Nˈokˈawdäjtëmë Jyobaa ja Rey diˈib winë xëë winë tiempë
“Nmayˈäjt nwintsëˈkëm [...] diˈibë dëˈën yëˈëyë reyˈäjtp winë xëë winë tiempë”. (1 TIM. 1:17, Ja Oibyʉ Tʉiˈya̱jtʉn [OTJ])
¿WIˈIX MˈATSOOJËMBITÄˈÄNY?
¿Tiko ntsojkëm etsë Jyobaa xyˈanaˈamëm?
¿Wiˈixë Jyobaa xëmë dyajnigëxëˈëky ko tsyejpyë fyamilyë diˈib yä Naxwiiny?
¿Ti mbudëjkëp parë xymyëdunët ja Rey diˈib winë xëë winë tiempë?
1, 2. 1) ¿Pënën “reyˈäjtp winë xëë winë tiempë”, ets tiko yˈoyëty duˈun yajtijët? (Ixë dibujë mä tyäˈädë artikulo tsyondaˈaky.) 2) ¿Tiko ntsojkëm etsë Jyobaa xyˈanaˈamëm?
TUˈUGË rey diˈib Suazilandia diˈib xyëˈäjt Sobhuza segundo, ja ojts yˈaneˈemy naa 61 jëmëjt. Xyajmonyˈijx xyajmonyjäˈäwëm ko jeky ojts yˈaneˈemy. Per ta tuˈugë rey diˈib kyaj kyëxyë yˈanaˈamën. Biiblyë ja ttijy diˈibë “reyˈäjtp winë xëë winë tiempë” (1 Tim. 1:17, OTJ). Ets diˈib jyaayë Salmo, ojts tnigajpxy wiˈix txëˈaty diˈib yajkutujkp abëtsemy nyaxwinyëdë: “Jyobaa yëˈë Rey [...] winë xëë winë tiempë” (Sal. 10:16).
2 Jyobaa yˈanaˈamën xëmëkyëjxm yˈity, kyaj dyuˈunëty extëmë naxwinyëdë jäˈäyë yˈanaˈamën. Per extëmë Jyobaa yˈaneˈemy, yëˈë xypyudëjkëm parë nmëwingoˈonëm. Tuˈugë rey diˈib Israel ja ojts yˈaneˈemy 40 jëmëjt ets duˈunë Dios ojts tmëjkugajpxy: “Jyobaa paˈˈayoop ets jantsy oyjyaˈay, kyaj pojënë jyotˈambëky ets mëjwiin kajaa yˈoyjyaˈayëty ets tsyeky. Jyobaa këˈëm të dyajnaxkëdaˈaky täˈtspëkyë yˈanaˈamdakn jam tsäjpotm ets mä tukëˈëyë yˈanaˈamdakn yëˈë diˈib anaˈamp” (Sal. 103:8, 19). Perë Jyobaa kyaj jeˈeyë nReyˈäjtëm, nanduˈunën nDeetyˈäjtëm. ¿Wiˈix tijaty ttuny extëmë Uˈunkteety? ¿Wiˈix yˈaneˈemy desde ko jyamˈäjtyë jotmay Edén? Ko nnijäˈäwëm wiˈix yaˈˈatsoojëmbityë tyäˈädë yajtëˈëwën, yëˈë xytyukmëwingonäˈänëm niˈigyë Jyobaa ets xypyudëkëyäˈänëm parë nmëduˈunëm amumduˈukjot.
JA REY DIˈIB ANAˈAMP WINË XËË WINË TIEMPË MYËDÄJTYPYË FYAMILYË JAM TSÄJPOTM ETS YÄ NAXWIINY
3. ¿Pën diˈib tim jawyiinë Jyobaa fyamilyëˈäjt, ets pënaty yˈakˈyajkoj diˈib nanduˈun yˈuˈunkˈäjtypy?
