ARTIKULO DIˈIB YAˈËXPËJKP 35
Jyobaa yajtsobatypy pënaty jäˈäyˈäjttëp yujy tudaˈaky
“Oyë Jyobaa këjxm yajpääty, yëˈë yˈijxypyë jäˈäy diˈib yujy tudaˈaky” (SAL. 138:6).
ËY 48 Nˈoktuˈuyoˈoyëm xëmë mëdë Jyobaa
DIˈIB YAJNIMAYTYÄˈÄGÄÄMPa
1. Oknimaytyäˈäk wiˈixë Jyobaa tˈixy pënaty jäˈäyˈäjttëp yujy tudaˈaky.
JYOBAA tsyojkypyë jäˈäy diˈib yujy tudaˈaky. Ets pënaty jantsy jäˈäyˈäjttëp yujy tudaˈaky, yëˈëyë diˈib mbäät mëët nyaymyayëty ets diˈib tsyojkypy. Per ja “diˈib mëj këjxm jagam jeˈeyë tˈixy” (Sal. 138:6). Niˈamukë njawëyäˈänëm ko xytsyojkëmë Jyobaa ets ko xykyupëjkëm, pääty, tam tiko mbäät njäˈäyˈäjtëm yujy tudaˈaky.
2. ¿Ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?
2 Mä tyäˈädë artikulo nˈatsoowëmbitäˈänëmë tyäˈädë tëgëëkpë yajtëˈëwën. 1) ¿Tidën yˈandijpy nˈijtëm yujy tudaˈaky? 2) ¿Tiko mbäät duˈun njäˈäyˈäjtëm? 3) Ets ¿näˈä mbäät xytsyiptakxëm nyajnigëxëˈkëmë yujyˈat tudaˈakyˈat? Nˈixäˈänëm nanduˈun ko ja jäˈäy diˈib yujy tudaˈaky yajxondakëbë Jyobaa yˈääw jyot ets këˈëm ttukˈoyˈaty (Prov. 27:11; Is. 48:17).
¿TIDËN YˈANDIJPY NˈIJTËM YUJY TUDAˈAKY?
3. ¿Tidën yˈandijpy nˈijtëm yujy tudaˈaky?
3 Tuˈugë jäˈäy diˈib yujy tudaˈaky kyaj myëj pyäädë ets kyaj wyinmay ko yëˈë niˈigyë myëjjëty. Biiblyë jyënaˈany ko ja diˈib yujy tudaˈaky, jyaygyujkëp ko Jyobaa niˈigyë myëjjëty ets kyaj dyuˈunëty yëˈë. Ets nan jyaygyujkëp ko tam muum mä ja myëguˈuktëjk wyinwäˈknaxyëty (Filip. 2:3, 4).
4, 5. ¿Tiko näägë jäˈäy kyëxëˈëktë ko yujy tudaˈaky, per kyaj duˈun jyaˈayˈattë?
4 Taaˈäjtpë jäˈäy diˈib këxëˈktëp yujy tudaˈaky, per kyaj duˈun jyaˈayˈattë. Waˈan duˈun kyëxëˈëktë mët ko wyintsoytyuˈunˈattë o dyaˈixëdë mayˈäjt wintsëˈkën, ets yˈoyjyaˈayˈattë mët ko duˈun ja tyääk tyeety të tyukniˈˈixëdë. Per waˈan jyapˈaty mä jyot kyorasoon ja mëjˈat këjxmˈat, ets kuanë ko nyigëxëˈëky wiˈixën meerë jyaˈayˈaty (Luk. 6:45).
5 Nan ta netë jäˈäy diˈib këxëˈktëp ko kyaj tsyëˈëk jyawëdë ets nyigäjpxkojtëp wiˈix wyinmaytyë, perë tyäˈädë kyaj yëˈë tˈandijy ko mëj këjxm jyaˈayˈattë (Fwank 1:46, 47). Jäˈäy diˈib jantsy aˈëw jantsy agäjpx, nan tsojkëp nyaygyuentˈatëdët parë kyaj wyinmayët ko yujy tudaˈaky mët ko jyantsy yˈagäjpxëty. Per tsojkëp niˈamukë nduˈunëmë mëjääw parë nˈijtëm yujy tudaˈaky, oy wiˈix ja jäˈäyˈäjtën nmëdäjtëm.
