Referensyë diˈib miimp mä Wiˈix njukyˈäjtëm ets nDiosmëduˈunëm tijaty yaˈëxpëkäämp ets yajtukjayëyäämp
5-11 ÄÄMBË NOBIEMBRË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | FWANK 20, 21
“¿Xytsyojkpës mijts wäänë niˈikë këtiinëm yaˈatëtyë?”
(Fwank 21:1-3) Oknëm kyëxeˈky ja Jesús jatëgok mä yˈëxpëjkpëty mä ja Tibeeryës Myejynybyäˈä, Galileeë it. Es dëˈën yaˈijxy: 2 Tukmukë nety jam ja Simonk Peedrë esë Tomás diˈibë tyijtëp Xeenyuˈunk, Natanael diˈibë kugäjpn Kanaa, Galileeë nyääxoty, ja yˈënäˈkëty ja Zebedeeë es ja nimajtskpë wiinkpë yˈëxpëjkpë Jesús. 3 Simonk Peedrë tˈanmääytyë yëˈëjëty: Nejts nˈokˈäjkxmatsy. Ta yˈatsoodë: Nëjxandëpts ëëtsëty nandëˈën mët mij. Ta nyëjxtë mä tuˈugë barkë. Es tuˈugë tsuˈum nyajxy, kyaj nituˈuk tkamäjtstë ja äjkx.
(Fwank 21:4-14) Xëënytyaknëbë nety ko Jesús kyëxeˈky mejynybyëˈääy, per ja yˈëxpëjkpëty kyaj tnijawëdë pën jaˈa dën ja Jesús. 5 Net ja Jesús dyajtëëdë: Mëguˈugëty, ¿të xymyatstë oynëˈënën? Es jaˈajëty yˈatsoodë: Ni nëˈën. 6 Net ja Jesús tˈanmääytyë: Kujëbipëdë ja mˈäjkxmäjtsn agäˈänytsyoo mä yëˈë barkë, es mˈäjkxmatstët. Ta tkujëbijpëdë, es oknëm kyaj mbäät tˈokjuˈtnëdë ja yˈäjkxmäjtsn jap nëjoty, mët ko mayë nety ja äjkx të tyëkë. 7 Net ja ëxpëjkpë diˈibë Jesús jyantsy tsyejpy, tˈanmääy ja Peedrë: ¡Jaˈa tyäˈädë ja Nintsënˈäjtëm! Ko tmëdoodääy ja Simonk Peedrë ko jyaˈajëty ja Nintsënˈäjtëm, ta jatëgok ttuktëjkë ja nyikëjxyëdë wit diˈibë nety të tjeny. Ta kyupujpnäjxy nëjoty es nyejxy mejynybyëˈam mä ja Jesusë nety. 8 Es ja myëguˈugëty jyäjttë mejynybyëˈam mët ja byarkë es mëdë yˈäjkxmäjtsn tpawits tpajëdottë, mët ko ujtsë nety mët ja äjkx. Wingonë nety mä ja yˈäjkxmatstë extëm mëgoˈpx metrën. 9 Ko wyindëˈëtspëtsëëmdë, net tpattë jëënuˈunk diˈibë ja Jesús të dyajmëjë nety es ttsääy tuˈugë äjkx, es tamë nety nandëˈënë tsäjkaaky. 10 Net ja Jesús tˈanmääytyë: Yajmindë majtsk tëgëëgë mˈäjkx diˈibë të xymyatstë. 11 Simonk Peedrë tyëjkë barkoty es dyajnejxy axtë puˈujotm ja yˈäjkxmäjtsn ujts mët ja mëj äjkx mëgoˈpx ja justyikxymyäjk tëgëëk. Oyë nety jyantsymyayëty, ja yˈäjkxmäjtsn kyaj kyëˈtsy. 12 Net ja Jesús tˈanmääytyë ja yˈëxpëjkpëty: Min mˈarmusalˈattë. Es nipën tkaˈˈanmääytyë: “¿Mbënë dën mij?”, mët ko nyijäˈädëbë nety ko jaˈa ja Nintsënˈäjtëm. 13 Netë Jesús myëjwaˈky es tkoneˈky ja tsäjkaaky es tmooytyë ja yˈëxpëjkpëty. Es nandëˈën ttuuny mët ja äjkx. 14 Jaˈa tyäˈädë ja myëdëgëk ok nibëdëˈëk mä tpäättë ja yˈëxpëjkpëty ko nety të jyikypyeky mä yˈeˈky.
(Juan 21:15, TY) Ko yˈajopˈajtaaytyë ets ja Jesús tyajtëëy ja Simón Pedro: Simón, Juan yë myaank, ¿xytsyojkpës mijts wäänë niˈikë këtiinëm yaˈatëtyë? Ets ja Pedro yˈëtsooy: Ntsojkpy mijts, Wintsën, mnijaˈap mijts ko ntsoky. Ets ja Jesús yˈënëmaayë: Këwentˈajtëkës yë nkupixyny.
(Fwank 21:16-19) Dyajtëëjëmbijty ja myëmajtskˈok ja Jesús: Simonk, Jonasë myäänk, ¿xytsyojkpëts mij? Peedrë yˈatsooy: Mij mnijäˈäp kots ëj mij ntseky. Ta Jesús yˈatsooy: Extëm ja borreegë kuentëˈäjtpë dyajjeˈxy ja byorreeguˈungëty, nandëˈën mij awanëdë jäˈäyëty ja nˈëxpëjkënëts. 17 Myëdëgëkˈok jyënany ja Jesús: Simonk, Jonasë myäänk, ¿xytsyojkpëts mij? Peedrë jyotmaytyuktëjkë mët ko yajtëëjë tëgëkˈok pën tsyejpy ja Jesús, es tˈanmääy: Wintsën, mij mnijäˈäp tëgekyë. Mnijäˈäp kots ëj mij ntseky. Jesús yˈatsoojë: Extëm ja borreegë kuentëˈäjtpë dyajjeˈxy ja byorreeguˈungëty, nandëˈën mij awanëdë jäˈäyëty ja nˈëxpëjkënëts. 18 Jantsy tëyˈäjtënëts mij nˈanëëmë ko ijty mˈënäˈkˈaty, mduktëjkëp ijty ja mwit es mnejxy mä mij xytsyeky. Es oknëm ko mij mmëjjäˈäyët, mxäjwäˈxëp es wiinkpë mwit mdukpëjtäˈägëdëp, es mmënëjxëdët mä mij kyaj xytsyeky mnëjxäˈäny. 19 Es mëdë tyäˈädë Jesús ttuknijawë wiˈix yˈoogany ja Peedrë es ja Dios tmëjˈixët. Net yˈanmääyë: Pamiingëts.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Juan 21:15
Jesús tyajtëëy ja Simón Pedro: Ko Jesus duˈun dyajtëëyë Pedro, jeˈeyë nety waanë të nyaxyë tiempë mä jyënany tëgëkˈok ko kyaj tˈixyˈaty. Ko Jesus yajtëëwë tëgëkˈok pën tsojkëp, ta Pedro tyuktëjkë moˈon tujkën (Fwank 21:17). Mä Fwank 21:15-17 majtsk tyunyë ayuk grieegë, tuˈuk agapáo ets ja tuˈuk filéo, diˈib yˈandijpy tsojkën. Jesus majtskˈokë Pedro dyajtëëy: “¿Xytsyojkpëts?”, etsë Pedro majtskˈok tˈatsooy amumduˈukjot ko tsyojkypy. Ta myëdëgëkˈok yajtëëwë: “¿Xytsyojkpëts mij?”. Ta jatëgokë Pedro jyënany ko tsyojkypy. Koogoo Pedro tˈanmääyë Jesus ko tsyojkypy, ta Jesus yˈanmääyë ko tyäˈädë tsojkën yëˈë diˈib pudëkëyanëp parë dyajkay dyaˈuugët ets tˈijxˈit tkuentˈatët ja yˈëxpëjkpëty, diˈib yajtijtëp “byorreegëty” o “byorreeguˈungëty” (Fwank 21:16, 17; 1 Peed. 5:1-3). Jesus nyasˈijxë etsë Pedro jyënäˈänët tëgëkˈok ko tsojkëp, ets ok, ta ttuknipëjky parë tkuentˈatët ja yˈëxpëjkpëty. Duˈunë Jesus dyajnigëxëˈky ko të nety tpokymyeˈkxyë Pedro, oyë nety të yˈëxtijˈyëty tëgëkˈok.
