¿Tidaa mbäät xyjotkujkmoˈoyëm?

“[Mä ja] xëë tiempo naty kyëxaan tyëgoyaanëjëny, tunaan jadaanëp jaˈ ayoˈon mëk.” (2 TIMOTEO 3:1, Nuevo Testamento de Mazatlán)

¿TË KËˈËM xypyaatyë duˈumbë jotmay o të xymyëdoyˈaty?

● Axëkpäˈäm diˈib yaˈoˈkypyë mayjyaˈay.

● Mëk yuu dyaˈooky mëgoˈpxˈamë jäˈäy.

● Nyaxë mëk ujx o naxwinyëdë yuˈkxy diˈib milˈamë jäˈäy yaˈoˈkypy ets nimay dyajwëˈëmdë winwäˈätstuuy.

Mä artikulo diˈib ak miimp, nnijawëyäˈänëm tijaty tuun jäjtëp diˈib nanduˈun atsëˈk ajäˈäwëp. Nan mbëkaambyë kuentë ko yajjääybyajt mä Biiblyë tijaty ayoˈon tunan jatanëp mä ja “xëë tiempo naty kyëxaan tyëgoyaanëjëny”.a

Mä artikulo diˈib ak miimp yëˈë parë mjotkujkmoˈoyaˈanyëty, kyaj parë mdukmëbëkäˈänyëty ko tyam njukyˈäjtëm ayoˈon mëët jotmay myëët, pes yajxon nˈijxëm ko dyuˈunëty. Tëdujk peky mdukˈixäˈänyëty ko diˈib ojts yajnaskäjpxë, ta tyam yˈadëy ets ko tsojk jyëjpkëxäˈänyë tyäˈädë tiempë. Nan nˈixäˈänëm wiˈix näägë jäˈäy tjëjpkugäjpxëdë ets tiko mbäät nmëbëjkëm ko miin këdakpë jukyˈäjtënë oybyë.

[Notë diˈib noky ëxˈääy]

1. Mëk ujx

“Es myinët ja mëk ujx.” (LUKɄS. 21:11)

● Ko nyajxy ja mëk ujx Haití, ta ja jäˈäyëty diˈibë notisyë yajpëtsëëmdëp tmëdoodë ko tap pën yˈëjëjy mä ja jëën tëjk diˈibë naty të jyijtäˈäy, yëˈëdëmë natyë Winnie, tuˈugë kixyuˈunk diˈib jëmëjt ja kujk. Ta ojts yajjuuty ets ojts tsyoˈoky, ja tyääk tyeety oˈktääytyë.

¿WIˈIX YAJWIJTSPËTSEMY? Ko eneerë 2010 nyajxy ja mëk ujx Haití diˈib 7.0 myëkˈäjtën, ja ojtsë jäˈäy yˈooktë 300,000 naxy ets tuk miyonk ja tëgëk mil diˈib ojts wyëˈëmdë winwäˈätstuuy. Mëjwiin kajaa yˈayoˈonbëjtaky, per kyaj yëˈëyëty jeˈeyë, abril 2009 axtë abril 2010 ja të nyaxy naa 18 mëk ujx.

¿WIˈIXË JÄˈÄY TJËJPKUGÄJPXË? Duˈunyëmë mëk ujx nyaxy kyaj tyamnëmëty, jeˈeyë ko tyam yajtuknijäˈäjëm tijaty tuun jäjtëp.

¿TËYˈÄJTËN EXTËM TJËJPKUGÄJPXËDË? Biiblyë kyaj tnigajpxy näägë mëk ujx nyaxäˈäny mä tiempë jyëjpkëxanë. Diˈib nyigajpxypy yëˈë ko nyaxäˈäny “ja mëk ujx” oymyääty, ets ko yëˈë yajnigëxëˈëgaampy ti tiempë ndukjukyˈäjtëm (Markʉs 13:8; Lukʉs 21:11).