3 ¡Jantsy jotkujkë Jyobaa nyayjäˈäwë ko ojts dyajkojˈyë tyuˈukˈUˈunk! Yëˈë diˈib tim jawyiin fyamilyëˈäjt, per kyaj tˈijxy extëm kyaj ti ttsoojëty. Mëk ttsejkyë yˈUˈunk ets ojts tˈanëëmë parë mëët dyajkojët ja anklësëty diˈib jam tsäjpotm (Kol. 1:15-17). Duˈunë duˈun, nimajtsk ojts dyajkojtë miyonkˈamë anklës. Mä Biiblyë jyënaˈany ko tyäˈädë anklësëty tmëdundë Jyobaa agujk jotkujk extëmë “mëduumbë”, diˈib tyuundëp ti Dios tsyejpy ets yajnaxëdë mëj ko yajtijtë uˈunk ënäˈk. Duˈunën yajfamilyëˈattë jam tsäjpotm (Sal. 103:20-22; Job 38:7).
4. ¿Wiˈix ojts nyimayë Jyobaa fyamilyë?
4 Ko Dios ojts dyajkojˈyë tsäjp etsë Nax, ta ojts dyajnimayë fyamilyë. ¿Wiˈix? Ko nety të dyaˈoyë Naxwinyëdë jantsy tsuj, ta ojts dyajkojy ja tim jawyiimbë yetyëjk, Adán, duˈun ojts dyajkojy extëm yëˈë yˈixëty (Gén. 1:26-28). Kom yëˈë netyë Jyobaa të dyajkojˈyë Adán, pääty ttsejky ets myëmëdowëdët. Ets extëmë Uˈunkteety, tsuj yajxon ojts tˈanëëmë Adán ti mbäät ttuny. Jyobaa kyaj tmooyë anaˈamën diˈib yajnayjawëdëp tsumy matsypyëm (käjpxë Génesis 2:15-17, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés [MNM]).a
5. ¿Ti tyuunë Jyobaa parë dyajtuktujkyë Naxwinyëdë mëdë yˈuˈunk yˈënäˈk?
5 Jyobaa tyuunkmoobyë jyaˈay parë ttukˈixy ko tyukjotkujkˈäjtypy extëmë fyamilyë, kyaj dyuˈunëty extëm mayë naxwinyëdë jäˈäy diˈib anaˈamdëp. Extëm nˈokpëjtakëm, tyuknipëjkë Adán parë tkuentˈatëdë jëyujk animal ets txëëmoˈoyët (Gén. 1:26; 2:19, 20). Nan ojtsxyëp dyajkojy miyonkˈamë jäˈäy parë dyajwindukëdë Naxwinyëdë, per kyaj duˈun ttuuny, yëˈëyë yajkojë Eva parë Adán tnëdoˈoxyˈatët (Gén. 2:21, 22). Duˈunë Jyobaa tnasˈijxë parë dyajtuktuktëdë Naxwinyëdë mëdë tyëëm yˈääts. Ets yajpëjtaktë mä ja lugäärë tsujpë ets yaˈˈanmääytyë parë duˈun dyajjëmbittët tukëˈëyë Naxwinyëdë. Duˈunë nety mbäät mët ja anklësëty tˈawdattë Dios winë xëë winë tiempë extëmxyëp tuk familyë. ¡Jantsy oyë nety diˈib miimp këdakp! Jyobaa yajnigëxëˈk ko yëˈë nety tuˈugë uˈunkteety diˈib tsojkp.
DIOSË YˈANAˈAM KYUTUJKËN YAJNIBËDËˈËKY
6. 1) ¿Wiˈixë Diosë fyamilyë nyibëdëˈktsondakë? 2) ¿Ti xytyukˈijxëm ko duˈunyëmë Jyobaa yˈaneˈemy?
