Referensyë diˈib miimp mä Wiˈix njukyˈäjtëm ets nDiosmëduˈunëm tijaty yaˈëxpëkäämp ets yajtukjayëyäämp
2-8 ÄÄMBË MARSË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | GÉNESIS 22-23
“Dios wyinmäˈänyˈijx ja Abrahán”
(Génesis 22:1, 2, MNM) Tëgok yëˈë Dios ojts yëˈë Abraham twinmäˈänyˈixy. Ets ojts tukmëgajpxy yëˈë xyëëw, ets yëˈë yˈëtsooy: Tyäjëts jaˈa. 2 Taa yëˈë Dios yˈanëmääyë: Woow yëˈë Isaac, mëdiˈibë oy xytsyokyën, ets nëjkx mä ja nääxën yëˈë Moria. Mä ënety jamëts mijts xytyukwintsëˈëgëty mä ja kopkën, mëdiˈibë mijts ndukˈënaˈamjaamybyën.
¿Tiko Dios tˈanmääyë Abrahán etsë yˈUˈunk tyukwintsëˈëgëdët?
Jyobaa duˈun tˈanmääyë Abrahán: “Woow yëˈë Isaac, mëdiˈibë oy xytsyokyën, [...] jamëts mijts xytyukwintsëˈëgëty” (Génesis 22:2, MNM). Jyobaa nyijäˈäwëbë nety nuˈunënë Abrahán ttsoky ja Isaac, pääty tˈanmääy “mëdiˈibë oy xytsyokyën”. Yëˈë nan mëkë nety ttsokyë yˈUˈunk, Jesus, pääty majtskˈok ojts kyajpxy tsäjpotm ets jyënany: “Tyäädëtsë dëˈën ja nˈUˈunk diˈibëts njantsytsyejpy” (Markʉs 1:11; 9:7).
Seguurë ko Abrahán mëk tjäˈäwë ko duˈun yaˈˈanmääy. Duˈun extëmë Jyobaa nan mëk tjäˈäwë ja jäj jëmuˈumën ko ja yˈuˈunk tˈijxˈayooy ets tˈijxˈoˈky. Tsip njaygyujkëm wiˈixë Dios nyayjyäˈäwë, mëjwiin kajaa dyajnäjxy ja jäj jëmuˈumën.
Waˈan kyaj nˈoymyëdoˈowëm ko Jyobaa tˈanmääyë Abrahán ets tyukwintsëˈëgëdët ja yˈuˈunk, per nˈokjamyajtsëm ko Jyobaa kyaj tnaˈijxy ets ja yˈuˈunk dyaˈoogët. Duˈuntsoo Abrahán kyaj dyajnäjxyë jäj jëmuˈumën diˈib tuˈugë uˈunkteety yajnäjxypy ko yˈoogyë yˈuˈunk. Jyobaa ojts dyaˈˈawäˈätspëtsëmyë Isaac ets kyaj yˈoogët, per kyaj dyaˈˈawäˈätspëtsëëmy ja yˈUˈunk, “niˈigyë oj tkëyaky es yˈoogët ëtsäjtëmgyëjxm” (Romanʉs 8:32). ¿Tigyëjxm ko duˈun ttuuny? Parë “nmëdäjtëm ja njikyˈäjtënˈäjtëm mët yëˈëgyëjxmë yˈUˈunk” (1 Fwank 4:9). Ko nnijäˈäwëm wiˈixë Jyobaa mëjwiin kajaa të xytsyojkëm, ¿këdii yëˈë xypyudëjkëm parë nanduˈun ntsojkëm?
(Génesis 22:9-12, MNM) Ko ojts jyäˈtë jam mä ja it jotën mä ënety ja Dios të tyukˈënëˈëmxëtyën. Ënet ojts ja Abraham tnibëjktäägë ja pyotsy mä ja wintsëˈkën yajˈyakyën, ets ojts ja jyaˈaxy yajxon tmaˈkxy. Ta tˈatsuum tkëˈëtsuum ja yˈuˈunk Isaac, ets ojts jam tpëjktaˈaky mä ënety ja wintsëˈkëny të tniˈˈixen. 10-11 Tam ënety ja yˈuˈunk timynyixäjëˈknë tukwintsëˈëgëjäˈäny ja Dios, ko ojts ja Dios kyukexy myëgajpxë ejxtë jam tsäjpjotm: ¡Abraham! ¡Abraham! Tyäjëts jaˈa: yˈëtsooy yëˈë. 12 Yˈënany ja Dios kyugajpxpë: Këdii mˈuˈunk duˈun xytyuny. Tëëjëts nijawë ko mijts mtsëˈkëbë Dios, ets käˈäbëts mijts të xywyinˈënyëts, kojëts yëˈë mˈuˈunk xymyoˈojäˈäny xytyuwintsëˈëgëjäˈäny.
(Génesis 22:15-18, MNM) Ënet ja Dios kyëxëˈky mëmajtskˈok myëgajpxyë jatëgok, extëm jam tsäjpjotm ets yˈanëmääyë: Dios duˈun të yˈënäˈäny: “Të duˈun xytyuny extëm të niˈënaˈamënëts, ets käˈäp mijts yëˈë mˈuˈunk të xytyukmëjˈaty määjëts ëjtsën, tyamëts këˈëm neynyigajpxyë, etsëts nˈënäˈäny, 17 ko ngunuˈkxäˈäny mëjwiin këjaa. Yëˈë mˈuˈunk mˈok jantsy nimay yˈitäˈändë duˈun ta yëˈë mëtsäˈäjën, ets duˈun nyimayˈatäˈändë extëm yëˈë tsäjˈyin kyëxëˈëgyën nëëˈëgëˈëy. Ets yëˈëjëty, xëmë tmëmëdäˈägäˈändë yëˈë myëëtsipëty. 18 Ets tukëˈëyë yëˈë naxwinyëdë jäˈäyëty ngunuˈkxtäˈäjaamybyëts mëët mijts kyëjxmëty, jaˈagyëjxm duˈun kojëts mijts të xymyëmëdoyëts”.
Mëmëdowë Dios ets xyˈixët wiˈix yˈadëy tijaty të twandaˈaky
6 Jyobaa nan të twandaˈaky ko seguurë tkuytyunäˈäny tijaty të tnigajpxy parë naxwinyëdë jäˈäy tmëbëkët, duˈumbë ää ayuk të dyajtuny: “Duˈun extëm tyëyˈäjtënëty kojëts ëjts njukyˈaty, duˈun jyënaˈanyë Wintsën Yajkutujkpë Jyobaa” (Ezeq. 17:16). Mä Biiblyë ja tnigajpxy naa 40 wandakënë diˈibë Jyobaa tyuun ko seguurë tkuytyunäˈäny diˈibë nety të tnigajpxy, ets diˈib mas yajnijäˈäwëp, yëˈë diˈib tyuun mëdë Abrahán. Nuˈun ja xëëw jëmëjt ojts tyuˈuyoˈoy, Jyobaa kanäägë wandakën tjantsy tyuuny mëdë Abrahán mä tˈanmääy ko ja Tëëm Ääts myinäˈäny mä ja yˈuˈunk yˈokën, mä ja tyëëm yˈäätsë Isaac (Gén. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12). Ta netë Jyobaa ojts tˈijxmatsyë Abrahán, ojts ttukˈaneˈemy parë ja yˈuˈunk diˈib mëk tsyejpy tyukwintsëˈëgëdët. Abrahán ta pojënë myëdooy, ets mä nety ja yˈuˈunk dyaˈooganë, ta tuˈugë anklës ojts myëgajpxyëty parë kyaj dyaˈoogët. Ta Dios tyukwandakë: “Dios duˈun të yˈënaˈany: Të duˈun xytyuny extëm të niˈënaˈamënëts, ets käˈäp mijts yëˈë mˈuˈunk të xytyukmëjˈaty määjëts ëjtsën, tyamëts këˈëm neynyigajpxyë, etsëts nˈënäˈäny, ko ngunuˈkxäˈäny mëjwiin këjaa. Yëˈë mˈuˈunk mˈok jantsy nimay yˈitäˈändë duˈun ta yëˈë mëtsäˈäjën, ets duˈun nyimayˈatäˈändë extëm yëˈë tsääjin kyëxëˈëgyën nëëˈëgëˈëy. Ets yëˈëjëty, xëmë tmëmëdäˈägäˈändë yëˈë myëtsipëty. Ets tukëˈëyë yëˈë naxwinyëdë jäˈäyëty ngunuˈkxtäˈäjaamybyëts mëët mijts kyëjxmëty, jaˈagyëjxm duˈun kojëts mijts të xymyëmëdoyëts” (Gén. 22:1-3, 9-12, 15-18, MNM).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Génesis 22:5, MNM) Ënet ojts ja tyumbë tˈënëëmë: Wëˈëmdë yää, ja yä yëˈë jëyujk kuentˈatë, ëjts nˈëkjäämëëygyëts mëët yäˈädë mëxy, nëjkxëts yëˈë Dios nˈëkˈawëdattë. Tyääjëts jatëgok nwimbijtkojnëdëbë.
