Referensyë diˈib miimp mä Wiˈix njukyˈäjtëm ets nDiosmëduˈunëm tijaty yaˈëxpëkäämp ets yajtukjayëyäämp
6-12 ÄÄMBË ENEERË
TIJATY MIIMP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | GÉNESIS 1, 2
“Jyobaa dyajkojy ja jukyˈäjtën yä Naxwiiny”
(Génesis 1:3, 4, MNM) Ënet yëˈë Dios yˈënany: “¡Waˈan tjaˈˈaty yëˈë kudëˈkxën!” Taa ja kudëˈkxën ojts kyëxëˈëky. 4 Ko ja Dios tˈijxy, ko jantsy oytyun kyëxëˈëky ja kudëˈkxën. Ënet dyajneywyäˈkxë mëët ja kootsˈäjtën.
(Génesis 1:6, MNM) Ënet ja Dios jatëgok yˈënany: “Waˈan tjaˈˈaty tuˈuk yëˈë niwits nijuux, mëdiˈibë yajˈëwaˈkxyˈitëbën yëˈë nëë, duˈunts ëwaˈkxyjyaty wyëˈëmdëty.” Ënet ojts duˈun tyuny jyatyë.
(Génesis 1:9, MNM) Ënet yëˈë Dios ja tëgok yˈënany: “Ja nëë mëdiˈibë të wyiˈimyëˈën päˈtkëˈp, waˈan tneymyukyë tuˈugyë, ets waˈan duˈun tnitëtstuˈuty yëˈë naxwinyëdë.” Duˈun ojts tyuny jyatyë.
(Génesis 1:11, MNM) Ënet yˈënany: “Waˈan tpuˈuy yëˈë ääy ujts këxypyë kaˈpxypyë. Ujts mëdiˈibë myëëtˈatëbën yëˈë pyäjk ets yëˈë kepy mëdiˈibë tëëmbatëbën.” Duˈun ojts tyuny jyatyë.
it-1 paj. 571
Kojy pëjtaˈaky
Ko Dios ojts jyënaˈany mä ja myëduk xëëwbë: “¡Waˈan tjaˈˈaty yëˈë kudëˈkxën!”, waˈan ja tëˈkx jäjjën yaˈijxy wiˈix ttukjäjnäjxy ja yoots nëmäˈä, oyë nety kyayaˈijxpääty mää tsyoony ja tëˈkx jäjjën. Waˈan kyëxëˈky wanaty wanaty ja tëˈkx jäjjën extëm jyënaˈany tuˈugë Biiblyë diˈib inglés: “Ets wanaty wanaty myiiny ja tëˈkx jäjjën” (Gén. 1:3, A Distinctive Translation of Genesis). Dios ta txëëmooy ja tëˈkx jäjjën, xëënyˈat ets ja koots, kootsˈäjtën. Ets duˈun ojts nyaywyaˈkxyëty mët ko ja Naxwinyëdë këˈëm yˈawdity mientrës nëjkx tnaˈˈawdity Xëëw, pääty tuk pëky jyaˈtyë tëˈkx jäjjën mä naxwinyëdë mët ko Xëëw nyijäjˈyëty ets ja tuk pëky kyootsë (Gén. 1:3, 4).
Mä ja myëmajtsk xëëbë, ta Dios ojts dyajnaywyaˈkxyëty ja kom nëë. Tuk pëky ojts wyeˈemy naxwiiny ets ja tuk pëky tpëjtaky anikëjxy mä naxwinyëdë nyijuux. Kajaa ojts nyaywyaˈkxyëty. Tyäˈädë nyiwits nyijuux ja Dios txëëwmooy tsäjp, ets ja nëë diˈib wëˈëm anikëjxy jamyë ojts wyeˈemy (Gén. 1:6-8; ix mä jyënaˈany EXPANSIÓN).
Mä ja myëdëgëk xëëbë, ta Dios dyajtuˈukmujktääyë nëë ets dyajnitëtstuty ja nax diˈib tyij Naxwinyëdë. Mä tyäˈädë xëëw, nan ja Dios ojts dyajkojy këxy kaˈpxyë ääy ujts etsë ääy kepy diˈib yajkypyë tyëëm, tuk pëkyatyë Dios ojts dyajkojy, kyaj ajotkumonë yajtukˈijxpejty ets nan kyaj jeˈeyë tuk pëky ojts dyajkojy diˈib ok wiˈixëm tëëmˈatëp (Gén. 1:9-13).
(Génesis 1:14, MNM) Ënät ja Tios yˈënäängojnëbë: “Waˈan tjääˈaty ja tëˈkxën jajën jam tsäjpwinm, mä niwits nijuuxën, mëtiˈibë kyutëˈkx kyujajëpën ja naxwinyëtë. Ets tyajneywyäˈkxëtëty ja xëënyajtën ets ja kootsajtën ets yëˈë yajtukˈixëty ja xëëw jëmëjt, xëëw poˈo ets ko jyääˈatëty ja nyipoˈo nyijëmëjt tijaty tuunëp jajtëpën”. Jëtuˈun ojts tyunyë jyatyë.
(Génesis 1:20, MNM) Ënet yëˈë Dios jatëgok yˈënany: “Waˈan tjaˈˈaty yëˈë jëyujk këxypyë kaˈpxypyë jap nëëjoty, ets waˈan tjaˈˈaty nenduˈun yëˈë joon jëyujk mëdiˈibë kaakjëditëbën nääxwingëjxy.” Duˈun tyuun jyäjtë.
(Génesis 1:24, MNM) Ënet yëˈë Dios yˈënany: “Waˈan tjaˈˈaty nääxkëjxy yëˈë jëyujk këxypyë käˈpxypyëˈë, mëdiˈibë käˈäp yˈëwäˈänëtyën. Jyëgyapëp yëˈë naxwinyëdë jäˈäy dyajtsëënëty, ets nenduˈun mëdiˈibë ëwäˈänëtyën, ets yëˈë tsäˈäny jëyujk mëdiˈibë myox tyukyoˈoybyën.” Duˈun ojts tyuun jyatyë.
(Génesis 1:27, MNM) Ko yëˈë Dios ojts dyajkojy yëˈë naxwinyëdë jäˈäy duˈun ojts dyajkojy ejxtëm yëˈë këˈëm yˈixëtyën, yeˈeytyëjk ets toˈoxytyëjk ojts dyajkojy.
it-1 paj. 571 parr. 8, 9 axtë paj. 572 parr. 1, 2
Kojy pëjtaˈaky
Tyäˈädë ayuk ʽa·sáh, mä ayuk ebreo, yëˈë yˈandijpy ko ti “nyajtuˈun nyajjäjtëm”. Ets ja tyuny ko yajmaytyaˈaky ko Jyobaa të nety tnayajkojnë Xëëw, Poˈo etsë mëtsäˈä mä kyajnëm jyaˈty ja myëmäjtaxk xëëbë. Mä tyäˈädë xëëw, ja yaˈijxpaty yä naxwiiny ja Xëëw ets ja Poˈo. Ko Dios jyënany: “Waˈan tjääˈaty ja tëˈkxën jajën jam tsäjpwinm, mä niwits nijuuxën, mëtiˈibë kyutëˈkx kyujajëpën ja naxwinyëtë”, yëˈë yˈandijpy ko desde yä Naxwiiny ojts yaˈijxpääty ja Xëëw ets ja Poˈo jam tsäjpotm. Yëˈë nety tunäämp parë yajtukˈijxwëˈëmët ja “xëëw jëmëjt, xëëw poˈo ets ko jyääˈatëty ja nyipoˈo nyijëmëjt tijaty tuunëp jajtëpën”. Diˈib yˈandijpy ko mbäädë nety ja naxwinyëdë jäˈäy dyajtuny parë wiˈixëm nyaytyuktuˈumoˈoyëdët (Gén. 1:14, MNM).