¿WIˈIX MˈOKWINMAY? ¿Ja tyam nyaxyë mëk ujx extëm ojts yajjääybyety mä Biiblyë?

Ko mëk ujx nyaxy, yëˈë yaˈˈadëëpy diˈib ojts yajnaskäjpxë, per kyaj yëˈëyë xytyukˈijxëm ko tyäˈädë tiempë jyëjpkëxanë. Min jatuˈuk nˈokˈijxëm.

[Letrë diˈib miimp mä dibujë mä pajina 4]

“Ëëtsëty [geofísicos] jats ndijttë mëk ujx. Perë jäˈäy jeˈeyë jyënäˈändë ko axëëgë ayoˈon të tyuny të jyatyëty.”

(KEN HUDNUT, SERVICIO GEOLÓGICO DE ESTADOS UNIDOS)

[Letrë diˈib miimp mä dibujë mä pajina 4]

© William Daniels/Panos Pictures

2. Yuu

“Mëk yuu.” (MARKɄS 13:8)

● Tuˈugë yetyëjk tsyënääyjyaˈty Quaratadji (Níger), mët ko tkugeˈegyë yuu mä pyaˈis, etsë pryimëtëjtk mëdë myëgaˈaxëty nan të jyäˈttë. Ta naytyuˈuk nyayjyëbijptaˈagyëty toˈokyëjxy. ¿Tiko? Sidi diˈib tuump wintsën mä ja lugäär, jyënaˈany: “Kyaj mbäät dyajkay dyaˈuuky [ja fyamilyë], pääty ni jeˈeyë mbäät tkanekywyinˈijxpattë”.

¿WIˈIX YAJWIJTSPËTSEMY? Abëtsemy nyaxwinyëdë, mä nijëxtujkpë jäˈäy, tuˈuk diˈib ayuˈäjtp, per mas oˈktëy jyaty África mä lugäär txëˈaty Sahara, mä tëgëëkpë jäˈäy, tuˈuk diˈib yajnäjxypy jekyë yuu mët ko kyaj nëgoo kyaˈay yˈukën. Parë njaygyujkëm, nˈokpawinmäˈäyëm tuˈugë familyë diˈib nidëgëëk, teety, tääk ets ja uˈunk. Pën jeˈeyë ja käˈäy ukënë parë nimajtsk, yëˈë jawyiin yajkaytyëp ja yˈuˈunk. Ets ¿pënë net ayuˈatëp? ¿Ja tääk o ja teety? Tyäˈädë jotmay yëˈë diˈib pyattëp mayë familyë tuˈuk tuˈugë xëë.

¿WIˈIXË JÄˈÄY TJËJPKUGÄJPXË? Ijt windëëbë jeˈxy peky yä Naxwiiny parë niˈamukë, diˈib jeˈeyë tëgoyˈäjtp yëˈë ets yajxon nyajtuˈunëm.

¿TËYˈÄJTËN EXTËM TJËJPKUGÄJPXËDË? Jantsy tëyˈäjtën ko ninäˈänëm duˈunë jäˈäy tkayaˈityë jeˈxy peky extëm tyam. Etsë gobiernë jeky kujk tjatunyë mëjää parë dyajwaˈkxyë jeˈxy peky, per kyaj tmëmadäˈäktë dyajjëgaˈaktëdë yuu.

¿WIˈIX MˈOKWINMAY? ¿Tëyˈäjtën extëm jyënaˈanyë Markʉs 13:8? Oy tyam tijaty jyajemybyëtsemy, ¿ayoodëbë naxwinyëdë jäˈäy mëdë yuu?

Ko nyaxyë mëk ujx etsë yuu, yajmiimbyë wiinkpë jotmay diˈib nanduˈun xytyukˈijxëm ko tyäˈädë tiempë jëjpkëxanëp.

