¿Mëduˈunëm yajxon extëm të nyajtuknipëjkëm?

“Miits kyaj mnaynyiwintsënˈatëdë këˈëm.” (1 KOR. 6:19)

¿WIˈIX MˈATSOOJËMBITËT?

¿Tijaty tuunk ijty nyikëjxmˈäjttëp pënaty kudëjkˈäjttëp mä myëdundë?

¿Ti nikëjxmˈäjtëm niˈamukë Dios mëduumbë?

¿Wiˈix mbäät nˈijxëm ja tuunk diˈib të nyajtuknipëjkëm?

1. ¿Ti mayë jäˈäy wyinmääytyëp ko tmëdowdë tyäˈädë ayuk “mëduumbë”?

¿TI MIIMP mä mwinmäˈäny ko xymyëdoyë tyäˈädë ayuk “mëduumbë”? May yëˈë wyinmääytyëp tuˈugë jäˈäy diˈib kyaj mëj yˈity, diˈib kyaj yˈity awäˈätstuuy, diˈib mëk jyantsy tyuny ets kyaj yëˈë ttukˈoyˈaty. Pääty kyaj nëgoo pën ttsojkënyëˈaty etsë wiink jäˈäy tyuumbëˈatëdët.

2, 3. 1) ¿Wiˈix yˈixëty ja tuunk diˈib yˈaxäjëdëp pënaty pyanëjkxtëbë Kristë? 2) ¿Ti yaˈˈatsoojëmbitäämp mä nmëduˈunëm extëmë kujëën kudëjk?

² Jesus ojts jyënaˈany ko ja yˈëxpëjkpëty myëdunäˈändë yujy tudaˈaky, per mä ja tuunk yajtuny, kyaj pën tjawëyaˈany ko yajäämˈijx yajnääxˈijxp ets nan kyaj axëëk yajtunäˈändë. Niˈigyë yajwintsëˈëgëyäˈändë, yajtukjotkujkˈatäˈändë ets yajmëjˈixäˈändë. Ko netyë Jesus wyingoonë yˈoˈkën, ta ojts tnaskäjpxë ko myëdataambyë “tyuumbë diˈibë kuwijy”, diˈib tyuknipëkaampy ja tuunk (Mat. 24:45-47).

³ Mä Lukʉs nanduˈun japë Jesus ojts ttijy “tuumbë” pënaty nëjkxtëp tsäjpotm (käjpxë Lukʉs 12:42-44). Mä tyäˈädë tiempë, mayë Dios mëduumbë kyaj tyëkëdë mä tadë grupë diˈibë Jesus ojts ttijy, tuumbë diˈib kuwijy, per niˈamukë të xytyuknipëjkëmë tuunk, extëm tuˈugë mëduumbë diˈib kujëënˈäjt kudëjkˈäjtp. ¿Tijaty tuunk të xytyuknipëjkëm, ets wiˈix mbäät nˈijxëm? Parë nnijäˈäwëm, min nˈokˈijxëm wiˈix ijtyë jäˈäy myëdundë.

¿WIˈIX IJTYË JÄˈÄY MYËDUNDË?

4, 5. ¿Tijaty tuunk ijty nyikëjxmˈäjttëp pënaty kudëjkˈäjttëp mä myëdundë? Pëjtäˈägë ijxpajtën.

⁴ Tëëyëp, ja mëduumbë diˈib kudëjkˈäjnëp yëˈë ijty ja wyintsën tuknipëjkëbë jyëën tyëjk ets ja nyegosyë. Myëdäjtypy ijty ja kutujkën mä ja jukyˈäjt madakën, meeny sentääbë ets pënaty jam mëduundëp. Tuˈugë ijxpajtën yëˈë Eliezer, diˈibë Abrahán tukëˈamˈäjtë tukëˈëyë diˈib myëdäjtypy, ets waˈan yëˈë tkejxy Mesopotamia parë nëjkx tˈëxtäˈäy diˈib nyëdoˈoxyˈatëbë Isaac (Gén. 13:2; 15:2; 24:2-4).

