Diosë xyëë mä Escrituras Griegas Cristianas

Pënaty nyiˈëxpëjkëdëbë Biiblyë, kyupëjktëp ko Diosë xyëë ja myiny naa 7,000 okën mä Escrituras Hebreas o Antiguo Testamento ko tim jawyiin yajjääy mëdë tyäˈädë símbolo יהוה. Per may jyënäˈändë ko kyaj myinyë Diosë xyëë mä Escrituras Griegas Cristianas o Nuevo Testamento ko tim jawyiin yajjääy. Pääty mayë Biiblyë kyaj tmëminyë Diosë xëë Jyobaa mä Nuevo Testamento. Ko jap tmaytyaˈaky tuˈugë tekstë diˈib mä Antiguo Testamento mä myinyë tyäˈädë símbolo יהוה, may ja jeˈeyë të tkäjpxnaxtë Wintsën.

Per mä Traducción del Nuevo Mundo mä Escrituras Griegas Cristianas ja myinyë Diosë xyëë, Jehová 237 ok. Min nˈokˈijxëm majtsk pëky tiko të ttundë. Tuk pëky, yëˈko ja nekyxyaatsy diˈib tyam jaˈäjtp kyaj yëˈëjëty diˈib tim jawyiin yajjääy grieegë. Milˈamë kopyë, ja ojts yajjäˈäy ko nety të nyaxy naa majtsk mëgoˈpx jëmëjt mä yajjääy ja tim jawyiimbë. Ets ja tuk pëky, pënaty jyaaynyäjxtë tyäˈädë kopyë, yajtëgäjtstë tyäˈädë símbolo יהוה mëdë Kýrios diˈib nikajp “Wintsën”, o yëˈë nyijääytyuttë diˈibë nety të tyëgatsy.

Komitee diˈib kyäjpxnäjxtëbë Biiblyë Traducción del Nuevo Mundo ojts tˈixtë ko tyäˈädë símbolo יהוה, Diosë xyëë, miimp mä ja nekyxyaatsy diˈib tim jawyiin yajjääy grieegë. Min nˈokˈijxëm tuk pëky majtsk pëky diˈib yajtëyˈäjtëndëjkëp.

• Ja tiempë mä Jesus jyukyˈajty mët ja yˈapostëlëty, ja nekyxyaatsy diˈib mä Escrituras Hebreas, myëmiimbyë netyë tyäˈädë símbolo יהוה mäjaty myiny ko yajjääy tim jawyiin. Nipën mä tadë tiempë kyajënany ko kyaj tyëyˈäjtënëty, ets niˈigyë të tyëyˈäjtëndëkë ko jam Qumrán yajpatyë nekyxyaatsy diˈib mä Escrituras Hebreas diˈib yajjääy mä primer siiglë.

• Ja tiempë mä Jesus jyukyˈajty mët ja yˈapostëlëty, të nety yajkäjpxnaxyë Escrituras Hebreas mä ayuk grieegë ets nan myëmiimbyë netyë tyäˈädë símbolo יהוה. Pënaty yˈëxpëjkpëtsëëmdëbë Biiblyë, kanäk siiglë wyinmääytyë ko tyäˈädë símbolo kyaj myiny mä Septuaginta o Antiguo Testamento diˈib yajkäjpxnäjx grieegë. Per naa jaa 1950, ojts yajpääty kanäk pedasë neky diˈib mä Septuaginta mä myinyë Diosë xyëë ebreo. Ta nyigëxëˈky ko ja tiempë mä Jesus jyukyˈajty, tamˈäjtpë netyë nekyxyaatsy diˈib yajkäjpxnäjx grieegë mä myinyë Diosë xyëë. Per mä siiglë 4 ko yajnijjääytyutyë Septuaginta extëmë Códice Vaticano o Códice Sinaítico, kyaj nyekyyajkujäˈäyë Diosë xyëë desde Génesis axtë Malaquías (mäjaty myiny ko ogäˈän yajnijääytyuty). Pääty, nuˈun yajnijääytyuty mä tadë tiempë kyaj nyekyyajkujäˈäyë Diosë xyëë ets kyaj nyekymyiny mä Nuevo Testamento o mä Escrituras Griegas.