[Letrë diˈib miimp mä dibujë mä pajina 5]

“Mayë ënäˈkuˈunk diˈib yaˈoˈkëdëbë tuknaxyë, neumonía etsë wiingatypyë päˈäm mët ko kyaj yajxon kyay yˈuuktë.”

(ANN M. VENEMAN, EX DIRECTORA EJECUTIVA DE UNICEF)

[Letrë diˈib miimp mä dibujë mä pajina 5]

© Paul Lowe/Panos Pictures

3. Päˈäm

“Myinët [...] ja mëk päˈäm.” (LUKɄS 21:11)

● Bonzali nyikëjxmˈajtypyë natyë tuunk mä ääy tsooy yajˈyaky mä tuˈugë paˈis África diˈibë naty të windëgooytyaˈay mëdë tsip, jyayajtsoybyatanë jäˈäy diˈibë naty të pyäädëdë ja virus diˈib xyëˈäjtypy Marburgo.a Ojts tjaˈˈamdoy mëktaˈagyë naybyudëkë mä diˈib yäjktëbë tsooy, per taxk poˈo jyejky parë yajkejxy ja naybyudëkë, të naty yˈoˈknë Bonzali mët ko nyinäjxë ja päˈäm.

¿WIˈIX YAJWIJTSPËTSEMY? Päˈäm diˈib yajxejyˈadujkp (extëmë neumonía), tuknaxyë, siida, tuberkulosis etsë paludismë, yëˈë diˈib mas niˈigyë naxwinyëdë jäˈäy yaˈˈayoojëdëp. Tyäˈädë mëgoxk pekypyë päˈäm ja jäˈäy ojts dyaˈooky naa mäjk tuˈuk miyongën mä jëmëjt 2004, duˈunxyëp extëm yˈoˈktë windëgëk segundë.

¿WIˈIXË JÄˈÄY TJËJPKUGÄJPXË? Niˈigyë jäˈäy myayëˈadëˈëtsy abëtsemy nyaxwinyëdë; pääty mas nimay pyäˈämbattë.

¿TËYˈÄJTËN EXTËM TJËJPKUGÄJPXËDË? Oyë jäˈäy niˈigyë myayëˈadëˈëtsy, nan niˈigyë myëjwindëkë naxwinyëdë jäˈäyë wyijyˈäjtën parë tnijawët ti päˈäm ja jäˈäy myëdäjtypy, wiˈix yajjëjpkuwäˈägët ets wiˈix tsyoybyatët. Pääty, kyajxyëp nëgoo jyaˈˈatyë päˈäm, per niˈigyë myëjwindëkë.

¿WIˈIX MˈOKWINMAY? ¿Myëdäjtypy tyamë naxwinyëdë jäˈäyë mëk päˈäm extëm ojts yajnaskäjpxë mä Biiblyë?

Mëk ujx, yuu etsë päˈäm, yëˈë diˈib miyonkˈamë jäˈäy yaˈˈayojëdëp. Ets nan miyonkˈam yˈayowdë mët ko yˈaxëktunëdë jiiky myëguˈuk diˈibxyëp mbäät jyakuentˈatëdë. Min nˈokˈijxëm wiˈixë tyäˈädë ojts yajjääybyety mä Biiblyë.

[Notë diˈib noky ëxˈääy]

[Letrë diˈib miimp mä dibujë mä pajina 6]

“Atsëˈëk ajawë ko tuˈugë kää mtsuˈutsëdët o awäˈän jëyujk, nanduˈun yˈatsëˈëk yˈajawëty ko ti myajwindëgoyëdët jodoty ets xypyëkëdë kuentë ti mjäjt mgëbajtëp.”