Mä ja myëmëgoxk xëëbë, ta Dios ojts dyajkojy yä Naxwiiny ja jëyujk animal. Wiˈixëm ja jëyujk animal yˈixˈäjttë diˈib ojts dyajkojy, kyaj jeˈeyë tuˈuk ojts dyajkojy diˈibë net wiˈixëm ojts myayë, Dios kexy kaˈpxyën ojts tpëjtaˈaky. Biiblyë jyënaˈany: “Ojts yëˈë Dios yëˈë jëyujk dyajkojy mëjjatypyë këjxmatypyë jaap nëëjoty, ets tukëˈëyë jëyujk nuˈun yajˈixy yajpäätyën nëëjoty, nenduˈun yëˈë joon jëyujk ojts dyajkojy. Yëˈë Dios ak oy tˈijxy mëdiˈibë të dyajkojyën. Ënet ojts tkënuˈkxy mëët yäˈädë ääw ëyuk: Waˈan mnimayëdë ets xyajwindukëty yëˈë nëëjot”. Dios të nety dyajkojy ja jëyujk animal extëm mbäät myëj myayëdë wiˈix yˈixˈattë tuˈuk tuˈuk (Gén. 1:20-23, MNM).
Mä ja myëdëdujk xëëw, ta Dios ojts dyajkojy “yëˈë jëyujk këxypyë käˈpxypyë, mëdiˈibë käˈäp yˈëwäˈänëtyën. Jyëgyapëp yëˈë naxwinyëdë jäˈäy dyajtsëënëty, ets nenduˈun mëdiˈibë ëwäˈänëtyën, ets yëˈë tsäˈäny jëyujk mëdiˈibë myox tyukyoˈoybyën”. Jantsy oyë Dios tˈijxy, duˈun extëm diˈibë nety të dyajkojtäˈäy (Gén. 1:24, 25, MNM).
Mä jyëjpkëjxnë ja myëdëdujk xëëbë, ta Dios ojts dyajkojˈyë jäˈäy diˈib tim tëgatsy mëdë jëyujk animal, per nan kyaj dyuˈunëty extëmë anklës, ja jäˈäy duˈun ojts kyojy extëmë Diosë yˈawinax. Biiblyë duˈun tnimaytyaˈaky: “Yeˈeytyëjk ets toˈoxytyëjk ojts dyajkojy” (Gén. 1:27, MNM). Génesis 2:7-9 tnimaytyaˈaky ko Jyobaa ojts dyajkojy ja yetyëjk naxway naxpuˈxm, ta ojts tjëjpmëbiixë ets duˈun jyukypyejky mä tuˈugë lugäärë tsujpë, mä jyamëty mayë jeˈxy pëky. Ko Jyobaa ojts dyajkojy ja yetyëjk yëˈë yajtuun tijatyë nax myëdäjtypy, ets ko ojts dyajkojy ja toxytyëjk, yëˈë yajtuun tuˈugë kyaatsypyäjkë Adán (Gén. 2:18-25). Duˈun ojts kyaˈpxy ja naxwinyëdë jäˈäy (Gén. 5:1, 2).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Génesis 1:1, MNM) Ko tsyoˈonëˈky tsyoˈondaky, yëˈë Dios yëˈë ojts dyajkojy ëgäˈäny yëˈë tsäjp ets yëˈë naxwinyëdë.
Tijatyë ëxpëkyjyaˈay yˈëxpëjkpattëp
Nuˈun kujk yˈityë Naxwinyëdë ets tijaty jamˈäjtp tsäjpotm
Ëxpëkyjyaˈayëty të twijtspëtsëmdë ko tyäˈädë Naxwinyëdë ja kujk yˈity naa taxk mil miyonk jëmëjtën, ets jyënäˈändë ko tijaty jamˈäjtp tsäjpotm ja tsyonëˈky tsyondaky nyaa mäjk tëgëk mil miyonk jëmëjtëp o myäjmäjkts mil miyonk jëmëjtëp. Perë Biiblyë kyaj tnigajpxy näˈä tsyonëˈky tsyondaky tijaty jamˈäjtp tsäjpotm. Nan kyaj mä tnigajpxy ko tyäˈädë naxwinyëdë jeˈeyënëm kujk yˈity majtsk tëgëk mil jëmëjt. Biiblyë duˈun jeˈeyë jyënaˈany: “Ko tsyoˈonëˈky tsyoˈondaky, yëˈë Dios yëˈë ojts dyajkojy ëgäˈäny yëˈë tsäjp ets yëˈë naxwinyëdë” (Génesis 1:1, MNM). Duˈuntsoo yajnasˈixë parë ëxpëkyjyaˈay këˈëm twijtspëtsëmdët nuˈun kujk jyekyë Naxwinyëdë ets tijaty ijtp tsäjpotm.
(Génesis 1:26, MNM) Pääty yˈënany: “Tyam tsojk ënet nyajkojëm tuˈuk yëˈë yeˈeytyëjk. Duˈun yˈixëˈatëty ëëtsˈäjtëmën. Myëëtˈatëp yëˈë ënaˈamën kutujkën mä nëëjëyujkëtyën, mä joon jëyujkën, mä ja jëyujkëtyën mëdiˈibë tsënääytyëbën mä jëën tëjkën ets käˈäpë yˈëwäˈänëdën. Nenduˈun myëëtaätëp yëˈë ënaˈamëm kutujkën mä yëˈë jëyujkëtyën ëwäˈänëtyën ets yëˈë tsäˈäny jëyujk mëdiˈibë myox tyukyoˈoybyën.”
it-2 paj. 80
Jesukristë
Kyaj tijaty ojts dyajkojy extëmë Dios. Ko Jesus tpudëjkë Tyeety mä tijaty ojts dyajkojy, kyaj yëˈë tˈandijy ko nan ojts tijaty dyajkojy. Pesë Dios yëˈë yajtuun ja myëjääw o yˈespiritë santë ko winë tijaty dyajkojtääy (Gén. 1:2; Sal. 33:6). Ets komë jukyˈäjtën jam tsyoony mä Jyobaa, tukëˈëyë ja kyojy pyëjtaˈaky yëˈë mëguentˈäjtëp, duˈun diˈib yaˈijxp ets diˈib kyaj yaˈixy (Sal. 36:9). Jesus jeˈeyë Jyobaa yajtuunë parë tijaty ojts dyajkojtäˈäy. Axtë këˈëm jyënany ko Jyobaa yëˈë tijaty yajkojtääy, extëm nanduˈun jyënaˈany mä Biiblyë (Mat. 19:4-6; ixë mä jyënaˈany CREACIÓN).
