzili ya Kanyungi, ikeye Cimpaka ca Isalele. 25 Ikeye Njambi ya baishweni, ou ali na kumikwasa, Njambi Muka-nzili yoshe, ou ali na kumibezikisa na bibezikiso bya nyonzi ili na kutunda kwilu na mema a kuloba ali na kutunda mwisi ya libu, na bibezikiso bya bimuna babangi na banike. 26 Bibezikiso bya bimbuto na bishani, bibezikiso bya minkinda ya laja byuma bya kubwahelelesa, bya kutunda ku malundu a ku myaka yoshe. Ngeci bibezikiso ebi bikale hali Yosefa, uje wangukile kuli bandolome bendi.
JUNE 22-28
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | KUTUUKA 1-3
“Njipwa Mwoshe Munjishakela Kupwila”
(Kutuuka 3:13) Oloni Mosesa wendekele kuli Njambi ngwendi, “Omwo yange njiya kuli Baisalele na kwendeka nabo ngwange, ‘Njambi ya bakukulwila beni ikeye nanjitumu kuli yeni,’ co omwo bakebo bakanjihula ngwabo, ‘Iyajo lizina lyendi?’ Co njikabaleka ngwange bati?”
Singimikeni Lizina lya Yehova
4 Mosesa mwakele na myaka 80, Njambi wamutumine kuli mwene wa Ingito ngwendi, ‘akatundise Baisalele mu lifuti’ lya Ingito. (Kut 3:10-15) Ngeci Mosesa wehwile Njambi ngwendi: ‘Yobe iya?’ Mwafwa bika Mosesa wehwile Njambi lizina lyendi okuni walizibukile laja? Washakele azibuke byabingi hali Njambi bije bikakwasa Baisalele batabe ngwabo cili bene Njambi abapatula mu bundungo. Biyongola bya Mosesa byapwile byabibwa mwafwa Baisalele beshwalele mu bundungo. Ngeci, hamo basele kulihula ngwabo kuma Njambi ya bakukulwila babo asa kubobola bene ndi? Co lalo ha simbu ije Baisalele bamo bashangumukile kulemesa binjambi ba baka-Ingito.—Eze 20:7, 8.
(Kutuuka 3:14) Njambi wendekele kuli Mosesa ngwendi, “[Njipwa Mwoshe Munjishakela Kupwila, NWT]. Omu mukemwo muukendeka nabo ngwobe, ‘[Njipwa, NWT], ikeye nanjitumu kuli yeni.’”
kr 43, cipalo
BILILUMBUNUNA LIZINA LYA NJAMBI
LIZINA lya Njambi lya Yehova lyapwa lya Cihebelu, co lilumbununa ngwabo “akalingisa byuma bikaleko.” Baka-kulilongesa bamo bakendeka ngwabo eli lizina bakalipangesa kutalesa ku munu uje nalingisa byuma bikaleko. Ngeci, banu babangi banazibisisa ngwabo lizina lya Njambi lilumbununa “Akalingisa Byuma Bikaleko.” Obu bulumbunwisi bunafwila kubutalesa kuli Yehova mwafwa ikeye Ishamatanga. Ikeye watangele melu na kaye na byuma byoshe bilimo, co ashaka ngwendi cizango cendi cilingiwe.
Cihula cehwile Mosesa kuli Yehova cije cili ku Kutuuka 3:13, 14 tucizibisisa bati? Mosesa wendekele kuli Njambi ngwendi, “Omwo yange njiya kuli Baisalele na kwendeka nabo ngwange, ‘Njambi ya bakukulwila beni ikeye nanjitumu kuli yeni,’ co omwo bakebo bakanjihula ngwabo, ‘Iyajo lizina lyendi?’ Co njikabaleka ngwange bati?” Njambi wendekele kuli Mosesa ngwendi, ‘[Njipwa Mwoshe Munjishakela Kupwila, NWT].’”
Mosesa kehwile ngwendi Yehova amuleke lizina lyendi. Mosesa na Baisalele bazibukile laja lizina lya Njambi. Mosesa washakele ngwendi Yehova amuleke cifwa cendi na byuma bije bikanyamesa likulahelo lya Baisalele. Yehova mwendekele ngwendi “Njipwa Mwoshe Munjishakela Kupwila” washolwele mwafwila. Co lalo wamwesele ngwendi asa kushulisilila biyongola byendi byoshe. Cakumwenako, Yehova wapwile Muka-kwobola, Muka-kwana mashiko na Mukwasi mu byuma byoshe kuli Mosesa na Baisalele. Ngeci, Yehova wapwile Mwoshe Mwashakelele Kupwila mangana ashulisilile byakulahesele banu bendi. Yehova kesi kupwa lika mwoshe mwashakela kupwila, oloni asa lalo kulingisa byuma byanatanga bishulisilile biyongola byendi.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
(Kutuuka 2:10) Co omwo mwanike wakolele, wamutwalele kuli muna mwene, wamupwisile munendi. Muna mwene wamulukile lizina lya Mosesa ngwendi, “Njamujabulwile mu mema, ngeci njamuluku lizina lyendi Mosesa.”
g04 4/8 6 ¶5
Mosesa Kwakele Indi Kakeleko?