¿Xytsyojkpës mijts wäänë niˈikë këtiinëm yaˈatëtyë?: Tyäˈädë ayuk grieegë diˈib të yajkäjpxnaxy “këtiinëm yaˈatëtyë” mbäät kanäk pëky nyikejy. Mä näägë Biiblyë duˈun të yajkäjpxnaxy extëm “¿xytsyojkpëts niˈigyë es këdiinëm yëˈë mmëˈˈëxpëjkpëty?” o “¿xytsyojkpëts niˈigyë ëjts ets kyaj dyuˈunëty tyäˈädë ëxpëjkpëty?”. Ko jyënaˈany: “¿Xytsyojkpës mijts wäänë niˈikë këtiinëm yaˈatëtyë?”, waˈan yëˈë tmaytyäˈägany ja äjkx o ko ttook dyaktë ja äjkx. Jesus waˈan duˈun tˈanëëmëyanyë Pedro: “¿Mas niˈigyëts xytsyoky ets kyaj dyuˈunëty tijaty mmëdäjtypy o ja jukyˈäjt madakën? Pën duˈun, yajkay yajˈuugëtsë nborreegë”. Pedro jyaygyujkë extëmë Jesus yˈanmääyë mët ko yëˈë nety tyuunkˈäjtypyë äjkxmäjtsk. Jesus yëˈë diˈib niduˈuk yˈëxpëjkpëˈäjtë Pedro (Fwank 1:35-42), per kyaj netyë tmastuty ja tyuunk mä yˈäjkxmatsy parë pyanëjkxëdët. Ko nyajxy kanäk poˈo, ta Jesus tˈanmääy parë tmastuˈudët mä yˈäjkxmatsy ets tˈëxtäˈäyëdë jäˈäy parë Jesus tˈëxpëjkpëˈatët (Mat. 4:18-20; Luk. 5:1-11). Per ko netyë Jesus të yˈoˈknë, ta Pedro jatëgok tyëjkë äjkxmäjtspë ets nanduˈun ja wiinkpë apostëlëty (Fwank 21:2, 3). Jesus waˈan ojts tnasˈixë parë Pedro këˈëm twinˈixët ti tyunaampy mä jyukyˈäjtën. ¿Yëˈëdaa nety jëjpˈam pyëjtäˈägaampy ja nyegosyë mä yˈäjkxmatsy o yëˈë jëjpˈam pyëjtäˈägaampy parë tpudëkët ja Jesusë “byorreegëty” o yˈëxpëjkpëty? (Fwank 21:4-8).
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Fwank 21:17
Myëdëgëkˈok jyënany: Pedro tëgëkˈokë nety të tˈëxtijˈyë Jesus, etsë Jesus nan tëgëkˈok yajtëëwë pën tsojkëp. Ko duˈunë Jesus dyajtëëy, ta tˈanmääy parë jëjpˈam tpëjtäˈägëdë Diosë jyaˈa ets duˈun dyajnigëxëˈëgët ko tsojkëp. Pedro mëdë wiinkpë Dios mëduumbëty, ojts tmëjääwmoˈoytyë ets tˈijxˈit tkuentˈattë ja Jesusë yˈëxpëjkpëty, pes oyë nety nyëjkxäˈändë tsäjpotm nan yajtëgoyˈäjttëbë nety ja Diosë yˈëxpëjkën (Luk. 22:32).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Fwank 20:17) Net ja Jesús tˈanmääy ja Mariië: Nasmäjtsëgëts, jaˈa ko kyajnëmts nbatëkë matsë nDeetyën. Per nëjx anëëmëdë nmëguˈugëty ko ëj patëjkënëpts matsë nDeety diˈibë miitsëty nandëˈën mDeetyˈäjttëp, ëjtsë nDios es miitsëty ja mDios.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Fwank 20:17
Nasmäjtsëgëts: Tyäˈädë ayuk grieegë háptomai mbäät nyikejy “ndoˈonëm” o “nmäjtsëm”. Mä näägë Biiblyë duˈun të yajkäjpxnaxy: “Këdiits xytyony”. Perë Jesus kyaj wiˈix tˈijxy ko María Magdalena tyoonë, ets nan kyaj jyotˈambëjky ko wiinkpë toxytyëjkëty myäjtstäˈtsëdë mä tyeky ko nety të jyukypyeky (Mat. 28:9). María Magdalena waˈan wyinmääy ko Jesus tamë nety nyëjkxanë tsäjpotm, ets kom jantsy yajpäädäämbë nety mëdë Wyintsën, pääty mëk nyaygyudëëyë ets kyaj tnasˈijxë parë nyëjkxët. Per parë tˈixëdë María ko Jesus kyaj nyanëjkxy, ta yˈanmääyë parë nyasmatsëdët ets nëjkx tˈanëëmë ja yˈëxpëjkpëty ko të jyukypyeky.
