Nˈokmëmëdoˈojëm ja borreegë kuentˈäjtpë diˈibë Jyobaa yajtuundëp
“Mëmëdowdë yëˈëjëty yajxon, [pënaty myënëjkxtëbë jëjpˈamˈäjtën] es dëˈën mguentˈatëdët es myaˈëxpëkëdët xondaˈakyˈää xondaˈakyjyot.” (EB. 13:17)
¿MNIJÄˈÄWËP?
¿Wiˈixë mëjjäˈäytyëjk tkuentˈattë ja Diosë byorreegë?
¿Tiko mbäät nmëmëdoˈojëmë borreegë kuentˈäjtpë diˈibë Jyobaa mëdë Jesus të pyëjtaˈagyëty?
Oyë mëjjäˈäytyëjk tyëgoytyë, ¿tiko kyaj mbäät yëˈë ndukäjpxëm parë kyaj nmëmëdoˈojëm extëm xykyäjpxwijëm?
1, 2. ¿Ti xytyuknijäˈäwëmë Jyobaa ko nyayˈijxkijpxyëty mëdë borreegë kuentˈäjtpë?
JYOBAA yëˈë mëët nyayˈijxkijpxyëtyë borreegë kuentˈäjtpë (Ezeq. 34:11-14). Tyäˈädë yëˈë xypyudëjkëm parë njaygyujkëm wiˈix yëˈë jyaˈayˈaty. Tuˈugë borreegë kuentˈäjtpë diˈib oyjyaˈay, naytyukjotmaytyuunëbë byorreegë parë kyaj wiˈix jyat kyëbatët. Tyukniwoopy mä jyamëtyë oyatypyë mëëy ets mä jyamëtyë nëë (Sal. 23:1, 2); xëëny koots tkuentˈaty (Luk. 2:8); kyuwaampy mä jëyujk animal diˈib matsanëp (1 Sam. 17:34, 35); tsyaˈanëjkxypy ja diˈib apenënëm maxuˈunkˈäjtp (Is. 40:11); yˈëxtaapy ja diˈib të tyëgoy ets kyuentˈäjtypy ja diˈib të tsyayuty (Ezeq. 34:16).
2 Ja israelitëty jyaygyujkëdë tyäˈädë, pes kamduun ujts tuundëp ijty ets borreegë kuentˈäjttëp. Ja borreegë yajkuentˈatäämp tsuj yajxon parë oy mëk yˈittët. Nanduˈun jyaty mëdë jäˈäy, tsojkëp etsë Jyobaa kyuentˈatëdët ets tyuˈumoˈoyëdët (Mar. 6:34). Ayowëp ko Jyobaa kyakuentˈatëdët ets ko kyatuˈumoˈoyëdët. Kyaj tnijawëdët ti oy ets ti axëëk, ets kyaj tmëdattët pën kuentˈatëdëp, duˈun yajpäättët extëmë “borreegë diˈib kyaj pën kyuentˈatyëty” (1 Rey. 22:17). Perë Jyobaa myoopy pënaty mëduunëp tukëˈëyë tijaty yajtëgoyˈäjttëp.
3. ¿Ti myaytyäˈägaambyë tyäˈädë artikulo?
3 Tyam nanduˈunyëmë Jyobaa nyayˈijxkijpxyëty mëdë borreegë kuentˈäjtpë. Yëˈë kyuentˈäjtypy tsuj yajxon pënaty mëduunëp. Min nˈokˈijxëm wiˈix xytyuˈumoˈoyëm, xykyuentˈäjtëm ets xymyoˈoyëm tijaty nyajtëgoyˈäjtëm, ets ti mbäät nduˈunëm parë ndukˈoyˈäjtëm.
JA OYBYË BORREEGË KUENTˈÄJTPË TWINˈIXY PËNATY PUDËKËDËP
4. ¿Ti tuungë Jesus nyikëjxmˈäjtypy mä tkuentˈatyë Jyobaa byorreegëty?
