KAPITULO 1
¿Pënën Dios?
1, 2. ¿Tijatyëdaa nnayajtëˈëwëm?
ËNÄˈKUˈUNK tiiyëm yajtëëwdëp. Ets ko yaˈˈatsoowëmbity, ta net jyënäˈändë “¿Tiko?”. Ets oy jatëgok jyayajtukmëtmaytyaˈaky, duˈunyëm dyajtëwdë “¿Per tiko?”.
2 Niˈamukë tijaty nnayajtëˈëwëm oy nmutskˈäjtëm o të nmëjjäˈäyënë. Waˈan nnayajtëˈëwëm extëm ti nˈokjëˈxëm, diˈibë wit nˈoktuktëjkëm o tijaty nˈokjuˈuy nˈokkëbajtëm. O näˈäty mbäät nnayajtëˈëwëm tiko të nmiˈinëm jukyˈäjtpë ets tidaa miin këdakp. Per ko kyaj nnijäˈäwëm wiˈix yaˈˈatsoowëmbity, ta kyaj nˈokˈyajtëˈëwënë.
3. ¿Tiko mayë jäˈäy kyaj tnekypyayoˈoytyë wiˈix yaˈˈatsoowëmbity tijaty nayajtëëwëdëp?
3 ¿Mbäädëdaa Biiblyë tˈatsoowëmbity tijatyë jäˈäy nayajtëëwëdëp? Mayë jäˈäy wyinmaytyë ko mbäät, per ko jantsy tsipë Biiblyë yajjaygyukë, ets wyinmaytyë ko yëˈëyë mbäät tˈatsoowëmbittë maˈestrëtëjk, pastoor o teety. Ets ta näägë jäˈäy diˈib kyaj tijaty tnekyyajtëwdë mët ko nyaxët tsuu lokë. ¿Wiˈix mijts mˈokwinmay?
4, 5. 1) ¿Tijaty mijts mnayajtëëwëp? 2) ¿Tiko mbäät xypyayoˈoyˈadëˈëtsy wiˈix yaˈˈatsoowëmbity?
4 Waˈan mnayajtëyëty extëm: “¿Tiko jyaˈˈatyë amay jotmay? ¿Tiko niˈigyë myëjwindëkë yuu päˈäm? ¿Wiˈix njäjtëm ko nˈoˈkëm?”. Jesukristë diˈib jantsy oyë jäˈäy yaˈëxpëjk, jyënany: “Amdowdë, es mˈaxäjëdëp; ëxtäˈäytyë, es mbäättëp; koxtë jënˈää tëjkˈää, es mˈawatsxëdëp” (Matewʉ 7:7). Pääty payoˈoyˈadëˈëts axtë ko xynyijawët wiˈix yaˈˈatsoowëmbity extëm tyëyˈäjtënëty.
5 Pën mˈëxtääyˈadëtsypy, ta xynyijawët wiˈix yaˈˈatsoowëmbity mä Biiblyë (Proverbios 2:1-5). Ets xyˈixäˈäny ko kyaj tsyipëty njaygyujkëm. Mbudëkëyanëp parë tyam mˈitët jotkujk, ets nan mbäät xyˈawixy xyjëjpˈixy ja kunuˈkxënë diˈib miin këdakp. Min nˈokˈijxëm tuk pëky diˈib mayë jäˈäy jotmaytyuunëdëp.
¿XYMYËMÄˈÄY XYMYËDAJËMË DIOS O XYˈAXËKTUˈUNËM?
6. ¿Tiko mayë jäˈäy wyinmaytyë ko Dios kyaj xymyëmäˈäy xymyëdäjëm?
6 Mayë jäˈäy wyinmaytyë ko Dios kyaj xymyëmäˈäy xymyëdäjëm. Ets jyënäˈändë: “Koxyëp xyˈokmëmäˈäy xyˈokmëdäjëm, kyajxyëp tyam duˈun njukyˈäjtëm”. Oymyääjëtyë jäˈäy tsyiptundë, nyayˈaxëkˈixëdë, jyaˈˈatyë ayoobë jäˈäy, päˈäm, ayoˈon etsë oˈkën. Päätyë net nääk nyayajtëwëdë: “Pënë Dios xymyëmäˈäy xymyëdäjëm, ¿tiko tkayajëjptëgoy tukëˈëyë tyäˈädë ayoˈon?”.
7. 1) ¿Tiko mayë jäˈäy wyinmaytyë ko Dios yëˈë xyˈaxëktuˈunëm? 2) ¿Tiko mbäät nˈijtëm seguurë ko Dios kyaj yëˈë xyˈaxëktuˈunëm?
