¿Tidën yajtijp espiritë santë?
Biiblyë duˈun tnimaytyaˈaky
Espiritë santë yëˈë duˈun yajtijp ja Diosë myëkˈäjtënë o myëjääw mëdiˈibë yajtuumpy (Miqueas 3:8; Lukʉs 1:35). Yäˈädë Diosë myëjääw mbäät tkexy oytyim määjëty, ets ttuktuny tii yëˈë tyuknibëjktakëp (Salmo 104:30; 139:7).
Mëdiˈibë mä Biiblyë të yajkäjpxnaxy espiritë mä ayuk ebreo ja yajtijy rúaj ets mä ayuk grieegë pnéuma. Ko tyunyë yäˈädë ayuk, yëˈë yˈandijaampy ja Diosë myëjääw (Génesis 1:2). Per mbäät yëˈë nanduˈun tˈandijy:
Ko nxajjëm (Habacuc 2:19; Apocalipsis 13:15, Traducción del Nuevo Mundo, [TNM]).
Poj (Génesis 8:1; Fwank 3:8).
Ja mëjääw o ja mëkˈäjtënë mëdiˈibë yajjukyˈäjtëbë naxwinyëdë jäˈäy etsë jëyujk animal (Job 34:14, 15).
Pënaty tsënääytyëp tsäjpotm, extëmë Dios o anklëstëjk (1 Reyes 22:21; Juan 4:24, TNM).
Tijaty yˈandijaampy yäˈädë ayuk rúaj ets pnéuma, kyaj mbäät yaˈixy, per yaˈijxp tijaty tyuumpy. Yëˈë diksionaaryë mëdiˈibë jyaayë William E. Vine duˈun jyënaˈany: “Yëˈë Diosë myëjääw, duˈun extëmë poj, kyaj yaˈixy, kyaj yajtony ets myëdäjtypyë mëkˈäjtënë” (Diccionario expositivo de palabras del Antiguo y del Nuevo Testamento exhaustivo, de William E. Vine).
Mä Biiblyë duˈunë espiritë santë tˈijxkijpxyë extëmë “Diosë kyëˈë” (Salmo 8:3; 19:1). Duˈun extëm tuˈugë jäˈäy mëdiˈibë këˈam tijaty yaˈoˈoyëp, yëˈë yajtuumbyë kyëˈë, nanduˈunë Dios yëˈë yajtuunë myëjääw parë tijaty ojts tuny extëm:
Ko ojts dyajkojy yëˈë tsäjp etsë nax (Salmo 33:6; Isaías 66:1, 2).
Ko ojts dyajjäˈäyëtyë Biiblyë (2 Peedrʉ 1:20, 21).
Ko ojts ttukpudëkë myëjääw pënaty mëduunëp parë ttunët ja miläägrë ets yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxët (Lucas 4:18, TNM; Apostʉlʉty 1:8; 1 Korintʉ 12:4-11).
Ko mbäät dyajnigëxëˈëktë oybyë jäˈäyˈäjtënë pënaty mëduunëp (Gálatas 5:22, 23, TNM).
Espiritë santë kyaj yëˈëjëty tuˈugë jäˈäy
Ko ja espiritë santë nyaxy extëmë Diosë “kyëˈë” o “xyejy”, yëˈë xytyukˈijxëm ko kyaj yëˈëjëty tuˈugë jäˈäy (Éxodo 15:8, 10). Duˈun extëm tuˈugë jäˈäy, mëdiˈibë këˈam tijaty tyuumpy, kyaj ja kyëˈë jyënaky ets abëky tyuny. Nanduˈunën jyaty mët ja Diosë myëjääw, duˈun tyuny näˈä ja Dios ttsoky ets wiˈix yëˈë dyajtunäˈäny (Lukʉs 11:13). Biiblyë yˈijxkijpxyëp nanduˈunë espiritë santë mëdë nëë, ets yˈamaytyakmujkypy mëdë mëbëjkënë etsë ëxpëjkënë mëdiˈibë xytyukjaygyujkëmë ko espiritë santë kyaj yëˈëjëty tuˈugë jäˈäy (Isaías 44:3; Hechos 6:5, TNM; 2 Korintʉ 6:6).
Mä Biiblyë yajmaytyakp ko Dios txëwˈaty Jyobaa, etsë yˈuˈunk Jesus, per nimää kyaminy ko espiritë santë myëdäjtypy tuˈugë xyëëw (Isaías 42:8; Lukʉs 1:31). Ko tëgokë Esteban, ja Jesus yˈëxpëjkpë, tˈijxy jam tsäjpotm ja Diosë myëjˈäjtënë, jeˈeyë nimajtskë jäˈäy tˈijxy kyaj nyidëgëëgëty. Biiblyë jyënaˈany: “Per yëˈë, tyuktujky mëdë espiritë santë, ta pyäˈtˈijxy tsäjpotm ets tˈijxy ja Diosë myëjˈäjtën etsë Jesus tyanë Dios yˈagäˈänytsyoow” (Hechos 7:55, TNM). Ja espiritë santë yëˈë mëdiˈibë tuun parë mbäät ja Esteban tˈijxy ja Diosë myëjˈäjtën.