Jyobaa ojts ttijˈyë Abrahán “ja nmëtnaymyaayëbëts”
13 Mä netyë Abrahán mëdë Isaac kyapatëkënëm mä ja kopk, ta tˈanmääy ja tyuumbëtëjk: “Wëˈëmdë yää, ja yä yëˈë jëyujk kuentˈatë, ëjts nˈëkjäämëˈëygyëts mëët yäˈädë mëxy, nëjkxëts yëˈë Dios nˈëkˈawëdattë. Tyääjëts jatëgok nwimbijtkojnëdëbë” (Génesis 22:5, MNM). ¿Tiko Abrahán tˈanmääy ja tyuumbëtëjk ko jatëgok jyëmbitäˈändë? ¿Wyinˈëˈënëdaa? Kyaj. Pesë Biiblyë jyënaˈany ko Abrahán myëbëjk ko Jyobaa mbäädë nety dyajjukypyekyë Isaac (käjpxë Ebreeʉsʉty 11:19). Të nety tˈixy wiˈixë Jyobaa dyaˈˈadëyë yˈayuk ko Sara tpaty ja yˈuˈunk, oyë nety nimajtsk të jyamëjjäˈäyëndë (Ebreeʉsʉty 11:11, 12, 18). Nyijäˈäwëbë nety ko Jyobaa määyëp oytyim tiijëty. Kyaj nety tnijawë ti tunan jatanëp mä tadë xëë, per myëbëjk ko pën oˈkpë Isaac, mbäädë Jyobaa yajjukypyekyëty parë yˈadëwët tijaty yajtukwandak. Päätyë Biiblyë jyënaˈany ko Abrahán yëˈë duˈun ja “yˈaptëjkëty nidëgekyë diˈibaty myëbëjktëp ja Dios”.
(Génesis 22:12, MNM) Yˈënany ja Dios kyugajpxpë: Këdii mˈuˈunk duˈun xytyuny. Tëëjëts nijawë ko mijts mtsëˈkëbë Dios, ets käˈäbëts mijts të xywyinˈënyëts, kojëts yëˈë mˈuˈunk xymyoˈojäˈäny xytyuwintsëˈëgëjäˈäny.
¿Tiko axëëk jyattë oyjyaˈay?
Biiblyë jyënaˈany: “NDiosˈäjtëm yajpääty tsäjpotm; Yëˈë tyuumpy tukëˈëyë diˈibë tsyojkënyëˈajtypy” (Salmo 115:3). Duˈunë duˈun, Jyobaa tyuumpy diˈib yˈijxypy ko tëgoyˈäjtp, per kyaj tukëˈëyë ttuny oy ja madakën tjamëdaty. Yëˈë kyaj näˈäty kontiempë tnijawëyaˈany ti diˈib miin këdakp oy tjamëdatyë madakën. Extëm ko Sodoma etsë Gomorra tyuktujky mëdë axëkˈäjtën, ta Dios tˈanmääyë Abrahán: “Tyamëts njënakäˈäny parëts nˈixäˈäny pën jantsy duˈunën jap yˈadëˈëtstë extëmëts xymyëjëˈëy xymyëyäˈäxtë. Ets pën kyaj, nëjkxëbëts nnijawë” (Génesis 18:20, 21). Tuk tiempë, Jyobaa kyaj tnijawëyany nuˈunë nety të myëjwindëkë axëkˈäjtën mä ja käjpn, tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa kyaj tukëˈëyë tijaty tnijawëyaˈany kontiempë (Génesis 22:12). Per kyaj yëˈë tˈandijy ko Dios kyaj wyäˈäts jäˈäyëty o ko amääy amutsk yajpääty. Biiblyë jyënaˈany: “Ak oy yëˈë winë ttuny”, Jyobaa myëdäjtypyë madakën parë tnijawët tijaty kontiempë, per duˈun tijaty ttuny extëm yˈadëwët tijaty të ttuknibëjtäägë. Kyaj pën ttukˈaguanëˈaty parë yajmëmëdowëdë yˈanaˈamën (Deuteronomio 32:4, MNM). Yajxonë net njaygyujkëm ko Jyobaa yëˈë diˈib wyinmaapy tijaty kontiempë nyigäjpxaampy ets tijaty kyaj.
9-15 ÄÄMBË MARSË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | GÉNESIS 24
“Ja Isaac tpääty ja kyudëjk”
(Génesis 24:2-4, MNM) Pääty ojts tëgok tˈënëëmë ja tyuumbë mëdiˈibë mëjjäˈäynyën, mëdiˈibë ënety kyuentˈäjtypyën tukëˈëyë mä ja Abraham winë tmëëtˈatyën. Ta tnëmäy: Pëjktäˈk yä mgëˈë ma yëˈë nbuuybyäˈtkënëts. 3 Ets nëmäygëts mëët yëˈë Dios xyëëwgëjxm, mëdiˈibë Diosˈäjtpën tsäjpjoty ets naxwiiny, ko këdii xyˈixëty, ets yëˈë nmäängëts pyëkëty yˈuugëty mëët yëˈë toˈoxyˈënaˈk yääbë kyugäjpnˈatën Canaán, mäjëts tyam ntsëënën njuukyˈatyën. 4 Jam nëjkx yëˈë tyoˈoxytyëjk xyˈixtäyë mäjëts yëˈë nnax ngäjpnën, ets xywyinˈixëty tuˈuk ja toˈoxytyëjk oybyë tsujpë, mëdiˈibë tyoˈoxytyëjkˈatëbën yëˈë nmäängëts, mëdiˈibë wingon yajjëëkyˈäjtp yajmëguˈukˈäjtpën.
wp16.3 paj. 14 parr. 3
“Nëjkxäämbëts”
Abrahán yˈanmääyë Eliezer ets tyukwandäˈägëdët ko kyaj twowäˈäny tuˈugë kiixy diˈib Canaán parë tpëkëdë Isaac. ¿Tiko? Jaˈko ja jäˈäyëty diˈib Canaán kyaj nety tˈawdattë Jyobaa ets ni tkawingutsëˈëgëdë. Abrahán nan nyijäˈäwëbë nety ko pyäädaambyë tiempë mä Jyobaa ttukumëdowäˈänyë tyäˈädë jäˈäyëty ko axëëk jyukyˈattë. Pääty kyaj ttsojky ets ja Isaac yajpäädët mëdë tyäˈädë jäˈäyëty. Abrahán nan nyijäˈäwëbë nety ko jëjpˈam ja tuunk diˈibë netyë Isaac nyikëjxmˈataampy parë yˈadëwët tijatyë Dios wyandak (Génesis 15:16; 17:19; 24:2-4).