7 Ko tyuny jyatyëtyë ayoˈon, ta diˈib nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk jyënäˈändë ko Dios duˈun të dyajkutuky. Päätyë netë jäˈäy wyinmaytyë ko Dios axëkjäˈäy ets ko yëˈë pyoky ko axëëk njäjtëm. Perë Dios ninäˈä xykyaˈˈaxëktuˈunëm. Pesë Biiblyë jyënaˈany: “Yëˈë kaˈap tˈoyjyawë ko yë naaxwiinyëtë jaˈay yˈëyoy jyotëgoy ets kaˈap jëtuˈun jyawinmay tyajˈëyowaˈany yë naaxwiinyëtë jaˈay” (Lamentaciones 3:33, TY). Dios nyasˈijxëp parë axëëk njäjt ngëbajtëm, per kyaj yëˈë duˈun xytyuˈunëm (käjpxë Job 34:10-12). Parë njaygyujkëm, min nˈokpëjtakëm tuˈugë ijxpajtën.
8, 9. ¿Diˈibë ijxpajtënë xytyukˈijxëm ko kyaj yˈoyëtyë Dios nduknitijëm ko yëˈë xyˈaxëktuˈunëm?
8 Nˈokpëjtakëm tuˈugë ijxpajtën: Tuˈugë uˈunkteety mëkë yˈuˈunk ttsoky ets ttukniˈˈixë parë oy tijaty ttunët. Per ko ja yˈuˈunk yaˈkˈabajnë, ta kyaj nyekymyëmëdoyëty ets tsyoˈonë mä tyëjk. Jamë net muum axëëk yˈadëˈëtsy ets nyayajtëkëty amayoty jotmayoty. ¿Mjënäˈänëp ko yëˈë ja uˈunkteetyë pyoky ko ja yˈuˈunk të nyayajtëkëty jotmayoty mët ko të tnaˈixy tsyoonët? Kyaj (Lukʉs 15:11-13). Nan kyaj mbäät nbokyˈijxëmë Dios ko nbatëmë amay jotmay. Duˈun extëm ja uˈunkteety, Dios nyasˈijxëp etsë naxwinyëdë jäˈäy kyujuundäˈäktët ets ttundët diˈib axëëk. Pääty ko axëëk njäjt ngëbajtëm, oy ko njamyajtsëm ko Dios kyaj yëˈë axëëk xytyuˈunëm.
9 Tam tiko Dios tnasˈixë ets axëëk njäjt ngëbajtëm. Mä kapitulo 11 jap niˈigyë yajnimaytyäˈägäˈäny. Per mbäät nˈijtëm seguurë ko Dios xytsyojkëm ets ko kyaj yëˈë xyˈamaymyoˈoy xyjyotmaymyoˈoyëm. Nan yëˈëyë diˈib myëdäjtypyë madakënë parë dyaˈoyëdë amay jotmay (Isaías 33:2).
10. ¿Tiko mbäät nˈijtëm seguurë ko Dios mbäät dyaˈoˈoyëtyaˈay tijatyë axëkjäˈäytyëjk të dyajwindëgoy?
10 Biiblyë jyënaˈany ko Dios “wäˈäts” yëˈë (Isaías 6:3). Tukëˈëyë diˈib tyuumpy ak oy ets ak wäˈäts. Pääty mbäät ndukjotkujkˈäjtëm. Perë naxwinyëdë jäˈäy kyaj dyuˈunëty, niˈamukë nduundëgoˈoy ngäjpxtëgoˈoyëm. Axtë ko tuˈugë gobiernë tjatunäˈäny diˈibë oy, kyaj tmëdatyë madakën parë dyaˈoˈoyëtyaˈayët tijatyë axëkjäˈäy tyuundëp. Pääty yëˈëyë tukpäjkë Dios diˈib mbäät dyaˈoyë. Ijtëm seguurë ko mbäät dyaˈoˈoyëtyaˈay tijatyë axëkjäˈäy të dyajwindëgoytyë. Dios yajjëjptëgoyaambyë axëkˈäjtën winë xëëw (käjpxë Salmo 37:9-11).
¿WIˈIXË DIOS NYAYJYAWËTY KO XYˈIJXˈAYOˈOWËM?
11. ¿Wiˈixë Dios nyayjyawëty ko xyˈijxˈayoˈowëm?