(MICHAEL OSTERHOLM, EPIDEMIÓLOGO)

[Letrë diˈib miimp mä dibujë mä pajina 6]

© William Daniels/Panos Pictures

4. Tyëgoy ja tsojkën mä familyë

“Jiiˈadaamb jaˈa jaˈay mëtyiibë jaˈa myëguˈuk kaˈp ixangëxy tsogaangëxyëny.” (2 TIMOTEO 3:1-3, Nuevo Testamento de Mazatlán)

● Chris jam tyuny mä yajpudëkë jäˈäy diˈib yaˈˈaxëktuump mä jyëën tyëjk mä norte de Gales. Yëˈë jyënaˈany: “Tuˈugë xëë ojts myiny tuˈugë toxytyëjk diˈib të jyantsy yajtsiiky ets kyajts nˈëxkajpy. Ets näägë toxytyëjk diˈibëts xynyimiimp, yëˈë diˈib të jyantsy yajtsayutyëtyë ää ayuk ets ni jeˈeyë kyanekywyinˈijxpety”.

¿WIˈIX YAJWIJTSPËTSEMY? Mä tuˈugë paˈis diˈib África, mä 100 toxytyëjk, naa 30 diˈib yaˈˈaguanëˈäjt ko myutskˈäjty. Ets mä tyäˈädë paˈis, naa nigujkwaˈkxyënë yetyëjk diˈib jënandëp ko kyaj wyiˈixëty ko nyëdoˈoxy ttsiik tkoxtë. Per kyaj yëˈë jeˈeyë toxytyëjk yajtsiik yajkoxtë, pes Canadá, mä 100 yetyëjk, naa 30 diˈib tsiˈkëdëbë nyëdoˈoxy o yˈaxëktunëdë.

¿WIˈIXË JÄˈÄY TJËJPKUGÄJPXË? Xëmë jyaˈˈatyë naygyox naytsyiigë jënoty tëgoty, jeˈeyë ko tyam niˈigyë jäˈäy tmëjpëjtaˈaky.

¿TËYˈÄJTËN EXTËM TJËJPKUGÄJPXËDË? Mas tyam yajmëjpëjtaˈaky ko jäˈäy yajtsiiky yajkoxy mä jyëën tyëjk, per ¿tuumbëdaa parë kyaj niˈigyë myëjwindëkët? Kyaj. Niˈigyë të tyëgooynyë ja tsojkën mä familyë.

¿WIˈIX MˈOKWINMAY? ¿Jadaa tyam yˈadëyë 2 Timotee 3:1-3? ¿Tëgoyˈäjtxëdëp mayë jäˈäyë tsojkën diˈibxyëp mbäät dyaˈixëdë mä fyamilyë?

Myëmëgoxkpë diˈib ojts yajnaskäjpxë ets ta yˈadëy, yëˈë mä yajmaytyaˈaky diˈib ndukˈijt nduktsënäˈäyëm: tyäˈädë Naxwinyëdë. Min nˈokˈijxëm wiˈixë Biiblyë jyënaˈany.

[Letrë diˈib miimp mä dibujë mä pajina 7]

“Ko jäˈäy yajtsiiky yajkoxy mä jyëën tyëjk, kubojkp nanduˈun, per kyaj nëgoo jäˈäy yajtukniˈëënë. Tuˈugë toxytyëjk ja tmëmadaˈaky 35 ok tyunëdët axëëk ja jyamyëët, taanëm tninëjkxyë polisiyë.”

(PORTAVOZ DEL SERVICIO DE AYUDA CONTRA EL MALTRATO DOMÉSTICO DE GALES)

5. Wyindëgoyë Naxwinyëdë

“[Dios dyajtëgoyaˈany] ja diˈibaty yajmäˈttëp ja naxwinyëdë.” (DIˈIBɄ JATANɄP [APOCALIPSIS] 11:18)

● Pirri yëˈë naty tyoˈkypyë binë diˈib pëtsëëmp mä palma kepy jap Kpor (Nigeria), per kyaj mbäät tnekypyaatyë myeeny syentääbë jaˈko wyindëgooytyaay ja palma kepy ko yˈëxteemy ja petrolyë mä ja nëë yoˈoywyaˈkxy diˈib Níger. Pirri jotmaymyëët jyënaˈany: “Yaˈoˈkypy äjkx, yajwindëgoobyë niniˈkx ets yaˈˈaxëˈkëtyaabyë nëë, kyajts nnijawë mäjëtsë nmeeny nsentääbë nbëkët”.

