Tunë mëjää ets xyjëjpkudijët ja axëëkpë tsojkën
“Yajwäˈätstë mgëˈë esë mjot mwinmäˈäny.” (SANTYA̱ˈA̱GɄ 4:8)
1. ¿Wiˈix tyam mayë jäˈäy wyinmaytyë?
TYAM njukyˈäjtëm mä jäˈäy jantsy axëëgë jyukyˈäjtën dyajnëjkxtë. Extëm nˈokpëjtakëm, mayë jäˈäy wyinmaytyë ko kyaj wyiˈixëty ko tsyëënëdë ak yetyëjk o ak toxytyëjk ets ko tsyëënëdë mëdë wiinkpë. Mä pelikula, liibrë, ëy yaˈaxy o mä jäˈäy tpëjtäˈäktë anunsyë, ak yëˈë miimbë jäˈäy diˈibë duˈumbë tyuunkˈäjttëp (Salmo 12:8). Perë Jyobaa mbäät xypyudëjkëm parë njukyˈäjtëm extëm ttukjotkëdäˈägët ets mbäät nnayaˈijtëm wäˈäts oy tyamë jäˈäy jantsy axëëk jyukyˈattë (käjpxë 1 Tesalónikʉ 4:3-5).
2, 3. 1) ¿Tiko jyëjpˈamëty ets njëjpkudijëm ja axëëkpë jot winmäˈäny? 2) ¿Ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?
2 Parë nyajxondakëmë Jyobaa, jëjpˈam ets njëjpkudijëm tukëˈëyë diˈib yˈaxëkˈijxypy. Per kom pokyjyaˈay nyajpatëm, mbäät xytyukmiˈinëmë tsojkën mä axëëkpë ijt tsënaaky, duˈun extëm ko äjkx tniminy ja xuˈuny diˈib yajtukwinˈëˈëmp. Per ¿ti mbäät nduˈunëm ko xytyukmiˈinëmë duˈumbë tsojkën? Jëjpˈam ets netyë nyajjëgakëm mä jot winmäˈäny. Pën kyaj duˈun nduˈunëm, mbäät niˈigyë myëjwindëkë ets axtë xyajpokytyuˈunëm, extëm jyënaˈany mä Biiblyë: “Ko jäˈäy ttsoktë diˈibë kyaj yˈoyëty, jaa myiny ja pojpë” (käjpxë Santya̱ˈa̱gʉ 1:14, 15).
3 Extëm nˈijxëm, jëjpˈam ets mëk nguentˈäjtëm ti naxkëdakp mä jot winmäˈäny. Pes pën kyaj, ta nëjkx xyajkäˈäjëm mä axëëkpë ijt tsënaaky ets nëjkxëp nguˈayoˈowëm (Galasyʉ 5:16). Mä tyäˈädë artikulo tëgëk pëky nˈixäˈänëm diˈib mbäät xypyudëjkëm parë njëjpkudijëm ja axëëkpë tsojkën. Myëduˈuk, ko nnaymyaˈayëm mëdë Jyobaa. Myëmajtsk, ja käjpxwijën diˈib yajkypyë Biiblyë. Ets myëdëgëëk, ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib mbäät xypyudëjkëm.
KO NNAYMYAˈAYËM MËDË JYOBAA
4. ¿Tiko jyëjpˈamëty ets oy nnaymyaˈayëm mëdë Jyobaa?
4 Biiblyë duˈun tˈanëëmë Diosë myëtnaymyaayëbëty: “Yajwäˈätstë mgëˈë esë mjot mwinmäˈäny” (Santya̱ˈa̱gʉ 4:8). Kom xëmë oy nˈitäˈänëm mëdë Jyobaa, ta nduˈunëm tijaty tyukjotkëdakypy ets yëˈë nwinmäˈäyëm tijaty wäˈäts (Salmo 24:3, 4; 51:6; Filipʉs 4:8). Jyobaa nyijäˈäwëp ko pokyjyaˈay nyajpatëm ets ko näˈäty mbäät xytyukmiˈinëm ja tsojkën mä axëëkpë ijt tsënaaky. Per kom kyaj ntsojkëm ets mon tuk nyayjawëdët, ta nduˈunëmë mëjää ets netyë njëjpkudijëm (Génesis 6:5, 6). Yëˈëyë nyajtëjkëm mä jot winmäˈäny diˈib wäˈäts.