6 Jotmaymyëët njënäˈänëm ko Adán mëdë Eva kyaj tkupëjktë Jyobaa extëmë yˈanaˈambë, yëˈë pyuwäˈkëdë Satanás, tuˈugë anklës diˈib nyibëdëˈkë Dios (Gén. 3:1-6). Ko duˈun yˈadëtstë, ta tpattë ayoˈon jotmay, yubajt pyäˈämbajttë ets yˈok tyëgooytyë, ets nanduˈunë yˈuˈunk yˈok (Gén. 3:16-19; Rom. 5:12). Kyaj nety pën nyekywyeˈemy yä Naxwiiny diˈibë Jyobaa mëmëdowëdëp. ¿Yëˈë nety yˈandijpy ko Jyobaa kyaj nyekyˈaneˈemy, ets kyaj tnekymyëdatyë kutujkën yä Naxwiiny? Kyaj. Dios duˈunyëm dyajtuunyë kyutujkën diˈib myëdäjtypy ko tˈëxkejxyë Adán mëdë Eva ets tpëjtakyë kerubingëty parë kyaj nyekyjëmbittët mä ja it lugäärë tsujpë diˈib xyëˈäjt Edén (Gén. 3:23, 24). Mä tadë tiempë, nanduˈun ojts dyajnigëxëˈëky ko yëˈë tuˈugë uˈunkteety diˈib tsojkp, ko jyënany ko kyuytyunaampy diˈibë nety të ttuknibëjtäägë: tfamilyëˈattëdë anklësëty etsë naxwinyëdë jäˈäy. Ets ojts twandaˈaky ko mä ja toxytyëjkë “tyëëm yˈääts” myinäˈäny diˈib yajkutëgoyaambyë Satanás ets dyajjëjptëgoyaˈany tijaty jaˈäjtp mët ko Adán pyokytyuuny (käjpxë Génesis 3:15).b
7, 8. 1) Ko Noé jyukyˈajty, ¿nuˈunë nety ja axëkˈäjtën të myëjwindëkë yä Naxwiiny? 2) ¿Ti Jyobaa tyuun parë ojts dyajwäˈätsyë Naxwinyëdë ets parë dyajnitsokyë jäˈäy?
7 Ko nety jekyë tiempë të nyaxy, ta näägë jäˈäy extëmë Abel etsë Enoc twinˈijxtë parë tmëdunäˈändë Jyobaa. Per ja nimaybyë jäˈäy kyaj tkupëjktë Jyobaa extëmë Tyeety ets extëmë Rey. Pes ja tiempë mä Noé jyukyˈajty “ujts ënety ja naxwinyëdë yajpääty mëët ja ëxëëktuˈunën ëxëëkkäjpxën” (Gén. 6:11, MNM). ¿Yëˈë yˈandijpy ko Jyobaa kyaj nety tnekyˈaneˈemyë naxwinyëdë jäˈäy? ¿Wiˈixë Biiblyë tnimaytyaˈaky?
8 Min nˈokˈijxëm wiˈixë Noé yajnimaytyaˈaky. Jyobaa yˈanmääyë Noé wiˈix mbäät tkojy ja mëj arkë mä nety mbäät nyitsoˈoktë mëdë fyamilyë. Dios nan yajnigëxëˈk ko mëjwiin kajaa ttseky ja fyamilyë diˈib yä Naxwiiny, pääty twinˈijxyë Noé, “diˈibë kyäjxwäˈx esë jäˈäy wäˈäts jyikyˈattët” (2 Peed. 2:5). Tyukˈawäˈänë jäˈäy ko wingoombë nety ja kutëgoˈoyën ets yˈanmääy parë jyodëmbittët, per nipën tkajaygyujkë. Noé mëdë fyamilyë kanäk jëmëjt jyukyˈäjttë mä axëkjäˈäyëty ets diˈib axëëk ijt tsënääytyëp. Jyobaa diˈib duˈun extëmë Uˈunkteety diˈib tsojkp, kyunuˈkx ets kyuentˈäjt ja niduktujkpë fyamilyë diˈib kyaj myastutëdë. Ko dyajmiinyë Ayoˈonduu mä jëmëjt 2370 mä kyajnëm myinyë Jesus (k.m.J.), ta dyajnigëxëˈky ko yëˈë diˈib anaˈamp ko dyajkutëgooy ja axëkjäˈäyëty ets ko dyajjëjptëgooy ja anklësëty diˈib kyaj myëdoodë. Duˈunë duˈun, Jyobaa yajnigëxëˈk ko yëˈë diˈib anaˈamp (Gén. 7:17-24).
DUˈUNYËMË JYOBAA TYUNY REY KO NYAJXYË AYOˈONDUU
9. ¿Ti jatëgokë Jyobaa nyasˈijxë parë naxwinyëdë jäˈäy ko nyajxy ja Ayoˈonduu?