(Génesis 24:11-15, MNM) Ko ja Abraham ja tyuumbë jam jyajty käjpnwingon, kujk ënety yäjmoonë, e jaˈa xëëw ënety ja toˈoxyˈënäˈkëty myindë nëëwijtspë nëëgoombë ja jambë kyugäjpnˈatën. Pääty ja tuumbë jam dyajwäˈäkˈoˈoyëytyaay ja jëyujk jëguˈux wingon mëët ja nëëjut, ets jamts pyoˈkxtë. 12 Ënet ojts tyëkë käjpxtakpë, ets yˈënany: “Wintsën Dios mëdiˈibë yˈawdajtypyën yëˈë nwintsënëts Abraham. Mijts myajkutukëp ets oy wyimbëtsëm jyëjppëtsëmëty yäˈädë amay jotmay tyambëts ngujëditën. Yajˈixët yëˈë mˈoyˈäjtën mäjëts yëˈë nwintsën Abraham. 13 Tyamëts nwëˈëmäˈäny wingon mä yäˈädë nëëjutën, ets ja toˈoxyˈënäˈk yˈëkmindëty nëëgoombë, yääbë kyunääxˈatë kyugajpnˈatën. 14 Mijts myajkutukëp, koojëts ja toˈoxyˈënäˈk nˈënëëmëty: Tun yëˈë mayˈäjtën tukˈënuˈkxkëts waanë yëˈë mnëëgubetë waˈanëts nˈëknëëˈuuky, ets koojëts xyˈëtsoowëty: Tyää nëëˈuuk, pënë mijts mˈënäämp nˈëkˈyajnëëˈuugyëts nenduˈun yëˈë mjëyujk jëguˈux,ˈ yëˈëjëts ndukˈixëp ko yëˈë ënety mijts të xywyinˈixy ets toˈoxytyëjkˈatëty ja mduumbë Isaac. Duntsëts ëjts jotkujk nwëˈëmëty ko mijts mjantsyˈoyjyäˈäp yëˈë nwintsënëts”. 15 Kaˈanëm ënety tuundäˈäy ja kyapxtakën, ko myiiny tuˈuk ja toˈoxyˈënäˈk mëët yëˈë nyëëtsiiyë kyejkykyijxy. Jaˈa ënety ja Rebeca, yëˈë Betuel yëˈë nyëëx. Jaˈa ënety Betuel txëëwˈäjtypy ja Milca ets ja Nacor ja myäänk, ja Abraham ja myëgaˈax.
wp16.3 paj. 14 parr. 4
“Nëjkxäämbëts”
Eliezer ta ttukmëtmaytyaky ja Rebeca fyamilyë wiˈixë netyë Jyobaa të tmënuˈkxtaˈaky ko jyajty mä ja nëgoondakn, ets ko yëˈë Jyobaa wyinˈixëp pën pyëkëp ja Isaac. ¿Wiˈixë nety mbäät tnijawë pën ja kiixy? Yˈanmääyë Dios ets ja kiixy jyäˈtët mä ja nëdäjny ets ko tˈamdowët waanë nëë, ta yajnëˈuugëdët ets nanduˈun dyajnëˈuugët ja kameyë (Génesis 24:12-14). ¿Ets pën duˈun tyuun? Pes yëˈë Rebeca. Okwinmay wiˈix ja Rebeca nyayjyäˈäwë ko tmëdooy duˈun ja fyamilyë yajtukmëtmaytyaˈaky.
(Génesis 24:58, MNM) Ta tmëjˈyaxëtyë ja Rebeca ets dyajtëëwdë: ¿Wiˈix këxy mnëjkxäämp mëët tyääbë jäˈäyë? Ta ja Rebeca yˈëtsooy: Oyëts nbanëkxëty.
(Génesis 24:67, MNM) Ënet ja Isaac ojts ja Rebeca twoownëjkxy mä ja tyääk ja jyëën tyëjkën, ta ojts mëët pyiky yˈuuky. Yëˈë Isaac mëk ttsojky tjäˈäwëy yëˈë Rebeca, duˈun ojts jotkujk nyeyjyawëty jatëgok oy ënety ja tyääk të yˈëkˈooky.
wp16.3 paj. 14 parr. 6, 7
“Nëjkxäämbëts”
Eliezer të nety dyajtëyë Abrahán: “Wintsën, ¿pënë ja toˈoxytyëjk käˈäp xypaminäˈänyëts?”. Ta yˈanmääyë: “Mijts ëwätsëtuuy jeˈeyëm mwëˈëmäˈäny mä [...] mëdiˈibe të xyˈanigajpxyën Wintsën xyëëwgëjxm” (Génesis 24:39, 41, MNM). Mä ja Betuelë jyëën tyëjk nan ojts tkuentëpëjtäˈäktë wiˈixë nety ja Rebeca wyinmay. ¿Tiko duˈun njënäˈänëm? Jaˈko ja Eliezer agujk jotkujkë nety jyantsy nyayjyawëty ko oy të wyimbëtsëmy diˈib të tnitsoony, pääty jakumbom jyënany ko jyëmbitangojnë jam Canaán mët ja Rebeca. Per ja fyamilyë ta jyënany ets yˈakwëˈëmët ja mäjk xëëw, ets ok ta jyënandë: “Min ëjts nˈëkmëgäjpxtë ja kiixy, wiˈix yëˈë [yˈëkwinmay]” (Génesis 24:57, MNM).
Ja Rebeca ajotkumonë nety tyëgatsäˈänyë jyukyˈäjtën. ¿Wiˈixëdaa nety yˈatsowäˈäny? ¿Waˈandaa nety tˈanëëmëyaˈany ja tyeety ets ja myëgaˈax parë kyaj kyaxëdët mä ja it lugäär diˈib kyaj tˈixyˈaty? ¿O waˈandaa nety tmëjjawëyaˈany ko mbäädë Jyobaa yajtunyëty mä tijaty tyuknibëjtakëp? Extëm Rebeca yˈatsooy, yëˈë xytyuknijäˈäwëm ti diˈibë nety wyinmaapy, pes duˈun yˈatsooy: “Oyëts nbanëjkxëty” (Génesis 24:58, MNM).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Génesis 24:19, 20, MNM) Ko ja tuumbë nyëëˈuuktääy, ta ja Rebeca yˈanëmääyë: Wintsën nëjkxëts yëˈë nëë nˈëkjääkkony waˈanëts nˈëkˈyajnëëˈuuky nenduˈun yëˈë mjëyujk jëguˈux. 20 Jantsy pojˈam tuktaamdëty ja nyëëtsiiyë mä ja nëëˈaˈukënyën, taa ojts pëyiˈigyë wiinkpë tjääkninëjkxkojnëbë, ejxtëm koonëm dyajnëëˈuuktääy ja jëyujk jëguˈuxëty.
wp16.3 paj. 12 parr. 6, 7
“Nëjkxäämbëts”
Mä nety jamë Rebeca dyaˈutsy ja tyuˈts, ta tuˈugë mëjjäˈäy yetyëjk nyimiinë ets yˈanmääyë: “Tunë mayˈäjtën, yajnëˈukëts waanë”. Kyaj nety myëjwiin kyajaajëty ja mayˈäjtën diˈib yˈamdoopy. Ets kom këxëˈkpë nety ko jagam tsyoony, ta tniwijtsy ja tyuˈts ets dyajnëˈuky nuˈun ttimtsojky. Rebeca ta tˈijxy ko tyäˈädë yetyëjk tam nimäjkë kyameyë ets kyaj ti nëë mä ja jëyujk nyëˈuuktë. Nan pyëjkë kuentë ko tamdëm tëyë yˈixyëty, ets pääty tˈanmääy: “Wintsën nëjkxëts yëˈë nëë nˈëkjääkkony waˈanëts nˈëkˈyajnëëˈuuky nenduˈun yëˈë mjëyujk jëguˈux” (Génesis 24:17-19, MNM).