Kuma cili bene muna mwene wa ku Ingito wasele kulelela muna ndungo ndi? Eyo, mwafwa mu bulombelo bwa baka-Ingito balongesele ngwabo bilinga byabibwa bilingisa munu ase kuya mwilu. Muka-kushitozola byuma bya kulaja wa lizina lya Joyce Tyldesley ngwendi: “Banakazi ba ku Ingito bakele na moko ya kulinga bibashaka. Ngwe mwa banalume, na banakazi nabo bakele na lisesa lya kulyangwila kulinga byuma ngwe mubanayongwela . . . ngeci basele kulela bana baje keti babo.” Mu libulu limo lya kusañulu, basonekelemo bya munakazi uje wapwisile bindungo ngwe bana bendi. Co lalo libulu lya The Anchor Bible Dictionary linendeka bya kufweta baina ya Mosesa ba kumusema. Eli libulu ngwalyo “Bafwetele baina ya Mosesa ba kumusema mangana bamujamwese . . . Co ebi bikebyo bibakele na kulinga na baka-Mesopotamya nga munu ashaka kulela mwana uje keti wendi.”
(Kutuuka 3:1) Omwo Mosesa wakele na kunyunga butanga bwa ishemweno Yetolo muka-kukombelela wa ku Mindyani, watwalele butanga kuje kwasikisilile mambo, co wetele ku Sinai munkinda wa Njambi.
w04 3/15 24 ¶4
Bisimpi bya Kulitila bya mu Mukanda wa Kutuuka
3:1—Mu ngila muka mwapwililile Yetolo kapilistu? Kusañulu mutwe wa naanga wapwile kapilistu wa naanga yendi. Yetolo ikeye wapwile kukulwila ya muyati wa Bamindyani. Bamindyani bapwile batekulwila ba Abilahama baje bakitile na Ketula. Hamo nabo bakele na kulemesa Yehova.—Kus 25:1, 2.
Kutanda Mbimbiliya
(Kutuuka 2:11-25) Litangwa limo omwo Mosesa nakolo laja, waile na kusikamesa babushoko bwendi Bahebelu, wamwene tuyando twabo omwo bakele na kubasindiya na kubapangesa bipangi byabikalu. Co wamwene lalo umo Kaingito ali na kupupa Kahebelu kabushoko kendi. 12 Mosesa wakengele noku-noku, kamwene munu naumo wahi, co watsiile uje Kaingito, washitikile mubila wendi mu lisheñabu. 13 Alikaki lalo welukilileko, wamwene Bahebelu babali ba banalume bali na kulwa. Co wendekele kuli uje wabiisile ngwendi, “Omwo bikajo uli na kupupanga mukweni Kahebelu ngacije?” 14 Co uje munalume wamukumbulwile ngwendi, “Iyajo na kupwisa muka-kuswana nambe muka-kusompa hakati ketu? Kuma yobe ushaka kunjitsiya ngwe muje muunatsiile uje Kaingito ndi?” Co Mosesa wakele na lyoba, co walyendekesele ikeye babenya ngwendi, “Kuma banu banazibuka eci njinalingi.” 15 Co omwo mwene wazibile bije byalingiwile, washakele kutsiya Mosesa, oloni Mosesa watewele, wakakele ku lifuti lya Mindyani. Mosesa watumbamene ku lisima. 16 Co muka-kukombelela wa ku Mindyani wakele na bana bendi batanu na babali ba banakazi. Co baje bambanda bezile na kutekula mema. Bashulisile mato muje bakele na kunwila bimanga na bimembe ba ishabo. 17 Co tunyungi bamo bezile na kusheka bana ba Yetolo, oloni Mosesa wakatukile na kubamena, co wanwisile butanga bwa bana ba Yetolo. 18 Omwo belukile kwimbo, co ishabo wabehwile ngwendi, “Omwo bikajo muneluka bwasi litangwa lya lelo?” 19 Co bamukumbulwile ngwabo, “Kaingito umo natwamena kuli baje tunyungi baka-kutubindika. Ikeye natutekwilako mema na kunwisa bimuna betu.” 20 Yetolo wehwile bana bendi ba banakazi ngwendi, “Ikeye ali kuli? Bikajo munasezela owo munalume? Yeniko mukamusane twakulye nendi.” 21 Ngeci bene, Mosesa watabele kukala na Yetolo, co Yetolo wamwanene munendi wa munakazi Zipola ngeci amwambate. 22 Co wakitile nendi mwana wa munalume wamulukile lizina lyendi Ngeleshome ngwendi, “Yange nji muka-kwija mu lifuti lya bungenzi.” 23 Co omwo kwetile myaka yaingi, mwene wa Ingito watsile. Oloni Baisalele bakele na kukemanga omwo ya bundungo bwabo, bakele na kutambeka ngeci babakwase. Co mutambi wabo wetele kuli Njambi. 24 Njambi wazibile kukemanga kwabo, wanukile cikumiiyo cendi na Abilahama na Isake na Yakomba. 25 Ngeci bene, Njambi wamwene bundungo bwa Baisalele, co wabazibilile mema ku mbunge.