11 ¿Wiˈixë Dios nyayjyawëty ko tˈixy tijaty tuun jäjtëp naxwiiny ets ko nbatëmë amay jotmay? Biiblyë jyënaˈany ko Dios tyuumpy ja tëyˈäjtën (Salmo 37:28). Dios pyëjkypyë kuentë tijaty tuun jäjtëp, ko tijaty tëyˈäjtën myëët kyayajtuny ets ko jäˈäy axëëk yˈadëˈëtstë. Myëkjäˈäwëp ko xyˈijxˈayoˈowëm, pesë Biiblyë jyënaˈany ko “mëjwiin kajaa tjäˈäwë jäj jëmuˈumën mä kyorasoon” ko ja naxwinyëdë tyuktujky mëdë axëkˈäjtën (Génesis 6:5, 6). Etsë Dios kyaj tyëgatsy (Malaquías 3:6). Biiblyë jyënaˈany ko Dios xymyëmäˈäy xymyëdäjëm (käjpxë 1 Peedrʉ 5:7).
Biiblyë jyënaˈany ko Jyobaa yëˈë diˈib tukëˈëyë të dyajkojtäˈäy.
12, 13. 1) ¿Tiko nmëdäjtëmë tsojkën? 2) ¿Wiˈix nnayjyäˈäwëm ko nˈijxëmë ayoˈon yä naxwiiny? 3) ¿Tiko mbäät nˈijtëm seguurë ko Dios yajjëgaˈagaambyë ayoˈon?
12 Biiblyë jyënaˈany ko Dios ojts xyyajkojëm extëm yëˈë yˈixëty (Génesis 1:26). Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko ojts xyyajkojëm extëm jyaˈayˈaty. Extëm nˈokpëjtakëm, Biiblyë jyënaˈany ko “Dios yëˈë dëˈën ja tsojkën” (1 Fwank 4:8). Tijaty tyuumpy, yëˈë mët ko xytsyojkëm ets pääty ëtsäjtëm nanduˈun nmëdäjtëmë tsojkën. Ets pën axëëk nnayjyäˈäwëm ko jäˈäy nˈijxˈayoˈowëm, pes mas niˈigyë Dios axëëk nyayjyawëty.
13 Nˈokpëjtakëm tuˈugë ijxpajtën, koxyëp mijts xyˈokmëdatyë mëjääw parë xyajjëgaˈagëdë ayoˈon jotmay, ¿myajjëgekypyxyëp? Duˈun mët ko mtsojkypyë jäˈäy. Pes nanduˈunë Dios, yajjëgaˈagaambyë ayoˈon jotmay mët ko xytsyojkëm ets myëdäjtypyë mëjääw parë duˈun ttunët. Mbäät mˈity seguurë ko yaˈˈadëwaampy tukëˈëyë tijaty nyigajpxy mä tyäˈädë liibrë tsyondaˈaky. Per tsojkëp nˈixyˈäjtëm yajxonë Dios parë nmëbëjkëm tijaty wyandakypy.
DIOS TSYOJKYPY ETS MIJTS XYˈIXYˈATËT
Ko tuˈugë jäˈäy xyˈixyˈatäˈäny, jawyiin xyˈanëëmë ti mxëwˈaty. Dios xyˈanmäˈäyëm mä Biiblyë ti txëwˈaty.
14. ¿Ti Dios txëwˈaty, ets wiˈix nnijäˈäwëm ko tsyojkypy ndukmëgäjpxëmë xyëëw?
14 ¿Ti diˈib tim jawyiin mduumpy ko pën xyˈixyˈatäˈäny? Yëˈë mdukˈawäˈänëp ti mxëwˈaty. Etsë Dios, ¿tidaa txëwˈaty? Mayë relijyonk tyukniˈˈixëdë ko txëwˈaty Dios o Wintsën, perë tyäˈädë kyaj yëˈëjëty tuˈugë xëëw, duˈun extëm ko njënäˈänëm presidentë o doktoor. Dios xyˈanmäˈäyëm ko txëwˈaty Jyobaa. Salmo 83:18 jyënaˈany: “Waˈanë jäˈäy tnijawëdë ko mijts mxëwˈaty Jyobaa, ko mijts jeˈeyë naytyuˈuk diˈib mˈijtp jantsy Këjxm abëtsemy nyaxwinyëdë”. Pënaty jyaaytyë Biiblyë, ja ojts tkujayëdë naxy jëxtujk milˈokë Diosë xyëëw. Jyobaa tsyojkypy ets nnijäˈäwëmë xyëëw ets ndukmëgäjpxëm. Të xytyuknijäˈäwëm parë mëët nnaymyaˈayëm.
15. ¿Wiˈix nyikejˈyë Jyobaa xyëëw?