9 Ko Noé mëdë fyamilyë pyëtsëëmdë mä ja arkë, seguurë ko myëjjäˈäwëdë ko netyë Jyobaa të kyunuˈkxëdë ets të kyuentˈatëdë, päätyë Noé dyaˈoˈoyë tuˈugë altaar parë tmooyë wintsëˈkën. Dios kyunuˈkxë Noé mëdë fyamilyë, pääty tˈanmääy: “Mëëtˈatë yëˈë mˈuˈunk mˈënaˈkëty nimay ets xyajwinduktëty yëˈë naxwinyëdë” (Gén. 8:20–9:1, MNM). Duˈun jatëgokë Jyobaa tnasˈijxë parë naxwinyëdë jäˈäy yˈawdatëdët ets dyajtuktuktëdë Naxwinyëdë.
10. 1) Ko ja Ayoˈonduu nyajxy, ¿mä ets wiˈix jatëgokë jäˈäy kyaj tnekymyëmëdoodë Jyobaa yˈanaˈamën? 2) ¿Ti Jyobaa tyuun parë yˈadëwët diˈibë nety të ttuknibëjtäägë?
10 Ko nyajxy ja Ayoˈonduu, duˈunyëmë netyë naxwinyëdë jäˈäy yajpäättë pokyjyaˈay. Duˈunyëmë nety jyukyˈattë mä Satanás dyajtunyë myëjää mëdë kyaˈoybyëtëjk. Ko waanë yˈijty, ta jatëgokë jäˈäy kyaj tnekymyëmëdoodë Jyobaa yˈanaˈamën. Tuˈugë jäˈäy diˈib myëtsipˈäjtë Jyobaa, yëˈë Nemrod, Noé myëmajtsk okˈuˈunk. Mä Biiblyë tnimaytyaˈaky ko yëˈë “tuˈugë jäˈäyë kumëjääbë diˈib tuj tiˈpxp ets myëtsipˈäjtypyë Jyobaa”. Yajnaxkëdakë mëjatypyë siudad, extëmë Babel, ets ojts nyaynyigajpxyëty rey mä ja “nyaxwinyëdë Sinar” (Gén. 10:8-12). Jyobaa, diˈib anaˈamp winë xëë winë tiempë, tyuknibëjtakë parë tyäˈädë Naxwinyëdë tyuktukët, perë Nemrod jyajëjpkuwäˈägëyan ti netyë Jyobaa të ttuknibëjtäägë. ¿Ti netë Jyobaa tyuun? Ojts dyajtëgäjtsë jäˈäyë yˈayuk. ¿Wiˈix wyimbëtsëëmy? Pes kom kyaj nyekynyayjaygyujkëdë, ta ja jyaˈayëtyë Nemrod ojts yˈayoˈoywyäˈkxtäˈäytyë abëtsemy nyaxwinyëdë. Ets ojts tmënëjkxtë ja kyostumbrë etsë tyuˈunën diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty ets extëm ja anaˈamën tmëdattë (Gén. 11:1-9).
11. ¿Wiˈixë Jyobaa dyajnigëxëˈky ko kyaj tmastutyë Abrahán?
11 Ko nety të nyaxy ja Ayoˈonduu, mayë jäˈäy duˈunyëm tˈawdäjttë wiink dios diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty, per jaˈäjt näägë jäˈäy diˈib yˈawdäjttë Jyobaa. Niduˈuk, yëˈë Abrahán diˈib myastut tijatyë nety myëdäjtypy jam Ur ets kanäk jëmëjt ttuktsënäˈäyë witëjk (Gén. 11:31; Eb. 11:8, 9). Kom duˈunyë tsyënääyëdijty, kanäägë it lugäär ttuknäjxy mä wiˈixëmë rey yˈanaˈamdë, tam ja Nax käjpn diˈib täˈtspëky nyabotsyëty. Perë Jyobaa yëˈë diˈib kyuentˈäjtë Abrahán mëdë fyamilyë extëm tuˈugë uˈunkteety. Diˈib jyaayë Salmo duˈun jyënany: “Kyaj tnasˈijxë ets nituˈugë naxwinyëdë jäˈäy yˈaxëktunëdët, niˈigyë dyajtuuny parë yajjëjwijtsëmbijttë ja reyëty” (Sal. 105:13, 14). Ets komë Jyobaa kyaj tmastutyë Abrahán, ja myëtnaymyaayëbë, ta tˈanmääy: “Mä mijtsën pëtsëmdëp yëˈë ënaˈambë yajkutujkpë” (Gén. 17:6, MNM; Sant. 2:23).