Apostëlë Pablo kyaj nyayajnäjxë mëj këjxm mä ja myëguˈuktëjk. (Ixë parrafo 6).e
6. Extëm jyënaˈanyë 1 Korintʉ 15:10, ¿ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtënë apostëlë Pablo?
6 Min nˈokˈijxëmë yˈijxpajtënë apostëlë Pablo. Yëˈë yajtuunë Jyobaa parë dyajnaxkëdakyë tuˈukmujkën mä kanäägë it lugäär. Ets waˈan nituˈugë Jesusë yˈapostëlë kyatuuny mëjwiin kajaa extëm yëˈë. Per ko duˈun tyuuny, ninäˈä kyanayajnäjxë mëj këjxm, niˈigyë jyënany mëdë yujyˈat tudaˈakyˈat: “Ëjtsë dëˈën extëm tim ëxˈokpë mä yëˈë tadë apostëlëty, es ni jeˈeyëts xykyanitëkë esëts xyˈanëëmët apostëlë, jaˈa kots ëj nbajëdijtyëts yëˈë Diosë jyaˈayëty” (1 Kor. 15:9). Pablo jyënany ko naymyaayëbë nety mëdë Jyobaa mët ko tyukˈijxë yˈoyjyaˈayˈäjtën, kyaj mët ko nety mëjwiin kajaa tijaty të ttuny o mët ko mëj yˈity (käjpxë 1 Korintʉ 15:10). Yäjkë ijxpajtën mä wiˈix mbäät nˈijtëm yujy tudaˈaky, extëm ko tnijäˈäyë ja Dios mëduumbëty diˈib Corinto, oyë nety nääk të yˈëbäät të kyäjpxpäädëdë (2 Kor. 10:10).
Karl Klein yëˈë tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib ijt yujy tudaˈaky diˈib tuun mä Diˈib wyoowˈyoˈoytyëbë Jyobaa tyestiigëty. (Ixë parrafo 7).
7. ¿Wiˈixë nmëguˈukˈäjtëm Karl dyajnigëxëˈkyë yujyˈat tudaˈakyˈat?
7 Të nimayë Jyobaa tyestiigëty pyudëkëdë yˈeksperiensyë nmëguˈukˈäjtëm Karl Klein diˈib tuun mä Diˈib wyoowˈyoˈoytyëbë Jyobaa tyestiigëty. Mä yˈeksperiensyë yajnimaytyaky ko yëˈë yˈëxkäjp mëdë yujyˈat tudaˈakyˈat tijaty yajtëgoyanë ets tijaty jotmay wyinguwäˈkë nuˈun ja xëëw jëmëjt nyajxy. Min nˈokˈijxëm tuk pëky majtsk pëky. Mä jëmëjt 1922, ja tim ogäˈän ojts nyijkxy ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë tëjkmdëjkm, per kom jantsy tsip tjäˈäwë, ta kyaj ojts nyekynyijkxy naa majtsk jëmëjtën. Ok, ko nety tyuunë Betel, ta tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm myooyë käjpxwijën ets jeky ttukˈakˈäjty. Nan patë tuˈugë päˈäm mët ko tijaty ojts tjantsy myëmay tjantsy myëdäjy, per ok, ta yˈagëdaky. Nmëguˈukˈäjtëm Karl nyikëjxmˈäjtë tuunk mëjwiin kajaa mä Diosë kyäjpn. ¿Këdii yujy tudaˈaky yˈijty ko tnimaytyaky tijaty jotmay pyat oyë nety nuˈun tnikëjxmˈaty ja tuunk? Nimayë Dios mëduumbëty jantsy oy tjamyatstë nmëguˈukˈäjtëm Karl ets wiˈix yajnimaytyaky ja yˈeksperiensyë.b
¿TIKO MBÄÄT NJÄˈÄYˈÄJTËM YUJY TUDAˈAKY?
8. ¿Wiˈix xytyukˈijxëmë 1 Peedrʉ 5:6 ko Jyobaa tyukjotkëdakypy ko njäˈäyˈäjtëm yujy tudaˈaky?