13-19 ÄÄMBË ENEERË
TIJATY MIIMP BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | GÉNESIS 3-5
“Ko tim jawyiinë Satanás yˈandaky jantsy axëëk të wyimbëtsëmy”
(Génesis 3:1-5) Ja tsäˈäny, ja diˈib mas wijy pëtsëëm mä tukëˈëyë jëyujk animal diˈib kamoty diˈibë netyë Jyobaa Dios të dyajkojy. Pääty ta tˈanmääy ja toxytyëjk: ¿Ti jantsy duˈunë Dios të mˈanëˈëmxëdë ko kyaj xyjëˈxtët diˈib yajpatp mä tukëˈëyë ujts kepy mä lugäärë tsujpë? 2 Ta ja toxytyëjk tˈanmääy ja tsäˈäny: Ja ujts kepyë tyëëm diˈib yajpatp mä lugäärë tsujpë mbäädëts njëˈxtë. 3 Per ja ujts kepyë tyëëm diˈib yajpatp kamˈitkujky, Dios të jyënaˈany: Kyaj mbäät xyjëˈxtë, kyaj, kyaj mbäät xytyondë, pën mdoondëp mˈooktëp. 4 Ta ja tsäˈäny tˈanmääy ja toxytyëjk: Kyaj mˈoogäˈändë. 5 Yëˈko Dios nyijäˈäwëp, ko ja xëë mä xyjëˈxtë, ta mˈijxwäˈkxäˈändë ets mˈitäˈändë extëmë Dios, xynyijawëyäˈändë diˈib oy ets diˈib axëëk.
Seguurë yˈadëwäˈäny diˈibë Jyobaa ojts ttuknibëjtäägë
9 Satanás yëˈë yajtuun tuˈugë tsäˈäny parë twinˈëˈënyë Eva ets ttukmëduundëgooyë Jyobaa (Génesis 3:1-5; Diˈibʉ Jatanʉp 12:9). Duˈun ttukjaygyujkë ko kyaj yˈoktimtëyˈäjtënˈäjnë wiˈix ko Dios kyaj tnasˈixë parë tjëˈxtët ja ujtstëëm diˈib yajpatp mä “tukëˈëyë ujts kepy mä lugäärë tsujpë”. Duˈunxyëp extëm jyënany: “¿Wiˈixën ko miitsëty kyaj mbäät xytyundë ti mdimtunandëp?”. Ok, ta duˈun twinˈëˈëny ja Eva: “Kyaj mˈoogäˈändë”. Ta net ttukjaygyujkë ko kyaj tyim jëjpˈamëty tmëmëdowëdë Dios ko tˈanmääy: “Dios nyijäˈäwëp, ko ja xëëw mä xyjëˈxtë, ta mˈijxwäˈkxäˈändë”. Ko Satanás duˈun jyënany, ta tniwäämbejtyë Jyobaa ko pääty kyaj ttsoky ets tjëˈxtët ja ujts tëëm mët ko tuknijawëyanëdëp diˈib kyaj mbäät tnijawëdë. Ets ok, ta duˈun twinˈëˈëny: “Mˈitäˈändë extëmë Dios, xynyijawëyäˈändë diˈib oy ets diˈib axëëk”.
(Génesis 3:6) Ta ja toxytyëjk tˈijxy ko ja ujts tëëm jantsy oy parë tjëˈxët, ets ko ja wiin jyantsy yˈoyˈijxypy, duˈun, ja ujts kepy jantsy oyë nety kyëxëˈëky. Ta tuˈuk tnëdujky ets ojts tjeˈxy. Ok, ta nanduˈun tmooyë nyaˈay ko mëët yajpaty, ets ta nanduˈun ojts tjeˈxy.
w00 15/11 paj. 25, 26
¿Ti mbäät njäjtëm extëm yˈadëtstë Adán mëdë Eva?
¿Mbäädë nety ja Eva tjëjpkudijë ja poky? Mbäät. Oknaybyëjtäˈägëdë mä lyugäär. Tim tëgatsy ja tsäˈäny yˈanmääyë extëmë netyë Dios të jyënaˈany ets extëmë nety ja myëmëjjäˈäy të yˈanëˈëmxëty. ¿Wiˈixxyëp mijts mnayjyawëty koxyëp tuˈugë jäˈäy diˈib mgatimˈixyˈajtypy tniwäämbety ja diˈib mdukjotkujkˈäjtypy? Jantsy axëëkxyëp, ¿këdii? Nanduˈunxyëbënë Eva nyayjyäˈäwë ets kyajxyëp ojts tnekymyëdoowˈity wiˈix ja tsäˈäny yˈanmääyë. Pes ko nˈokwinmäˈäyëm, ¿tim pënën nety ja tsäˈäny parë jyënäˈänët ko Dios kyaj ttuny ja tëyˈäjtën ets ni ja Adán? Eva nan ojtsxyëp twintsëˈëgë ja kutujkën diˈib ja myëmëjjäˈäy myëdäjtypy, koxyëp jawyiin dyajtëëy mä tii tkatunynyëm. Tyam, nanduˈunxyëp mbäät nduˈunëm ko nbatëmë informasion diˈib tëgatsy mëdë Diosë yˈanaˈamën. Perë Eva kyaj duˈun ttuuny, yëˈë myëbëjk extëm ja Satanás yˈanmääyë ets këˈëm tˈoktimˈixany diˈibën oy ets diˈibën axëëk. Ets ko niˈigyë twinmääy, ta niˈigyë tˈatsojky. Mëjwiin kajaa tyëgooy ko dyajmëjwindëjkë tyäˈädë tsojkën en lugäär dyajjëgaˈagët mä jyot wyinmäˈäny o ttukmëtmaytyäˈägët ja myëmëjjäˈäy, diˈib nyigëbäjkˈäjtypy ja fyamilyë (1 Korintʉ 11:3; Santya̱ˈa̱gʉ 1:14, 15).