⁵ José, ja Abrahángë yˈok, kudëjkˈäjt ko myëduuny mä Potifar (Gén. 39:1, 2). Ok, ta José nanduˈun tmëdäjtyë tyuumbë diˈib tyukkuentˈäjt ja jyëën tyëjk, ets yëˈë diˈib tëgok tyuknipëjk parë tˈaxäjët ja nimäjkpë myëgaˈax. Ets nan yëˈë tyukˈanaˈam parë yaˈijxmatsët ja myëguˈuktëjk mët ja kyopë diˈib platë, diˈib yajnäjxtë extëmxyëp tmaˈtstë. Yä nbëjkëmë kuentë ko ja tuumbë yajtukjotkujkˈäjtp ijty (Gén. 43:19-25; 44:1-12).

6. ¿Tijaty tuunk nyikëjxmˈäjttëbë mëjjäˈäytyëjk?

⁶ Ko nyajxy naa 1,800 jëmëjtën, ta apostëlë Pablo tkujäˈäyë ko pënatyë mëbëjkpëtëjk kyuentˈäjttëp, yëˈë “diˈibë të yajtuknipeky ja Diosë tyuunk” (Titʉ 1:7). Të yajtuunkmoˈoytyë parë tkuentˈattët ja “jäˈäyëty diˈibë Dios të [tyu]këdëkëdë”, tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoytyët ja naymyujkën ets dyaktëdë oybyë ijxpajtën mä tukëˈëyë tijaty tyuundëp (1 Peed. 5:1, 2). Wiˈixëm ja tuunk diˈib nyikëjxmˈäjttëbë mëjjäˈäytyëjk. Nimay tyundë mä tuˈugë naymyujkën, ets diˈib tuundëp sirkuitë yëˈë pyudëjkëdëp kanäägë naymyujkën, etsë Komitee diˈib tuump Betel, yëˈë pyudëjkëp tukëˈëyë naymyujkën mä kanäägë paˈis. Per tsojkëp niˈamukë mëjjäˈäytyëjk ttundët yajxon tijaty nyikëjxmˈäjttëp, pes niˈamukë kyuentëkëyakäˈändë mä Dios (Eb. 13:17).

7. ¿Tiko mbäät njënäˈänëm ko niˈamukë xytyuumbëˈäjtëmë Dios?

⁷ ¿Ets ti tyuundëbë nimaybyë Dios mëduumbë diˈib kyaj tyundë mëjjäˈäy? Apostëlë Pedro duˈun ojts tnijayë niˈamukë ja Dios mëduumbë: “Naybyudëkëdë nixim niyam extëm ja Dios të mmoˈoyëdë niduˈugatyëty ja madakën. Yajtundë yajxon ja kanäk pekypyë madakën diˈibë Dios të mmoˈoyëdë” (1 Peed. 1:1; 4:10). Mët ko Dios yˈoyjyaˈayëty, ta niˈamukë të xymyoˈoyëmë madakën etsë wijyˈäjtën parë ndukpudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët nˈëxpëjkëm. Pääty, niˈamukë ninuˈunë Dios xyajtuˈunëm, xytyukjotkujkˈäjtëm, xyajnäjxëm mëj ets tsyejpy parë nduˈunëm yajxon tijaty të xytyuknipëjkëm.

DIOS XYJAˈÄJTËM

8. ¿Ti käjpxwijënë mbäät nyaˈijtëm wyinmäˈänyoty?

⁸ Min nˈokˈijxëm tëgëëgë käjpxwijën diˈib tsojkëp dyaˈittët wyinmäˈänyoty niˈamukë pënaty tuumbëˈäjtëbë Dios. Myëduˈuk: Niˈamukë yëˈë Dios xyjaˈäjtëm ets ndukëdëkëyäˈänëmë kuentë. Pablo tkujäˈäyë: “Miits kyaj mnaynyiwintsënˈatëdë këˈëm, Diosë dëˈën nWintsënˈäjtëm, mët ko yëˈë kyëbajt ja diˈibë ëtsäjtëm oj xyjapatëm” mëdë Kristë nyeˈpyny diˈib ojts ttemy dyoky (1 Kor. 6:19, 20). Kom yëˈë Jyobaa xyjaˈäjtëm, pääty tsojkëp nmëmëdoˈojëm ja yˈanaˈamën diˈib kyaj myëkëty (Rom. 14:8; 1 Fwank 5:3). Nan xytyuumbëˈäjtëmë Jesukristë. Ets duˈun extëm ijty ja mëduumbë kyaj yˈittë tsumy matsypyëm, nanduˈun tyam ëtsäjtëm, per kyaj parë net nduˈunëm ti ndimtunäˈänëm. Yëˈë mbäät nduˈunëm tijaty nikëjxmˈäjtëm extëm nyajtukˈanaˈamëm. Ets oy ti tuunk nikëjxmˈäjtëm mä naymyujkën, yëˈëyëmë Dios mëdë Kristë xytyuumbëˈäjtëm.