  Ko Jesus tmënuˈkxtakyë Tyeety, ta tˈanmääy: “Tëjëtsë mxëë nduknijawë naxwinyëdë jäˈäy diˈibëts të xymyoˈoy yä naxwiiny”

• Mä Escrituras Griegas Cristianas nyigajpxypy ko Jesus janääm jatsojkë Diosë xyëë ojts dyajtuunë ets tyuknijäˈäwë jäˈäy. Ko tmënuˈkxtakyë Tyeety, ta tˈanmääy: “Tëjëtsë mxëë nduknijawë naxwinyëdë jäˈäy diˈibëts të xymyoˈoy yä naxwiiny”. Ets ta yˈakjënany: “Tëjëts yëˈëjëty nduknijawëdë mxëë ets nduknijawëyandëbëts” (Juan 17:6, 11, 12, 26).

• Kyaj mbäät ajotkumonë Diosë xyëë jyëgeˈeky mä Escrituras Griegas Cristianas, pes yëˈë mëët kyaˈpxyë Escrituras Hebreas ets ak yëˈë Dios yajjääyë. Ko ojts kyujkwaˈkxyë primer siiglë, ta Santiago tˈanmääy ja mëjjäˈäytyëjkëty diˈib Jerusalén: “Symeón të yajxon tnimaytyaˈaky wiˈixë Dios tim jawyiin tniˈˈijxkëdakyë nax käjpn parë jap dyajpëtsëmäˈäny tuˈugë käjpn diˈibë mmënëjkxëdëp ja xyëë” (Hechos 15:14). Koxyëp mä primer siiglë kyaj pën tnijäˈäwë Diosë xyëë o kyaj pën dyajtuuny, kyajxyëbë Santiago duˈun jyënany.

• Mä Escrituras Griegas Cristianas kon jap myinyë Diosë xyëë. Mä mayë Biiblyë miimbë Diosë xyëë mä Revelación o Apocalipsis 19:1, 3, 4, 6, mä jyënaˈany aleluya. Tyäˈädë ayuk jam tsyoony mä ayuk ebreo ets ja nyikejy “mëjkumaytyë Jah”. “Jah”, yëˈë duˈun kon yajjääyë Diosë xyëë Jyobaa. Mä Escrituras Griegas Cristianas miimp kanäägë jäˈäy xyëë diˈib tsoˈomp mä Diosë xyëë. Ets mä kanäägë Biiblyë tnimaytyaˈaky ko tadë xëë Jesus nyikejy, “Jyobaa Yëˈë Nitsokën”.

• Taaˈäjtpë liibrë diˈib tëëyëp jyaaytyë judiyëtëjk, diˈib yajnigëxëˈkypy ko ja judiyëtëjk diˈib pyanëjkxtë Kristë, yajtuundë Diosë xyëë ko tjääytyë Escrituras Griegas. Naa ja mä jëmëjt 300, yajjääy tuˈugë liibrë diˈib xyëˈäjtypy Tosefta, diˈib myëmiimpy kanäägë anaˈamën. Jap ja judiyëtëjk ojts yajtukˈanaˈamdë wiˈix ttundët ja liibrë diˈib jyaaytyë pënaty pyanëjkxtë Kristë ko ja tëjk jyënmatsët sääbëdë xëë, jyënaˈany: “Yëˈë [Evangelios] etsë lyiibrë sektaaryëty [waˈan yëˈëjëty ja judiyëtëjk diˈib pyanëjkxtë Kristë] mnaˈixtëp waˈan ttooytyaˈay mä të jyënmatsy ets nanduˈun mä japë Diosë xyëë myiny”. Nanduˈun jap yajkujäˈäyë ko ja yaˈëxpëjkpë Iosí ja Galileo, ojts tnigajpxy wiˈix ja liibrë yajtunët ko ja tëjk jyënmatsët sëmäänoty: “Yajtukaˈptuˈudëbë Diosë xyëë ets yajnitäjët ets tyooytyaˈayët diˈib të wyeˈemy”.