12. ¿Wiˈixë Jyobaa dyajnigëxëˈky jam Egipto ko yëˈë yajkutujkp, ets wiˈixë kyäjpn ttukˈoyˈajty?
12 Dios nan tyukwandak ja Abrahángë yˈuˈunk yˈok, Isaac mëdë Jacob ko yajkunuˈkxäˈäny. Tyäˈädë yëˈë nety yˈandijpy ko mä ja tyëëm yˈääts pyëtsëmäˈändë reyëty (Gén. 26:3-5; 35:11). Per mä nety kyamaxuˈunkˈattënëm ja reyëty, ta yajtuumbëˈäjttë jap Egipto ja tyëëm yˈäätsë Jacob. ¿Yëˈë nety yˈandijpy ko Jyobaa kyaj tnekyyaˈˈadëwäˈäny tijatyë nety të ttuknibëjtäägë ets ko kyaj nyekyyajkutukäˈäny yä Naxwiiny? Kyaj. Ko tiempë nyajxy, ta dyajnigëxëˈky ko myëdäjtypyë mëkˈäjtën ets ko ja kyutujkën niˈigyë kyëjxmëty ets kyaj dyuˈunëtyë kyutujkënë faraon. Ets kom ja israelitëty tyukˈijxpajttë Dios, ta yaˈˈawäˈätspëtsëëmëdë mä ja mejnyë Tsaptspë. Duˈunë duˈun, Jyobaa duˈunyëmë nety Yajkutuky abëtsemy nyaxwinyëdë. Ets duˈun extëmë Uˈunkteety diˈib tsojkp, yajtuunë myëjää parë tkuentˈäjtyë kyäjpn (käjpxë Éxodo 14:13, 14, MNM).c
JYOBAA JYAˈTY REY JAM ISRAEL
13, 14. 1) ¿Ti kyuyˈëëwdë ja israelitëty mä wiˈixë Jyobaa yˈaneˈemy? 2) ¿Ti Jyobaa tyukwandakë David mä yˈanaˈamën?
13 Ko ja israelitëty yˈawäˈätspëtsëëmdë Egipto, ta tmëjkumääytyë Jyobaa mët tuˈugë ëy. Tyäˈädë ëy jyënaˈany: “Yëˈë Dios yëˈë duˈun ënaˈamp yajkutujkp winë xëëw winë jëmëjt” (Éx. 15:18, MNM). Duˈunë duˈun, Jyobaa yëˈë diˈib jäjt Rey mä ja jembyë nasionk (Deut. 33:5). Per ja israelitëty kyaj kyomformaräjttë ko Jyobaa tReyˈäjttë. Pes ko nyajxy 400 jëmëjt mä nety të pyëtsëmdë Egipto, ta tˈamdoodë tuˈugë rey diˈib yä Naxwiiny, duˈun extëm ja nax käjpn diˈibë nety kyaj tˈawdattë Dios (1 Sam. 8:5). Ets oy jyayajmooytyë, Jyobaa duˈunyëm tyuuny Rey. Duˈun dyajnigëxëˈky nuˈun ojts yˈaneˈemyë David, ja myëmajtskpë rey diˈib anaˈam Israel.
14 Ko David ojts tmënëjkxy ja kääxë kajpxyˈatypyë jam Jerusalén, ta ja lebitëty tˈëëwdë tuˈugë ëy parë tmëjkumääytyë Jyobaa. Duˈun tkuyˈëëwdë: “Anëëmëdë ja nasiongëty: ¡Jyobaa këˈëm të jyaˈty rey!” (1 Crón. 16:31). Per pënë Jyobaa yëˈë diˈib Rey winë xëë winë tiempë, ¿wiˈixën ko näˈäty jyaˈty Rey? Jyobaa jyaˈty Rey koogoo dyajtunyë kyutujkën o ko pën dyajtuny parë kyudanëdët. Jëjpˈam etsë tyäˈädë njaygyujkëm. Mä netyë David kyaˈookynyëm, Jyobaa ojts tyukwandaˈagyëty ko yˈanaˈamën yˈitäˈän winë xëë, duˈun yaˈˈanmääy: “Nyajpëdëˈëgaambyëtsë mdëëm mˈääts ko nety kyaj mˈokjaˈäjnë, diˈib pëtsëmäämp mjodoty, ets nyajnaxkëdäˈägäˈänyëts täˈtspëky ja mˈanaˈamën” (2 Sam. 7:12, 13). Ets duˈunën tyuun jyäjtë. Ok, ko nety të nyäjxnë naa tuk mil jëmëjtën, ta jyajty ja “tyëëm yˈäätsë” David. ¿Pënë nety yaˈˈandijp, ets näˈä nety jyäˈtäˈäny Rey?