¿WIˈIX YAJWIJTSPËTSEMY? Ëxpekyjyaˈay jyënäˈändë ko ja yajpëjtaˈaky mejnyotyë postäˈäk o puˈxm, tëdujk miyonk ja kujm tonelaadë jëmëjt jëmëjt. Ets kujkwaˈkxyë tyäˈädë postäˈäk, yëˈë plastikë diˈib naxäämp kanäk mëgoˈpx jëmëjt parë wyindëgooytyaˈayët. Yajmëjotmaybyatp ko jäˈäy niˈigyë dyaˈˈamääytyëkë tijatyë Naxwinyëdë myëdäjtypy. Ëxpekyjyaˈay jyënäˈändë ko Naxwinyëdë ja ttseky 17 poˈo parë yˈajamët diˈibë jäˈäy yajwindëgooytyëp mäjmajtsk poˈo. Tuˈugë perioodikë diˈib Australia Sydney Morning Herald jyënaˈany: “Pën nimayëˈadëtspë jäˈäy ets pën këjxnëp tijatyë naxwinyëdë myëdäjtypy, ta mä 2035 nëjkx ntsojkënë majtskë Naxwinyëdë”.

¿WIˈIXË JÄˈÄY TJËJPKUGÄJPXË? Naxwinyëdë jäˈäy myëdäjtypyë madakënë etsë wijyˈäjtën parë dyaˈoyëdë duˈumbë jotmay këdiibë tyäˈädë Naxwinyëdë wyindëgooyˈadëˈëtsët.

¿TËYˈÄJTËN EXTËM TJËJPKUGÄJPXËDË? Ta mayë jäˈäy diˈib kyuentˈäjttëbë Naxwinyëdë diˈib xytyuknijäˈäjëm wiˈix mbäät yajkuentˈaty. Per oy jyaduˈunëty, niˈigyë wyindëgooyˈadëˈëtsyë Naxwinyëdë.

¿WIˈIX MˈOKWINMAY? ¿Tsojkëp etsë Dios ttuktëkëdë tyäˈädë jotmay parë kyaj wyindëgooyˈadëˈëtsëdë tyäˈädë Naxwinyëdë?

Të mëgoxk peky nˈijxëm diˈib ojts yajnaskäjpxë mä Biiblyë, per nan tap ojts yajnaskäjpxë tijaty oyˈäjtënë tunan jatanëp mä tiempë jyëjpkëxanë. Min nˈokˈijxëm tuk peky.

[Letrë diˈib miimp mä dibujë mä pajina 8]

“Ja lugäärë tsujpë diˈibëtsë naty nmëdäjtypy të jyëmbity postäˈäk koˈodakn diˈib myëdäjtypyë benenë.”

(COMENTARIO DE ERIN TAMBER, RESIDENTE DE LA COSTA SUR DE ESTADOS UNIDOS, SOBRE LOS EFECTOS DEL DERRAME PETROLÍFERO DE 2010 EN EL GOLFO DE MÉXICO)

[Letrë diˈib miimp mä dibujë mä pajina 8]

¿Waˈan yëˈë Dios tpokyëty?

Ko mä Biiblyë ojts yajnaskäjpxë ayoˈon jotmay diˈib tyam tuun jäjtëp, ¿yëˈë duˈun yˈandijpy ko Diosë pyoky, ets ko yëˈë xyaˈˈayoˈojëm? Tyäˈädë jap yaˈˈatsoojëmbity mä liibrë ¿Ti tëyˈäjtën jantsy tukniˈijxëbë Biiblyë? kapitulo 11, diˈib yajpëtsëëmdëbë Jyobaa tyestiigëty.