Adán tmëmëdoy ja kyudëjk
Eva pojënë ja Adán dyajpokytyuuny. ¿Wiˈix mbäät nˈoknimaytyakëm ko amonyë tkupëjky ets ninuˈun ojts tkajëjpkugäjpxë? (Génesis 3:6, 17). Adán tsojkëbë nety twinˈixët pën diˈib myëmëdowaampy. ¿Myëmëdowaambyë nety ja diˈib të yajkojˈyëty, diˈibë nety të myooytyaˈayëty tukëˈëyë, axtë ja kyudëjk diˈib mëk tsyojkypy? ¿Yˈamdowëp ja Tyeety parë nyëˈëmoˈoy tyuˈumoˈoyëdët ets tnijawët ti mbäät ttuny? ¿O nanduˈundaa nety yˈadëˈëtsäˈäny extëm ja kyudëjk? Adán wäˈätsë nety tnijawë ko kyaj duˈun tyunäˈäny jyatäˈänyëty extëm ja Eva tˈawijxy tjëjpˈijxy ko tjëˈxtët ja ujtstëëm. Pesë apostëlë Pablo duˈun ojts tkujayë: “Yëˈë Adán kyaj oj yajwinˈëëny, jaˈa dëˈën ja nyëdoˈoxy diˈibë yajwinˈëˈën, es ko oj yajwinˈëëny, net oj pyekykyaˈay” (1 Timotee 2:14). Pääty ja Adán, këˈëm winmäˈäny tmëdëgooyë Dios. Waˈan mas niˈigyë ojts tjëjptsëˈëk tjëjpjawë dyajtëgoyët ja kyudëjk ets kyaj tnekymyëdäjty ja mëbëjkën ko Jyobaa mbäät dyaˈoyë ja jotmay.
(Génesis 3:15-19, MNM) Mijts ets yëˈë toˈoxytyëjk xëmë mneymyëtsipˈatëtëty. Ets duˈun tyimˈijtëwëty mä mˈuˈunk mˈokën, ets mä toˈoxytyëjk, nenduˈun yëˈë yˈuˈunk yˈokën. Mgutaˈanëˈëgëdëp yëˈë yˈuˈunk yˈok mä ngëbäjkën. Ets mijts nëjkxëp nenduˈun xytyekymyëtsuˈutsë mä yëˈë tyekyˈixpoˈkxën. 16 Ta tˈänëmääy ja toˈoxytyëjk: Mëjwiinëp këjääjëp yëˈë mbëjkën mˈijxën, ko uˈunk määy xyyajmin xyyajjäˈtëty. Ets mëët yëˈë pëjkën ijxën xyajmëxuˈunkˈatëty yëˈë mˈuˈunk määy. E mtsojkënts ënety duˈun mëëtˈäjtpy mä ja mniyeˈeytyëjkën. Ets yëˈë myëëtˈatëp yëˈë ënaˈamën kutujkën mä mijtsën. 17 Ta ja yeˈeytyëjk nenduˈun tˈanëmääy: Mijts, ko yëˈë mdoˈoxytyëjk të xymyëmëdoy ets ko të xymyëbëjkpë ja yˈääw yˈëyuk. Pääty të xyjyiˈkxy ja ääytyëëm ujtstëëm mëdiˈibëts käˈäp të nˈëwäˈätsyën, ets jeexyë xyjyëˈkxtë. Tyam poky yëˈë nax kam wyëˈëmëty mëët mijts mbokykyëjxm. Mëk mneyyajtunëdëty, ets yëˈë mjëˈkxy mbëky pyëtsëmëty kamwiinm tuˈuwinm mabäät yä mjuukyˈaty naxwiiny. 18 Jam nääxwin muxëp jiitsëp jam yëˈë ääy ujts mëdiˈibë kuumbën keˈetspën. Ets yëˈë ääy ujts yëˈë mjëˈkxëp. 19 Mëk duˈun mdunëty, ets mjäjëdëty mbëxikëdëty, taanëm ja mgäˈäyëˈën mˈuukën xypyäädëty xyˈixëty. Ets duˈun mjuukyˈatëty, koonëm mˈawimbitëty, jatëgok nääx, mä ojts mtsoonyën. Jaˈa ko mijts nax mëët mˈoytyuny, ets nax jatëgok mˈawimbitëty.
¿Myëjˈijxypyë Diosë toxytyëjk?
¿Kyäjpxpojkë Dios ja toxytyëjk?
Kyaj. Jyobaa yëˈë kyäjpxpojk ja “sarpyentë, diˈibë yˈandijpy mëjkuˈugopk es Satanás” (Diˈibʉ Jatanʉp [Apocalipsis] 12:9; Génesis 3:14). Ko Jyobaa tˈanmääyë Adán ko yëˈë yˈanaˈamaambyë nyëdoˈoxy, kyaj nety yëˈë tˈandijy parë mëk tˈanaˈamët (Génesis 3:16). Yëˈë nety myaytyäˈägaampy wiˈix wyimbëtsëmäˈäny ko të pyokytyundë.
w04 1/1 paj. 29 parr. 2
Diˈib të yajtukwijtstuˈuty mä Génesis (myëduk pëky)
3:17. ¿Ti yˈandijpy ko ja nax yajkäjpxpojky, ets nuˈun diempë? Ko yajkäjpxpojky ja nax, yëˈë yˈandijpy ko mëkë nety tsyiptäˈägäˈäny tijaty yajniˈip yajkojët. Ja tyëëm yˈäätsë Adán mëk tjäˈäwëdë ko ja nax yajkäjpxpojky ets ko pyëtsëëmy mayë apyny, pesë Lamec, ja Noé tyeety duˈun jyënany: “Yëˈë Wintsën Dios të tpoky yëˈë nääx. Mëk duˈun nduˈunmëty taanëm jam winë pyëtsëmëty kamwinm” (Génesis 5:29, MNM). Ko ja Ayoˈonduu nyajxy, ta Jyobaa ojts tkunuˈkxyë Noé mëdë yˈuˈunk yˈënäˈk, ets tˈanmääy parë dyajtuktuktët ja Naxwinyëdë (Génesis 9:1). Jabäät jyawë jyëjptëgooy ko netyë Dios të tkäjpxpoky ja nax (Génesis 13:10).
it-1 paj. 717
Pëjk adoˈonën ko maxuˈunk myiny jyaˈty
Pëjk ijxënë toxytyëjk yajnäjxypy ko yˈuˈunkpäädäˈäny. Ko ja Eva pyokytyuuny, ta Dios yˈanmääyë wiˈixë nety wyimbëtsëmäˈäny ko ja yˈuˈunk dyajmin dyajjäˈtët. Koxyëp myëdooy, kyajxyëbë Jyobaa myastutë, niˈigyëxyëp ojts yajkunuˈkxy ets xyondaky koxyëp ja yˈuˈunk dyajmaxuˈunkˈäjty, pesë “Jyobaa kyunuˈkxën yëˈë diˈib yajmëkjäˈäytyakp, ets yëˈë kyaj dyajminyë jäj jëmuˈumën” (Prov. 10:22). Per kom ojts ja poky kaytyey nyitëkëty, ta jyëmbijty pokyjyaˈay, pääty ja Eva yajnaxaambyë nety ja pëjk adoˈonën ko ja yˈuˈunk dyajmaxuˈunkˈatët. Etsë Dios nyasˈijxë parë duˈun tyun jyatëdët ko jyënany: “Mëjwiinëp këjääjëp yëˈë mbëjkën mˈijxën, ko uˈunk määy xyyajmin xyyajjäˈtëty. Ets mëët yëˈë pëjkën ijxën xyajmëxuˈunkˈatëty yëˈë mˈuˈunk määy” (Gén. 3:16, MNM).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Génesis 4:23, 24, MNM) Tuˈkxëëw tuˈk jëmëjt Lamek tˈanëmääy ja nimajtskpë tyoˈoxytyëjk Ada ets Sila: “Mëdowdë yajxon mëdiˈibë yam ndukˈëwäänëjändëbën: Tëëjëts yëˈë jäˈäy tuˈuk nyajˈooky mëdiˈibëts xyajtsëyujtpën.Tuˈuk yëˈë yaˈayˈënäˈk mëdiˈibëts ënety xytsyiˈkp xykyojxpën. 24 Pënë yajnitsiptuun wëxtujkˈok yëˈë Kain, ets ja myëëtsip yˈoˈktëgäjtstë. Ëjts jaˈajëts nëjkx nyajnitsiptuny tëgëˈpxmäjmokxmajtsˈok, etsëts ja nmëtsip nenduˈun yˈoˈktëgatsëty”.