5, 6. Ko nmënuˈkxtakëmë Jyobaa, ¿wiˈix xypyudëjkëm parë njëjpkudijëm ja axëëkpë tsojkën?
5 Pën xëmë Jyobaa nmënuˈkxtakëm, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë njëjpkudijëm ko xytyukmiˈinëm ja axëëkpë jot winmäˈäny. Nan xypyudëkëyäˈänëm mëdë myëjää parë wäˈäts nyajnëjkxëmë jukyˈäjtën. Ko nnuˈkxtakëm, mbäädë Jyobaa nˈanmäˈäyëm ko yëˈëyë nwinmayäˈänëm diˈib tyukjotkëdäˈägëp (Salmo 19:14). Nan mbäät nyajtëˈëwëm pën jap tii axëkˈäjtën tˈixy diˈib mbäät xyajpokytyuˈunëm (Salmo 139:23, 24). Nˈokˈanmäˈäyëmë Jyobaa ets xypyudëjkëm parë kyaj ngäˈäjëm mä axëëkpë ijt tsënaaky, ets niˈigyë ko xytyukmiˈinëmë duˈumbë tsojkën (Matewʉ 6:13).
6 Mä nety ngaˈixyˈäjtëmë Jyobaa, waˈan ijty nduˈunëmë axëkˈäjtën ets mbäät jatëgok xytyuktëjkëmë duˈumbë tsojkën. Perë Jyobaa mbäät xypyudëjkëm ets nnayajtëgäjtsëm. Extëm ja rey David, ko nety të pyokytyuny mëdë Batseba, ta jyodëmbijty ets tˈamdooyë Jyobaa parë myoˈoyëdët “tuˈugë korasoonë wäˈätspë” ets pyudëkëdët parë tmëmëdowët (Salmo 51:10, 12). Pën duˈunyëm mëk mduktëkëty ja tsojkën mä axëëkpë ijt tsënaaky, amdowë Jyobaa nyaybyudëkë. Yëˈë mbudëkëyanëp parë xymyëmëdowët, ets xyjëjpwijtsëmbitët ja mjot mwinmäˈäny ets tijaty mduumpy (Salmo 119:133).
Pën japë axëëkpë tsojkën nyaxkëdaˈaky mä jot korasoon, jëjpˈam ets netyë nyajpëtsëˈëmëm (Ixë parrafo 6)
JA KÄJPXWIJËN DIˈIB YAJKYPYË BIIBLYË
7. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë Biiblyë parë njëjpkudijëm ja axëëkpë jot winmäˈäny?
7 Jyobaa mbäät xypyudëjkëm mët yëˈëgyëjxmë Biiblyë. Pes jap nnijäˈäwëmë Diosë wyijyˈäjtën diˈib wäˈäts (Santya̱ˈa̱gʉ 3:17). Ko ngäjpxëm bom bom, ta ak yëˈë nwinmäˈäyëm diˈib wäˈäts (Salmo 19:7, 11; 119:9, 11). Biiblyë nan myëmiimbyë käjpxwijën ets myaytyakypyë Dios mëduumbë yˈijxpajtën diˈib jyëjpkudijëdë ja axëëkpë ijt tsënaaky.
8, 9. 1) ¿Tiko ja mixy pyokytyuuny diˈib yajmaytyakp mä Proverbios kapitulo 7? 2) ¿Ti mbäät nanduˈun xyajjotmaybyatëm?
8 Biiblyë xyˈanmäˈäyëm mä Proverbios 5:8 ets jagam nnayaˈijtëm mä axëëkpë ijt tsënaaky. Mä kapitulo 7, jap yajmaytyaˈaky tuˈugë mixy diˈib tsoˈomp tsuˈum koots jatsoo mä tsyëënë tuˈugë kujenytyoˈoxy. Tyäˈädë toxytyëjk tyanë mä tuˈugë eskinë mëdë wyit xyox diˈib tëgatsy. Ko tˈijxpääty ja mixy, ta tmëwingony, ttsuˈkxy ets wixaty tˈanëëmë parë niˈigyë tyuktëkëdët ja tsojkën ets mëët tsyëënët. Ko tyäˈädë mixy tsyoˈony mä tyëjk, kyaj twinmääy pyokytyunäˈäny. Per kom kyaj ojts tjëjpkudijë ja axëëkpë tsojkën, ta pyokytyuuny. Ets ok, ta tkumëdooy. Koxyëp jawyiin twinmääy wiˈix jyotmaybyäädäˈäny, jagamxyëp ojts tnayoˈoy ja toxytyëjk (Proverbios 7:6-27).