(Fwank 20:28) Net ja Tomás yˈatsooy: Wintsën, mij nDiosˈäjtypy.
nwtsty notë diˈib yaˈëxpëjkp mä Fwank 20:28
Wintsën, mij nDiosˈäjtypy: Ko Jesus duˈun yajmëjkuˈëw yajmëjkugäjpxë, näägë ëxpëkyjyaˈayëty wyinmaytyë ko yëˈë nety duˈunë Tyeety yajmëjkuˈëˈëw yajmëjkugäjpxëp. Wiinkpë jyënäˈändë ko extëm meerë yajjääy mä ayuk grieegë, yëˈë duˈun yaˈˈanmaabyë Jesus. Per tyäˈädë ayuk “Wintsën, mij nDiosˈäjtypy”, tsojkëp tyuˈugyët mëdë wiinkpë tekstë diˈib miimp mä Biiblyë. Mä wiinkpë tekstë jyënaˈany ko Jesus të nety tˈanëëmë María parë nëjkx tˈanëëmë ja yˈëxpëjkpëty: “Ëj patëjkënëpts mätsë nDeety diˈibë miitsëty nandëˈën mDeetyˈäjttëp, ëjtsë nDios es miitsëty ja mDios”, pääty kyaj tiko nwinmäˈäyëm ko Tomás yëˈë Jesus yajnäjx extëmë Dios diˈib tukëˈëyë mëjääw myëdäjtypy (Fwank 20:17). Tomás të nety tmëdoy wiˈixë Jesusë tmënuˈkxtaˈagyë Tyeety ets ko tˈanmääy ko yëˈë tukpäjk ja Dios diˈib tëyˈäjtën (Fwank 17:1-3). Pääty ko Tomás tˈanmääyë Jesus “mij nDiosˈäjtypy”, duˈunë nety tˈixy extëm tuˈugë “dios”, per kyaj tyuˈugyë mëdë Dios diˈib myëdäjtypy tukëˈëyë mëjääw (ixë referensyë bh paj. 233 parr. 2 diˈib nyimaytyakypyë Fwank 1:1). O waˈan duˈunë Tomás tˈanmääyë Jesus extëm ttuundë ja Dios mëduumbëty diˈib myëtmaytyaktë ja anklëstëjk diˈib kyudënääytyë Jyobaa, duˈun extëm tnimaytyaˈagyë Escrituras Hebreas. Seguurë ko Tomás nyijäˈäwëbë nety wiˈix ja Dios mëduumbëty o diˈibë jyaaytyë Diosë yˈayuk, kyäjpx myaytyaktë mëdë anklëstëjk extëmxyëp jyawë kyäjpx myaytyäˈäktë mëdë Jyobaa (ix nanduˈunë Gén. 16:7-11, 13; 18:1-5, 22-33; 32:24-30; Juec. 6:11-15; 13:20-22). Pääty, ko Tomás tˈanmääyë Jesus “mij nDiosˈäjtypy”, yëˈë nety yˈëxkajpy ko yëˈë kyudënaapy ets kugajpxyˈäjtëp ja Dios diˈib tëyˈäjtën.
(Fwank 1:1) Ko diˈibaty tsyondaky, taa netynyë jaˈa diˈibë yajtijp Ayuk. Es yëˈë Ayuk yëˈë nandëˈënë Dios, es mëdëmë nety ja Dios Teety.
Min nˈokˈijxëm ti ok kyujäˈäyë Juan, mä kapitulo 1, bersikulo 18: “Ninäˈänëm pën tkaˈixy ja Dios Teety”. Perë Jesus ja Diosë yˈUˈunk, mayë jäˈäy yˈijxë, pesë Juan tkujäˈäyë: “Diˈibë yajtijp Ayuk [Jesus], jaˈa jëmbijt jäˈäy es jyikyˈajty mä ëëtsëty. Es ëëtsëty tëts nˈixtë ja myëjˈäjtën” (Fwank 1:14). Pääty, ¿wiˈixë net njënäˈänëm ko Uˈunk yëˈëdën nanduˈun DiosTeety? Juan nanduˈun jyënaˈany ko Ayuk tamë nety mëdë Dios. Ets pën yëˈë tamë nety mëdë Dios, ¿wiˈixën yëˈë këˈëm Diosˈatët? Nanduˈun mä Fwank 17:3, Jesus ojts yajxon tnigajpxy ja tëgatsyˈäjtën diˈib myëdäjtypy mëdë Tyeetyë tsäjpotmëdë, diˈib ojts ttijy yëˈë tuˈukpë Diosë tëyˈäjtënbë. Etsë Juan jyënany: “Perë tyäˈädëtsë dëˈën të ngëxjäˈäy yä es miits xymyëbëktët ko yëˈë Jesus yëˈë dëˈën ja Kristë, Diosë yˈUˈunk” (Fwank 20:31). Mä tyäˈädë bersikulo kyaj jyënaˈany ko Jesus yëˈë Dios, jyënaˈany ko yëˈë Diosë yˈUˈunk. Tukëˈëyë diˈib të nˈijxëm mä tyäˈädë liibrë diˈibë Juan jyaay, yëˈë xytyukˈijxëm wiˈix mbäät njaygyujkëmë Juan 1:1. Jesus diˈib yajtijp Ayuk, yëˈë tuˈugë “dios”, ets yajtijy duˈun yëˈko yëˈë nyikëjxmˈäjtypy tuˈugë tuungë jëjpˈambë, per kyaj tyuˈugyë mëdë Dios diˈib myëdäjtypy tukëˈëyë mëjääw.
12-18 ÄÄMBË NOBIEMBRË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | APOSTɄLɄTY 1-3
“Yajtuknigaxtë espiritë santë ja Jesusë yˈëxpëjkpëty”
(Apostʉlʉty 2:1-8) Ko ja mëj xëë tpaty diˈibë xyëˈäjtypy Pentëkostés xëë, jaa nety ja mëbëjkpëtëjk nyaymyukëdë tëgoty, 2 es tiˈin tmëdoodë nyojktaˈaky tsäjpotm es tyukwantsëtyaay ja tëjk extëm tuˈugë mëk poj. 3 Ta oj tˈijxpäättë extëmë jënˈyaˈank, es jam oj wyeˈemy këjktuˈugë jënyaˈank mä kyëbäjkëty. 4 Ta ja espiritë santë myooyëdë ja myëkˈäjtën nidëgekyë ni nëˈënë nety japëty. Ta tkäjxtë wiingatypyë ayuk wiˈix yëˈë espiritë santë myooyëdë ja ayuk es tkäjxtët. 5 May myiiny yëˈë israelitëty jap Jerusalén esë Dios tˈawdattët, es may nëˈën ja jäˈäy naxwiiny dyajnäjxtë jap ja xëë. 6 Ko yëˈëjëty tmëdoodë jam tsäjwinm nyojktaˈaky, ta nyaymyujkëdë mayjyaˈay. Kyaj tnijawë ti të jyatyëty ko nidëgekyë oj tmëdowdë ja apostëlëty mët ja myëguˈuktëjkëty tkäjxtë wiingatypyë ayuk extëm ja jäˈäy diˈibë jagam tsoˈomp. 7 Ta diˈibë miindë xëˈäjtpë dëˈënyë wyëˈëmëtyaaytyë, es nyayˈanmääyëdë niduˈugaty: Galileeë jäˈäyë tyäˈädë diˈibë käjxtëp, ¿këdii? 8 Pes, ¿wiˈixë tyäˈädë nmëdoˈom kyäjxtë extëm ëtsäjtëmë nˈayukˈäjtëm?