JUNE 29–JULY 5
BISIMPI BYA SEHO BYA MU LIJWI LYA NJAMBI | KUTUUKA 4-5
“Njikakukwasa ha Kwendeka”
(Kutuuka 4:10) Oloni Mosesa wendekele ngwendi, “Embwe Shukulu Kalunga, kesi munjitume yange, omwo kunjizibukamo kwendeka mwamubwa, nambe ha matangwa a kunima, nameme tunde haje washangumukile kwendeka nange. Njapwa muka-cikukuma.”
(Kutuuka 4:13) Oloni Mosesa wakumbulwile ngwendi, “Embwe Shukulu Kalunga, njalombo mutumeko weka.”
Yehova Akamono Bati Banu Baje Babyana Bipangi?
“Yange kunjasa.” Munasa kuliziba ngweni kumwasa kwambulula muzimbu waubwa. Bangamba ba Yehova bamo ba kusañulu balizibile ngwabo kubasa kupanga bipangi byabanene Yehova. Cakumwenako, Mosesa walizibile ngoco. Yehova mwanene Mosesa cipangi, Mosesa wendekele ngwendi: “Embwe Shukulu Kalunga, kesi munjitume yange, omwo kunjizibukamo kwendeka mwamubwa, nambe ha matangwa a kunima, nameme tunde haje washangumukile kwendeka nange. Njapwa muka-cikukuma.” Yehova watakamesele Mosesa, oloni Mosesa wakumbulwile ngwendi: “Embwe Shukulu Kalunga, njalombo mutumeko weka.” (Kut 4:10-13) Yehova walingile bika?
(Kutuuka 4:11, 12) Co Shukulu Kalunga wendekele kuli ikeye ngwendi, “Iyajo watangele kanwa ka munu? Iyajo wamupwisa kasinda-matwi nameme kabebebe? Iyajo akamumwesa nameme kumupwisa kapuputwa? Kuma kesi yange Kalunga njikalingimo ndi? 12 Ngeci bene, ololo, ya. Njikakukwasa ha kwendeka, co njikakuleka bije biwukendeka.”
w14 4/15 9 ¶5-6
Mukamono “Uje Kutwasa Kumona” Ndi?
5 Simbu kanda Mosesa eluke ku Ingito, Njambi wamulongesele byuma bya seho bije byasonekele mu mukanda wa Yombi. Wasonekele ngwendi, kuzibila Yehova lyoba akewo mana. (Yom 28:28) Yehova wamwesele kuliseza kuli mukati kendi na banu mangana akwase Mosesa amuzibile lyoba na kupwa muka-mana. Co Yehova wamwihwile ngwendi: “Iyajo watangele kanwa ka munu? Iyajo wamupwisa kasinda-matwi nameme kabebebe? Iyajo akamumwesa nameme kumupwisa kapuputwa? Kuma kesi yange Kalunga njikalingimo ndi?”—Kut 4:11.
6 Bika byalilongesele Mosesa kuli Njambi? Mosesa kapandele kutewa Falo. Yehova ikeye wamutumine kuli Falo. Co Falo kakele na nzili itubakana ya Yehova. Olu lalo keti lukelwo lwapwile lwa kulibanga kuli bangamba ba Njambi kukala mu bushonde mu lifuti lya Ingito. Hamo Mosesa wasinganyekesesele omwo Njambi wanyungililile Abilahama, Yosefa na Mosesa ha bisimbu bya kunima mukwayulile Bafalo bakwabo. (Kus 12:17-19; 41:14, 39-41; Kut 1:22–2:10) Mosesa wakulahelele Yehova “uje kutwasa kumona,” ngeci wasele kuya kuli Falo na kukamuleka byoshe byamushikile Yehova.