JYOBAA TWINˈIXY TUˈUGË JEMBYË REY
15, 16. 1) ¿Näˈä Jesus ojts yajwinˈixy parë ok tyunët Rey? 2) Mientrësë Jesus jyukyˈajty yä Naxwiiny, ¿wiˈix jyënany, ets tijaty tyuun mä nety kyatëkënëm anaˈambë?
15 Mä jëmëjt 29 mä Jesus të myiny (J.t.m.), ja Juan Yajnëbajtpë ojts tyëkë käjpxwäˈkxpë ets jyënany: “Ja tsäjpotmëdë kutujkën të wyingony” (Mat. 3:2). Ko Jesus yajnëbajtë Juan, ta Jyobaa wyinˈijxë extëmë Mesías diˈib yajwandak ets diˈib tunäämp Rey mä Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën. Duˈunë Jyobaa dyajnigëxëˈkyë tsyojkën ko jyënany: “Tyäˈädëtsë dëˈën ja nˈUˈungëts diˈibëts njantsy tsyejpy, diˈibëts mëët njotkujkˈaty” (Mat. 3:17).
16 Jesus yajmëjpëtsëëmë Tyeety nuˈun jyukyˈajty yä Naxwiiny (Fwank 17:4). Yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkx ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën (Luk. 4:43). Axtë tyukniˈˈijxë ja yˈëxpëjkpëty parë tˈamdowdëdë tyäˈädë Anaˈamën ko nyuˈkxtäˈäktët (Mat. 6:10). Komë Jesus yëˈë nety tunäämp Rey, pääty tˈanmääy ja myëtsipëty: “Yëˈë Dios yajkutujkp mä miitsëty” (Luk. 17:21). Ok, jakumbomë nety yˈooganë Jesus ko mëdë yˈëxpëjkpëty ojts tkajpxyˈattë tuˈugë anaˈamën. Tyäˈädë yëˈë nety yˈandijpy ko nääk ja yˈëxpëjkpëty, anaˈamandëp mëët mä ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën (käjpxë Lukʉs 22:28-30).
17. ¿Wiˈixë Jesus yˈanaˈamtsondaky mä jëmëjt 33, ets tiko nety yˈawixäˈäny?
17 ¿Näˈä netyë Jesus jyäˈtäˈäny Rey mä ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën? Kyaj jyaajëty mä nety të tkajpxyˈattë mët ja yˈëxpëjkpëty. Pes jakumbomë nety yˈoogäˈäny, ets ja yˈëxpëjkpëty yˈayoˈoywyäˈkxäˈändë (Fwank 16:32). Per komë Jyobaa yëˈë diˈib xëmë anaˈamp extëmë nety kanäkˈok të dyajnigëxëˈëky. Pääty kyumdëgëk xëë dyajjukypyejkyë yˈUˈunk, ets mä Pentekostes mä jëmëjt 33, ja mä Jesus dyajtsondakyë yˈAnaˈamën mä nyaymyukëdë pënaty nëjkxtëp tsäjpotm (Kol. 1:13). Perë Jesus diˈibë nety të yajwandaˈaky myinäˈäny mä tyëëm yˈäätsë David, awixäämbë nety tuk tiempë parë mbäät yajmoˈoy tukëˈëyë anaˈamën yä Naxwiiny. Jyobaa duˈun yˈanmääyë: “Uˈunyë nbëˈääyëts aˈoytsyoo axtë kojëts nbëjtäˈägëdë mëtsip extëmë mdeky pyatkëyë” (Sal. 110:1).