9. ¿Wiˈixë Jesus ojts xypyudëjkëm parë njaygyujkëm wiˈix yˈity tuˈugë wintsën mëdë tyuumbë?

⁹ Mä tuˈugë ijxpajtën diˈibë Jesus pyëjtak, yëˈë xytyukjaygyujkëm wiˈix yˈity ja wintsën mët ja tyuumbë. Jesus tyukmëtmaytyak ja yˈëxpëjkpëty tuˈugë tuumbë diˈibë nety ojts të tyuny tuk xëë, ets jyajty mä ja wyintsën. ¿Waˈandaa ja wyintsën yˈanmääyë: “Miingoj yatsoo ets naxwaats mä meesë”? Kyaj. Niˈigyë tyukˈanaˈamë: “Yaˈoyë jap tii parëts nˈaˈuxˈatët, pëjtäˈägë mwindëy ets xywyingëˈëy xykyujkëˈëyëdëts axtë koonëmëts ngääytyaˈayët nˈuktäˈäyët, ets ok, taanëm mgay mˈuugët”. ¿Ti Jesus tyukniˈˈijxë ja yˈëxpëjkpëty? Yëˈë tnimaytyaky: “Nanduˈun miitsëty ko nety të xytyuundäˈäytyë tukëˈëyë tijaty të myajtuknipëktë, ta mjënäˈändët: Mëduumbë ëtsäjtëm diˈib nitii ngatsooˈäjtëm. Diˈibë të nduˈunëm, yëˈëxyëp diˈib të natuˈunënë” (Luc. 17:7-10, Traducción del Nuevo Mundo).

10. ¿Ti xytyukˈijxëm ko Jyobaa yajtsobatypy tukëˈëyë tijaty ndukmëduˈunëm?

¹⁰ Jyobaa yajtsobatypy tukëˈëyë tijaty ndukmëduˈunëm. Biiblyë xyˈanmäˈäyëm: “Dios tyiimpy diˈibë dëˈën oy. Es yëˈë kyaj tjäˈäytyëgoyët diˈibë miitsëty oy mduundëp. Dios jyamyatsëp ko miitsëty xyaˈijxëdë mtsojkën mët yëˈë” (Eb. 6:10, Ja Oibyʉ Tʉiˈya̱jtʉn). Tijatyë Jyobaa xyˈamdoˈojëm, yëˈë diˈib mbäät nmëmadakëm ets yëˈë parë ndukˈoyˈäjtëm. Ninäˈä ti xykyaˈˈamdoˈojëm diˈib tsip nduˈunëm. Jesus ojts xytyukniˈˈijxëm mä ja ijxpajtën diˈib pyëjtak, ko tuˈugë mëduumbë kyaj jëjpˈam tpëjtaˈaky tijaty yëˈë tsyejpy. Nanduˈun ko të nnaytyukëdëjkëmë Dios, yëˈë parë nbëjtäˈägäˈänëm jëjpˈamë tyuunk.

¿TI JYOBAA TSYEJPY PARË NDUˈUNËM NIˈAMUKË?

11, 12. ¿Wiˈix mbäät njukyˈäjtëm, ets tijaty mbäät njëjpkudijëm?

¹¹ Ja myëmajtskpë käjpxwijën, yëˈë ko niˈamukë ninuˈun nyajtuumbëˈäjtëm tuˈugyë ja anaˈamën diˈib nmëmëdoˈojëm. Mä Diosë kyäjpn, ta tuunk diˈib niwaanë nmëguˈukˈäjtëm nyikëjxmˈäjttëp, perë nimaybyë Dios mëduumbë tuknax diˈib nduˈunëm. Extëm nˈokpëjtakëm, jëjpˈam ets nnaytsyojkëm nixim niyam, pes yëˈë xyˈëxpëjkpëˈäjtëmë Jesus ets xytyestiigëˈäjtëmë Jyobaa. Jesus ojts jyënaˈany ko ja yˈëxpëjkpëty yëˈë yajtukˈëxkapandëp ko nyaytsyokëdët nixim niyam (Fwank 13:35). Nan ntsojkëmë jäˈäy diˈib kyaj Dios mëduny, diˈib kyaj duˈunë mëbëjkën tmëdaty extëm ëtsäjtëm. Jëjpˈamë tyäˈädë tsojkënë nyajnigëxëˈkëm ets mbäät duˈun nduˈunëm.