(Kutuuka 4:14, 15) Co ha cuma eci Shukulu Kalunga walubalele na Mosesa wendekele ngwendi, “Bati ndolome yobe Alone, Kalebi? Njazibuka ngeci ikeye asa kwendeka mwamubwa. Ololo ali mu ngila na kukushesha, co omwo akakumona akabwahelela mu mbunge yendi. 15 Ukendeka nendi na kumuleka ebi byanapande kwendeka. Co njikamikwasa mu bubali bweni ha kwendeka, njikamileka mu bubali bweni bimukalinga.
Yehova Akamono Bati Banu Baje Babyana Bipangi?
Yehova kecelele Mosesa alikele kupanga cije cipangi camwanene. Oloni wangwile Alone amukwase kupanga cije cipangi. (Kut 4:14-17) Ngeci, omwo washangumukile cije cipangi Yehova wakele nendi na kumukwasa acipange mwamubwa. Ano matangwa, Yehova nasa kupangesa babushoko bwetu ku sipilitu batukwase kupanga bipangi byanatwana. Mbimbiliya inatukulahesa ngwayo, Yehova atukwasa tupange cipangi canatwana.—2 Ko 3:5.
Kutondesesa Bisimpi bya Seho
(Kutuuka 4:24-26) Omwo bakele mu cilombo ha ngila ya kuya ku Ingito, co Shukulu Kalunga waliwanene na Mosesa, washakele kumutsiya. 25 Asinoni munakazi wendi Zipola wanonele limanya lya kubambuka, watuhwile munendi wa munalume, co wambatele cije cikonde wacakele ku mendi a Mosesa ngwendi, “Mwa busunga, yobe unapu munalume wange wa maninga.” 26 Zipola wendekele ngacije kuli Mosesa omwo ha kutuhuka. Ngeci bene, Shukulu Kalunga wamenene mwonyo wa Mosesa.
w04 3/15 28 ¶4
Bihula bya Baka-Kutanda
Zipola mwendekele ngwendi “mwa busunga, yobe unapu munalume wange wa maninga.” Wendekele majwi aje kubakele na kupangesa manene banu. Majwi endekele Zipola amwesele ngwawo Zipola wononokele byashikile Yehova mwafwa watabele kulinga byuma byalikumiiye Yehova na banu bendi. Mu cikumiiyo ca Lishiko calingile Yehova na Baisalele, Yehova wapwile ngwe munalume wabo, co Baisalele bapwile ngwe munakazi wendi. (Nje 31:32) Ngeci, Zipola mwatumbwile Yehova (kwitila muli kangelo uje wamwimaneneneko) ngwendi “munalume wange wa maninga,” wamwesele ngwendi wononokele byashikile Yehova. Kwapwile lika ngwe ikeye wemaneneneko munakazi muje mu cikumiiyo ca kutuhuka, co Yehova wemanenene munalume. Njambi katsiile muna Zipola, mwafwa Zipola wononokele mashiko a Njambi.
(Kutuuka 5:2) Oloni mwene wabakumbulwile ngwendi, “Shukulu Kalunga ikeye iyajo owo njimutolilile, ngeci njitabe Baisalele kuya? Yange kunjimuzibuka owo Shukulu Kalunga, co kunjitaba ngeci Baisalele baye.”
it-2 12 ¶5
Yehova
Lijwi lya kuzibuka kulilumbununa kulizilila na munu nambe kuzibuka mwamubwa munu nambe cuma. Nabale wazibukile Ndabiti, oloni wehwile ngwendi “Ndabiti ikeye iyajo?” Kwapwile lika ngwe wendekele ngwendi, “Kesi na seho.” (1 Sa 25:9-11; esekeseni 2 Sa 8:13) Falo nendi wendekele kuli Mosesa ngwendi: ‘Yehova ikeye iyajo owo njimutolilile, ngeci njitabe Baisalele kuya? Yange kunjimuzibuka owo Yehova, co kunjitaba ngeci Baisalele baye.’ (Kut 5:1, 2) Falo wamwesele ngwe kazibukile ngwendi Yehova ikeye Njambi wa busunga. Co wamwesele lalo ngwe Yehova kakele na nzili ya kuleka mwene wa Ingito bya kulinga nambe kukala na nzili ya kulinga byendekele Mosesa na Alone. Oloni Falo na baka-Ingito hamo lika na Baisalele betele ha kuzibuka Njambi mwamubwa. Yehova washulisilile byuma byoshe byalekele Mosesa ha kulibanga. Wapatwile Baisalele, wabanene Lifuti lya Cikulaheso, co lalo washulisilile cukumiiyo calikumiiye na bakukulwila babo. Njambi wendekele ngwendi, “Mukazibuka ngeci yange njapwa Kalunga, Njambi yeni.” Co awa majwi endekele alishulisilile.—Kut 6:4-8.