Rebeca yajnëˈuugan ja kameyë axtë ko ja tyëëtsë nyaxët. Tuˈugë kameyë diˈib tëtsëp ja nyëˈuuky 95 litrë. Pääty mëkë nety tyunäˈäny parë dyajnëˈuktäˈäyët ja kameyë. Per extëm yajnimaytyaˈaky, yëˈë xytyukˈijxëm ko ja kameyë kyaj nety jyawë nëgoo tyëëtsëdë. Rebeca kyaj nety tnijawë, per oyjyaˈaytyäˈägäämbë nety mëdë tyäˈädë jabyoˈkxyjyaˈay oy mëk tyimtunët. Mbäät nwinmäˈäyëm wiˈix jeˈeyë yˈijxë ja Eliezer ko jëmbity adëjy tnikoombejty ja nëë (Génesis 24:20, 21).
wp16.3 paj. 13, notë.
“Nëjkxäämbëts”
Tamë nety kujk jyäjmoonë. Mä Biiblyë kyaj jyënaˈany ko nëgooyë ojts jyajkë o pyoxnë ja Rebeca mä ja nëgoondakn o ko jaanëm jyajty ko nety ja fyamilyë të myanäjxtääynyëdë. Nan kyaj jyënaˈany ko ojts yajnitsoˈonë mët ko kyaj pën yˈokjäjnë.
(Génesis 24:65, MNM) Ets dyajtëëy ja tuumbë: ¿Pën jäˈäy ximbë yeˈeytyëjk myinyën? Ta yˈëtsooy ja tuumbë: Yëˈëjëts yëˈë nwintsën. Ënet ja Rebeca ojts ja wyit nyeytyukwingujuuxëty.
wp16.3 paj. 15 parr. 2
“Nëjkxäämbëts”
Taanëmë net tyuun jyäjtë extëm të nmaytyaktsoˈonëm mä tyäˈädë artikulo. Ko ojts jyäjnëdë Néguep ets tam jyäjmoonë. Ta Rebeca tˈijxy ko tam tuˈugë yetyëjk yoˈoywyijy pyëjkwijy extëm jyawë ti tpawinmay. Ta Rebeca ttukjënajky ja kameyë, waˈan ni tkaˈˈawijxy ets ja kameyë nyaxkuˈˈuutsët. Ets ta dyajtëëy ja mëjjäˈäy yetyëjk: “¿Pën jäˈäy ximbë yeˈeytyëjk myinyën?”. Ko yaˈˈanmääy ko yëˈë Isaac, ta “ojts ja wyit nyeytyukwingujuuxëty” (Génesis 24:62-65, MNM). ¿Tiko ja Rebeca duˈun ttuuny? Yëˈë jyawë parë dyaˈijxë ko wyingutsëˈkëp ja yetyëjk diˈibë nety myëmëjjäˈäyˈataampy. Oy ko tyamë yetyëjk etsë toxytyëjk tpanëjkxtëdë Rebeca yˈijxpajtën mä wiˈix dyaˈijxë yujyˈat tudaˈakyˈat, oy tyam mayë jäˈäy wyinmaytyët ko yëˈëyë ja jekyjyaˈay duˈun yaˈijxëdë wingutsëˈkën.
16-22 ÄÄMBË MARSË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | GÉNESIS 25-26
“Esaú dyäjknaxy ja kyaˈaxkopkˈäjtën”
(Génesis 25:27, 28, MNM) Yaˈktë pyajtë duˈun ja nimajtskpë ja ënäˈkuˈungëty. Esaú yëˈë ënety oy tsyojkënˈajtypy ja ääytyuunk ujtstuunk, ets kujktiˈpxp ënety oy. Pääty ja ääyjyëyujk ujtsjëyujk ijty oy tmatsy. E yëˈë Jacob jaˈa ënety jyaˈayˈäjtpë nayujy natudaˈaky, jemyë jëënjotm tëgotm xëmë yˈity. 28 Isaac yëˈë ënety oy yajmëjˈajtypy yëˈë Esaú. Jaˈa ko yëˈë Esaú yˈaˈixtäˈäyëp ënety yëˈë tyeety. Ets yëˈë tyeety oy ënety ttsuˈutsäˈäny ja ääyjyëyujk ujtsjëyujk mëdiˈibë ja Esaú myajtsypyën. E yëˈë Rebeca yëˈë ënety oy yajmëjˈäjtpëp yëˈë Jacob.
Majtskë ënäˈkuˈunk diˈib xeeny ak tëgatsy
MAJTSKË tyäˈädë yaˈayˈënäˈkuˈunk diˈib mˈijxypy ak tëgatsy, ¿këdii? ¿Mnijäˈäp ti txëˈäjttë? Tyäˈädë tuj tiˈpxpë ja txëˈäjty Esa̱ˈuu, etsë tyäˈädë borreegë kuentˈäjtpë txëˈäjty Jakoob.
Esa̱ˈuu mëdë Jakoob yëˈë tyeetyˈäjt tyääkˈäjttë Isa̱a̱ mëdë Rebekʉ. Isa̱a̱ yëˈë tsyojk niˈigyë Esa̱ˈuu, yëˈko yëˈë oytyujpë myëjäjtypyë tsuˈutsy mä ja jyëën tyëjk. Perë Rebekʉ yëˈë niˈigyë tsyojkë Jakoob, yëˈko yëˈë yujy tudaˈaky ets yuunk naxypy.
Ja Abra̱a̱n tamnëmë nety yˈakjukyˈaty, mbäät nˈokpawinmäˈäyëm wiˈix ja Jakoob tim mëdooˈitany ko ja tyatwelë tnimaytyaˈagyë Jyobaa. Abra̱a̱n ja ojts yˈoˈknë ko jyëmëjt tmëdäjty 175, etsë tyäˈädë ënäˈkuˈunk ja netyë jyëmëjt tmëdattë mäjmokx.
Ko Esa̱ˈuu tmëdäjtyë jyëmëjt 40 ta tpejky majtskë kiixy diˈib tsënaapy Kanán. Ko dëˈën yˈadëtsy, ta Isa̱a̱ mëdë Rebekʉ jyantsy jotmayˈoˈktë, yëˈko ja toxytyëjkëty kyaj tˈawdattë Jyobaa.
Ta ttukjäjty ja tiempë mä ja Isa̱a̱ tkunuˈxäˈänyë kyaˈaxkopkˈuˈunk, ets kom ja Esa̱ˈuu yëˈë kaˈaxkopk yëˈë nety yˈawijxypy ja kunuˈxën. Per yëˈë të nety tmoˈoy ja yˈutsyë kyaˈaxkopkˈäjtënë, pääty kyaj tnekymyëdäjtyë madakënë ets yajkunuˈxët. Etsë Dios nan të nety jyënaˈany ko Jakoob yëˈë yajkunuˈxëp. Ets dëˈënën tyuun jyäjtë. Isa̱a̱ yëˈë kyunuˈxë Jakoob.
Ets ko ja Esa̱ˈuu tnijäˈäjë ta ttukjotˈambejkyë Jakoob. Mëkën ttukjotˈambejky axtë jyënany ko dyaˈoogäˈäny ja yˈutsy. Ko Rebekʉ tnijäˈäjë ta jyantsy jyotmaytyuktëjkë. Pääty tˈanmääyë nyaˈay: Axëëk njatäˈänëm pënë Jakoob nan yëˈë pyejkypyë toxytyëjk diˈib Kanán.
Päätyë Isa̱a̱ tmëjwooyë Jakoob ets tˈanmääjy: Kyaj xypyëkëdë tadë toxytyëjkëty diˈib Kanán. Nek oy mnëjxët Arán mä tsyëënë mdatwelë Betuel. Ets yëˈë mbëkëp tuˈugë Labangë nyëëx.
Jakoob myëmëdoojë tyeety, ta netyë tyuˈudëjkë ets ojts nyejxy mä ja jyiiky myëguˈuk tsyëënëdë jam Arán.
(Génesis 25:29, 30, MNM) Tuˈk xëëw tuˈk jëmët yëˈë Jacob jap ënety mä ja mutstëjkën, tojkx ënety jap yajˈoˈoyëˈëp, ënet yëˈë Esaú jyajty jantsy ënuˈkxë, 30 ets yˈanëmääyë: Mooygëts waanë yëˈë mdukkäˈäny tambë xyajˈoyën. Ëkˈix, mëbäädëbëts, yëˈë yuu xyajˈoˈknë. (Päätykëjxm yëˈë Esaú yajtijp nenduˈun Edom).