4 Jyobaa yëˈë të ttuknipëkyë Jesus parë tnigëbäjkˈatëdë naymyujkën (Éfes. 1:22, 23). Jesus yëˈë duˈun “ja oybyë borreegë kuentˈäjtpë”, duˈun meerë extëmë Tyeety. Yëˈë tsyejpy ja byorreegëty ets kyuentˈäjtypy, axtë kyuˈoˈkë (Fwank 10:11, 15). Ko Jesus tkëyajkyë jyukyˈäjtën, mëjwiin kajaa ttukˈoyˈatyë naxwinyëdë jäˈäy (Mat. 20:28). Jyobaa të ttuknibëjtäägë “es pënaty myëbëjktëp jikyˈattëp winë xëë winë tiempë es kyaj kyutëgoytyët” (Fwank 3:16).
5, 6. 1) ¿Pënë Jesus të ttuknipëky parë yajkuentˈatëdë byorreegë? 2) ¿Ti tsojkëp ttundët ja borreegëty parë ttukˈoyˈattët mä kyuentˈatëdë Jesus? 3) ¿Tiko jyëjpˈamëty nmëmëdoˈojëmë mëjjäˈäytyëjk?
5 ¿Wiˈix dyaˈixëdë ja borreegëty ko kyupëjktëbë Jesus extëmë Borreegë Kuentˈäjtpë? Jesus jyënany: “Yëˈë nborreegëts xyoˈkmëdoodëpts, es yëˈëjëty nˈixyˈäjttëpts es xypyanëjxtëpts” (Fwank 10:27). Nyoˈkmëdoˈojëmë nety ja Oybyë Borreegë Kuentˈäjtpë ko nbanëjkxëm extëm xytyuˈumoˈoyëm. Extëm ko nmëmëdoˈojëm pënaty yëˈë të ttuknipëky parë xykyuentˈäjtëm. Jesus jyënany ko ja yˈapostëlëty ets ja yˈëxpëjkpëty, yëˈë nety yˈakˈyajnëjkxandëp ja tuunk diˈib yajtsondak, jëjpˈamë nety yaˈëxpëktët ets tkuentˈattët ja borreegë (Mat. 28:20; käjpxë Fwank 21:15-17). Ko ja oybyë ayuk ojts yˈaktimˈyajkäjpxwaˈkxy ets ojts nyimayë ja ëxpëjkpëty, ta Jesus ojts ttuknipëky pënaty mbäät tkuentˈattë naymyujkën (Éfes. 4:11, 12).
6 Ko apostëlë Pablo tnijäˈäyë ja mëjjäˈäytyëjk diˈibë nety tuundëp mäjaty ja naymyujkën diˈib Éfeso, ta tˈanmääy: “Espiritë santë të mbëjtaˈagyëty es xykyuentˈattët nidëgekyë” mëbëjkpëtëjk (Apos. 20:28). Tyamë mëjjäˈäytyëjk nanduˈun yajtuunkmoˈoytyë mët yëˈëgyëjxmë Diosë myëjää. Pes mä kyayajtuunkmoˈoynyëm, tsojkëp jawyiin tkuytyunët extëmë Biiblyë tniˈanaˈamë diˈib të yajjäˈäy mët yëˈëgyëjxmë Diosë myëjää. Pääty, ko nmëmëdoˈojëmë mëjjäˈäytyëjk, yëˈë nety nwintsëˈkëmë Jyobaa mëdë Jesus, ja nimajtskpë Borreegë Kuentˈäjtpë diˈib ijttëp mëj (Luk. 10:16). Duˈunë duˈun, tyäˈädë yëˈë tuk pëky tiko jyëjpˈamëty nmëmëdoˈojëmë mëjjäˈäytyëjk. Per ta kanäk pëky tiko mbäät nmëmëdoˈojëm.