(Apostʉlʉty 2:14) Ta yëˈë Peedrë mët ja myëˈapostëlëty tyënääyëˈktë, esë Peedrë oj kyajxy mëk: Miits israelitë jäˈäyëty es nidëgekyë diˈibaty ijttëp Jerusalén, mëdooˈittë yajxon diˈibëts ngäjxaampy. Tyam nˈawanëyaˈany diˈibë të jyatyëty.
(Apostʉlʉty 2:37, 38) Ko oj ja jäˈäyëty tmëdowdë diˈibë kyäjx ja Peedrë, net jyotmayˈoˈktë es dyajtëëdë ja Peedrë es ni nëˈënë apostëlëty: Mëguˈuktëjkëty, es ëëtsëty, ¿tits ndundëp? 38 Esë Peedrë yˈatsooy: Jäˈäytyëgoytyë mgëˈëm winmäˈänyëty es xyˈaxäjëdët ja Diosë wyinmäˈäny. Net mnëbattët Jesukristë xyëgyëjxm, es ja Dios tmaˈxët miitsëty ja mbeky, es dëˈën xyˈaxäjëdët ja espiritë santë.
(Apostʉlʉty 2:41) Pënëty myëbëjktë wiˈixë Peedrë jyënany, jaˈa oj nyëbattë. Ja nitëgëk milën ja jäˈäy diˈibë myëbëjktëp ja Jesús ja xëë.
(Apostʉlʉty 2:42-47) Es ja mëbëjkpëtëjk jyotmooytyëp tëgekyë diˈibë ja apostëlëty tukˈëxpëjkëdëp, nyayyajtiˈigyëdë mëdë myëmëbëjkpëty, kyäjxtaktë es nyaymyujkëdë, es ttujkwäˈxtë ja tsäjkaaky extëmë Jesús ttuuny ko ja tim okpë tkääy mëdë yˈëxpëjkpëtëjk. 43 Esë apostëlëty ttuundë mayë mëjˈäjtën esë ijxwëˈëmën diˈibë dëˈënyë yajwëˈëmëtyaaytyë ja jäˈäyëty. 44 Nidëgekyë diˈibë myëbëjktë tiˈigyë yˈittë es dyajwäˈxtë diˈibë nety myëdäjttëp. 45 Pënëty ti myëdäjttëp, tyoˈktëp jaˈa, es ja nyimeeny dyajwäˈxtë wiˈix pën tyëgoyˈäjtxëty, 46 es nyaymyujkëdë mëj tsäjptëjk nyabotsoty bom bom. Es mäjatyë tyëjkëty kyaay yˈuktë tiˈigyëty mët ja xondakën es mët ja oyjyot es tˈawdäjttë ja Dios. 47 Es nidëgekyë jäˈäyëty jyënandë ko jyikyˈattë tëyˈäjtën mëët. Es bom bom wyimbejty yëˈëjëty diˈibë kyupëjktëp ja Jesukristë.
w86-S 1/12 paj. 29 parr. 4, 5, 7
Ayäjk agoˈonën diˈib yajxondakypyë jot korasoon
Ko nyaxkëdaky ja tuˈukmujkën mä jëmëjt 33 ko nety të myinyë Jesus, ta ja nidëgëëk milpë diˈibë nety të nyëbattë nanduˈun yˈoyjyaˈaytyaktë mëdë myëguˈuktëjk, “kyäjxtaktë o nyuˈkxtaktë [...], es ttujkwäˈxtë ja tsäjkaaky”. ¿Tiko duˈun ttuundë? Parë niˈigyë ja myëbëjkën dyajkëktëkëyäˈändë ko tˈaxäjëdë “tëgekyë diˈibë ja apostëlëty tukˈëxpëjkëdëp” (Apostʉlʉty 2:41, 42).
Ja judiyëtëjk ets diˈib kyaj jyudiyëty jeˈeyë nety të ttuknibëjtäägëdë wyëˈëmëyäˈändë mä ja Pentekostes xëëw. Per diˈibë nety të nyëbattë akwëˈëmandëbë nety mas jeky parë niˈigyë yˈakˈyajtukniˈixëdët ets parë ja myëbëjkën tˈakˈyäjkëktëkëyäˈändë. Per tëgoyˈäjtpë nety ja käˈäy ukën etsë jäjtakn. Nääk tamë nety diˈib të kyëjxnë ja myeeny syentääbë ets nääk tam diˈib nadëjkë ja myeeny. Ta yajtukniwijtsë dyajtuˈukmukäˈändë tijaty myëdäjttëp ets tmooytyë pënatyë nety yajtëgoyˈäjttëp (Apostʉlʉty 2:43-47).
Tsojkënykyëjxm ja Dios mëduumbëty tijaty dyäjktë ets ttoˈktë diˈib myëdäjtëp. Kyaj ijty pën yajtukˈaguanëˈaty parë ttoogët o tnayakët diˈib myëdäjtypy, ets nan kyaj parë pën yˈayoowdëkët. Ets nan kyaj parë ja mëkjäˈäytyëjk nyaynyitoˈktutäˈäyëdët. Mët ko tpaˈˈayoowdë ja myëguˈuktëjk diˈib yajtëgoyˈäjttëp, pääty ttoˈktë tijaty myëdäjttëp ets dyäjktë ja meeny parë ttukpudëjkëdë ets duˈun niˈigyë myëjwindëkët ja Diosë tyuunk (ix nanduˈunë 2 Korintʉ 8:12-15).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Apostʉlʉty 3:15) Dëˈën miits xyaˈoˈktë ja Jesús diˈibë yajkypy ja jikyˈäjtën. Perë Dios dyajjikypyejky mä nyaxtëjkë. Es ëëtsëty nˈijxtëts es nˈawäˈänëdëp ko të jyikypyeky ja Jesús.
it-2-S paj. 88 parr. 1
Jesukristë
“Diˈibë yajkypy ja jikyˈäjtën.” Mët yëˈëgyëjxmë Tyeetyë yˈoyjyaˈayˈäjtën, Jesukristë yäjkë jyukyˈäjtën diˈibë wäˈäts extëmë wintsëˈkën, ets ko duˈun ttuuny, ta mëët ja yˈëxpëjkpëty diˈib wyinˈijx yˈanaˈamäˈändë jam tsäjpotm ets tˈanaˈamäˈändë jäˈäyëty diˈib jukyˈatandëp yä naxwiiny (Mat. 6:10, TNM; Fwank 3:16; Éfes. 1:7; Eb. 2:5; ix mä jyënaˈany RESCATE). Päätyë Jesus yajtijy “diˈibë yajkypy [“Prinsipe”, ENP; Ga; NC, 1981; Besson; “Wintsën”, BC] ja jikyˈäjtën” parë niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy (Apos. 3:15). Mä ayuk grieegë diˈib tuump mä tyäˈädë tekstë, yëˈë yˈandijpy “wintsën gopk”, extëm nanduˈun ojts yajtijˈyë Moisés (Apos. 7:27, 35) ko tniwintsënˈäjty ja israelitëty.