8 ¿Tiko jyëjpˈamëty nˈijtëm yujy tudaˈaky? Yëˈko tyukjotkëdakypyë Jyobaa, duˈun extëm jyënanyë apostëlë Pedro (käjpxë 1 Peedrʉ 5:6). Etsë liibrë “Ven, sé mi seguidor”, duˈun tnimaytyaˈaky extëm jyënanyë Pedro: “Mëjˈat këjxmˈat duˈun extëmë benenë ets mëjwiin kajaa yˈaxëktuny. Tuˈugë jäˈäy diˈib mëj këjxm kyaj mbäädë Dios yajtunyëty, oy nuˈun jyatimwijyˈäjtpë. Per ja diˈib yujy tudaˈaky mëjwiin kajaa yajtunyëtyë Jyobaa oy nëgoo ti tkajaty tkanijawë”. Ets yˈakjënaˈany ko nDiosˈäjtëm “agujk jotkujk nyayjyawëyaˈanyëty ko nety xykyunuˈkxëm mët ko njäˈäyˈäjtëm yujy tudaˈaky”.c Extëm nˈijxëm, nitii kyaduˈunëty ko nyajxondakëmë jyot kyorasoonë Jyobaa (Prov. 23:15).
9. ¿Tiko oy nnayjyäˈäwëm ko nyajpatëm mëdë jäˈäy diˈib yujy tudaˈaky?
9 Ko njäˈäyˈäjtëm yujy tudaˈaky tyukjotkëdakypyë Jyobaa, per nan ndukˈoyˈäjtëm këˈëm, pes xymyëwingonäˈänëmë jäˈäy. Parë njaygyujkëm tiko dyuˈunëty, okwinmay pën diˈib mijts mëët myajpäädäˈäny (Mat. 7:12). ¿Këdii kyaj oy nnayjyäˈäwëm ko nyajpatëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tyimtukpëtsëmaambyë wyinmäˈäny ets diˈib kyaj tkupëkyë ëwij käjpxwijën? Per jantsy oy nnayjyäˈäwëm ko nyajpatëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm diˈib jyaygyujkëp wiˈix nnayjyäˈäwëm, diˈib xytsyojkëm, diˈib xypyaˈˈayoˈowëm ets diˈib yujy tudaˈaky (1 Peed. 3:8). Pën ëtsäjtëm oy nnayjyäˈäwëm ko nyajpatëm mëdë duˈumbë jäˈäy, nanduˈun ja nmëguˈukˈäjtëm nyayjyawëyäˈänëdë mët ëtsäjtëm pën jäˈäyˈäjtëm yujy tudaˈaky.
10. ¿Tiko xypyudëjkëmë yujyˈat tudaˈakyˈat parë nwinguwäˈkëmë amay jotmay diˈib nbatëm mä jukyˈäjtën?
10 Ko njäˈäyˈäjtëm yujy tudaˈaky, nan xypyudëjkëm parë nwinguwäˈkëmë amay jotmay diˈib nbatëm mä jukyˈäjtën. Näˈäty, nˈixäˈän nbäädäˈänëmë jotmay mä nwinmayäˈänëm ko kyaj xyjapat xyjanitëjkëm. Ja rey Salomón duˈun jyënany: “Tëës nˈixy wiˈix yë ayoopë mëtuunpë nyäxy tyëkën kwaaykyijxy ets yajkutujkpë tekyyeˈepy jyëtijtpë tä jeexy yëˈë yˈëyoy myëtunyën” (Ecl. 10:7, TY). Kyaj xëmë yajmëjkumay ja jäˈäy diˈib tijaty jyajty nyijäˈäwëp, ets näˈäty, yëˈë yajmëjkumaapy ja diˈib kyaj nëgoo wyijˈyëty. Perë Salomón jyaygyujkë ko oy ko ngupëjkëm wiˈix yˈixëty ja jukyˈäjtën ets kyaj axëëk nnayjyäˈäwëm ko wiˈix njäjt ngëbajtëm mä jukyˈäjtën (Ecl. 6:9). Pën ijtëm yujy tudaˈaky, ta ngupëkäˈänëm extëm yˈixëty ja jukyˈäjtën ets kyaj extëm njatsojkënyëˈäjtëm.
¿NÄˈÄ MBÄÄT XYTSYIPTAKXËM NYAJNIGËXËˈKËMË YUJYˈAT TUDAˈAKYˈAT?