7. Oknimaytyäˈäk wiˈixë mëjjäˈäytyëjk mbudëkëty parë oy mˈity mëdë Jyobaa.
7 Ko mëjjäˈäytyëjk tmëjämoˈoytyë ets tkäjpxwijtë myëguˈuktëjk, yëˈë xëmë tyukwäˈkpajttëbë Biiblyë o ja käjpxwijën diˈib jap miimp. Ko duˈun ttundë, kyaj yëˈëjëty parë tˈanëëmëdët wiˈix dyajnëˈëyoˈoy dyajtuˈuyoˈoytyëdë jyukyˈäjtën (2 Kor. 1:24). Yëˈë duˈun parë tpudëkëdët ets ttundët diˈib oy extëmë Biiblyë dyakyë käjpxwijën, ets duˈuntsoo tuˈugyë yajpäättët mä naymyujkën ets yˈitët agujk jotkujk (1 Kor. 14:33, 40). Mëjjäˈäytyëjk yëˈë diˈib kyuentˈäjttëbë myëguˈuktëjk. Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko tsyojktëp parë niˈamukë oy yˈittët mëdë Jyobaa. Pääty, netyë tpudëkëyäˈändë ko tˈixtët tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm tyëgoyaˈany o ko “të pyekykyaˈay” (Gal. 6:1, 2; Juud. 22). ¿Këdii tam tiko mbäät nmëmëdoˈojëm pënaty myënëjkxtëbë jëjpˈamˈäjtën? (Käjpxë Ebreeʉsʉty 13:17.)
8. ¿Wiˈixë mëjjäˈäytyëjk tkuentˈattë Diosë byorreegë?
8 Apostëlë Pablo diˈib nanduˈun kyuentˈäjtë myëguˈuktëjk extëmë borreegë kuentˈäjtpë, duˈun tnijäˈäyë ja Dios mëduumbëty diˈib Colosa: “Exkëm pën mwinˈëënëdë mët jatuˈugë wiinkpë ëxpëjkën, diˈibë yëˈë tyuˈunënˈäjttëp ja jäˈäyëty, es mdukpanëjxäˈänëdë ja ëxpëjkën o ja tyuˈunënëty ja jekyjyaˈayëty” (Kol. 2:8). Tyäˈädë, yëˈë ja tuk pëky xytyukˈijxëm tiko jyëjpˈamëty nmëmëdoˈojëmë mëjjäˈäytyëjk extëmë xytyuˈumoˈoyëm mëdë Biiblyë. Yëˈëjëty, kyuwandëbë myëguˈuktëjk mä ja jäˈäy diˈib yajtëgoyanëdëp. Pedro jyënany ko jaˈˈatäämbë jäˈäy diˈib jënäˈänäämp ko yëˈë “Diosë kyugäjxpë” ets nanduˈunë “yaˈëxpëjkpë andakpëty” diˈib jyayajpokytyunaampy “ja jäˈäyëty diˈibë mbäät twinˈëëny” (2 Peed. 2:1, 14). Tyam, nan tsojkëbë mëjjäˈäytyëjk tkäjpxwijtët ja myëguˈuktëjk ko tˈixtët jam ti yajtëgoyäˈänëdë. Yëˈë mëjjäˈäytyëjk nyijäˈäwëdëp wiˈix yˈixëtyë jukyˈäjtën ets myëdäjttëbë wijyˈäjtën. Pes mä kyayajtuunkmoˈoynyëm, yajnigëxëˈktë ko jyaygyujkëdëbë nety yajxonë Diosë yˈAyuk ets ko nyijäˈäwëdëp wiˈix tyukniˈˈixëdët ja tëyˈäjtën (1 Tim. 3:2; Titʉ 1:9). Diˈibë mëjjäˈäytyëjk pudëjkëdëp parë yajxon tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoytyë myëguˈuktëjk, yëˈë ko nyijäˈäwëdëp wiˈix yˈixëtyë jukyˈäjtën, kijpxënbyaaty tijaty ttundë ets myëdäjttëp ja wijyˈäjtën diˈibë Biiblyë yajkypy.
JA OYBYË BORREEGË KUENTˈÄJTPË YAJJEˈXYPY ETS KYUWAAMPY JA BORREEGË
9. ¿Wiˈix tyamë Jesus xytyuˈumoˈoyëm ets xyajkäˈäy xyaˈukëm?
9 Mët yëˈëgyëjxmë Diosë kyäjpn, nyajmoˈoyëmë käˈäy ukënë mëjwiin kajaa niˈamukë ninuˈun nyajpatëm abëtsemy nyaxwinyëdë. Mä ëxpëjkpajn nyajmoˈoyëmë ëwij käjpxwijën diˈib tsoˈomp mä Biiblyë. Diosë kyäjpn, nan nyëˈëmoopy tyuˈumoobyë mëjjäˈäytyëjk ko ttuknigexyë neky o mët yëˈëgyëjxmë sirkuitë. Mët tukëˈëyë tyäˈädë, Jesus ttuˈumoˈoy ets dyajkay dyaˈuuky ja byorreegëty.