(Hechos 3:19, TNM) Jodëmbittë, ets yajtëgatstë ja mjukyˈäjtën parë yajjoˈotsët ja mboky mgaytyeyëty, ets xypyäättët ja nikˈäjt xeemyˈäjtën diˈib tsoˈomp mä Jyobaa
cl-S paj. 265 parr. 14
Tuˈugë Dios diˈib ijtp listë parë pyokymyaˈkxäˈäny
14 Wiˈixë Jyobaa pyokymyeˈkxy jap nanduˈun yajnimaytyaˈaky mä Hechos 3:19: “Jodëmbittë, ets yajtëgatstë ja mjukyˈäjtën parë yajjoˈotsët ja mboky mgaytyeyëty”. Tyäˈädë ayuk diˈib të yajkäjpxnaxy “yajjoˈotsët”, mä ayuk grieegë yëˈë yˈandijpy “yajnëboˈoty”, “yˈaduky” o “kyutëgoy”. Näägë ëxpëkyjyaˈay jyënäˈändë ko tyäˈädë ayuk yajmëdoy, yëˈë miimp winmäˈänyoty ko yajjoˈotsyë letrë diˈib të yajjäˈäy mëdë tintë. ¿Per wiˈixën ijty mbäät yajjoˈotsy? Ja tintë diˈibë ijty tëëyëp yajtuundëp, yëˈë xyëbiindëbë nëë mëdë juˈuny o juˈuy etsë kepyˈuˈpyky, pääty pojën ja letrë yajjoˈotsy mët tuˈugë esponjë diˈib xook, per net pën kyaj jeky yˈity. Tyäˈädë ijxpajtën yëˈë xytyukˈijxëm wiˈixë Dios pyaˈˈayoy. Ko tmeˈkxy ja nbokyˈäjtëm, duˈunxyëp extëm tjoˈotsy mëët tuˈugë esponjë.
19-25 ÄÄMBË NOBIEMBRË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | APOSTɄLɄTY 4, 5
“Nyimaytyakˈadëtstë amëk jotmëk ja Diosë yˈayuk”
(Apostʉlʉty 4:5-13) Jakumbom nyaymyujkëdë jap Jerusalén ja israelitë jäˈäyëtyë wyintsën, ja mëjjäˈäytyëjkëty es ja diˈibëty tsäjptëgoty yaˈëxpëjktëp. 6 Es tamë netyë Anás diˈibë ijtp teetywyintsëngopk, ja Kaifás, Fwank, Alejandrë es nidëgekyëty ja teetywyintsëngopkë myëguˈugëty. 7 Net oj yajwoy ja Peedrë esë Fwank. Ta tpëjtaktë kujkjoty, es dyajtëëdë: ¿Pën ja mëkˈäjtën të mmoˈoyëdë, o pën xyëëgyëjxm të xyaˈˈagëdäˈäktë tadë tekypyumäˈäy? 8 Net yëˈë espiritë santë wyinmäˈänymyooyë ja Peedrë, es tˈatsooy: Kugäjpn justisë es mëjjäˈäytyëjkëty, 9 miitsëty tyam xyajtëwdë wiˈix të yˈagëdaˈagyë tadë jäˈäy diˈibë ijty tekypyumäˈäy. 10 Pes tyamëts nnigäjxët mët miitsëty es tnijawëdët nidëgekyë israelitëty ko tyäˈädë yetyëjk diˈibë tyam miits mwinduuyëty, yëˈë yˈagëdaky ja Jesús nazarenë xyëëgyëjxm, yëˈë Kristë diˈibë miits myajkruuspajttë esë Dios yajjikypyëjk jatëgok. 11 Es yëˈë Diosë jyaaybyajtën tkajxy ja Jesús mä jyënaˈany: “Yëˈë tsää diˈibë miitsëty pojtspëtëjk xyˈëxtijtë, yëˈë tyäˈädë tsää tyamë net nyëjxäˈäny mä ja tëjk tˈëjxˈatët.” 12 Kyaj ni pën mbäädë wiinkpë xyajnitsokëm, mët ko mä tëgekyë naxwinyëdë jeˈeyë ja Jesús tiˈigyë mbäät xyajnitsokëm. 13 Ko diˈibë anaˈamdëp mëj tsäjptëgoty tˈijxtë ko amëk jotmëk yëˈë Peedrë esë Fwank yˈatsoodë, esë Peedrë esë Fwank dëˈën yëˈëjëty extëm oytyim pën yetyëjkëty, kyaj tmëdattë ja ëxpëjkën, net dëˈënyë wyëˈëmëtyaaytyë, es tmëwinmäˈänybyattë ko yëˈëjëty mëët jyëdijttë Jesús.
w08-S 1/9 paj. 15, rekuäädrë
Tim jawyiin tmëdoowˈijttë ets ok ta ojts tkäjpxtë diˈibë nety jääybyety miimp: Ja neky diˈib yajjääy ets ja tim jawyiimbë Jesusë yˈëxpëjkpëty
¿Kyaj nety tmëdattë ëxpëjkën ja apostëlëty?
Biiblyë jyënaˈany ko ja mëjjäˈäytyëjkëty diˈib Jerusalén ets diˈib “anaˈamdëp mëj tsäjptëgoty tˈijxtë ko amëk jotmëk yëˈë Peedrë esë Fwank yˈatsoodë, es [...] dëˈën yëˈëjëty extëm oytyim pën yetyëjkëty, kyaj tmëdattë ja ëxpëjkën, net dëˈënyë wyëˈëmëtyaaytyë” (Apostʉlʉty 4:13). Ko jyënaˈany kyaj tmëdattë ja ëxpëjkën, yëˈë yˈandijpy “ko kyaj nëgoo tijaty tjat tnijawëdë” ets axtë kyaj tjattë “lyetrëkäjpxtët”. ¿Waˈandaa kyaj ti tjantsy jyäjt tjantsy nyijäˈäwëdë ja apostëlëty? Tuˈugë liibrë duˈun tnimaytyaˈaky: “Waˈan tyäˈädë ayuk kyaj yëˈë tjantsy tmaytyäˈägäˈäny ko Pedro mëdë Juan kyaj tjattë jyaˈaytyët ets lyetrëkäjpxtët o ko kyaj tmëdattë ëxpëjkën. Diˈibën myaytyäˈägaampy, yëˈë ko ja wintsëndëjk jyäämˈijx nyääxˈijxtë ja apostëlëtëjk” (The New Interpreter’s Bible).
w08-S 15/5 paj. 30 parr. 6
Diˈib yajnimaytyakp mä Apostʉlʉty
4:13 ¿Kyajëdaa Pedro mëdë Juan nëgoo tijaty tjäjt tnijäˈäwëdë ets axtë kyaj tjäjttë lyetrëkäjpxtët? Kyaj. Pääty ojts yajtijtë ko “kyaj tmëdattë ja ëxpëjkën”, mët ko kyaj yˈojtstë mä ja eskuelë mä judiyëtëjk tniˈëxpëkëdë parë tyundët teety.