[Letrë diˈib miimp mä dibujë mä pajina 8]

U.S. Coast Guard photo

6. Yajmëtmaytyaˈagyë jäˈäy abëtsemy nyaxwinyëdë

“Tyäˈädë oybyë ayuk diˈibë nyimaytyakypy ja tsäjpotmëdë kutujkën yajkäjxwäˈxäämp es yajknijawët mä tëgekyë naxwinyëdë.” (MATEWɄ 24:14)

● Vaiatea tsyëënë jantsy nidëkë mä tuˈugë isla diˈib yajpatp Tuamotú mä Óceano Pacífico. Tuamotú ja tmëdaty 80 mutskatypyë isla ets ja myëjëty 803,000 kilometrë kuadräädë, ets jeˈeyë jäˈäy tsyëënëdë 16,000. Per oy jantsy nidëkë tsyëënë, Vaiatea mëdë myëdëjkpäˈä ninëjkxëdëbë Jyobaa tyestiigëty. ¿Tiko jyäˈttë jagambäät? Yëˈko tyuknijawëyandëp niˈamukë jäˈäy ja oybyë ayuk diˈib nyimaytyakypyë Diosë yˈAnaˈamën oy mä yajpäättët.

¿WIˈIX YAJWIJTSPËTSEMY? Axtë jagambäät yajmënëjkxyë Diosë yˈayuk. Mä jëmëjt 2010, ja të kyäjpxwäˈkxtë Jyobaa testiigëty 1,600 miyonk oorë mä 236 paˈis ets nuˈunë yˈit lyugäär, duˈunxyëp extëm tuˈugë tuˈugë Testiigë të tyuny 30 minutë tuˈuk tuˈugë xëë. Nuˈun të nyaxy mäjk jëmëjt, ja të dyajpëtsëmdë 20,000 miyonk naxyë ëxpëjkpajn ets të dyajwäˈkxtë parë jäˈäy dyaˈëxpëktë.

¿WIˈIXË JÄˈÄY TJËJPKUGÄJPXË? Kanäk mil jëmëjt kujk nyäjxnë ets duˈunyëmë jäˈäy tnimaytyäˈäktë Biiblyë.

¿TËYˈÄJTËN EXTËM TJËJPKUGÄJPXËDË? Jantsy tëyˈäjtën, të mayë jäˈäy tjayajwäˈkxäˈändë kajabäädë Diosë yˈAyuk. Per jeˈeyë tuk tiempë tyundë ets kyaj jyäˈttë jagambäät. Perë Jyobaa tyestiigëty, abëtsemy nyaxwinyëdë kyäjpxwäˈkxtë ets miyonkˈamë jäˈäy tmëtmaytyäˈäktë. Ets tyundë oy nuˈunë jäˈäy nyibëdëˈëgëdët diˈib myëdäjttëbë kutujkën ets tyëytyunëdët (Markʉs 13:13).a Jyobaa tyestiigëty namayˈäjtën dyajtundë xyëë tiempë parë kyäjpxwäˈkxtë ets tkëyaktë ëxpëjkpajn diˈib kyaj ttooktë. Ets mä dyajtuˈuyoˈoytyë tyäˈädë tuunk, yëˈë yajtuundëbë meeny sentääbë diˈib yajnayäjkp tsojkëngyëjxm.

¿WIˈIX MˈOKWINMAY? ¿Ja tyam yajkäjpxwaˈkxy abëtsemy nyaxwinyëdë ja “oybyë ayuk diˈibë nyimaytyakypy ja tsäjpotmëdë kutujkën”? Ko tyam yˈadëyë tyäˈädë tekstë diˈib ojts yajnaskäjpxë, ¿waˈandaa yëˈë tˈandijy ko ta myiny kyëdaˈagyë oyˈäjtën?