9 Mbäät duˈun njäjtëm extëmë tyäˈädë mixy, pën kyaj nwinmäˈäyëm nuˈunën kyujotmayëty diˈib ndunäˈänëm. Extëm nˈokpëjtakëm, kujotmay ko koots jeˈeyë njantsy yajtëgäjtsëmë kanal parë nˈixäˈänëm tijaty näjxp mä telebisionk. ¿Tiko? Yëˈko mbäät pyëtsëmy mä jäˈäy axëëk yˈit tsyëënëdë. Ko ndëjkëm mä Internet, nan kujotmay ko nmoˈoyëmë klik tuˈugë pajina diˈib kyaj nnijäˈäwëm mä xymyënëjkxäˈänëm, o ko ndëjkëm mä tuˈugë pajina diˈib myëmiimbyë anunsyë diˈib axëëk o mä pajina diˈib myëmiimbyë pornografía. Ko nnayajtëjkëm mä duˈumbë jotmay, mbäädë net xytyukmiˈinëmë tsojkën mä axëëkpë ijt tsënaaky ets axtë kyaj nekymyëmëdoˈowëmë Jyobaa.
10. Pën kyaj nbaduˈunëm extëm jyënaˈanyë 1 Timotee 5:2, ¿ti mbäät tyuny jyatyëty? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky.)
10 Biiblyë nan nyigajpxypy wiˈix mbäät nyaywyintsëˈëgëdë yetyëjk toxytyëjk (käjpxë 1 Timotee 5:2). Dios mëduumbë yëˈëyë mbäät twinˈity twinxony ja jyamyëët o ja diˈib pyëkaampy. Ta nääk diˈib winmääytyëp ko kyaj wyiˈixëty ko jäˈäyë wyiin jyëjp nyaytyukˈixëdë, ko wiˈix kawiˈix nyayˈanëˈëmxëdë o wiˈix nyiyuˈkx kyuyuˈkxtë. Ko duˈun nimajtskë jäˈäy yˈadëˈëtstë, mbäät tyuktëkëdë axëëkpë tsojkën ets ok, axtë mbäät yajpokytyunëdë. Të nääk duˈun jyattë, ets nan mbäät ëtsäjtëm duˈun njäjtëm.
11. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtënë José?
11 José xymyoˈoyëm tuˈugë oybyë ijxpajtën. Pes ja Potifarë nyëdoˈoxy ojts yˈanëˈëmxëty ets mëët tsyëënët. Yëˈë kyaj tkupëjky, per ja toxytyëjk mëktaˈaky yajtëgoyanë. Bom bom ojts yˈanëˈëmxëty ets nimajtsk mëët wyëˈëmët (Génesis 39:7, 8, 10). Tuˈugë ëxpëkyjyaˈay jyënaˈany ko ja nyëdoˈoxyë Potifar duˈunë nety wyinmay ko mbäädë José myëttsëënëty ko yëˈëyë mëët yajpäädët. Perë José të netyë wyinmäˈäny tpëjtaˈaky ko kyaj ja toxytyëjk twinˈitäˈäny twinxonäˈäny ets ni tkamëjpëjtäˈägäˈäny ko wixaty yˈanëˈëmxëdët. Duˈun ojts tjëjpkudijë ja axëëkpë tsojkën. Tëgok, ta ja toxytyëjk myäjtsë wyitkëjxy ets atsip myëttsëënëyanë. Per ja José, ta “tˈëxmajtsy ja nyijän ma ja toˈoxytyëjkën” ets tnipëyëˈktuty (Génesis 39:12, Tios yˈaaw yˈayuk).