(Apostʉlʉty 4:18-20) Net tmëjwoodë jatëgok ja Peedrë esë Fwank es tˈanmääytyë ko ninäˈä jatëgok tkakäjxtët es ni tkatukˈixtët ja Jesusë jyaˈa. 19 Es ja Peedrë es ja Fwank yˈatsoodë: Jënäˈändë miitsëty ko patëp yajkuytyunët diˈibë miits mgäjxtëp, o patëp yajkuytyunët diˈibë Dios yˈaneˈempy. 20 Kyaj mbäät nmastuˈutyëts es nˈawanëdëts diˈibëts të nˈixy es të nmëdoyëts.
(Apostʉlʉty 4:23-31) Ko yajnasmäjtsëdë yëˈë Peedrë esë Fwank, net oj nyëjxtë mä nety yëˈë myëguˈuktëjkëty es tˈawäˈänëdë nidëgekyëty wiˈix yëˈë mëjjäˈäytyëjkëty es ja teetywyintsënëty yˈanmääyëdë. 24 Ko tˈawäˈänëtyaay nidëgekyë tukmukë, net kyäjxtaktë: Wintsën, diˈibë tëgekyë mëkˈäjtën myëdäjtypy, mij të xypyëjtaˈaky yëˈë tsäjp, naxwinyëdë, jikymyejyny es tëgekyë diˈibaty ijtp mä yëˈën. 25 Mij oj mgajxy espiritë santëkyëjxm esë nˈapteety Davitkyëjxm ko mjënany: ¿Ti ko yëˈë wiinkpë naxwinyëdë jyotˈambëktë es yëˈë israelitë jäˈäyëty nëgoobë dëˈën wyinmäˈänybyaaty? 26 Ja naxwinyëdë reyëty pyëdëˈktë esë israelitëty ja jyustisëtëjkëty nyaymyujkëdë es tmëtsiptsoˈondë ja Nintsënˈäjtëm Dios es ja Kristë. Dëˈën jyënany ja Davit. 27 Tëyˈäjtën yëˈë ko yää Jerusalén nyaymyujkëdë Eroodës, Ponsyë Pilatë mëdë israelitëty es pënëty kyaj yˈisraelitëty, es tmëtsipˈäjttë mijë mˈUˈunk Jesús, diˈibë mij mbëjtak extëmë Kristë. 28 Dëˈën yëˈë ttuundë tëgekyë diˈibë mijë nety të xytyuknibëjtäägë jyatëdët. 29 Tyam, Wintsën Dios, okˈix wiˈix jyotˈambëktë, es meegyëts ja mëkˈäjtën es këdiibë ëëtsëty ntsëˈëgëdë esëts ngäjxwäˈxtët mijë mˈayuk. 30 Es mët mijë mmëkˈäjtën ndunyëts nyaˈˈagëdaˈagyëts yëˈë pumäˈäyëty es ndundëts yëˈë ijxwëˈëmën esë mëjˈäjtën mët ja mwäˈäts mëduumbë Jesús xyëëgyëjxm. 31 Ko kyäjxtaktääytyë, ta ja tëjk oj yiˈxy mä nety jap të nyaymyukëdë. Net ja espiritë santë myooyë mëkˈäjtën, es tkäjxtääytyë mët ja mëjää yëˈë Diosë yˈayuk.
it-1-S paj. 160 parr. 7
Apostëlë
Yajtunyë tuunk mä ja tuˈukmujkën. Ko ja apostëlëtëjk ojts tyukëdäˈägëdë ja Diosë myëjääw mä ja Pentekostes xëëw, mëjwiin kajaa ojts myëjääwmoˈoyëdë. Mä Apostʉlʉty kapitulo 1 axtë 5, yëˈë jap myaytyakypy wiˈix tyäˈädë yetyëjkëty amëk jotmëk ojts tnimaytyäˈäktë ja oybyë ayuk ets nanduˈun ko jyukypyejkyë Jesus, oy ja anaˈambëtëjk tsyuumëdë, yajtsiˈk yajkojxtë ets oy jyaˈˈanmääyëdë ko yaˈooganëdëp. Ko ja Pentekostes xëëw nyajxy, ja apostëlëtëjk mëk tyuundë parë tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoytyë ja tuˈukmujkën mët yëˈëgyëjxmë Diosë myëjääw, ets ko duˈun ttuundë, ta mëjwiin kajaa ojts nyimayëdë ja Dios mëduumbëty (Apos. 2:41; 4:4). Jam ogäˈän ojts kyäjpxwäˈkxtë Jerusalén, ets ok, ta Samaria, ets ko tiempë nyajxy, ta ojts kyäjpxwäˈkxtë mäjaty ja nax käjpn diˈib yˈixyˈäjttëp (Apos. 5:42; 6:7; 8:5-17, 25; 1:8).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Apostʉlʉty 4:11) Es yëˈë Diosë jyaaybyajtën tkajxy ja Jesús mä jyënaˈany: “Yëˈë tsää diˈibë miitsëty pojtspëtëjk xyˈëxtijtë, yëˈë tyäˈädë tsää tyamë net nyëjxäˈäny mä ja tëjk tˈëjxˈatët”.
it-2-S paj. 662 parr. 4
Tsää diˈib ja tëjk yˈëjxˈäjtypy
Mä Salmo 118:22 tnigajpxy ko ja tsää diˈib ja pojtspëty yˈëxtijtë “yëˈë net diˈib ja tëjk yˈëjxˈäjtypy” (heb. roʼsch pin·náh). Jesus yëˈë yajtuunë tyäˈädë tekstë parë nyaynyimaytyakë ko jyënany “ja tsää diˈibë [...] ja tëjk [yˈëjxˈäjtypy]” (gr. ke·fa·lḗ gō·ní·as, diˈib ja tëjk yˈëjxˈäjtypy) (Mat. 21:42; Mar. 12: 10, 11; Luk. 20:17). Duˈun extëm tuˈugë tsää diˈib yajtäˈtspëjkypyë tëjk, nanduˈunë Jesukristë yëˈë ja tsää diˈib yajtäˈtspëjkypy pënaty nëjkxtëp tsäjpotm, diˈib mëët yaˈijxkijpxyë tuˈugë templë diˈibë naxwinyëdë jäˈäy kyaj të tkojy. Ko Pedro ojts tnigajpxyë Salmo 118:22, nan yëˈë myaytyakë Jesukristë, jyënany ko yëˈë “ja tsää” diˈib ja jäˈäyëty kyaj tkupëjktë, per ko yëˈë ja Dios të wyinˈixyëty “diˈib ja tëjk yˈëjxˈäjtypy” (Apos. 4:8-12; ix nanduˈunë 1 Peed. 2:4-7).