NˈOKˈAWDÄJTËMË REY DIˈIB WINË XËË WINË TIEMPË
18, 19. 1) ¿Ti net diˈib ndunäˈänëm? 2) ¿Ti nnijawëyäˈänëm mä jatuˈukpë artikulo?
18 Kanäk mil jëmëjt kujk nyaxy mä kyaj të yajmëmëdoyë Jyobaa yˈanaˈamën, duˈun jam tsäjpotm ets duˈun yä Naxwiiny. Perë Jyobaa yëˈë diˈib xëmë anaˈamp, yëˈë ninäˈä tkakëyakyë kyutujkën diˈib myëdäjtypy abëtsemy nyaxwinyëdë. Extëmë Uˈunkteety diˈib tsojkp, ojts tkuwäˈäny ets tkuentˈäjty ja jäˈäyëty diˈib kyaj myastutëdë, extëmë Noé, Abrahán etsë David. ¿Këdii yëˈë xypyudëjkëm parë nmëwingoˈonëm ets nmëmëdoˈojëm ja nReyˈäjtëm?
19 Per ¿wiˈix tyamë Jyobaa të jyaˈty Rey? ¿Wiˈix mbäät xyjyaˈayˈäjtëm mä ja yˈanaˈamën ets njëmbijtëm extëmë yˈuˈunk yˈënäˈkë wäˈätsjäˈäybyë diˈibë fyamilyëˈatëp? ¿Ti diˈib nˈamdoˈojëm ko njënäˈänëm “Yajminë mˈanaˈamën”? Tyäˈädë yaˈˈatsoojëmbitäˈäny mä jatuˈukpë artikulo.
[Notë]
a Génesis 2:15-17, MNM: “Ko ja Wintsën Dios tpëjktaky yëˈë naxwinyëdë jäˈäy jam mä ja ujtstsäˈämjëˈkxy kyamën ets jam tyunëty yoˈoyëty ets tkuentˈatëty. Ënet ojts tˈëneˈemy ets tˈanëmääy: Mijts mjëgyejpy xyjyëˈkxëty oy tyimmëdiˈibë ujts tsäˈämëty mëdiˈibë jap kamjotyën, mëdiˈibë tëy, käˈäp xyjyëˈkxëty yëˈë mëdiˈibë myëëtˈäjtypyën ja jot winmäˈäny oybyë ets ëxëëkpë, këdii xyjyëˈkxëty yëˈë tyëëm taabë kepy. Jaˈa ko pënë mjëˈkxpy kopkpëky ko nëjkx mˈooky”.
b Génesis 3:15: “Ets nbëjtäˈägaambyëtsë mëtsip mä mijts ets mä ja toxytyëjk, ets mä mdëëm mˈääts ets mä yëˈë tyëëm yˈääts. Yëˈë mgutaˈanëˈëganëp ets mijts xyajtsayutäˈäny mä tyekyˈëxpoˈkxën”.
c Éxodo 14:13, 14, MNM: “Ta ja Moisés ojts yˈëtsowëtë këdii mtsëˈëgëdë. Ittë amëk jotmëk. Yëˈë Dios yëˈë duˈun të ttuknibëjktäägë, ets tyam duˈun ënet xyˈixtëty, wiˈix ënet yam xyajtsokmëtyën, yëˈë Egipto jäˈäyëty nijënäˈä nëjkx duˈun tkaˈëkˈijxnëdë, ta tyam tˈixäˈän tkowäˈändën. Miitsëty këdiimëts yëˈë mmaytyë mdäjtë, yëˈë Dios yëˈë mnitsiptunanëdëp”.
[Tääblë diˈib mä pajina 10]
Jyobaa duˈunyëm yˈaneˈemy nuˈun kujkë xëë tiempë nyaxy (Ixë parrafo 6, 8, 10, 12 etsë 17)
Lugäärë tsujpë diˈib Edén
Ja Ayoˈonduu mä Noé jyukyˈajty 2370 k.m.J.
Potsy diˈib Babel 2269 k.m.J.
Mejnyë Tsaptspë 1513 k.m.J.
Jesus jyukypyejky 33 J.t.m.