12. Ko tijaty nˈijxëm, ¿wiˈix nnijäˈäwëm ko mbäät dyajminyë axëëkpë jot winmäˈäny?
12 Tijaty nˈijxëm mbäät dyajminyë axëëkpë jot winmäˈäny. Jesus jyënany: “Oytyim pënëty diˈibë yˈatsejpy tuˈugë toxytyëjk es tmëdëgoyaˈany, nyapatypy extëm mëët të tyëgoy, oy jeˈeyë të jyënaˈany jyodoty wyinmäˈänyoty” (Matewʉ 5:28). Duˈun jyajty ja rey David. Biiblyë jyënaˈany ko “jam tëjknikëjxy tkuˈijxnäjxy tuˈugë toxytyëjk tsyiˈiy” (2 Samuel 11:2). Tyäˈädë toxytyëjk tamë netyë nyaˈay. Per en lugäärë David wiinktsoo nyasˈixët, niˈigyë tˈijxˈadëtsy ets twinmääyˈadëtsy. Ets ok, ta axtë mëët pyokytyuuny.
13. 1) ¿Tiko jyëjpˈamëty ets ngajpxyˈäjtëm mëdë wiin? 2) ¿Ti yˈandijpy ngajpxyˈäjtëm mëdë wiin?
13 Nan mbäät mëjwiin kajaa xypyudëjkëmë yˈijxpajtënë Job. Yëˈë jyënany: “Tëjëts mëdë nwiin ngajpxyˈaty” (Job 31:1, 7, 9). Jëjpˈam ets ngajpxyˈäjtëm mëdë wiin. ¿Tiko? Parë njëjpkudijëm ja axëëkpë tsojkën. Per ¿ti yˈandijpy ngajpxyˈäjtëm mëdë wiin? Yëˈë ko nbëjtakëmë winmäˈäny ko ninäˈä tuˈugë jäˈäy ngaˈixäˈänëm mëdë axëëkpë tsojkën. Ets ko kyëxëˈëgët mä telebisionk, komputadoorë, kartel, rebistë o muum wiinktsoo mä jäˈäy axëëk yˈit tsyëënëdë, ta jantsy pojënë njëˈijxëm.
14. ¿Ti tsojkëp nduˈunëm pën nnayaˈitäˈänëm wäˈäts?
14 Extëm yä të yajnimaytyaˈaky, waˈan të xypyekyë kuentë ko tsojkëp mnayajtëgatsëdët. Pën duˈun, ¡këdii niˈigyë tiempë xyajnaxy! Pën mmëmëdoobyë Jyobaa, mbäät xyjëjpkudijë ja axëëkpë ijt tsënaaky ets mnayaˈitëdët wäˈäts (käjpxë Santya̱ˈa̱gʉ 1:21-25).
NMËGUˈUKˈÄJTËM DIˈIB MBÄÄT XYPYUDËJKËM
15. Pën mtsiptakxëp xyjëjpkudijëdë axëëkpë tsojkën, ¿tiko jyëjpˈamëty ets xyˈamdowëdë naybyudëkë?
15 Pën mijts mtsiptakxëp xyjëjpkudijëdë axëëkpë tsojkën, anëëmë tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈibë mbäät mbudëkëty ets mbäät mmoˈoyëtyë oybyë käjpxwijën diˈib mä Biiblyë. Tsiptakp nimaytyakëmë duˈumbë jotmay, per jëjpˈam ets duˈun nduˈunëm (Proverbios 18:1; Ebreeʉsʉty 3:12, 13). ¿Tiko? Yëˈko mbäädë nmëguˈukˈäjtëm dyajtundë Biiblyë parë mdukˈixëdët mäjaty mbäät mnayaˈoyëty. Ko duˈun xytyunët, ta duˈunyëm mnaymyayëdët mëdë Jyobaa.
16, 17. 1) ¿Wiˈix mbäädë mëjjäˈäytyëjk tpudëkëdë pënaty tsiptakxëdëp tjëjpkudijëdët ja axëëkpë tsojkën? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën. 2) ¿Tiko jyëjpˈamëty ets pënaty yˈijxtëbë pornografía tyamyë tˈamdowdëdë naybyudëkë?