• Nääk diˈib yˈëxpëjkpëtsëëmdëbë Biiblyë jyënäˈändë ko waˈanë Diosë xyëë ojts myiny mä Escrituras Griegas Cristianas ko tmaytyaˈaky diˈib miimp mä Escrituras Hebreas. Ko mä tuˈugë diksionaaryë yaˈëxtäˈäyë tyäˈädë ayuk “El Tetragrámaton en el Nuevo Testamento”, duˈun tnimaytyaˈaky: “Ko tim jawyiin yajjääynyajxyë Nuevo Testamento, ojts yajkujayë ja Tetragrámaton, Diosë Xyëë, Yahweh, ko tmaytyaˈagyë tekstë diˈib mä Antiguo Testamento, per tap mä yajkujäˈäyë ets tap mä kyaj” (The Anchor Bible Dictionary). Ets tuˈugë ëxpëkyjyaˈay George Howard jyënaˈany: “Ja Tetragrámaton duˈunyëm yajjääynyajxy ko yajkäjpxnäjxyë Biiblyë mä ayuk grieegë [ja Septuaginta], diˈib yajtuundë pënaty pyanëjkxtë Kristë mä primer siiglë, pääty mbäät njënäˈänëm ko pënaty jyaaytyë Nuevo Testamento ojts tjääynyaxtë ja Tetragrámaton ko tkujäˈäyëdë tekstë diˈib miimp mä Antiguo Testamento”.

• Kanäägë wijyjyaˈay diˈib të tkäjpxnaxtë Biiblyë të dyajtundë Diosë xyëë ko të tkäjpxnaxtë Escrituras Griegas Cristianas. Min nˈokˈijxëm pënaty kyäjpxnäjxtë Biiblyë mä kyapëtsëmynyëmë Traducción del Nuevo Mundo. Extëm mä ayuk alemán, Dominikus von Brentano (Die heilige Schrift des neuen Testaments, 1791); francés, André Chouraqui (Bible de Chouraqui, 1985); inglés, Benjamin Wilson (The Emphatic Diaglott, 1864), portugués, Manuel Fernandes de Santanna (O Evangelho Segundo S. Mattheus, 1909). Amxan, Pablo Besson ojts dyajtunyë tyäˈädë xëë Jehová mä Lucas 2:15 ets mä Judas 14 (El Nuevo Testamento, 1919). Ets ja tpëjtaky naa 100 notë parë ojts tnigajpxy naa mäjaty myinyë Diosë xyëë ko tim jawyiin yajjääy. Nan jaˈäjtp tëdujkë Biiblyë diˈib ok yajkäjpxnäjx mä Escrituras Griegas Cristianas, mä wiˈixëmë Diosë xyëë ojts yajkäjpxnaxy extëm, Yahvé, Yahweh ets YHWH. Extëmë Evangelio: mensaje de felicidad (1969) etsë Los Hechos, las Cartas y el Apocalipsis (1973), tyäˈädë yëˈë kyäjpxnäjxë Hermenegildo Zanuso, etsë Biblia Peshitta en Español (2006), diˈib yajpëtsëëmë Instituto Cultural Álef y Tau.

  

• Të yajkäjpxnaxyë Biiblyë, naxy 100 ayuk diˈib myëmiimbyë Diosë xyëë mä Escrituras Griegas Cristianas. Extëm mä mayë ayuk diˈib África, América, Asia, Europa ets mä islas del Pacífico yajtuundë Diosë xyëë (ixë listë diˈib mä pajina 12 ets 13). Pënaty kyäjpxnäjxtë Escrituras Griegas Cristianas mä tyäˈädë ayuk, ojts tkujayëdë Diosë xyëë, yëˈko nanduˈun tjaygyujkëdë extëm yä të yajnimaytyaˈaky. ¿Mä diˈibë ayuk të yajkujayë Diosë xyëë? Extëm mä Biiblyë diˈib rotumano ja pyëtsëëmy 1999, ets japë Diosë xyëë myiny Jihova 51 ok, mä 48 bersikulo. Ets mä ayuk Indonesia diˈib nanduˈun yajtijp batako toba, ja pyëtsëëmy 1989 ets japë Diosë xyëë myiny Jahowa 110 ok.

  

Yajxon nˈijxëm tiko mbäät yajkujayë Diosë xyëë, Jyobaa, mä Escrituras Griegas Cristianas. Ets duˈun të ttundë pënaty të tkäjpxnaxtë Traducción del Nuevo Mundo. Niˈamukë wyintsëˈkëdëbë Diosë xyëë ets tsëˈkëdëp tjoˈotstët oytyim tiijëty diˈib miimp extëm meerë yajjääy (Revelación 22:18, 19).