¹² Jyobaa tsyejpy ets nduˈunëm diˈib oy ets njëjpkudijëm tijatyë Biiblyë yajkubojkypy. Pablo jyënany: “Pes ni näˈä tkaˈixtët ja Diosë kyutujkën diˈibaty mëˈinduundëp, diˈibaty yajtëgeepy ja pëjk ukënë wyintsëˈkën, ni yëˈë diˈibë yˈawdäjttëp diˈibë kyaj Diosëty, ni yëˈë diˈibë pekytyuundëp tsoytyuˈun mëët ak yetyëjk, ni yëˈë diˈibë dëˈën pyekytyuundëp ak toxytyëjk, ni yëˈë maˈtspëty, ni yëˈë diˈibë atsojktëp, ni yëˈë amiˈikyjyaˈayëty, ni yëˈë piˈtskäjxpëty, ni yëˈë diˈibë jäˈäy wyinˈëˈëndëp es tpëjkëdë myeeny” (1 Kor. 6:9, 10). Mëjää yajtunäämp parë njukyˈäjtëm extëmë Dios tniˈanaˈamë, per ndukˈoyˈatäˈänëm mëjwiin kajaa, extëm, nˈoyˈäjt nmëkˈäjtëm, nˈijtëm oy mëdë wiink jäˈäy ets nˈijtëm oy mëdë Dios (käjpxë Isaías 48:17, 18).a

13, 14. ¿Ti nikëjxmˈäjtëm niˈamukë Dios mëduumbë, ets wiˈix mbäät nˈijxëm?

¹³ Nˈokjamyajtsëm ko ëtsäjtëm duˈun extëm ja mëduumbë, nikëjxmˈäjtëm tuˈugë tuunk mëjwiin kajaa diˈibë Jyobaa të xymyoˈoyëm. Të xytyuknijäˈäwëm ja tëyˈäjtën ets tsojkëbë net ndukmëtmaytyakëm ja wiink jäˈäy (Mat. 28:19, 20). Pablo tkujäˈäyë: “Es xypyëjtäˈäktëdëts extëmë Jesukristë pyudëjkëbë, es ko yëˈëts të xytyuknipëktëts esëts nyaˈëxpëkët [ndukniˈˈixët] ja diˈibë Dios të ttuknibëjtäägë” (1 Kor. 4:1). Apostëlë Pablo ojts tnigajpxy ko të nety yajtuknipëky parë jäˈäy ttukniˈˈixët “diˈibë Dios të ttuknibëjtäägë” o ja tëyˈäjtënë diˈib yajpatp mä Biiblyë, duˈun extëmë Jesukristë ojts tniˈanaˈamë (1 Kor. 9:16).

¹⁴ Ko jäˈäy ndukniˈˈijxëmë tëyˈäjtën, yëˈë nyajnigëxëˈkëmë tsojkën. Tuˈuk tuˈugë Dios mëduumbë wiˈixëm yaˈix yajpäättë. Kyaj mbäät niˈamukë ak duˈun nduˈunëmë Diosë tyuunk, etsë Jyobaa jyaygyujkëbë tyäˈädë. Per diˈib mas jëjpˈam, yëˈë ko nduˈunëm tukëˈëyë nuˈun nmadakëm. Duˈuntsoo nyaˈijxëm ko ntsojkëmë Dios etsë jäˈäyëty.

JËJPˈAM ETS YAJXON TIJATY NDUˈUNËM

15-17. 1) ¿Tiko jyëjpˈamëty ets ja mëduumbë yajxon tijaty ttunët? 2) ¿Ti xyjatäˈän xykyëbatäˈänëm pën kyaj yajxon tijaty nduˈunëm extëmë Jesus jyënany?