¿Näˈä mbäät xytsyiptakxëm nyajnigëxëˈkëmë yujyˈat tudaˈakyˈat? (Ixë parrafo 11 etsë 12).f
11. ¿Tiko tsyokyëty nˈijtëm yujy tudaˈaky ko nyajmoˈoyëmë käjpxwijën?
11 Tiiyëm nwinguwäˈkëm tuˈuk tuˈugë xëëw mä mbäät nyajnigëxëˈkëm pën ijtëm yujy tudaˈaky. Min nˈokˈijxëm tuk pëky majtsk pëky. Ko nyajmoˈoyëmë käjpxwijën. Tsojkëp njamyajtsëm ko kyaj nëgoo tuˈugë jäˈäy tnajuutyë tiempë parë xykyäjpxwijëm, waˈanën myëjwiin kyajaajëty diˈib të nduˈunëm, per ëtsäjtëm kyaj duˈun nˈijxëm. Diˈib näˈäty nduˈunëm, yëˈë njëjpkudijëm ja naybyudëkë etsë net nˈëbat ngäjpxpatëm ja jäˈäy diˈib xyjapudëkëyäˈänëm o kyaj ndukjotkëdakëm extëm xymyëgäjpxëm. Per pën ijtëm yujy tudaˈaky, ta nnayaˈoyëyäˈänëm.
12. Extëm jyënaˈanyë Proverbios 27:5, 6, ¿tiko mbäät nguˈëw ngukäjpxëm ko pën xymyoˈoyëmë käjpxwijën? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën.
12 Ja jäˈäy diˈib yujy tudaˈaky kyuˈëˈëw kyukäjpxëp ko pën kyäjpxwijˈyëty. Min nˈokˈijxëm tuˈugë ijxpajtën. Nˈokpawinmäˈäyëm ko nyajpatëm mä ja Tëjk mä nˈëxpëjkëm ets ngäjpx nmaytyakëm mët näägë nmëguˈukˈäjtëm. Ta niduˈuk xywyoowbëtsëˈëmëm ets xyˈanmäˈäyëm ko të jap ti wyëˈëmë mä ndëtsˈäjtëm. Ko duˈun nyaˈˈanmäˈäyëm, mbäät wiink nnayjyäˈäwëm, per nmëjjäˈäwëm ko të xytyukˈawäˈänëm. Nanduˈun mbäät nguˈëˈëw ngukäjpxëm ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm jyotmëktaˈaky parë xymyoˈoyëm ja käjpxwijën diˈib nyajtëgoyˈäjtëm. Kyaj yˈoyëty nˈijxëm extëm tuˈugë mëtsip o extëm tuˈugë jäˈäy diˈib xyˈaxëkˈijxëm, niˈigyë mbäät nˈijxëm extëm tuˈugë mëtnaymyaayëbë diˈib xytsyojkëm (käjpxë Proverbios 27:5, 6, TY;d Gal. 4:16).
¿Tiko jyëjpˈamëty nˈijtëm yujy tudaˈaky ko wiinkpë nmëguˈukˈäjtëm yajtuunkmoˈoytyë mä Diosë kyäjpn? (Ixë parrafo 13 etsë 14).
13. ¿Wiˈix nyaˈijxëmë yujyˈat tudaˈakyˈat ko wiinkpë nmëguˈukˈäjtëm yajtuunkmoˈoytyë mä Diosë kyäjpn?
13 Ko wiinkpë nmëguˈukˈäjtëm yajtuunkmoˈoy mä Diosë kyäjpn. Jason diˈib tuump mëjjäˈäy, jyënaˈany: “Kots nˈixyë wiinkpë nmëguˈukˈäjtëm yajtuunkmoˈoy, nnayajtëëwëbëts näˈäty tikots kyaj ëjts të nyajmoˈoy”. ¿Të näˈä duˈun nˈokwinmaabyë? Kyaj wyiˈixëty ko nmëdunäˈänëm mas niˈigyë Jyobaa (1 Tim. 3:1). Per tsojkëp nguentˈäjtëm tijaty nwinmäˈäyëm, yëˈko pën kyaj duˈun nduˈunëm, mbäädë net mä jot korasoon pyuˈuy kyeˈexy ja mëjˈat këjxmˈat. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm wyinmay ko yëˈë diˈib mbäät yajxon ttuny tuˈugë tuunk. O tuˈugë toxytyëjk mbäät wyinmay ko ja myëmëjjäˈäy mas niˈigyë tnijawë wiˈix tijaty yajtunäˈäny ets kyaj dyuˈunëtyë wiinkpë nmëguˈukˈäjtëm. Pën njantsy myëdäjtëmë yujyˈat tudaˈakyˈat, kyaj duˈun nwinmayäˈänëm.