(Génesis 25:31-34, MNM) Ënet yëˈë Jacob yˈëtsooy: Ënet yam nmoˈojëty yëˈë tojkx, pënë mgupëjkpy, ets ëjts naxëty ejxtëmëts jeexyë ngaˈaxkopkˈatyën. 32 Ta yëˈë Esaú yˈënany: Extëm xyˈëkˈixyën ëjts yuuˈoˈkëbëts. Tyam käˈäbëts yëˈë nmay ndäjy, pënë kaˈaxkoptëmëts. Ets ni ngayajmëyetyëts tyam yëˈë. 33 Ënet yëˈë Jacob tˈanëmääy yëˈë yˈajtsy, ets nigäjpxëty mëët yëˈë Dios xyëëwgëjxm, ko tëy kyajpxy. Esaú ojts duˈun tjantsytyuny. Duˈunˈaampy ojts tmoˈoy ja yˈutsy Jacob ja kyaˈaxkopkˈäjtën. 34 Ta ja Jacob tmooy yëˈë kaaky tojkx ja yˈajtsy Esaú. Ja Esaú agujk jotkujk kyaaytyaay yˈuktääy, ets pyëdëˈknë ni tkamëmay tkamëdäjy nuˈundën ënety tsyoowbaaty ja kyaˈaxkopkˈäjtën.
¿Tiko mbäät tijaty nguˈëˈëw ngukäjpxëm?
11 Jotmaymyëët njënäˈänëm ko mä Biiblyë yajmaytyakp näägë jäˈäy diˈib kyaj ti tmëjjäˈäwëdë. Niduˈuk yëˈë Esaú. Ja tyääk teety tsyojktëbë netyë Jyobaa ets wyingutsëˈkëdëp, per yëˈë kyaj nety ttsoky ets nan kyaj nety twingutsëˈëgë (käjpxë Ebreeʉsʉty 12:16). ¿Tiko duˈun jënäˈänëm? Yëˈko tyoˈk ja kyaˈaxkopkˈäjtën, tyukwingubëjk jeˈeyë tuk texy ja lentejë tojkx (Gén. 25:30-34). Ok, ojts tjamëkjäˈäwënë ets tjamëjëëy tjamëyaxnë mët ko kyaj yajmooy ja kunuˈkxën diˈibë nety japatëp extëm kaˈaxkopkˈuˈunk. Per kyaj tiko nety duˈun yˈadëˈëtsët, pes kyaj nety të tmëjjawë.
it-2 paj. 717 parr. 1
Kaˈaxkopkˈäjtën
Tëëyëp yëˈë ijty näjxp mëj mä familyë ja diˈib kaˈaxkopk, yëˈë diˈib yajnëjkxypy ja jëjpˈamˈäjtën ets diˈib majtsk duˈunën yajmoopy ja kumäˈäyën (Deut. 21:17). Ko José dyajkääy ja myëgaˈaxëty, ta Rubén dyajnaxweˈtsy mä nety pyaatyëty mët ko kyaˈaxkopkëty (Gén. 43:33). Per mä Biiblyë kyaj xëmë dyajnaxy mëj ja diˈib jawyiin maxuˈunkˈäjtp, yëˈë duˈun yajnäjxypy mëj ja diˈib mëdoop (Gén. 6:10; 1 Crón. 1:28; ix nanduˈunë Gén. 11:26, 32; 12:4).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Génesis 25:31-34, MNM) Ënet yëˈë Jacob yˈëtsooy: Ënet yam nmoˈojëty yëˈë tojkx, pënë mgupëjkpy, ets ëjts naxëty ejxtëmëts jeexyë ngaˈaxkopkˈatyën. 32 Ta yëˈë Esaú yˈënany: Extëm xyˈëkˈixyën ëjts yuuˈoˈkëbëts. Tyam käˈäbëts yëˈë nmay ndäjy, pënë kaˈaxkoptëmëts. Ets ni ngayajmëyetyëts tyam yëˈë. 33 Ënet yëˈë Jacob tˈanëmääy yëˈë yˈajtsy, ets nigäjpxëty mëët yëˈë Dios xyëëwgëjxm, ko tëy kyajpxy. Esaú ojts duˈun tjantsytyuny. Duˈunˈaampy ojts tmoˈoy ja yˈutsy Jacob ja kyaˈaxkopkˈäjtën. 34 Ta ja Jacob tmooy yëˈë kaaky tojkx ja yˈajtsy Esaú. Ja Esaú agujk jotkujk kyaaytyaay yˈuktääy, ets pyëdëˈknë ni tkamëmäy tkamëdäjy nuˈundën ënety tsyoowbaaty ja kyaˈaxkopkˈäjtën.
(Ebreeʉsʉty 12:16) Exkëm miitsëty niduˈuk mmëˈindundë, es kyaj xypyaxtët ja Diosë myayˈäjtën, extëmë Esäˈuu, diˈibë pyajxy ja kaˈaxkopkˈäjtën es ttukwingubejky ja tojx diˈibë tëgok jeˈeyë tyojxy.
Diˈib nääk të nyayajtëwëdë
Min jatëgok nˈokˈijxëmë Ebreeʉsʉty 12:16, mä apostëlë Pablo tkujäˈäyë: “Exkëm miitsëty niduˈuk mmëˈindundë, es kyaj xypyaxtët ja Diosë myayˈäjtën, extëmë Esäˈuu, diˈibë pyajx ja kaˈaxkopkˈäjtën es ttukwingubejky ja tojx diˈibë tëgok jeˈeyë tyojx”. ¿Ti diˈibë netyë Pablo myaytyäˈägaampy?
Kyaj nety yëˈë tmaytyaˈaky mä tsyoony ja tyëëm yˈäätsë Mesías. Pes të nety tˈanëëmë ja Dios mëduumbëty: “Ittë extëmë jäˈäy diˈibë oy yeˈepy”, “këdiibë ni pën miits [mdë]goyˈäjtxëdët ja Diosë myayˈäjtën”, pes mbäädë nety duˈun jyattë ko yajkäˈäjëdët ja axëëkpë ijt tsënaaky (Eb. 12:12-16). Ets duˈunë nety yˈadëˈëtstë extëmë Esaú, diˈibë pyajx “ja Diosë myayˈäjtën” ets kyaj dyajtsobaty diˈibë Diosë jyaˈäjtypy.
Esaú mbäädë nety dyaky ja wintsëˈkën ets tyuny extëmë saserdotë mä ja fyamilyë, extëm ttuunyë Abrahán, Noé etsë Job diˈib nyigëbäjkˈäjttë ja fyamilyë (Gén. 8:20, 21; 12:7, 8; Job 1:4, 5). Per kom kyaj duˈun tijaty tˈijxy extëmë Jyobaa, ta kyaj tmëjˈijxy tijatyë nety nyikëjxmˈäjtypy extëmë kaˈaxkopk, wyingubëjk mët tuk texy ja lentejë tojkx. Waˈan kyaj dyajnaxany ja ayoˈon diˈibë nety të yajnaskäjpxë mä ja tyëëm yˈäätsë Abrahán (Gén. 15:13). Esaú nan kyaj tmëjˈijxy tijatyë Dios jyaˈäjtypy, ko tpëjky majtskë toxytyëjk diˈib yˈawdäjttëbë wiink dios, ets myooyë jäj jëmuˈumën ja tyääk tyeety (Gén. 26:34, 35). Kyaj duˈun jyaˈayˈajty extëmë Jacob, diˈib yˈëxtääy tuˈugë kyudëjk diˈib yˈawdäjtypyë Jyobaa (Gén. 28:6, 7; 29:10-12, 18).