it-2 paj. 183 parr. 2
Lamec
Ko Lamec tˈanmääy duˈun ja nimajtskpë kyudëjk (Gén. 4:23, 24, MNM) yëˈë xytyukˈijxëm ko mä tadë tiempë jantsy axëkjäˈäyëtyë nety ja jäˈäy. Lamec duˈun jyënany: “Mëdowdë yajxon mëdiˈibë yam ndukˈëwäänëjändëbën: Tëëjëts yëˈë jäˈäy tuˈuk nyajˈooky mëdiˈibëts xyajtsëyujtpën.Tuˈuk yëˈë yaˈayˈënäˈk mëdiˈibëts ënety xytsyiˈkp xykyojxpën. Pënë yajnitsiptuun wëxtujkˈok yëˈë Kain, ets ja myëëtsip yˈoˈktëgäjtstë. Ëjts jaˈajëts nëjkx nyajnitsiptuny tëgëˈpxmäjmokxmajtsˈok, etsëts ja nmëtsip nenduˈun yˈoˈktëgatsëty”. Ko duˈunë Lamec jyënany, naynyikäjpxtutëbë nety ko jeˈeyë të nyaynyitsiptunyëty, kyaj nety të ttimtukniwinmayë yajjäˈäyˈoogäˈäny extëmë Caín. Pes jyënany ko pääty të yajjäˈäyˈooky mët ko axëëgë nety ja yetyëjk të tyunyëty ets të tsyiiky të kyoxyëty. Pääty ko duˈun jyënany yëˈë nety yˈamdoopy yajnimaˈkxët parë kyaj yajtukumëdowët ko nety pën tnitsiptunäˈänët ja yetyëjk diˈib të dyaˈooky.
(Génesis 4:26) Set nan ojts tmëdaty tuˈugë myäänk, ets ja txëëwmooy Enós. Mä tadë tiempë, ta jäˈäy ojts tkäjpxtsondäˈäktë Jyobaa xyëëw.
it-1 paj. 359
Yajmëgäjpxtëgoyë Dios
Ko ja “jäˈäy ojts tkäjpxtsondäˈäktë Jyobaa xyëëw”, ja tiempë mä Enós jyukyˈajty, yëˈë myaytyäˈägaampy ko mäˈät dyajtuundë ja Diosë xyëëw, pes seguurë ko ja Abel yajtuunë Diosë xëëw ko ojts tmëgajpxy (Gén. 4:26; Eb. 11:4). Mbäät njënäˈänëm ko jäˈäy myëgäjpxtëgooyë Dios, pën tëyˈäjtën extëm wyinmaytyë näägë ëxpëkyjyaˈay diˈib yˈëxpëjkpëtsëëmdëbë Biiblyë, pes jyënäˈändë ko ja jäˈäy mäˈät ja Jyobaa xyëëw ojts dyajtuunëdë ko nääk këˈëm duˈun ojts nyaytyijëdë o ko duˈun txëëwmooytyë ja yˈawinaxëty (ix mä jyënaˈany ENÓS).
20-26 ÄÄMBË ENEERË
TIJATY MIIMP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | GÉNESIS 6-8
“Noé duˈun meerë ttuuny extëmë netyë Dios të yˈanëˈëmxëty”
(Génesis 6:9) Duˈunën yajnimaytyaˈagyë Noé. Noé tëyˈäjtën myëët tijaty ttuuny. Yëˈë yajnigëxëˈk ko kyaj ti tyëgoˈoyën mët pënaty jaayë jukyˈäjttë. Noé nëˈëyoˈoy tuˈuyoˈoy mëdë Diosë tëyˈäjtënbë.
(Génesis 6:13) Ta net okë Dios tˈanmääyë Noé: Tëjëts nduknibëjtäägë nyajkutëgoyaˈany niˈamukë jäˈäy, yëˈë ko të dyajtuktuktë naxwinyëdë mëdë axëkˈäjtën, päätyëts nyajwindëgoyaˈany mëdë naxwinyëdë.
Nˈokmëbëjkëmë Dios ets nˈokmëmëdoˈowëm extëmë Noé, Daniel etsë Job
4 ¿Tijaty jotmay wyinguwäˈkë Noé? Ja tiempë mä Enoc jyukyˈajty, diˈibë Noé myëmajtsk tatwëlëˈäjt, të nety ja jäˈäy tmëjagamgaˈaktë Dios, axtë “mët ja axëk ayuk [...] tkäjxpäättë” (Juud. 14, 15). Niˈigyë jyantsy yˈaxëkjäˈäytyaktë. Ets mä Noé jyukyˈajty, “ja naxwinyëdë të nety tyuktuky mët ja axëkˈäjtën”. Ja anklëstëjk diˈib kyaj myëdoowdë, këdaktë yä Naxwiiny ets nyayajjëmbijtëdë extëmë jäˈäy, ta pyëjktë mëdë toxytyëjkëty ets tpattë yˈuˈunk yˈënäˈk diˈib jantsy axëkjäˈäyëty (Gén. 6:2-4, 11, 12). Perë Noé tim tëgatsy jyaˈayˈajty, Biiblyë jyënaˈany ko “ojtsë Jyobaa nyiˈˈijxkëdaˈagyëty”. Kyaj duˈun jyukyˈajty extëm ja jäˈäyëty, tëyˈäjtën myëët jyukyˈajty ets “nëˈëyoˈoy tuˈuyoˈoy mëdë Diosë tëyˈäjtënbë” (Gén. 6:8, 9).
(Génesis 6:14-16) Yajkoj tuˈugë arkë parë mijts mëdë kepy diˈib pëtsëëmbë yˈuˈpyky. Pëjtäˈägë nyiˈagojtuk ets tuknijääxë alquitrán duˈun jodoty ets nikëjxytsyoo. 15 Duˈun xytyunët: jaˈa xyaˈˈayenyˈatët 300 kënux, ja wyoonyˈatët 50 kënux ets kyëjxmˈatët 30 kënux; 16 tëgëk nikëˈëy xykyojët; ets xypyëjtäˈägët tuˈuk yëˈë bentanë mä tyëkëdë tëˈkx jäjjën diˈib myëjagamˈatëp tuk kënux ja tëjkniˈkx, ets ja tyëjkˈääw päˈäbäˈä.