14. ¿Tijaty xytyukniˈˈijxëm extëmë Moisés nyayjyäˈäwë ko yajtuunkmooyë wiink jäˈäy?
14 Min nˈokˈijxëm wiˈix nyayjyäˈäwë Moisés ko ja wiink jäˈäy yajtuunkmooytyë ets tijaty xytyukniˈˈijxëm. Moisés mëjwiin kajaa nety dyajtsobääty ko tniwintsënˈaty ja israelitëty. Per kyaj tjäˈäwë naywyinaxë ko Jyobaa tnasˈijxë parë pyudëkëdët ja wiinkpë israelitëty (Núm. 11:24-29). Nan yajnigëxëˈkë yujyˈat tudaˈakyˈat ko tnasˈijxë ets yajpudëkët mä tpayoˈoy ja nax käjpnë jyotmay (Éx. 18:13-24). Ko jyamˈäjty mas nimay ja fesëty, ta ja israelitëty tsojkˈam ja yˈamay jyotmay yˈoˈoyëdë. Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko Moisés yëˈë mas niˈigyë myëmääy myëdäj wiˈix ja nax käjpn oy yˈitët ets kyaj dyuˈunëty ja tuunk diˈibë nety nyikëjxmˈäjtypy. ¡Jantsy oyë ijxpajtën diˈib yäjk! Nˈokjamyajtsëm ko pën ntsojkëm etsë Jyobaa xyyajtuˈunëm, niˈigyë jyëjpˈamëty nˈijtëm yujy tudaˈaky ets kyaj dyuˈunëty ja wijyˈäjtën diˈib nmëdäjtëm. Duˈun extëm jyënaˈanyë Salmo 138:6 ko “Jyobaa këjxm yajpääty”, per “yˈijxypyë jäˈäy diˈib yujy tudaˈaky”.
15. ¿Wiˈix nimayë nmëguˈukˈäjtëm të tyëgatstë tyuunk mä nety Diosmëdundë?
15 Ko tyëgatsy ja tuunk mä nDiosmëduˈunëm. Tyää näämnëm, nimayë nmëguˈukˈäjtëm diˈibë nety jeky kujk Dios mëduunëdëp të tyëgatstë tyuunk. Extëm nˈokpëjtakëm, mä jëmëjt 2014 të tyëgatstë tyuunk nimayë nmëguˈukˈäjtëm diˈibë nety tuundëp distritë mëdë kyudëjk. Nan ja mä tadë jëmëjt kyaj nyekytyundë sirkuitë diˈibë jyëmëjt yaˈˈabajnëp 70. Nanduˈunë nmëguˈukˈäjtëm diˈibë jyëmëjtnë 80 o mas niˈigyë, kyaj mbäät nyekytyundë extëmë mëjjäˈäy diˈib tijaty tyukniwijtsëp mä mëjjäˈäytyëjk. Ets nimayë nmëguˈukˈäjtëm diˈibë nety tuundëp Betel, ojts yaˈˈanëëmëdë parë nëjkx tyundë prekursoor. Ets nan ta netë wiinkpë diˈib të tmastuˈuttë mët ko të yubat të pyäˈämbattë, mët ko ja fyamilyë dyajtëgoyˈattë naybyudëkë o jam ti jotmay të tpäättë.
16. ¿Wiˈix näägë nmëguˈukˈäjtëm të dyajnigëxëˈëktë yujyˈat tudaˈakyˈat?