(Génesis 26:7, MNM) E ko ja jäˈäyëty ënety dyajtëwdë ja Isaac mëët kyëjxm ja Rebeca. Isaac tsëˈkëp ënety yˈënäˈänëty ko toˈoxytyëjkëty. Pääty jeˈeyë tˈënëëmë ko tˈutsyëty. Rebeca jantsy oy ijty yˈixëty. Ta ja Isaac myay tyajy, ko ja jäˈäyëty yˈëktukˈyajkuˈoˈkënëty, mëët ko ja tyoˈoxytyëjk yˈoyëty.
it-2 paj. 368 parr. 6
Anëë
Mä Biiblyë yajkubojkypy ko jäˈäy yˈandaˈaky parë myëguˈuk tˈaxëktuny, per kyaj yëˈë tˈandijy ko kuanë ko tuˈugë jäˈäy ttukmëtmaytyaktäˈäyët wiˈix tijaty tyëyˈäjtënëty ja diˈib kyaj pyaatyëty tnijawët. Pesë Jesus jyënany: “Këtii uk xymyoˈotëty mëtiˈipë tëë yajkënuˈkxyën, këtiipë mnipëtëˈëkëtëty ets mtukwëtsëtëty. Näyjyëtuˈun yë ëtsëm këtii xymyoˈotëty mëtiˈipë tsowëtyën, këtiipë jeˈeyë tnaaxtäänëty” (Mat. 7:6, TY). Päätyë Jesus kyaj näˈäty ttimnigäjpxtääy wiˈix tijaty yˈixëty o kyaj ttimˈatsoowëmbijtääy tijatyë jäˈäy yajtëëwë parë kyaj nyayajtëjkë jotmayoty (Mat. 15:1-6; 21:23-27; Fwank 7:3-10). Ets nan päätyë Abrahán, Isaac, Rahab etsë Eliseo kyaj ttukˈawäˈänë wiˈix tijaty tyëyˈäjtënëty pënaty kyaj tmëdundë Jyobaa (Gén. 12:10-19; kap. 20; 26:1-10; Jos. 2:1-6; Sant. 2:25; 2 Rey. 6:11-23).
23-29 ÄÄMBË MARSË
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | GÉNESIS 27-28
“Jacob tˈaxäjë ja kunuˈkxën diˈibë nety patëp”
(Génesis 27:6-10, MNM) Ënet ja Rebeca ënetyë tˈanëmääy ja yˈuˈunk ja mutskpë, mëdiˈibë txëëwˈäjtpën Jacob: Ëkˈix mijts Jacob tëëjëts wäˈäts tmëdoy, ko ja mdeety të myëëtyaˈaky mëët yëˈë mˈäjtsy Esaú ets tˈënëëmë: 7 “Nëjkx ixtaˈa tuˈuk yëˈë jëyujk, ets xyˈoytyunëty tuˈuk yëˈë tojkx, taatsëts ngayëty nˈuugëty. E ok ënet nmoˈojëty ja ngunuˈkxënëts mëët yëˈë Wintsën Dios yëˈë xyëëwën yëˈë wyinduuy, määjëts käˈänëm nˈookynyëmën”. 8 E pääty tyam, mijts uˈunk amëdoowˈit mëdiˈibë yam ndukˈënëëmjaamybyën: 9 “Nëjkx mä jap yëˈë tsyajppäxëty kyubixynyëty yˈitën kuˈëgamy, ets yajmin majtsk yëˈë tsyajppäx. Waˈanëts nˈoytyuunë yëˈë mdeety yëˈë tyojkx, mëdiˈibë oy tyimtsojkënˈajtypyën. 10 Koojëts nyajˈoˈoyëˈëytyäˈäjëty taats xymënëjkxëty ja kyaˈayën yˈukën ets kyayëty. Duˈunts mijts myajmoˈojëty ja kënuˈkxën, mä ënety kaˈanëm yˈookynyëmën”.
w04 15/4 paj. 11 parr. 4, 5
Rebeca, tuˈugë toxytyëjk diˈib nyibeˈtypyˈäjt ja Diosë tyuunk
Biiblyë kyaj tnimaytyaˈaky pënë Isaac nyijäˈäwëbë nety ko Esaú yëˈë myëdunaambyë Jacob. Perë Rebeca mëdë Jacob nyijäˈäwëdëbë nety ko kyaj yëˈë Esaú yajkunuˈkxäˈäny. Pääty ko Rebeca tnijäˈäwë ko Isaac yëˈë kyunuˈkxaambyë Esaú ko nety ojts të myatsy të pyaboˈoy, ta netyë ti ttuuny. Rebeca duˈunyëmë nety jyaˈayˈaty extëm të yˈënäˈkˈaty, tyuungojpy diˈib të ttukniwinmayë. Pääty tˈanmääyë Jacob ets twijtsminët majtskë tsyiibë, parë dyaˈoyëyaˈany ja kaaky tojkx diˈib ja myëmëjjäˈäy “oy tyimtsojkënˈajtypyën”. Jacob duˈun nyayajnäjxë ta Esaújën parë ja tyeety kyunuˈkxë. Ojts tjajëjptsëˈëk tjajëjpjawë ko ja tyeety yˈëxkapëdët ets kyajpxpokëdët. Per ja tyääk ta yˈanmääyë: “Uˈunk pënë mbojkëp, ëjts ngëbätëp mijts yiˈiyë paduˈun ejxtëm nˈënëëmmën”. Ta ja Rebeca tˈoytyuuny ja tojkx, tjuˈty ja Esaú ja wyit ets ttukxojxy ja Jacob, ta tkejxy mä ja tyeety (Génesis 27:1-17, MNM).
Kyaj yajnijawë tiko duˈunë Rebeca ttuuny, ets oy mayë jäˈäy wyinmaytyë ko kyaj yˈoyëty extëmë Rebeca yˈadëtsy, Biiblyë kyaj duˈun jyënaˈany, etsë Isaac nan kyaj wiˈix jyënany ko tnijäˈäwë ko yëˈë Jacob të tkunuˈkxy, niˈigyë ojts tˈakkunuˈkxy (Génesis 27:29; 28:3, 4). Rebeca wyinmäˈänyotyë nety dyaˈity ti Jyobaa nyaskäjpxë mä ja nimajtskpë ja yˈuˈunk, pääty tpudëjkë Jacob parë tˈaxäjët ja kunuˈkxën diˈibë nety patëp. Ets yëˈë tyuundë diˈibë netyë Jyobaa tsyojkypy (Romanʉs 9:6-13).
(Genesis 27:18, 19, MNM) Ënet ja Jacob tyëjkëy mä ënety jap ja tyeetyën, ets tˈanëmääy: ¡Tatë! Ta ja Isaac yˈëtsooy: ¿Wiˈix tyääjëts jaˈa, mbën uˈungëts duˈun mijts? 19 Ëjts Esaúˈäjtp ja kaˈaxkopk: duˈun yˈëtsooy ja Jacob. Tatë pëdëˈëk, tun yëˈë mëyˈäjtën, ëkˈuˈunyë, taa mˈëkkay mˈëkˈuugëty, tëëjëts ojts ja tukaˈany nˈixtäˈäy, ets ënet xymyoˈoyjyëdëts ja mgunuˈkxën.
w07 1/10 paj. 31 parr. 2, 3
Diˈib nääk të nyayajtëwëdë
Biiblyë kyaj ttimnimaytyaktäˈäy tiko Rebeca mëdë Jacob duˈun ttuundë, per nyigajpxypy ko kyaj nety duˈun ttimˈawix ttimjëjpˈixtë. Nan kyaj yajnigajpxy mä Diosë yˈAyuk pën oy duˈun yˈadëtstë o axëëk, pääty kyaj mbäät ndukäjpxëm parë nˈandakëm o nwinˈëˈënëm. Perë Biiblyë nyigajpxy wiˈix tijaty tyuun jyäjtë.
Tim jawyiin, Jacob yëˈë nety patëp tˈaxäjët ja kunuˈkxën ets kyaj yëˈëjëtyë Esaú. Pesë Esaú kyaj nety të dyajtsobääty ja kyaˈaxkopkˈäjtën ko twingubëjky mët tuk texyë tojkx parë dyajnäjxy ja yuu. Esaú kyaj tmëmääy tmëdäjy “nuˈundën ënety tsyoowbaaty ja kyaˈaxkopkˈäjtën” (Génesis 25:29-34, MNM). Pääty ko Jacob twinguwäˈkë ja tyeety yëˈë nety yˈamdoopy ja kunuˈkxën diˈib patëp.