¹⁵ Ja myëdëgëëkpë käjpxwijën, yëˈë ko tsojkëp xëmë yajxon tijaty nduˈunëm ets nyajtukjotkujkˈäjtëm. Tuˈugë mëduumbë mbäät dyaˈixyëty jantsy oyë jyot wyinmäˈäny etsë wijyˈäjtën, per kyaj tsyobäädäˈäny pën kyaj myëdoy ets pën kyaj ttuny ti ja wyintsën tuknipëjkëp. Pääty, jëjpˈam ets yajxon tijaty nduˈunëm. Pablo tkujäˈäyë: “Diˈibë yajtsojkp mä diˈibë të tii yajtuknipeky, yëˈë es tkuytyunët yajxon extëmë wyintsën të tyuknipekyëty” (1 Kor. 4:2).

¹⁶ Mbäät nˈijtëm seguurë ko pën nduˈunëm tijaty yajxon, ta nëjkxë Jyobaa xykyunuˈkxëm. Per pën kyaj, ta nëjkx nguˈayoˈojëm. Duˈunë Jesus jyënany ko tmaytyaky tuˈugë wintsën diˈib myëjkumääy ja tyuumbë ets tmooy tijaty, mët ko yajxon tijaty ttuuny ets dyaˈuˈunkˈäjty ja meeny. Per ja diˈib kyaj yajxon tyuuny, ojts ttijy “¡nuux, axëk mëduumbë!” ets diˈib “kyaj ti ttsooty”. Ta ojts tpëjkë ja meeny diˈibë nety të tmoˈoy ets ojts tniˈanaˈamë parë yajjëduubëtsëmët (käjpxë Matewʉ 25:14-18, 23, 26, 28-30).

¹⁷ Jesus ojts jatëgok tmaytyaˈaky ti xyjatäˈän xykyëbatäˈänëm pën kyaj yajxon tijaty nduˈunëm, ojts tpëjtaˈaky tuˈugë ijxpajtën: “Jaa tuˈuk ijtyë wintsën mëkjäˈäy es myëdäjtypy tuˈugë tyuumbë diˈibë kyuentˈäjtypy ja jyikyˈäjtën [myadakën]. Es ja mëkjäˈäy yaˈˈawäˈänë ko yëˈë tyuumbë ttuny axëëk ja jyikyˈäjtën. Net ja wyintsën myëjwoojë es yajtëëjë: ¿Tii dënë tyäädë extëm jyënäˈändë mët mijts? Nˈokwijtsëm yëˈë kuentë extëm të mduny, jaˈa ko kyaj nnakyyajtunäˈäny” (Luk. 16:1, 2). Ja mëduumbë axëëk ttuuny ja wyintsënë jukyˈäjt myadakën, pääty yˈëxkajxë. Mëjwiin kajaa diˈibë tyäˈädë xytyukniˈˈijxëm. Ninäˈä mbäät nganinuuxëm ti Jyobaa xytyukˈanaˈamëm.

¿OYËDAA KO NNAYˈIJXKIJPXYËM MËDË WIINKPË?

18. ¿Tiko kyaj yˈoyëty nnayˈijxkijpxyëm mëdë wiinkpë?

¹⁸ Oy ko niduˈuk niduˈuk nˈijxëm wiˈix nduˈunëm, per kyaj yˈoyëty nnayˈijxkijpxyëm mëdë wiinkpë. Biiblyë xyˈanmäˈäyëm: “Waˈan këˈëm niduˈuk niduˈuk tnaygyuentˈatyëty extëm ja Dios ttseky, net mbäät oy nyayjawëty ko ti ttuny es kyaj nyaytyukmëˈijxkijxyët mët ja wiinkpëty” (Gal. 6:4). Yëˈë mbäät nˈijxëm tijaty nmëmadakëm nduˈunëm ets kyaj nnayˈijxkijpxyëm mëdë wiinkpë. Net kyaj xytyuktëjkëmë mëjˈat këjxmˈat ets kyaj axëëk nnayjäˈäwëm. Nan mbäät tyëgatsyë jukyˈäjtën, extëm nˈyubajt nbäˈämbajtëm, nmëjjäˈäyëm o jam ti nikëjxmˈäjtëm diˈib kyaj tnekynyasˈixët ets nduˈunëm tijaty extëm ijty. O mbäät tyam nmadakëm ets niˈigyë tijaty nduˈunëm. Pën madakëm, ¿tiko niˈigyë ngayajmëjwindëjkëmë Diosë tyuunk?