“Nëˈëyoˈoy tuˈuyoˈoy mëdë Diosë tëyˈäjtënbë”
Jantsy kanäk jëmëjt ojts tyuny, waˈan ojts ttuunkˈaty naa 40 jëmëjt o 50 jëmëjt. Tsojkëbë nety tpoˈtëˈëktët ja kepy, tpajëduttët ets dyajpëtsëmdëdë tääblë etsë wiingatypyë kepy diˈib yajtunandëp. Ta net tˈajaanmujktë, pes ja arkë tëgëk nikëˈëyë nety tkojäˈändë, kanäk abëjktuky ets tuˈugë tyëjkˈää. Nan myëdataambyë nety kanäägë byentanë tim anikëjxy, ets mä ja tëjkniˈkx dyajwëˈëmdët extëm mbäät ja nëë wyimbëyeˈeky (Génesis 6:14-16).
(Génesis 6:22, MNM) Ënet yëˈë Noe ojts duˈun tkuuytyuundäˈäy ejxtëm ënety yëˈë Dios të yˈënëˈëmxëtyën.
“Nˈokpëyëˈkëm mëk mä tadë pëyëˈkijxyëk”
13 ¿Ti pudëjkëdë tyäˈädë Dios mëduumbëty parë gyanaräjttë mä pyëyëˈktë? Okˈix wiˈixë Pablo tmaytyakyë Noé (käjpxë Ebreeʉsʉty 11:7). Noé ninäˈänëmë nety tkaˈixyë Ayoˈonduu diˈib yajkutëgoyëbë jäˈäy etsë jëyujk animal (Gén. 6:17). Ninäˈänëmë nety kyaˈˈayoˈonduˈuy. Perë Noé kyaj wyinmääy ko kyaj myinäˈäny ja Ayoˈonduu. ¿Tiko? Yëˈko myëbëjk ko Jyobaa xëmë ttuny diˈib nyigajpxypy. Päätyë Noé kyaj ojts tsyiptakxëty tmëmëdowëdë Jyobaa, Biiblyë jyënaˈany: “Duˈun tkuuytyuundäˈäy extëm ënety yëˈë Dios të yˈënëˈëmxëtyën” (Gén. 6:22, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés [MNM]). Kajaa diˈibë netyë Noé tyuunaampy, tkojëdë arkë, dyajtuˈukmukëdë jëyujk animal, jeˈxy peky duˈun parë yëˈëjëty ets nanduˈun parë ja jëyujk animal, yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxët ets tpudëkët ja fyamilyë parë tmëdattët mëk ja myëbëjkën. Per mëjwiin kajaa ojts yajkunuˈkxy ko tmëdäjtyë madakën etsë mëbëjkën, pes yëˈë mëdë fyamilyë ojts tsyokwëˈëmdë.
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Génesis 7:2, MNM) Yajwëˈëm niwëxtujkjaty yëˈë jëyujk, yaˈaybyë ets toˈoxypyë mëdiˈibë wäˈätsëytyën. E mëdiˈibë käˈäp wyäˈätsëytyën jeˈeyëˈë tuˈukjaty xyajwëˈëmëty duˈun yëˈë yaˈaybyë ets yëˈë toˈoxypyë.
w04 1/1 paj. 29 parr. 7
Diˈib të yajtukwijtstuˈuty mä Génesis (myëduk pëky)
7:2. ¿Wiˈix ijty ja jäˈäy tnijawëdë diˈibën ja jëyujk wäˈäts ets diˈibë kyaj? Yëˈë jyawë ijty yajnäjxtëp wäˈäts diˈib mbäät yajtukwintsëˈëgë Dios ets kyaj yëˈëjëty diˈib mbäät yajtsuˈutsy o kyaj. Pes mä kyaminynyëm ja Ayoˈonduu kyaj ijtyë jäˈäy ttsuˈutstë ja jëyujk animal. Jaanëm ojts yajtijy ja jëyujk diˈib “wäˈäts” o “axëëk” ko ja Moisés yajmooy ja ley, per ko tyäˈädë Ley ojts jyëjptëgooynyë, ta kyaj duˈun nyekyyaˈijxy ja jëyujk animal (Apostʉlʉty 10:9-16; Éfesʉ 2:15). Noé nyijäˈäwëbë nety diˈibaty jëyujk mbäät yajtukwintsëˈëgë Jyobaa. Pes ko tyimnapëtsëëmy mä ja arkë, “tˈoytyuuny tuˈuk yëˈë potsy mä wintsëˈkën yajˈyakyën” parë ja Dios twintsëˈëgëyaˈany. “Noe ojts yëˈë Dios tukwintsëˈëgë jëyujk, ets yëˈë joonëty jëyujkëty mëdiˈibëtjaty wäˈätsëtyën, tuˈkëˈëyë jëyujk ak wiˈixëty yˈixëˈattën” (Génesis 8:20, MNM).
(Génesis 7:11, MNM) Mäjkmokxmajtsk ënety yëˈë poˈo yˈany yëˈë mëmajtskpë. Noe jaˈa ënety yëˈë jyëmëjt tëdujkmëgoˈpx. Jaˈa xëëw jaˈa jëmëjt ojts yˈëwäˈätstë mëjëtypyë jut, jap nääxpäˈtkëˈpë mä ja maygyomnëë pyëtsimyën. Ets nenduˈun jam tsäjpwinm ojts kyupëjy tsyatsykyomduu.
w04 1/1 paj. 30 parr. 1
Diˈib të yajtukwijtstuˈuty mä Génesis (myëduk pëky)
7:11 ¿Mä ja kom nëë tsyoˈony ko tyuuy abëtsemy nyaxwinyëdë? Mä ja myëmajtsk xëëbë ko Dios tijaty ojts dyajkojy, ta ojts dyajnaywyaˈkxyëty ja kom nëë. “Tuk pëky ojts ja nëë wyiˈimy päˈtkëˈp, ets tuk pëky ojts wyiˈimy nigëjxy” (Génesis 1:6, 7, MNM). Ja nëë diˈib “päˈtkëˈp” yëˈë diˈib yä Naxwiiny. Ets ja diˈib ojts wyeˈemy anikëjxy, yëˈë ja kom nëë diˈib ojts wyeˈemy mä ja Naxwinyëdë nyiwits, diˈib ojts kyëxëˈknë mëj mejnyën. Tyäˈädë kom nëë yëˈë diˈib käˈädääy ko “tsyatsykyomduuy”, ja tiempë mä Noé jyukyˈajty.