(Génesis 27:27-29, MNM) Ko ja Jacob tmëwingoony ja tyeety ets tsuˈkxäˈäny. Ënet ja Isaac ojts yxuukˈäjtxëty ja wyit, ta kyënuˈkxë mëët yäˈädë ja ääw ayuk: “Pënë yäˈädë mëdiˈibëts nxuukˈajtypyën nˈuˈungëts yëˈë jyaˈa. Duˈun yëˈë ejxëm xyuuktën yëˈë ääybyëjy ujtspëjy kamjotm tuˈujotm mëdiˈibë, Dios kyunuˈkxpën jyëgyajpyën. 28 Dios moˈodëp ja nëë tuu tsäjpjotmëbë tsyoonyën, ets yëˈë mnëë mmok may xyajpëdëˈëktëty, mëdiˈibë mgäyëbën mˈuugëbën. 29 Ets may ja jäˈäy mëdunëdëty, ets mwinguxtanëdëp, ja nax ja käjpn mijts mwinduuy. Mijts mniwintsënˈatëp ja mjëëky mëguˈuk, ¡ets nenduˈun mwinguxtanëdëty! Pënë pën mbojkëp, poky nenduˈun wyëˈëmëty, e pënë pën mgunuˈkxyjyäˈäwëyëp, kunuˈkxy nenduˈun wyëˈëmëty”.
it-1 paj. 311 parr. 2
Kunuˈkxën
Tëëyëp duˈun ijtyë jäˈäy tmëdattë kostumbrë ko ja uˈunkteety tˈakkunuˈkxy ja yˈuˈunk yˈënäˈk mä yˈooganë. Mëjwiin kajaa ijtyë jäˈäy tmëjpëjtäˈäktë ets dyajtsoobäättë. Extëm nˈokpëjtakëm, Isaac duˈun ojts tkunuˈkxyë Jacob extëmxyëp yëˈëjëty ja Esaú, ja kaˈaxkopkpë. Tyuknikäjpxpajt mëjwiin kajaa kunuˈkxën këdiinëm ja myëgaˈax, ets seguurë ko yˈanmääyë Jyobaa parë tkuytyunët mët ko të nety myëjjäˈäyënë ets të wyiintsënë (Gén. 27:1-4, 23-29; 28:1, 6; Eb. 11:20; 12:16, 17). Ok, ko Isaac tnijäˈäwë ko yëˈë Jacob të tkunuˈkxy, ta tnikäjpxëmbity ja kunuˈkxën mas mëjwiin kajaa (Gén. 28:1-4). Ko netyë Jacob yˈooganë, jawyiin ojts tkunuˈkxy ja nimajtskpë José yˈuˈunk, ets ok ja yˈuˈunk yˈënäˈk (Gén. 48:9, 20; 49:1-28; Eb. 11:21). Moisés nan ojts tkunuˈkxy ja israelitëty ko nety yˈooganë (Deut. 33:1). Extëm yˈadëëy ja kunuˈkxën, yëˈë xytyukˈijxëm ko yëˈë nyaskäjpxëdë tijatyë nety tunan jatanëp. Ko nääk ja Dios mëduumbë ojts dyaktë ja kunuˈkxën, kyuxäjëˈktë ja diˈib kyunuˈkxtë (Gén. 48:13, 14).
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Génesis 27:46–28:2, MNM) Ta ja Rebeca tˈanëmääy ja Isaac: Ëjts tëëjëts xynyädimytsyijpynyëˈë yäˈädë juukyˈäjtën mëët yëˈë ititë jäˈäyëty, mëdiˈibë mëët të pyiky të yˈuugyëˈën yëˈë Esaú. Pënë Jacob yëˈë mëët pyiky nenduˈun yëˈë ititë toˈoxyˈënäˈkëty ejxtëm yëˈë Esaú tyoˈoxytyëˈëjkën, mëdiˈibë yä tsënääytyëˈëbën Canaán, niˈigë timˈoyˈätëp kojëts ëjts ndimyˈoogëty.
28 Ta ja Isaac ojts tmëgajpxy ja Jacob, ets tmooy ja kënuˈkxën ets ojts tukˈëneˈemy, tˈanëmääy: “Këdii yä mbëkëty mˈuugëty mëët ja toˈoxyˈënäˈkëty, mëdiˈibë ya kugäjpnˈäjtëbën mä nyääxjotën yëˈë Canaán. 2 Nigë tim nëjkx jam Padan-aram mä ja tyëjkën yëˈë mdatwelë Betuel, ets jam mëët mbëkëty yëˈë nyëëx yëˈë mjamy Labán”.
w06 15/4 paj. 6 parr. 3, 4
Jëjpˈam ets kasäädë jäˈäy kyäjpx myaytyäˈäktët mä kyasäädëˈattë
Isaac mëdë Rebeca tsuj yajxon ojts nyayjyaygyukëdë mä kyäjpx myaytyaktë. Pes ko Esaú tpëjky ja ititë toˈoxyˈënäˈk, ta jyamˈäjtyë jotmay mä ja familyë. “Ta ja Rebeca tˈanëmääy ja Isaac: Ëjts tëëjëts xynyädimytsyijpnë yäˈädë juukyˈäjtën mëët yëˈë ititë jäˈäyëty, mëdiˈibë mëët të pyiky të yˈuugyëˈën yëˈë Esaú. Pënë Jacob yëˈë mëët pyiky nenduˈun yëˈë ititë toˈoxyˈënäˈkëty [...] niˈigë timˈoyˈätëp kojëts ëjts ndimyˈoogëty” (Génesis 26:34; 27:46, MNM). Extëm nˈijxëm, Rebeca tyukmëtmaytyak ja myëmëjjäˈäy ti nety jotmaytyuunëp.
Isaac ta tˈanmääyë Jacob ets nyëjkxët Canaán parë jamë kyudëjk tˈëxtäˈäyët (Génesis 28:1, 2). Isaac jyaygyujkë ti netyë Rebeca myëmääy myëdajpy. Tyäˈädë kasäädë jäˈäy xymyoˈoyëmë oybyë ijxpajtën, pes jyäjttë wiˈix dyaˈoyëdët tuˈugë jotmay diˈibë nety mëjwiin kajaa yˈabëtsëmäˈäny. Per ¿ti mbäät tuundë kasäädë jäˈäy pën kyaj nyayjyaygyukëdë?
(Génesis 28:12, 13, MNM) Ënet ojts jam kyumäˈäy. Tˈixy ko tuˈuk ja eskalera yä nääxkëjxy tyimtsoony, ets jyaˈty tsäjpkëjxm, ets yëˈë Dios yëˈë kyugajpxpëtëjk duˈun jyantsy pyetë jyantsy jënäktë. 13 Nenduˈun tˈijxy koodëm ja Dios wyindenëty, ets yˈënëˈëmxëty: “Ëjts duˈun wintsënˈäjtp mëdiˈibë Diosˈäjtën yëˈë mdatwelë Abraham ets yëˈë mdeety Isaac. Mijts nmoˈojaamybyë yäˈädë nax jot mä jam mgoˈknën ets yëˈë mˈuˈunk mˈënäˈk”.
w04 15/1 paj. 28 parr. 6
Diˈib të yajtukwijtstuˈutsy mä Génesis (myëmajtsk pëky)
28:12, 13. ¿Wiˈixëdaa ojts nyikejy ko Jacob tkumääy tuˈugë eskaleerë? Waˈanë Jacob tˈijxyë tyäˈädë eskaleerë (extëm wyimbety ets tsääwinmäˈkxë), ets ko ja anklëstëjk pyat jyënaktë mä ja eskaleerë, yëˈë yˈandijpy ko Jyobaa pyudëjkëdëbë naxwinyëdë jäˈäy diˈib xëmë mëduunëdëp mët yëˈëgyëjxmë yˈanklës (Fwank 1:51).