15 Jyobaa xyëëw mëjwiin kajaa nyikejy. Yëˈë yˈandijpy ko Dios mbäät tkuytyuny tukëˈëyë tijaty të twandaˈaky ets tijaty tyuknibëjtakëp. Nipën mbäät kyayajtuˈuˈadukyëty. Yëˈëyë Jyobaa nitëjkëbë tyäˈädë xëëw.a
16, 17. 1) ¿Tiko Jyobaa yajtijy “diˈibë tëgekyë mëkˈäjtën myëdäjtypy”? 2) ¿Rey diˈib “winë xëë winë tiempë”? 3) ¿Ets diˈib winë të dyajkojtäˈäy?
16 Mä Salmo 83:18, duˈun tnimaytyaˈagyë Jyobaa: “Mijts jeˈeyë naytyuˈuk diˈib mˈijtp jantsy Këjxm”. Mä Diˈibʉ Jatanʉp 15:3 o Apocalipsis nanduˈun jyënaˈany: “Wintsën Dios diˈibë tëgekyë mëkˈäjtën myëdäjtypy, jyantsy myëjjëty es jyantsy oy jyantsy tsyujëty diˈibë mdiimpy. Mij myajkutujkp mëdë tëyˈäjtën”. ¿Tiko yajtijy “diˈibë tëgekyë mëkˈäjtën myëdäjtypy”? Yëˈko nipën duˈun tkamëdatyë mëjääw extëmë Jyobaa. Etsë 1 Timotee 1:17 jyënaˈany ko Jyobaa yëˈë “Rey winë xëë winë tiempë”. Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko Jyobaa tamyëm jyukyˈaty. Salmo 90:2 nanduˈun jyënaˈany ko Dios winë xëëw winë tiempë jyukyˈatäˈäny. ¿Këdii xyyajmonyˈijx xyyajmonyjyäˈäwëm?
17 Jyobaa nan yëˈë diˈib winë të dyajkojtäˈäy. Mä Diˈibʉ Jatanʉp 4:11 jyënaˈany: “Nintsënˈäjtëm Dios, mijtsë dëˈën mbatëp es xyˈaxäjët ja mëjˈäjtën, wintsëˈkën esë mëkˈäjtën, mët ko mijtsë dëˈën të xyajkojtäˈäy tëgekyë diˈibë ijtp, es mgëˈëmtsojkëngyëjxm mij xyaˈity es xyajkojy”. Duˈunë duˈun, Jyobaa yëˈë winë yajkojtääy, yëˈë yajkojë anklëstëjk, mëtsäˈä, ääytsyäˈäm ujtstsäˈäm, mejny ets tukëˈëyë diˈib jap jukyˈäjtp.
¿MBÄÄT MIJTS MNAYMYAYËTY MËDË JYOBAA?
18. 1) ¿Tiko näägë jäˈäy wyinmaytyë ko tsip mëdë Dios nyaymyayëdët? 2) Per ¿wiˈixë Biiblyë jyënaˈany?
18 Ko näägë jäˈäy tnijawëdë wiˈixë Jyobaa myëjjëty, ta tsyëˈëgëdë. Wyinmaytyë ko yëˈë jantsy kumëjääw, jantsy mëj yˈity, jagam yajpääty ets ko kyaj mbäät nmëwingoˈonëm. Per ¿duˈundaa Dios ttsoky ets nwinmäˈäyëm? Kyaj. Jyobaa tsyojkypy ets nmëwingoˈonëm. Biiblyë jyënaˈany ko “kyaj jagam yˈity ja Dios. Taa jaˈa mä ëtsäjtëm niduˈuk niduˈuk” (Apostʉlʉty 17:27). Ko Dios xymyëwingonët, yëˈë wyandakypy ko nanduˈun mëwingonäˈänyëty (Santya̱ˈa̱gʉ 4:8).
19. 1) ¿Ti mbäät xytyuny parë mëdë Dios mnaymyayëdët? 2) Extëmë Jyobaa jyaˈayˈaty, ¿diˈibë mas mdukˈoyˈijxypy?