(Apostʉlʉty 5:1) Perë wiinkpë yetyëjk diˈibë xyëˈäjtypy Ananiiës, yëˈë mët ja nyëdoˈoxy Safiirë ttoˈktë nandëˈën tuˈugë nyax,
w13-S 1/3 paj. 15 parr. 4
Pedro etsë Ananías andaktë. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm?
Ananías mëdë kyudëjk ojts ttooktë tuˈugë nax kam parë tpudëkëyandë ja myëguˈuktëjk diˈibë nety näämnëm të tyëkëdë Dios mëduumbë. Ko Ananías tmooyë meeny ja apostëlëtëjk, ta jyënany ko duˈunyë nety jeˈeyë të yajkujuy, per kyaj nety tyëyˈäjtënëty, të nety tpukony. Mët yëˈëgyëjxmë Diosë nyaybyudëkë, ta Pedro tnijäˈäwë ets yˈanmääyë: “Të xyjawinˈëënäˈäny yëˈë Dios, kyaj jyaˈˈajëty ja naxwinyëdë jäˈäy”. Ko Ananías duˈun tmëdooy, ta netyë yˈoˈky. Ets ko nyajxy naa tëgëk oorën, ta jyajty ja kyudëjk ets kyaj nety tnijawë wiˈix të jyaty ja myëmëjjäˈäy, ta nanduˈun yˈandaky ets netyë yˈoˈky.
26 ÄÄMBË NOBIEMBRË AXTË 2 ÄÄMBË DISIEMBRË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | APOSTɄLɄTY 6-8
“Ja tuˈukmujkën diˈibë nety näämnëm të nyaxkëdaˈaky wyinguwäˈkë amay jotmay”
(Apostʉlʉty 6:1) Ja tiempë nyimayëˈadëtstë ja jäˈäy diˈibëty myëbëjktëp ja Jesukristë. Net diˈibaty kyäjxtëp ja grieegë dyajtsondaktë ja ëˈënën wiˈix dyajwaˈxy ja jeˈxy bom bom. Dëˈën jyënandë ko kyaj yajxon yajkaytyë ja kuˈekytyoˈoxy diˈibaty kyäjxtëp ja grieegë.
bt-S paj. 41 parr. 17
“Koonëm tsyekyëty es nmëmëdoˈom ja Dios es këdiinëm ja jäˈäyëty”
17 Mä ja tuˈukmujkën diˈibë nety näämnëm të nyaxkëdaˈaky japˈäjt tuˈugë jotmay diˈibë nety kyaj nipën tkapëkyë kuentë. ¿Ti jotmayë nety japˈäjtp? Oy ko njamyajtsëm ko nimay diˈibë nety naamnëm të nyëbattë, wiink käjpnë nety tsyoondë ets tuk tiempë nety jeˈeyë yˈitäˈändë Jerusalén parë niˈigyë ja myëbëjkën dyajkëktëkëyäˈändë. Ets ja Jesusë yˈëxpëjkpëty xondaˈakyˈääw xondaˈakyjyotë nety dyaktë ja meeny parë dyajkay dyaˈuuktët ja myëguˈuktëjk ets tmoˈoytyët tijaty yajtëgoyˈäjttëp (Apos. 2:44-46; 4:34-37). Per ja jotmay diˈib jamˈäjt, yëˈko ja kuˈookytyoxytyëjk diˈib käjpxtëp ebreo yëˈëyë ijty yajmooytyëp ja jeˈxy pëky, ets diˈib kyäjpxtëp grieegë kyaj tii (Apos. 6:1). Extëm nˈijxëm, yajpajxtë ja kuˈookytyoxytyëjk, etsë duˈumbë jäˈäyˈäjtën, mbäät xyyajnaywyäˈkxëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm.
(Apostʉlʉty 6:2-7) Net ja nimäjmajtskpë apostëlë dyajnaymyujktääyëdë nidëgekyë diˈibë myëbëjktë, es tˈanmääytyë: Kyaj yˈoyëty kots ëëtsëty nmastuˈuttët ja Diosë yˈayuk ngäjxwäˈxtët es nyajwäˈxëdëts ja jeˈxy. 3 Pääty miits mëguˈuktëjkëty, ëxtäˈäytyë nijëxtujkë yetyëjk diˈibë myëdäjtypy ja oyjyot es diˈibë jyaygyujkëp, diˈibë të myoˈoyëty ja espiritë santë myëkˈäjtën es ttun tkäjxtë diˈibë Dios tsyejpy, es tuknipëkë tyäˈädë tuunk. 4 Es ëëtsëty, apostëlëty, nyajnejxypyëts ja Diosë yˈëxpëjkën esë käjxtakën. 5 Nidëgekyë ja jäˈäyëty tˈoyjyäˈädë extëm ja apostëlëty oj twinmäˈänymyoˈoytyë. Es net twinˈijxtë Esteebë, diˈibë niˈigë ja Dios tmëbejky es ja espiritë santë mooyë mëkˈäjtën es winmäˈäny es ttunët diˈibë Dios tsyejpy. Es nandëˈën twinˈijxtë Felipë, Prókorë, Nikanoor, Timón, Parmenës esë Nikolás, Antyokiië jäˈäy diˈibë tëëyëp kyupëjk ja israelitëtyë myëbëjkën. 6 Net dyajmiindë mä ja apostëlëty, diˈibë käjxtaktë es tkëˈënikoondë. 7 Es ja Diosë yˈayuk myëjtëjkëyˈadëtsy es nyimayëˈadëtsy ja mëbëjkpëtëjk jam Jerusalén, es axtë nimay ja teetytyëjkëty tmëbëjktë ja Jesús.
bt-S paj. 42 parr. 18
“Koonëm tsyekyëty es nmëmëdoˈom ja Dios es këdiinëm ja jäˈäyëty”
18 Ja apostëlëty diˈibë nety wyoowˈyoˈoytyëp ja Diosë kyäjpn, diˈibë nety näämnëm të nyaxkëdaˈaky, jyënandë: “Kyaj yˈoyëty kots ëëtsëty nmastuˈuttët ja Diosë yˈayuk ngäjxwäˈxtët es nyajwäˈxëdëts ja jeˈxy” (Apos. 6:2). Parë yˈoyëdë tyäˈädë jotmay, ta ja apostëlëtëjk ttuknipëjktë ja ëxpëjkpëty parë twinˈixtët “nijëxtujkë yetyëjk diˈibë myëdäjtypy ja oyjyot es diˈibë jyaygyujkëp, diˈibë të myoˈoyëty ja espiritë santë myëkˈäjtën” parë ttundët “tyäˈädë tuunk” (Apos. 6:3). Tëgoyˈäjtpë netyë yetyëjkëty diˈib yaktëbë naybyudëkë, pes kyaj nety jeˈeyë tsyokyëty pën dyajwäˈkxët ja käˈäy ukën, nanduˈunën pën tyukniwitsëp wiˈix ja meeny sentääbë tyunët, pën jyuyëp ja jeˈxy pëky ets pën yajnipatëp ja meeny. Niˈamukë pënaty yajwinˈijxtë ak yëˈë diˈib ja xyëëwëty grieegë, net oy nyayjyawëdët ja kuˈookytyoxytyëjk diˈibë nety të yaˈëxtijtë. Ja apostëlëtëjk jawyiin ojts nyuˈkxtäˈäktë parë dyajwingëdaktë pënaty mbäät tyuny, ets ok, ta ojts ttuunkmoˈoytyë ja nijëxtujkpë parë ttundëdë “tyäˈädë tuunk”.