10. ¿Ti tuunk nyikëjxmˈäjttëbë borreegë kuentˈäjtpë parë pënaty të tmëjagamgaˈaktë myëguˈuktëjk?
10 Mëjjäˈäytyëjk yëˈë nyikëjxmˈäjttëp parë tkuwäˈändët ets tkuentˈattët ja myëguˈuktëjk diˈib mä naymyujkën. Ets mas niˈigyë pënatyë myëbëjkën të xyeemy ets pënaty të tyëgoytyë mëjwiin kajaa (käjpxë Santya̱ˈa̱gʉ 5:14, 15). Näägë borreegë të tpuwäˈktuˈuttë myëguˈuktëjk ets kyaj tnekymyëdundë Dios. ¿Ti net tyundëp ja borreegë kuentˈäjtpë parë tpudëkët? Tˈëxtäˈäyët ets dyajjëmbitët mä ja naymyujkën. Jesus duˈun ojts tnigajpxy: “Yëˈë mDeetyëty diˈibë ijtp tsäjpotm, kyaj ttseky tyëgoyët ni tuˈugë tyäˈädë ënäˈkuˈungëty” (Mat. 18:12-14).
¿WIˈIX MBÄÄT NˈIJXËM KO TYËGOYTYË MËJJÄˈÄYTYËJK?
11. ¿Tiko näägë nmëguˈukˈäjtëm tsiptakxëdë tpanëjkxtët extëm tyuˈumoˈoyëdë mëjjäˈäytyëjk?
11 Jyobaa mëdë Jesus yëˈë ja borreegë kuentˈäjtpë diˈib kyaj tyëgoytyë, perë nmëguˈukˈäjtëm diˈib të yajtuknipëktë parë tkuentˈattëdë naymyujkën, tëgooytyëp. Pääty näägë nmëguˈukˈäjtëm tsyiptakxëdë tpanëjkxtët extëm tyuˈumoˈoyëdë. Mbäät wyinmaytyë: “Nanduˈun pyokyjyaˈayˈattë extëm ëjts. ¿Tikots yëˈë xyˈanëëmët tijëts mbäät nduny?”. Jantsy tëyˈäjtën, mëjjäˈäytyëjk pokyjyaˈay yajpäättë. Per kyaj mbäät nˈijx nduˈunëm mäjaty tyëgoytyë ets mä kyamadäˈäktë.
12, 13. 1) ¿Wiˈix tyëgooytyë ja jäˈäyëty diˈibë Jyobaa yajtuun parë ttuˈumooy ja kyäjpn? 1) ¿Tiko yajkujäˈäyë mä Biiblyë wiˈix tyëgooytyë jäˈäyëty diˈibë Jyobaa tyuunkmooy?
12 Mä Biiblyë yajkujäˈäyë wiˈix tyëgooytyë pënatyë Jyobaa yajtuun parë ttuˈumooyë kyäjpn. Extëm nˈokpëjtakëm, David yajwinˈijx parë tyunët rey ets wintsën jam Israel. Per tëgooy ko yˈijty tsyënääy mëdë wiink toxytyëjk ets ko yajjäˈäyˈoˈky (2 Sam. 12:7-9). Apostëlë Pedro yajtuknipëjk kanäk pëkyë tuunk mä naymyujkën, per nan tëgooy mëjwiin kajaa (Mat. 16:18, 19; Fwank 13:38; 18:27; Gal. 2:11-14). Desde ko Adán mëdë Eva pyokytyuundë, nituˈugë naxwinyëdë jäˈäy kyawäˈätsjäˈäyëty, yëˈëyë Jesus diˈib kyaj tyëgooy.
13 ¿Tiko Jyobaa dyajkujäˈäyë mä Biiblyë wiˈix tyëgooytyë ja jäˈäyëty diˈib tyuknipëjkë tuunk? Yëˈë parë xytyukˈijxëm ko mbäät dyajtunyë pokyjyaˈay parë ttuˈumoˈoyëdë kyäjpn. Ets duˈunën xëmë ttuny. Pääty, oyxyëp ko kyaj yëˈë ndukäjpxëm mäjatyë mëjjäˈäytyëjk tyëgoytyë parë nˈabajt ngutujkëm ets parë kyaj nmëjˈijxëm ja kutujkën diˈib myëdäjttëp. Jyobaa tsyejpy parë nmëmëdoˈojëm ets nwintsëˈkëm (käjpxë Éxodo 16:2, 8, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés [MNM]).a
14, 15. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm mä wiˈixë Jyobaa ojts tmëgajpxyë nyax kyäjpn?