[Notë diˈib noky ëxˈääy]

[Letrë diˈib miimp mä dibujë mä pajina 9]

“Axtë mäbäädë Jyobaa tˈaˈixë, duˈunyëm ndukxondäˈägäˈänëmë tyäˈädë tuunk mä ngäjpxwäˈkxëmë oybyë ayuk, ets nyajtuˈunëm tijaty jaˈäjtp parë jäˈäy ninëjkxëm oytyim määjëty.”

(ANUARIO DE LOS TESTIGOS DE JEHOVÁ 2010)

Ja oybyë jukyˈäjtën wingon yˈijnë

“Jeˈeyë ja waanë tiempë yˈakweˈemy, etsë axëkjäˈäy kyaj nyekyjaˈˈatäˈäny [...]. Per diˈib yujy tudaˈaky yëˈë jyaˈˈatandëbë naxwinyëdë, ets tjantsy tyukjotkujkˈatäˈändë mëjwiin kajaa ja tuˈugyëˈäjtën diˈib jaˈˈatäämp.” (SALMO 37:10, 11)

¿MTSOKËNYËˈAJTYPY xyˈixäˈäny wiˈixë tyäˈädë tekstë yˈadëy? Seguurë ko mtsojkënyëˈajtypy. Ets tam tiko mbäät nmëbëjkëm ko tim tsojk yˈadëwäˈäny.

Të nˈijxëm kanäägë artikulo mä të tnimaytyaˈaky diˈib ojts yajnaskäjpxë mä Biiblyë, diˈib yajxon xytyukˈijxëm ko yëˈë ndukjukyˈäjtëm ja tiempë diˈib jëjpkëxanëp (2 Timotee 3:1-5). Dios wyinmäˈänymyooy pënaty jyaaytyë Biiblyë parë tjääybyajttë tijaty tyam adëëp ets duˈun “nˈawijx njëjpˈijxëm diˈibë minäämp” (Rom. 15:4). Ko tyam yˈadëy, yëˈë xytyukˈijxëm ko ayoˈon jotmay diˈib nbatëm tim tsojk nyaxäˈäny.

¿Ti net tunan jatanëp ko jyëjpkëxëdë tyäˈädë tiempë? Ta Diosë yˈAnaˈamën tyëkëyaˈany tuumbë mä naxwinyëdë jäˈäy (Matewʉ 6:9, 10). Okˈix wiˈixë Biiblyë tmaytyaˈaky yˈixˈatäˈäny ja jukyˈäjtën:

● Kyaj jyaˈˈatäˈänyë yuu. “Jaˈˈatäämp mëjwiin kajaajë jeˈxy peky yä naxwiiny; tungëjxy kopkëjxy jyaˈˈatäˈäny mëjwiin kajaa.” (Salmo 72:16.)

● Kyaj jyaˈˈatäˈänyë päˈäm. “Ni tuˈuk diˈib tsëënëyäämp kyajënäˈänäˈäny: Pëjkëbëts.” (Isaías 33:24.)

● Yˈajamëyaˈanyë Naxwinyëdë. “Mä lugäärë äänëˈëk tëtsëˈëkpë ets mä kyaj yˈoyëtyë it lugäär, yˈitäˈän xyonäˈändë, etsë joyˈitë äänëˈëk tëtsëˈëkpë xyondäˈägäˈändë ets pyëjäˈäny extëmë azafrán.” (Isaías 35:1.)

Tyäˈädë yëˈë tuˈuk majtsk tekstë diˈib ojts yajnaskäjpxë diˈib tsojk adëwäämp. Pën mˈaknijawëyaampy, anëëmë tuˈugë Jyobaa tyestiigë ets mdukmëtmaytyäˈägëdët tiko yˈittë seguurë ko jantsy miin këdakpë ja oybyë jukyˈäjtën.