27 ÄÄMBË ENEERË AXTË 2 ÄÄMBË FEBREERË
TIJATY MIIMP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | GÉNESIS 9-11
“Tuˈuk jeˈeyë ijty ja ayuk yajkajpxy abëtsemy nyaxwinyëdë”
(Génesis 11:1-4, MNM) Ko jyekyˈajty tuˈugyë ijty ja ääw ëyuk mëdiˈibë ja naxwinyëdë jäˈäy kyäjpxtëbën. 2 Ko ja jäˈäyëty tsyoˈondë jamtsow mä ja xëëw pyëtsimyën, ënet ojts tpäätë tuˈuk ja joyˈit jam mä ja it naxwiiny txëëwˈatyën Sinar. Ta jam tsyënääytyaknbëjktë. 3 Tuˈkxëëw tuˈkjëmëjt ojts nyeyˈënëˈëmxëdë: “Tsojk nyajkojën yëˈë muuty ets jëënjoty nyajkëˈëwmëty.” Ënet ojts yëˈë tjantsy yajtundë yëˈë muuty kyëˈëw ejxtëm jeexyë tsääjën, ets tukpojtstë yëˈë moˈonts ejxtëm jeexyë yëˈë moˈontsˈoˈky. 4 Ets nyeyˈënanëdë: “Mindë, tsojk nyajkojëm tuˈuk yëˈë käjpn, ets nyajpëdëˈkmëty tuˈuk yëˈë potsy mëdiˈibë timjäˈtëbën tsäjpwinm. Duˈunts nyajjëgyajpmëty mëjˈaamy yä naxwiiny yä nääxkëjx. Ets käˈäp nëjkx xity koˈoy yä naxwiiny nˈijtëmë”.
it-1 paj. 275
Mëj Babilonia
Wiˈix yajnimaytyaˈaky ja Babilonia käjpn diˈib tëëyëp. Babilonia käjpn jam nyaxkëdaky mä ja joyˈit txëwˈaty Sinar, mä mayë jäˈäy jyäjtmujktë parë tjakojandë ja potsy diˈib Babel (Gén. 11:2-9). Ko tyäˈädë jäˈäyëty dyajnaxkëdaktë ja siudad ets tkojandë ja potsy, kyaj nety yëˈëjëty parë dyajmëjpëtsëmäˈändë Dios, yëˈë duˈun parë këˈëm nyayajmëjpëtsëmäˈänëdë. Kanäägë potsy diˈib të yajnitäjtuˈuty mä ijty yajpääty ja Babilonia käjpn ets mä wiinkpë lugäär diˈib Mesopotamia, yëˈë xytyukˈijxëm ko pääty jyawë ojts tkojtë ja potsy parë diosˈawdatäˈändë, oyë nety wiˈix yˈixëty o kyëxëˈëky. Ko Jyobaa ojts dyajtuˈuˈaduky parë kyaj tnekykyojtët ja potsy, yëˈë xytyukˈijxëm ko päätyë nety dyajkojtë parë jam diosˈawdatäˈändë. Mä ayuk ebreo tyäˈädë käjpn ja yajxëëwmooy Babel, diˈib yˈandijpy “ko kyaj nyayjyaygyujkëdë” etsë mä ayuk sumerio (Ka-dingir-ra) ets acadio (Bab-ilu), yëˈë yˈandijpy “Diosë tyëjkˈääw”. Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko pënaty jam ojts wyëˈëmdë tsënaabyë ojts dyajtëgäjtsëdë ja xyëëw, per duˈunyëm myiny mä winmäˈäny ko dyajtuundë parë diosˈawdäjttë.
Tyäˈädë yëˈë diˈibë Dios të xytyukumäˈäyëm
20 Nemrod, jam ojts yˈaneˈemy Babel ets mä wiinkpë nax käjpn diˈib yajpat itkujky mä ja mëj nëë Tigris etsë Éufrates (Gén. 10:10). Waˈan yëˈë tniwintsënˈäjty mä ojts kyojˈyë Babel ets ja potsy mä ja jëmëjt 2269 mä kyajnëm myinyë Kristë. Jyobaa kyaj nety ttseky ets jeˈeyë tuk lugäärë jäˈäy tsyëënëdët. Per ja diˈibë nety jam tëjkojtëp ta jyënandë: “Mindë, tsojk nyajkojëm tuˈuk yëˈë käjpn, ets nyajpëdëˈkëmëty tuˈuk yëˈë potsy mëdiˈibë timjäˈtëbën tsäjpwinm. Duˈunts [nˈijtëmëty] mëjˈaamy yä naxwiiny yä naxkëjxy. Ets käˈäp nëjkx xity koˈoy yä naxwiiny nˈijtëmë”. Per kyaj ttukˈoybyëtsëëmdë, yëˈko Jyobaa ojts dyajtëgäjtstäˈäy ja ää ayuk ets pënatyë nety kyojandëp ja potsy ojts yˈayoˈoywyäˈkxtäˈäytyë abëtsemy nyaxwinyëdë (Gén. 11:1-4, 8, 9, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés). Satanás yëˈë jyatsojk parë yëˈëyë yaˈˈawdatët ets kyaj pënë Jyobaa tˈawdatët, per kyaj yˈoybyëtsëëmy diˈib jyatuknibëjtakë. Pes tyam, tuˈuk tuˈugë xëë nyaxy niˈigyë jäˈäy nyimayë diˈib yˈawdäjtypyë Jyobaa.
(Génesis 11:6-8, MNM) Taats myaay tyajy: “Jaˈa daa duˈun ko yëˈë nax käjpn tuˈugyë nyeyyajˈittëdë, ets tuˈugyë yëˈë ääw ëyuk mëdiˈibë kyäjpxtëbën. Päätyëdën yawë të dyajtsoˈondäˈäktë yäˈädë tuunk. Tyam ni tii jotmay tkamëëtˈattë ets tˈëtkˈixmäjtstëbëty mëdiˈibë tëë tnibëjktäägëdën. 7 Nigë tim oyˈatëp yowë ko yëˈëˈ yˈääwëty yˈayukëty ndimyyajneyjyoˈptäˈäyëmëty. Këdiibë yˈëkneyjyaˈaygyujkënëdëty ak yëˈëjëty.” 8 Duˈunˈaamypy duˈun ojts yëˈë Dios dyajˈyoˈoywyäˈkxtäˈäy ja jäˈäyëty naxwinyëdë abëtsëmy, ets ojts tˈëxmäjtsnëdë ja käjpn mëdiˈibë ënety jam nyibëjktakëytyëbën.
it-2 paj. 204 parr. 7
Ayuk
Jyobaa kyaj tkupëjky parë tkojtët ja potsy, pääty dyajtëgatsy ja ayuk parë kyaj tnekyyajtuˈuyoˈoytyët ja tuunk ets yˈayoˈoywyäˈkxtäˈäytyët. Duˈuntsoo mbäät ja jäˈäyëty tsyiptakxëdët dyajtuˈugyëdët ja jyot myëjääw ets ja wyijyˈäjtën parë tnibëdëˈëktëdë Dios. Ko Jyobaa ojts dyajtëgatsy ja ayuk, nan ojts tjëjpkuwäˈägë parë kyaj tuˈugyë tyundët, tuˈugyë tijaty ttukniwinmayëdët ets tuˈugyë tijaty tˈëmuk tkäjpxmuktët. Ets nan tsiptäˈäganxëbë nety dyajtuˈukmuktët ja wyijyˈäjtënë, pën ak wiink ayuk kyäjpxtë, wijyˈäjtën diˈib këˈëm yˈëxpëjkpëtsëëmdëp diˈib kyaj tsyoony mä Dios (ix nanduˈunë Ecl. 7:29; Deut. 32:5). Ko tyëgäjtsy ja ayuk, ta ojts nyaywyäˈkxëdë ja naxwinyëdë jäˈäy, per tyukˈoyˈäjttë, mët ko ojts tsyiptakxëdë ttukniwinmayëdët tijaty mbäädë naxwinyëdë jäˈäy yˈaxëktunëdë (Gén. 11:5-9; ix nanduˈunë Is. 8:9, 10). Extëm tyam, nbëjkëmë kuentë wiˈix wyimbëtsëmy ko jäˈäy axëëk dyajtunyë wyijyˈäjtën. Duˈun njaygyujkëm ko Dios yˈijxy wiˈixë nety pojënë myäˈädäˈäny ja naxwinyëdë jäˈäy, koxyëp tkayajtuˈuˈadujky ja tuunk mä nety tkojtë ja potsy jam Babel.