16 Tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm mëk tjäˈäwëdë ko tyëgäjtstë jyukyˈäjtën, mët ko të nety tmëyujnëdë ja tuunk diˈib tyuundëp. Nimay, kanäk jëmëjtë nety kujk duˈun tyuunëdë, ets nääk mon tuk nyayjyäˈäwëdë. Per ko të nyaxyë tiempë, ta të tˈijxwëˈëmnëdë. ¿Ti të pyudëkëdë? Ko ttsoktë Jyobaa. Wyinmäˈänyotyë nety tmëdattë ko ja jyukyˈäjtën yëˈë të ttukkëdëkëdë Jyobaa ets kyaj yëˈëjëty tuˈugë tuunk o ja xëëw diˈibë nety myëdäjttëp (Kol. 3:23). Duˈunyëm tmëduunˈadëˈëtstë Jyobaa agujk jotkujk ets mëdë yujyˈat tudaˈakyˈat oy mä yajpëjtäˈäktët. Tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm duˈunyëm ttukkëdëkëdë Dios tijaty jyotmayˈäjttëp, pes nyijäˈäwëdëp ko yëˈë mëmääy mmëdäjëdëp (1 Peed. 5:6, 7).
17. ¿Tiko nmëjjäˈäw ngunuˈkxyjyäˈäwëm ko Diosë yˈAyuk xytyukˈanaˈamëm ets njäˈäyˈäjtëm yujy tudaˈaky?
17 Nmëjjäˈäw ngunuˈkxyjyäˈäwëm ko Diosë yˈAyuk xytyukˈanaˈamëm ets njäˈäyˈäjtëm yujy tudaˈaky. Ko duˈun njäˈäyˈäjtëm, ndukˈoyˈäjtëm këˈëm ets nanduˈun ja nmëguˈukˈäjtëm, nan xypyudëjkëm parë nwinguwäˈkëmë amay jotmay diˈib nbatëm mä jukyˈäjtën. Per diˈib mas jëjpˈam, yëˈë ko xytyukmëwingoˈonëmë nDeetyˈäjtëmë tsäjpotmëdë. Jyobaa yëˈë diˈib ijtp “Këjxm ets diˈib Mëj”, pääty ko nnijäˈäwëm ko yajtsobatypy ets tsyojkypy pënaty yujy tudaˈaky, agujk jotkujk xyyajnayjyäˈäwëm (Is. 57:15).
ËY 45 “Diˈibëts nbawinmaapy mätsë ngorasoon”
a Jëjpˈam ets nˈijtëm yujy tudaˈaky ninuˈun nDiosmëduˈunëm. Per ¿tidën yˈandijpy nˈijtëm yujy tudaˈaky? ¿Tiko mbäät duˈun njäˈäyˈäjtëm? Ets ¿tiko tsyiptaˈaky nˈijtëm yujy tudaˈaky ko tyëgatsyë jukyˈäjtën? Mä tyäˈädë artikulo yaˈˈatsoowëmbitäˈäny.
b Ixë rebistë La Atalaya 1 äämbë marsë 1985 mä jyënaˈany, “Jehová me ha tratado recompensadoramente”.
c Ixë kapitulo 3, parrafo 23.
d Proverbios 27:5, 6, TY: “Niˈik yˈoypyëtsimy ko jaˈay ënätyë myëkuˈuk tukmëkäjpxy mëtiˈipë oy kyatuumpyën, ets ketii ko wiinkëˈëy akëˈëy jeˈeyëm tˈoyjyawë. 6 Niˈik oy ko jëëky mëkuˈuk ntukˈijxpäjtmëty mëtiˈipë ënätyë tukmëkäjpxpën ko tii oy kyayajtuny, ets këtii ko tuˈuk yë mëtsip tsyuˈkxy”.
e YAJNIMAYTYAˈAGYË DIBUJË: Apostëlë Pablo yajpääty mëdë wiinkpë Dios mëduumbëty mä tuˈugë nmëguˈukˈäjtëmë tyëjk. Yajnigëxëˈkypy ko kyaj nyayajnaxyëty mëj këjxm ko yajpäättë mëët, axtë mëdë ënäˈkuˈunk.
f YAJNIMAYTYAˈAGYË DIBUJË: Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëjjäˈäy mëˈˈënäˈknë tkupëky ko kyäjpxwijˈyëty mëdë Biiblyë ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib mas ënäˈk.
g YAJNIMAYTYAˈAGYË DIBUJË: Ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëjjäˈäy mëˈˈënäˈknë kyaj tjawë naywyinaxë ko ja diˈib mas ënäˈk tnikëjxmˈaty ja tuunk mä tuˈukmujkën.