19. ¿Tiko kyaj mbäät nˈëxtëkëwäˈkëm pën kyaj nyajmoˈoyëm tuˈugë tuunk diˈib njatsojkëm?

¹⁹ Nan kyaj yˈoyëty nnayˈijxkijpxyëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm diˈib nyikëjxmˈäjtypy tuˈugë tuunk diˈib ëtsäjtëm njatsojkëm. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm jyatunäˈäny mëjjäˈäy mä naymyujkën o tjayajnaxäˈänyë diskursë mä tuˈugë asamblee. Oy ko ttunëdë mëjää parë tpäädëdë tyäˈädë tuunk, per pën kyaj yajmoˈoy näˈä tjatseky, kyaj mbäät yˈëxtëkëwaˈaky. Mbäät kyaj njaygyujkëm tiko kyaj tsojk yajmoˈoy. Nˈokjamyajtsëmë Moisés, waˈan wyinmääy ko listë nety yˈity parë dyaˈˈawäˈätspëtsëmëdë israelitëty, per ja nyajxy 40 jëmëjt parë duˈun ttuuny. Nuˈunë tyäˈädë tiempë nyajxy, ojts pyudëkëty parë tmëdäjtyë oybyë jäˈäyˈäjtën diˈibë nety tsojkëp parë ttuˈumoˈoyët ja käjpn diˈib kyaj myëdoy ets diˈib jantsy kujuun (Apos. 7:22-25, 30-34).

20. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtënë Jonatán?

²⁰ Per mbäät ninäˈä ngayajmoˈoyëm ja tuunk diˈib njatsojkëm. Duˈun jyajtyë Jonatán. Kom yëˈë nety tyeetyˈajtypyë rey Saúl, yëˈë nety diˈib patëp ets yˈanaˈamët Israel. Perë Dios yëˈë wyinˈijxë David, diˈibë nety mas mutskë xyëë jyëmëjt. ¿Ti tyuunë Jonatán? Kyupëjk amumduˈukjot ets pyudëjkë David, axtë pyëjtakë jyukyˈäjtën oˈkën jëjpˈam. Jonatán tˈanmääyë David: “Mijts mreyˈatäämp Israel, ets ëjts tunëp myëmajtsk” (1 Sam. 23:17). Jonatán kyupëjk ets kyaj tjäˈäwë naywyinaxë extëm ja tyeety. ¿Ti tyäˈädë xytyukniˈˈijxëm? Ko kyaj mbäät njäˈäwëmë naywyinaxë ko nmëguˈukˈäjtëm yajtuknipëkët tuˈugë tuunk, niˈigyë mbäät nduˈunëm yajxon tijaty nikëjxmˈäjtëm. Mbäät nˈijtëm seguurë ko mä ja jembyë jukyˈäjtën, nëjkxëbë Jyobaa xymyoˈoyëm niˈamukë tijaty tyam njatsojkënyëˈäjtëm.

21. ¿Wiˈix mbäät nˈijxëm ja tuunk mä Dios nmëduˈunëm?

²¹ Nˈokjamyajtsëm ko mä nmëduˈunëmë Dios, kyaj yëˈë xytyuumbëˈäjtëm tuˈugë wintsën diˈib axëkjäˈäy. Niˈigyë nyajmëjˈijxëm, pesë Jyobaa të xytyuknipëjkëm tuˈugë tuunk diˈib ninäˈä jatëgok kyanekyyajtunäˈäny: nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëmë oybyë ayuk mä tyäˈädë tiempë jyëjpkëxanë. Ets nan awäˈätstum nyajpatëm parë nduˈunëm tijaty të nyajtuknipëjkëm. Pääty, nˈokmëduˈunëm xëmë ja nWintsënˈäjtëm diˈib mas mëj ijtp abëtsemy nyaxwinyëdë ets nˈokmëjjäˈäwëm ko yëˈë nmëduˈunëm.

[Notë]

[Dibujë diˈib mä pajina 20]

Nˈoktuˈunëm yajxon tijaty të nyajtuknipëjkëm