(Apostʉlʉty 7:58–8:1) Net dyajpëtsëëmdë jap Jerusalén es tkukäˈtstë. Es diˈibë tyuundë, ja diˈibë nyiˈëˈënëdë, tkëyäjktë ja nyikëjxyëdë wit es ttukkëdëjkëdë tuˈugë ënäˈk diˈibë xyëˈäjtypy Saulë. 59 Es ko jam ttsäägäˈtstë ja Esteebë, net ja Esteebë kyäjxtaˈaky: Wintsën Jesús, axäjëts ja nˈanmëjäˈän. 60 Net nyaygyoxtënääytyakë ja Esteebë es yaxkeky mëk: Wintsën [Jyobaa], katë xypyëjtaˈaky nyikëjxm yëˈë tyäˈädë peky. Es ko dëˈën jyënany, net oj yˈoˈknë.
8 Es ja Saulë yëˈë mëët nyaybyëjkëdë diˈibë yaˈoˈkë Esteebë. Nan ja xëë ogäˈän tpajëdijttaktë mëktaˈaky ja mëbëjkpëtëjkëty diˈibë jap Jerusalén. Es nidëgekyë ja mëbëjkpë pyëtsëëmdë jap Jerusalén es nyaywyäˈxtääyëdë mä nyaxëtyë Judeeë esë Samaaryë. Yëˈëyë apostëlëty oj wyëˈëmdë jap Jerusalén.
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Apostʉlʉty 6:15) Net nidëgekyë diˈibë nety jap anaˈamdëp mëj tsäjptëgoty, tˈijxtë tëyë Esteebë wyiin jyëjp extëm tuˈugë anklës.
bt-S paj. 45 parr. 2
“Esteebë myooyë Dios ja kunuˈxën esë mëkˈäjtën”
2 Yajmonyˈijx yajmonyjyäˈäwëp ko Esteban kyaj dyajnigëxëˈkyë tsëˈk jäˈäwën mä wyiin jyëjp. Ja anaˈambëtëjk duˈun tˈijxtë ja “wyiin jyëjp extëm tuˈugë anklës” (Apos. 6:15). Anklëstëjk yëˈë Jyobaa yajkugajpxyˈäjtëdëp ets pääty kyaj tsyëˈëk jyawëdë ets yuunk naxypy jyaˈayˈattë. Esteban yëˈë duˈumbë jäˈäyˈäjtën yajnigëxëˈk. Axtë ja wintsëndëjkëty diˈibë nety jantsy axëkˈijxëdëp pyëjktë kuentë. Per ¿tidën ko kyaj tsyëˈk jyäˈäwë?
(Apostʉlʉty 8:26-30) Es ko yˈijtyë tyäˈädë, tuˈugë Diosë yˈanklës myiiny mä Felipë es yˈanmääyë: Pëtsëm yää. Nëjx mä mëj tuˈu kujënak diˈibë nëjxp Jerusalén axtë mä Gazë käjpn es nyaxy mä ja mëj it. 27 Felipë tsyoˈony es nyejxy. Es jap tpaty tuˈugë yetyëjk, Etyopiië jäˈäy. Jaˈa ijtp tesoreerë mä ja toxytyëjk Kandasë, Etyopiië reynë. Të yˈotsy jap Jerusalén es tˈawdaty ja Dios. 28 Jëmbijnëbë nety mä ja kyäjpn, ttukˈuˈunyë ja kyarrë es tˈixy ja Diosë kyugäjxpë Isaiië nyeky. 29 Net ja espiritë santë yˈanmääyë ja Felipë: Mëwingon es naybyäädëdë mëdë tadë karrë. 30 Es ko tmëwingoony ja Felipë, net tmëdooy ko tkajxy ja tesoreerë ja Isaiië nyeky. Esë Felipë dyajtëëy: ¿Ti mnijäˈäp diˈibë jam mgajxypyë?
bt-S paj. 58 parr. 16
“Tˈawäˈänë ja oybyë ayuk diˈibë Jesús nyigajxypy”
16 Ëtsäjtëm, nan yëˈë duˈumbë tuunk nikëjxmˈäjtëm extëm diˈibë Felipe tyuun. Kyaj jaayë mbäät nimaytyakëmë Diosë yˈayuk ko nbëtsëˈëmëm käjpxwäˈkxpë. Mbäät oytyim määjëty nimaytyakëm, extëm ko muum wiinktsoo njoˈomëm. Ets tam tiko nbatëmë jäˈäy diˈib yˈoymyëdoobyë Diosë yˈayuk. Tyäˈädë kyaj mbäät xyyajmonyˈijx xyyajmonyjyäˈäwëm, pesë Biiblyë jyënaˈany ko anklëstëjk, yëˈë diˈib xytyuˈumoˈoyëm mä ngäjpxwäˈkxëm “ja oybyë ayuk” parë yajnijawët “mä tëgekyë nax käjpn, mä tëgekyë naxwinyëdë, es mä tëgekyë wiinkpë ayuk käjxpë” (Diˈibʉ Jat. 14:6). Etsë Jesus duˈun ojts tnaskäjpxë ko anklëstëjk pyudëkëyandëp pënaty kyäjpxwäˈkxtëp ja Diosë yˈayuk. Ko tnimaytyaky ja ijxpajtën mä ja triigë ets ja axëkˈujts, ta jyënany ko mä ja pëjtaˈaky myuky mä ja tiempë tyim jëjpkëxanë, “diˈibë yajpëdëˈktëp ja pëjtaˈaky, jaˈa dëˈën ja [...] yˈanklësëty. Ets nanduˈun jyënany ko tyäˈädë anklëstëjk kyaj dyajtëkëyäˈändë mä ja Anaˈam Kutujkën “tëgekyë diˈibë adëtstëp axëëk es diˈibë wiinkpëty yajpekytyuundëp”, per nanduˈun jyënany ko dyajtuˈukmukäˈändë pënaty anaˈamandëp jam tsäjpotm ets ko nanduˈunë Jyobaa tmëjwowäˈäny mä kyäjpn ja tëgoy myayjyaˈay diˈib yajtijtëp ja wiinkpë borreegëty (Mat. 13:37-41; Diˈibʉ Jat. 7:9; Fwank 6:44, 65; 10:16).