(Génesis 11:9, MNM) Mä ja tambë ja it nääxwiinyën jam yëˈë Dios dyajtëgäjtstääy ja ääw ëyuk mëdiˈibë ënety yä ja jäˈäyëty naxwinyëdë abëtsëmy kyäjpxtëbën. E duˈun ojts dyajˈyoˈoywyäˈkxtääynyëdë xii yää. E päätykyëˈëjxm duˈun ojts ja tambë ja käjpn xyëëbety Babel.
it-2 paj. 455
Nax käjpn
Kyaj nyekyˈijttë ja jäˈäy tuˈugyë mët ko kyaj nyekynyayjyaygyukëdë, tuk grupaty ojts nyaybyëjkwäˈkxëndë ets wiˈixëm tijaty ttuundë, wiˈixëm tmëdäjttë ja kyostumbrë, tijaty jyäjt nyijäˈäwëdëp ets nanduˈun ja ryelijyonk (Lev. 18:3). Kom ja nax käjpn jagamë nety yajpäättë mëdë Dios, ta kexy kaˈpxyë yˈawinax dyaˈoˈoyëdë diˈib yˈawdäjttë (Deut. 12:30; 2 Rey. 17:29, 33).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Génesis 9:20-22, MNM) Yëˈë Noe nääxtuumbëjäˈäy ijty, yëˈë ojts ëgäˈäny tpeny tkojy ja ujts tëëm mëdiˈibë yäjtijpën ubatsäˈäm. 21 Tëgok yëˈë Noe ojts tˈuuky yëˈë ubanëë, ets ojts myukpëjkënë, ets ojts japyë myäänaxy tyëjkˈitkujk niwäˈäts ëxwäˈäts. 22 Ko duˈun ja Kam tˈijxy ja Kanaan ja tyeety, ko ja Noe niwäˈäts ëxwäˈäts jap kyoˈknë tëjkˈitkujky, ënet ojts ja myëgaˈax tukmëmëtyaˈaky ja nimajtskpë.
(Génesis 9:24, 25, MNM) Ko Noe ojts jyuuky wyijy, ënet ojts tnijawë ko ënety duˈun ja myäänk ja mutskpë të yˈëdiˈitsy, 25 Ënet yˈënany: “¡Poky yˈitëty yëˈë Kanaan! ¡Tuumbë jäˈäyë wyäˈänëty mä ja nimajtskpë yˈajtsyën!”
it-1 paj. 397 parr. 7
Cam
Waˈanë Canaán, ja myäängë Cam, tˈijxy nanduˈun ja tyatwelë ets kyaj ja tyeety jyëjwijtsëmbijtë. O waˈanë Noé duˈun jyënany mët ko tˈijxy ko ja yˈok Canaán, ja yˈuˈungë Cam, nanduˈun jyaˈayˈaty extëmë tyeety. Ko yajkäjpxpojky ja Canaán, ja tuk pëky yˈadëëy ko ja israelitëty, ja tyëëm yˈäätsë Sem, ojts tjaˈabëktë ja yˈit lyugäärë Canaán jäˈäyëty. Yëˈëyë kyaj kyutëgooy ja Gabaón jäˈäyëty [Jos.9], per tuumbëˈäjt mosëˈäjtëdë ja israelitëty. Ko kanäk jëmëjt nyajxy, ta mas kajaa yˈadëëy extëm yajkäjpxpojky ja tyëëm yˈäätsë Canaán, ko jyaˈabëjktääyëdë ja tyëëm yˈäätsë Jafét diˈibë anaˈamdë Medo-Persia, Grecia ets Roma.
(Génesis 11:31, MNM) Tare ojts jam tsyoˈonë Ur mä ja kaldeëjäˈäyëty ja nyääxjotën, ets ojts nyijkxy mä ja it naxwinyëdë txëëwˈatyën Kanaan. Ojts twoownëjkxy ja yˈuˈunk mëdiˈibë txëëwˈajtypyën Abram ets ja yˈokˈuˈunk mëdiˈibë xyëëwˈäjtypyën Lot, ets ja tsyuˈu Sarai. E ko jyäˈätë mä ja käjpn tuˈuk txëëwˈatyën aran, jam ojts wyëˈëmnëdë tsënaaybyë.
Nˈokˈëxtäˈäyëm ja mëkjäˈäyˈäjtën diˈib kyaj nyaxy
12 Ja tuk pëky wiˈix mbäät nnaymyaaybyëjkëm mëdë Jyobaa, jaˈko jagam naybyëjtakëm mä ja meeny wyinmäˈäny diˈib jaˈäjtp yä naxwiiny ets ko nˈëxtäˈäyëm ja mëkjäˈäyˈäjtën diˈib kyaj nyaxy. Duˈun ttuunyë Abrahán, ja diˈib myëdäjtë mëbëjkën. Kom naymyayanëbë nety mëdë Jyobaa, ta tmëmëdooy ets tmastuty ja myëkjäˈäyˈäjtën jam Ur, ets yëˈë tyuktsënäˈäyë wittëjk (Eb. 11:8-10). Abrahán nyijäˈäwëbë nety ko ja jaantsypyë mëkjäˈäyˈäjtën jam tsyoony mä Jyobaa. Pääty xëmë ttukˈijxpejtyë Jyobaa en lugäär ja jyukyˈäjt myadakën (Gén. 14:22, 23). Jesus yˈanmääyë jäˈäy ets tmëdattëdë duˈumbë mëbëjkën, extëm tëgok duˈun tˈanmääy tuˈugë mixyë mëkjäˈäybyë: “Pën mˈitäämp wäˈäts, toˈktäˈäy diˈibë mmëdäjtypy es mmoˈoy ja ayoobë jäˈäyëty, es xymyëdatët pëjkeˈeky ja mˈoyˈäjtënë tsäjpotmëdë. Es net mjëmbitët es xypyaminëdëts” (Mat. 19:21). Tyäˈädë mixy kyaj nety duˈunë mëbëjkën tmëdaty extëmë Abrahán. Per të jyukyˈattë jäˈäy diˈib amumduˈukjot myëbëjktë Jyobaa.