Kutanda Mbimbiliya
(Kutuuka 4:1-17) Asinoni Mosesa wakumbulwile Shukulu Kalunga ngwendi, “Kenga, Baisalele kubakanjikulahela nambe kutolilila ku lijwi lyange omwo bakendeka ngwabo, ‘Shukulu Kalunga kalisholwele kuli yobe.’” 2 Ngeci bene, Shukulu Kalunga wamwihwile ngwendi, “Bikajo obyo unakwata mu liboko lyobe?” Co wamukumbulwile ngwendi, “Njinakwata mulamu.” 3 Shukulu Kalunga wendekele ngwendi, “Umbile hasi.” Omwo Mosesa waumbilile hasi, co mulamu wemukile linyoka, co watewele. 4 Asinoni Shukulu Kalunga wendekele kuli Mosesa ngwendi, “Olola liboko lyobe umukwate ku mukila.” Ngeci bene, Mosesa wolwele liboko lyendi wamukwatele, co walimukile mulamu lalo. 5 Shukulu Kalunga wendekele ngwendi, “Ya ukalinge ngacije cikapwe bukaleho kuli Baisalele ngeci Shukulu Kalunga, Njambi ya bakukulwila babo, ikeye Njambi ya Abilahama na Isake na Yakomba, nalisholwele kuli yobe.” 6 Shukulu Kalunga wendekele kuli Mosesa lalo ngwendi, “Aka liboko lyobe mukati ka cikobeyo ha nulo yobe.” Co Mosesa wakele liboko mukati ka cikobeyo ha nulo yendi, co omwo walitundisilemo, kengeni lyabengele na mushongo wa mbumba. 7 Asinoni Shukulu Kalunga wendekele kuli ikeye ngwendi, “Ilwisila lalo liboko lyobe mukati ka cikobeyo ha nulo yobe.” Co Mosesa welwisilile lalo liboko lyendi mukati ka cikobeyo ha nulo yendi, co omwo walitundisilemo, kengeni lyapwile lyalibwa ngwe muje muwapwile mubila wendi laja. 8 Shukulu Kalunga wendekele ngwendi, “Nga kubakakukulahela nameme kuzibisisa ha cikomokeso eci ca kulibanga, co ha eci ca mu cibali bakazibisisa. 9 Oloni nga kubakakulahela ha bikomokeso ebi bibali, nambe kutolilila ebi ukendeka, co ukakupula mema mu Ndonga ya Nailo na kuwetila ha nunda. Co mema aje ukakupula mu Ndonga ya Nailo akemuka maninga.” 10 Oloni Mosesa wendekele ngwendi, “Embwe Shukulu Kalunga, kesi munjitume yange, omwo kunjizibukamo kwendeka mwamubwa, nambe ha matangwa a kunima, nameme tunde haje washangumukile kwendeka nange. Njapwa muka-cikukuma.” 11 Co Shukulu Kalunga wendekele kuli ikeye ngwendi, “Iyajo watangele kanwa ka munu? Iyajo wamupwisa kasinda-matwi nameme kabebebe? Iyajo akamumwesa nameme kumupwisa kapuputwa? Kuma kesi yange Kalunga njikalingimo ndi? 12 Ngeci bene, ololo, ya. Njikakukwasa ha kwendeka, co njikakuleka bije biukendeka.” 13 Oloni Mosesa wakumbulwile ngwendi, “Embwe Shukulu Kalunga, njalombo mutumeko weka.” 14 Co ha cuma eci Shukulu Kalunga walubalele na Mosesa wendekele ngwendi, “Bati ndolome yobe Alone, Kalebi? Njazibuka ngeci ikeye asa kwendeka mwamubwa. Ololo ali mu ngila na kukushesha, co omwo akakumona akabwahelela mu mbunge yendi. 15 Ukendeka nendi na kumuleka ebi byanapande kwendeka. Co njikamikwasa mu bubali bweni ha kwendeka, njikamileka mu bubali bweni bimukalinga. 16 Ikeye akapwa muka-kukwendekelako kuli banu. Co yobe ukapwa ngwe Njambi kuli ikeye ha kumuleka byakendeka. 17 Oloni ambata ou mulamu mu liboko lyobe, ngeci ukalinge nawo bikomokeso.”