19 ¿Ti mbäät xytyuny parë mëdë Dios mnaymyayëdët? Jesus jyënany: “Yë juukyˈajtën xëmëkyëjxmëpë ënät yajpaaty ko mijts myajˈixyˈäty, ja tuˈukyëpë Tiosˈatyën mëtëypyë, ets ja Jesukristë mëtiˈipë mijts të xykyexyën” (Juan 17:3, TY). Ko niˈigyë mˈëxpëkët, ta niˈigyë xyˈixyˈatëdë Jyobaa mëdë Jesus, ets nëjkxëp xypyaaty ja jukyˈäjtënë winë xëëbë. Të nnijäˈäwëm ko “Dios yëˈë dëˈën ja tsojkën” (1 Fwank 4:16). Per nan myëdäjtypyë wiinkpë jäˈäyˈäjtën. Biiblyë jyënaˈany ko Jyobaa “paˈëyoop näjtsˈëyoˈowëbën, mëdiˈibë maˈkxtujkpën, ets mëj këjaa tsyoky jyawë, ets ak mëdëy winë ttuny” (Éxodo 34:6, MNM). Nanduˈun jyënaˈany: “Jaˈko mijts, Jyobaa, mˈoyjyaˈay ets mbokymyaˈkxäämp” (Salmo 86:5). Nan maˈkxtujkp ets ninäˈä xykyamastutëm (2 Peedrʉ 3:9; Apocalipsis 15:4, TNM). Ko xyˈëxpëkëdë Biiblyë, ta niˈigyë xynyijawëyaˈany wiˈix jyaˈayˈaty.
20, 21. ¿Wiˈix mbäät mnaymyayëty mëdë Dios ets pën kyaj xyˈixy?
20 ¿Wiˈix mbäät mnaymyayëty mëdë Dios ets pën kyaj xyˈixy? (Fwank 1:18; Juan 4:24, TNM; 1 Timotee 1:17). Ko xyˈëxpëkëdë Biiblyë, ta niˈigyë xynyijawëyaˈany wiˈixë Jyobaa nyayjyawëty ets wiˈix wyinmay (Salmo 27:4; Romanʉs 1:20). Nan niˈigyë xytsyokäˈäny ets xymyëwingonäˈäny.
Tuˈugë uˈunkteety tsyojkypyë yˈuˈunk yˈënäˈk, perë nDeetyˈäjtëm tsäjpotmëdë niˈigyë xytsyojkëm.
21 Mnijawëyaampy nanduˈun ko Jyobaa yëˈë nDeetyˈäjtëm (Matewʉ 6:9). Yëˈë diˈib xyyajjukyˈäjtëm ets xytyukmëtsojkëmë oyˈäjtën extëm tuˈugë uˈunkteety diˈib tyukmëtsojkypyë oyˈäjtënë yˈuˈunk yˈënäˈk (Salmo 36:9). Extëm nˈijxëm, Biiblyë jyënaˈany ko mijts mbäät mëdë Jyobaa mnaymyayëty (Santya̱ˈa̱gʉ 2:23). ¡Okpawinmay! Jyobaa diˈib tukëˈëyë të dyajkojtäˈäy tsyojkypy parë mëët mnaymyayëdët.
22. ¿Ti mbäät xytyuny pën jam pën mˈanëˈëmxëty ets kyaj xynyekyˈëxpëkëdë Biiblyë?
22 Mbäät näägë jäˈäy mˈanëˈëmxëty ets kyaj xynyekyˈëxpëkëdë Biiblyë. Waˈan mët ko tjëjptsëˈëgëdë xyyajtëgatsëdë mrelijyonk. Per këdii xynyaˈixy ets pën mdukmastuˈudëdët. Pesë Jyobaa yëˈë ja mas oybyë mëtnaymyaayëbë diˈib mbäät xymyëdaty.
23, 24. 1) ¿Tiko mbäät xëmë tijaty xyyajtëy? 2) ¿Ti nˈixäˈänëm mä ja tuˈukpë kapitulo?
23 Ko xyˈëxpëkëdë Biiblyë, tap xypyäädäˈäny diˈib kyaj xyjaygyukëyaˈany. Oy ko xyˈamdowëdë naybyudëkë ets xyyajtëwët diˈib kyaj xyjyaygyukë. Jesus jyënany ko tsojkëp nˈijtëm yujy tudaˈaky extëmë ënäˈkuˈunk. Extëm të nˈijxëm, ënäˈkuˈunk xëmë tijaty dyajtëwdë (Matewʉ 18:2-4). Dios tsyojkypy ets mijts xynyijawët wiˈix yaˈˈatsoowëmbity diˈib mnayajtëëwëp. Pääty ëxpëk yajxonë Biiblyë parë mˈitët seguurë ko tëyˈäjtën diˈib mjäjtypy (käjpxë Apostʉlʉty 17:11).
24 Parë Jyobaa yajxon nˈixyˈäjtëm, tsojkëp nˈëxpëjkëmë Biiblyë. Mä ja tuˈukpë kapitulo nnijawëyäˈänëm tiko kyaj jyaˈˈaty nituˈugë liibrë extëmë Biiblyë.