14 Jëjpˈam ets nmëmëdoˈojëm pënaty tyam xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm. Nˈokwinmäˈäyëm wiˈixë Jyobaa ojts ttuknijawë ja nyax kyäjpn ti mbäät ttundë parë nyitsoˈogët mä ja tiempë diˈib tsip nimëjää. Extëm ko ja israelitëty pyëtsëëmdë Egipto, Jyobaa yëˈë yajtuunë Moisés mëdë Aarón parë ojts tijaty ttuknijawë ja kyäjpn. Parë nyitsoˈoktët mä ja myëmäjkpë ayoˈon, tsojkëbë nety ttundët tuˈugë aˈux ets dyaˈooktëdë borreegë parë ja neˈpyny tkëxijkxtët mä ja tëjkˈää. Kyaj ojts yajmëgäjpxtë tsäjpotm parë duˈun ttundët, yëˈë duˈun anmääyëdë ja mëjjäˈäytyëjk diˈib Israel, diˈibë netyë Moisés të yˈanëˈëmxëdë yajxon tijaty mbäät yajtuny (Éx. 12:1-7, 21-23, 29). Mä tadë tiempë, Moisés ets ja mëjjäˈäytyëjk yëˈë diˈib nyigäjpxtë ja anaˈamënë diˈibë Jyobaa yäjk. Ets tyam, nan yëˈë Jyobaa yajtuumbyë mëjjäˈäytyëjk.
15 Waˈan njamyajtsëm wiˈix mä Biiblyë yajkujäˈäyë kanäkˈok mä Jyobaa dyajtuunyë anklës etsë naxwinyëdë jäˈäy parë ttuknijäˈäwë ja Dios mëduumbëty ti mbäät ttundë ets nyitsoˈoktët. Dios mooyëdë kutujkën parë tnigäjpxtët xyëëgyëjxm ets tˈanëëmëdët ja jäˈäy ti mbäät ttundë parë kyaj yˈooktët. ¿Këdii mbäät nanduˈunë Jyobaa ttuny ko myinëdë Armajedon? Tiko këdii, niˈamukë mëjjäˈäytyëjk diˈib tyam kyudënääytyëbë Jyobaa etsë kyäjpn, tsojkëp mëk nyaygyuentˈatëdët parë kyaj axëëk dyajtundët ja kutujkën diˈib të yajmoˈoytyë.
TUKAJPËˈËGË BORREEGË ETS TUˈUGË KYUENTˈÄJTPË
16. ¿Diˈibë “ayuk” tsojkëp nmëdoˈojëm?
16 Diosë kyäjpn “tukajpëˈëk” yˈittë ets tmëdattë “tiˈigyë ja kuentˈäjtpë”, Jesukristë (Fwank 10:16). Jesus ojts tˈanëëmë ja yˈëxpëjkpëty ko mëët yajpäädäˈäny “jabom jabom axtë ko jyëjpkëxëdë tyäˈädë jukyˈäjtën” (Mat. 28:20, Traducción del Nuevo Mundo). ¿Wiˈix tyam yˈadëy diˈibë Jesus wyandak? Jesus, extëmë Rey jam tsäjpotm, yëˈë diˈib yˈijxtaapy tukëˈëyë tijaty tunan jatanëp mä kyutëgoyaˈanyë Satanásë jyaˈay. ¿Wiˈix mbäät nyajpatëm tuˈugyë ets seguurë mä Diosë kyäjpn? Biiblyë tˈatsoojëmbity: “Etsë mdatsk tmëdowäˈäny tuˈugë ayuk mˈëxkëˈëy diˈib jënäämp: Tyäˈädë yëˈë duˈun ja tuˈu. Yëˈë yoˈoytyë”. Ko jyënaˈany “tuˈugë ayuk”, yëˈë yˈandijpy wiˈixë Biiblyë xyˈanmäˈäyëm diˈib yajjääy mët yëˈëgyëjxmë Diosë myëjää ets wiˈixë Jyobaa mëdë Jesus xyˈanmäˈäyëm mët yëˈëgyëjxm ja mëjjäˈäytyëjk diˈib të ttuunkmoˈoy (käjpxë Isaías 30:21b etsë Diˈibʉ Jatanʉp 3:22).