¿Wiˈixë jäˈäy tëgatsy tmëbëktë espiritë santë?
Nääk duˈun tmëbëktë: Espiritë santë yëˈë tuˈugë Dios ets ko nyidëgëëgëty mëdiˈibë yajtijp Trinidad. Duˈun näägë Biiblyë tnimaytyaˈaky extëmë Torres Amat etsë Reina-Valera.
Mëdiˈibë tëyˈäjtën: Yëˈë Biiblyë Torres Amat duˈun jyënaˈany mä 1 Juan 5:7, 8: “Nidëgëëk yajpääty tsäjpotm mëdiˈibë yäjktëp ja tëyˈäjtën: ja Teety, ja Verbo ets ja Espiritë Santë; etsë yäˈädë nidëgëëkpë tuˈuk jeˈeyë. Ets nidëgëëk dyaktë ja tëyˈäjtënë yä naxwiiny”. Per näägë jäˈäy mëdiˈibë nyiˈëxpëjkëbë Biiblyë jyënäˈändë, ko kyaj duˈun ja apostëlë fwank tkujäˈäyë ets ko kyajxyëp yäˈädë ääw ayuk yajpääty mä Biiblyë. Extëmë Bruce M. Metzger mëdiˈibë nyiˈëxpëjkëbë Biiblyë duˈun tkujäˈäyë: “Yäˈädë ääw ayuk kyaj tyëyˈäjtënëty, [...] ets kyajxyëp tiko yajkujäˈäyë mä Nuevo Testamento” (Un comentario textual al nuevo testamento griego).
Nääk duˈun tmëbëktë: Ko Biiblyë tmaytyaˈaky espiritë santë, duˈun dyajnaxy extëm tuˈugë Dios, päätyën yajmëbëky.
Mëdiˈibë tëyˈäjtën: Mä Biiblyë duˈun näˈäty tmaytyaˈagyë espiritë santë extëmxyëp yëˈëjëty tuˈugë jäˈäy. Extëm nˈokpëjktakëm, Jesus ojts jyënaˈany ko espiritë santë yëˈë tuˈugë käjpxwijpë o pudëjkëbë, ets ko yëˈë tyuknijawëyaampy tijaty ja yˈëxpëjkpëtëjk, nyëˈëmoˈoyaampy tyuˈumoˈoyaampy, myëgäjpxaampy, tyuknijawëyaampy ja tëyˈäjtënë ets ko yëˈë yajmëjnaxanëp (Fwank 16:7-15). Perë yäˈädë kyaj yëˈë tˈandijäˈäny ko espiritë santë yëˈëjëty tuˈugë jäˈäy, pesë Biiblyë myaytyakypy nanduˈun extëm tuˈugë jäˈäy ja wijyˈäjtën, ja oˈkën ets ja poky. Extëm nˈokpëjktakëm, jyënaˈany ko nëˈëjoty tuˈujoty ja wijyˈäjtënë yajmëdoop yëˈë yˈääw yoˈkn, ko ja poky xytyukˈatsojkëm oytyim tiijëty, winˈëˈëmp ets yaˈoˈkp, ets ko ja oˈkën anaˈamp (Proverbios 1:20; Romanos 5:21 17:8, 11).TY).
Nääk duˈun tmëbëktë: Biiblyë jyënaˈany ets nnëbajtëm xyëëwgyëjxm ja espiritë santë, päätyë espiritë santë yëˈë tuˈugë dios.
Mëdiˈibë tëyˈäjtën: Ko tuˈugë jäˈäy nyëbety xyëëwgyëjxmë espiritë santë, yëˈë yˈandijpy ko yˈëxkajpy ja mëkˈäjtënë mëdiˈibë myëdäjtypy ets ko yëˈë Dios yajtuumpy parë ttuny tijaty tsyojkypy (Matewʉ 28:19).
Nääk duˈun tmëbëktë: Pënaty tëëyëp ojts tpanëjkxtë ja Jesus ets axtë ja yˈapostëlëtëjk, ojts tmëbëktë ko espiritë santë yëˈë tuˈugë dios.
Mëdiˈibë tëyˈäjtën: Kyaj duˈun tyukniˈˈixë Biiblyë ets kyaj duˈunë ëxpëkyjyaˈay të tˈëxpëjkpëtsëmdë. Mä Encyclopædia Britannica jyënaˈany “ko ja teetytyëjk obispëtëjk yëˈë duˈun ojts dyajnaxkëdäˈäktë yäˈädë tukniˈˈijxën ko Espiritë Santë yëˈëjëty tuˈugë jäˈäy o tuˈugë dios, ko jam tyuˈukmujktë Constantinopla mä jëmëjt 381 mä Kristë të myiny”. Ja duˈun tyuˈukmujktë ko nety të nyäjxnë majtsk siiglë mä të nety yˈoˈknë ja apostëlë mëdiˈibë nety akwëˈëmp.