16 Diˈib mbäät niˈigyë xypyudëjkëm yëˈë mëjjäˈäytyëjk diˈib mä naymyujkën (käjpxë Santya̱ˈa̱gʉ 5:13-15). Min nˈokˈijxëmë yˈijxpajtën tuˈugë mixy diˈib Brasil. Yëˈë kanäk jëmëjt myëmadakë ja axëëkpë jot winmäˈäny. Jyënaˈany: “Nnijäˈäwëbëtsë nety ko extëmëts nwinmay kyaj tˈoyˈixyë Jyobaa, per tsoytyuunëts pën ndukmëtmaytyäˈägët”. Ta tuˈugë mëjjäˈäy tpëjkyë kuentë ko tyäˈädë mixy yajtëgoyˈajtypyë naybyudëkë, ta yˈanmääyë ets tmëtmaytyäˈägët ja mëjjäˈäytyëjk. Tyäˈädë mixy jyënaˈany: “Yëˈë mëjjäˈäytyëjk ajiiky amëguˈuk yˈijttë ets jyaygyujkëdë wiˈixëts nnayjawëty. Kyajtsë nety nˈawixy duˈun jyaˈayˈattët mët ko kyajëts xypyaaty xynyitëkë. Yajxon tmëdoowˈijttë wiˈixëts nmëtmaytyaktë ets xytyukˈijxtëts mä Biiblyë ko Jyobaa xytsyojkpëts etsëts xynyinuˈkxtakëdë. Tyäˈädë yëˈëjëts xypyudëjkë parëts nbadunëdë Biiblyë kyäjpxwijën”. Tam nyëjkxnë kanäk jëmëjt mä tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm duˈun jyajty, ets tyam oy yˈity mëdë Jyobaa. Yëˈë jyënaˈany: “Tëjëts nˈixy ko niˈigyë jyëjpˈamëty nˈamdoˈowëmë naybyudëkë ets kyaj nwinmäˈäyëm ko mbäät naytyuˈuk njëjpkudijëm ja axëëkpë tsojkën”.
17 Pën mijts xëmë xyˈixyë pornografía, jëjpˈam ets tyamyë xyˈamdowëdë naybyudëkë. ¿Tiko? Yëˈko pën myajnäjxypy niˈigyë tiempë, mbäät pojënë mbokytyuny. Ets ko duˈun jyatët, ta mëjwiin kajaa xyˈaxëktunäˈänyë mfamilyë etsë mëtnaymyaayëbëty. Nan nëjkxëbë jäˈäy axëëk tkäjpxpäätyë Jyobaa. Nimayë nmëguˈukˈäjtëm të mëjjäˈäytyëjk tˈamdowdë naybyudëkë ets të tkupëktë ja kyäjpxwijën. Ko duˈun të ttundë, ta duˈunyëm nyaymyaayëdë mëdë Jyobaa ets yajpäättë mä kyäjpn (Salmo 141:5; Ebreeʉsʉty 12:5, 6; Santya̱ˈa̱gʉ 1:15).
PËJTÄˈÄGË MWINMÄˈÄNY ETS MNAYAˈITËDËT WÄˈÄTS
18. ¿Ti diˈibë net mduknibëjtakëp xytyunäˈäny?
18 Satanásë jyaˈay niˈigyë dyajmäˈtˈadëˈëtsäˈändë jyukyˈäjtën. Perë Dios mëduumbëty, tyuundëbë mëjää parë dyaˈittë wäˈätsë jyot wyinmäˈäny ets dyajnëjkxtë wäˈätsë jyukyˈäjtën, päätyë Jyobaa jantsy mëj nyayjawëty. Nˈokˈaxäjëmë tyäˈädë tëgëëkpë naybyudëkë diˈib të nˈijxëm: ko nnaymyaˈayëm mëdë Jyobaa, ja käjpxwijën diˈib yajkypyë Biiblyë ets ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib mbäät xypyudëjkëm. Net nˈijtëm agujk jotkujk ets nitii xykyaˈˈatsijpëm mä jot winmäˈäny (Salmo 119:5, 6). Tim tsojk njukyˈatäˈänëm winë xëë mä ja tsujpë lugäär diˈib wäˈäts, ets mä Satanás kyaj nyekyjamˈatäˈäny.