17, 18. 1) ¿Ti jotmay pyattëbë Dios mëduumbëty? 2) ¿Mä ti mbäät nˈijtëm seguurë? 3) ¿Ti nˈixäˈänëm mä jatuˈukpë artikulo?
17 Apostëlë Pedro jyënany ko Satanás duˈun “jyëdity extëm ja kää myuˈuy mët ja yuu es tˈëxtäˈäy ti yˈokjëˈxëp” (1 Peed. 5:8). Duˈun extëm tuˈugë awäˈän jëyujk diˈib jantsy yuˈoˈkëp, nanduˈunë Satanás tˈixy ttunyë borreegë parë tmatsäˈäny diˈib kyaj nyaygyuentˈatyëty ets diˈib të tyuˈudëgoy. Tyäˈädë yëˈë ja tuk pëky tiko mbäät nyajpatëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm ets mëdë Jyobaa “diˈibë [xykyuentˈäjtëm] extëm tuˈugë borreegë kuentˈäjtpë” (1 Peed. 2:25). Etsë Diˈibʉ Jatanʉp 7:17 jyënaˈany ko diˈib tsokwëˈëmandëp mä ja mëj ayoˈon, yëˈë Jesus kuentˈatanëdëp “extëm ja byorreegë, es dyajnëjxët mä myuxy ja nëë diˈibë yajkypy ja jikyˈäjtën. Es ja Dios yajtëtsxëdët tëgekyë ja wyinnëë”. ¡Jantsy oy diˈib yajtukwandakëm!
18 Jëjpˈam ja tuunk diˈib nyikëjxmˈäjttëp niˈamukë mëjjäˈäytyëjk parë tkuentˈattëdë borreegë. Per ¿wiˈix mbäät yˈittë seguurë ko oy tkuentˈattë ja Jesusë byorreegëty? Tyäˈädë yaˈˈatsoojëmbitäˈäny mä jatuˈukpë artikulo.
[Notë]
a Éxodo 16:2, 8, MNM: “E ko jam jyäjtë mä ja tëˈëtsˈit. Ënetyë tnimëtyaktëjkëtyë wiingaty ja Moisés ets ja Aarón. Ta yëˈë Moisés ojts jyääkˈënäˈäny: Ko jyënakyxyëëwˈatëty, jaa yëˈë Dios moˈojäˈänëtë yëˈë tsuˈutsy mëdiˈibë mdukkaytyëbën. E ko jyopyëpˈatëty, yëˈë moˈojanëdëp yëˈë tsäjpkaaky mëjwiin këjaa. Jaˈa ko yëˈë tëë tmëdoy, ko miitsëty wiingaty xynyigäjpx xynyimëtyäˈäktë. Ëëtsëty ¿tii mëjˈäjtënëts nˈëkmëëtˈäjtëp? Ko miitsëty wiingaty të mˈënäˈändë, käˈäp duˈun yˈëëtsëty të xytyijtë, ja Dios duˈun wiingaty të xytyijtë”.
b Isaías 30:21: “Etsë mdatsk tmëdowäˈäny tuˈugë ayuk mˈëxkëˈëy diˈib jënäämp: Tyäˈädë yëˈë duˈun ja tuˈu. Yëˈë yoˈoytyë, pën ja mnëjkxtë miitsëty aˈoytsyoo o pën ja mnëjkxtë anäjnytsyoo”.
[Dibujë diˈib mä pajina 22]
[Dibujë diˈib mä pajina 24]
Duˈun extëm tuˈugë borreegë kuentˈäjtpë tkuentˈatyë byorreegë, nanduˈunë mëjjäˈäytyëjk tkuentˈattë ja borreegë diˈib të yajtuknipëktë (Ixë parrafo 8)
[Dibujë diˈib mä pajina 26]
Mëjjäˈäytyëjk pyudëjkëdëbë familyë diˈib naytyuˈuk yajˈyaˈktëbë yˈuˈunk yˈënäˈk parë kyaj tmëdattëdë axëëkpë myëtnaymyaayëbë (Ixë parrafo 17 etsë 18)