30 ÄÄMBË MARSË AXTË 5 ÄÄMBË ABRIL
TIJATY YAJPATP MÄ BIIBLYË TSOBATP MËJWIIN KAJAA | GÉNESIS 29-30
“Jacob pyëjknë”
(Génesis 29:18-20, MNM) E komë Jacob yëˈë ënety oy tsyojkënˈajty yëˈë Raquel, pääty yˈëtsooy: Yëˈë mnëëx Raquel yëˈë mutskpë yëˈëjëts nidunaamypy wëxtujk jëmëjt mä mijtsën. 19 Taa yëˈë Labán yˈëtsooy: Oyˈatëp, nigë oy ko mijts myajmoˈojëty, këdiibë yëˈëˈatëty yëˈë jabyäät jabyoˈkx. Wëˈëm yä mëët ëëtsëty. 20 Duˈun yëˈë Jacob ojts tyëkë tuumbë mä yëˈë Labán. Mëët ko ënety ja nyëëx ja mutskpë të tsojkënˈaty, mëdiˈibë xyëëwˈäjtypyën Raquel. Wëxtujk jëmëjt ojts niduny. Yëˈë komë yajxon ënety tjantsy tsyoky ja Raquel, pääty pojën tjaˈawëy nyajxy ja xëëw jëmëjt wëxtujk jëmëjtpë.
w03 15/10 paj. 29 parr. 6
Jacob yajtsobat diˈibë Dios jyaˈäjtypy
Ko ijty tëëyëp tuˈugë jäˈäy pyëkäˈäny, kyujuupy ja kiixy. Mä ja Ley diˈibë Moisés yajmooy ja ijty dyajnigutukë yajkujuyët ja kiixy diˈib të yaˈˈaguanëˈaty 50 platë meeny. Gordon Wenham, diˈib nyiˈëxpëjkëbë Biiblyë, jyënaˈany ko “duˈun ijty yajkujuy ja toxytyëjk pën tim tsooxë”, per kyaj ijty nëgoo pën duˈun yajkujuy (Deuteronomio 22:28, 29). Jacob kyaj nety mbäät duˈun tkujuy ja toxytyëjk, pääty tˈanmääyë Labán ko tnidunäˈänyë Raquel jëxtujk jëmëjt. Gordon yˈakjënäˈäny: “Jacob mëjwiin kajaa yˈoyjyaˈaytyaky mëdë Labán ko nyayˈawäˈänë tnidunäˈänyë Raquel jëxtujk jëmëjt, pes ja ijty yajmëjuy jam Babilonia ja tuk xëëw mëduumbë mä tuˈukpë poˈo, naa kujkm siclo ja platë meeny o tuˈuk, [jëxtujk jëmëjtpë ja wyinjäˈty naa 42 o 84 platë meeny]” (Génesis 29:19). Labán netyë tkupëjky.
(Génesis 29:21-26, MNM) Mooygyëts ënet ja ndoˈoxytyëjk, waˈanëts mëët mbëky nˈuuky. Jaˈa ko tëë duˈun kyaˈpxnë wëxtujk jëmëjt ejxtëm ojts ndukwinwanën nidunäˈänyëts yëˈë mnëëx. 22 Ënet ja Labán twowmujktääy ja jyiiky myëguˈuk, ets ja myëjëën myëdëjk taa duˈun tnixëëdunäˈäny ja nyëëx ja pyëjkën yˈuukën mëët ja Jacob. 23 E ko kyootsˈäjty, tap ënety yëˈë Jacob myäänë, ko yëˈë Labán yëˈë nyëëx Lea tukpugoˈkëy yëˈë Jacob. Taats duˈun nimajtsk myäädë. 24 Taa yëˈë Labán nenduˈun yëˈë nyëëx Lea tmooy yëˈë tyuumbë, jaˈa xyëëwˈajtypy Zilpa, ets yëˈë pyudukëdëty. 25 Ko komjëbom myaˈaybyëdiˈky yëˈë Jacob, ënet tˈijxy, koodëm ënety mëët të myaˈay yëˈë Lea. Ta ojts tˈojy ja Labán, ko wiˈix ko ënety duˈun të yˈëdiˈitsy, taats tˈanëmääy: ¿Tiidën mijts të xytyuny? ¿Tii këdii xyjyaˈaymetsyë, kojëts yëˈë Raquel të nnidunyë? ¿Wiˈixëts ko xywyinˈëëny? 26 Ënet ja Labán yˈëtsooy: Wenë jaˈa ko yä käˈäp ëjts duˈun ntuˈu nkäjpxënˈatë, ets ja mutskpë jëyëjp pyëjkëty, pënë käˈäp ja mëjpë pyikynyëm.
w07 1/10 paj. 8 parr. 6
Nimajtsk ja toˈoxyˈënäˈk diˈib naymyëtsipˈäjtëdë ojts dyajmëj dyajmayëdë ja Israelë fyamilyë
¿Naynyijäˈäwë ja Lea mëdë tyeety, o waˈandaa duˈun ttuuny mët ko tkajpxykyupëjky? ¿Ets mädaa nety yajpääty ja Raquel? ¿Nyijäˈäwë ti nety tuun jäjtëp? Pën duˈun, ¿wiˈixëdaa nyayjyäˈäwë? ¿Mbäätxyëp ojts ttuktëjkë ja jotmay parë ja tyeety kyaj dyajtunët ja yˈanaˈamën? Biiblyë kyaj tnigajpxy, pääty kyaj mbäät nnijäˈäwëm wiˈix nyayjyäˈäwëdë Lea mëdë Raquel. Per diˈib yajnijäˈäwëp, yëˈë ko Jacob yëˈë tyukjotˈambëjk ja myëˈt ko wyinˈëˈënë, kyaj yëˈëjëty ja toˈoxyˈënäˈk. Duˈun tˈanmääy: “¿Tidën mijts të xytyuny? ¿Tii këdii xyjyaˈaymetsyë, kojëts yëˈë Raquel të nnidunyë? ¿Wiˈixëts ko xywyinˈëëny?”. Ta ja Labán yˈatsooy: “Käˈäp ëjts duˈun ntuˈun nkäjpxënˈatë, ets ja mutskpë jëyëjp pyëjkëty, pënë käˈäp ja mëjpë pyikynyëm. Pääty tim oyˈatëp ko xyˈëkyäjkäˈpxëty yëˈë mxëëw mëët yëˈë Lea. Taanëm yëˈë Raquel myajmoˈojëty. Ënet duˈun pënë mjääkneyˈaˈijxyëp mdunëty mä ëjtsën nen ja wëxtujk jëmëjt” (Génesis 29:25-27, MNM). Duˈunë Jacob ojts yajtukmëwëën yajtukmëxotsë majtskë toxytyëjk, diˈib nayˈaxëkˈijxëdë ets naymyëtsipˈäjtëdë.
it-2 paj. 343 parr. 8
Pëjk ukën
Yajnixëduny. Ko ijty tuˈugë jäˈäy pyeky jam Israel, mëjwiin kajaa ttukxondäˈäktë. Ja xëëw mä pyeky, jantsy tsuj yajxon nyayˈoytyunyëty ja toxytyëjk mä ja jyëën tyëjk. Jawyiin tsyiˈiy xyëtsy ets nyaytyukuutsyëtyë aseytë diˈib päˈäkxuˈkp (ix nanduˈun mä Rut 3:3 ets mä Ezequiel 23:40). Pudëjkëdëp ijty ja poˈoduumbë parë yajtsiˈtskwëëny ets yajtukpëjtaˈaky ja pyoop bestiidë diˈibë të yajxuy, pën jäjtp ja myadakën ets duˈun yajxoxët (Jer. 2:32; Diˈibʉ Jat. 19:7, 8; Sal. 45:13, 14). Ets nan pyëjtakypy ijty tijaty yajtsujtëjkëp extëmë oorë platë (Is. 49:18; 61:10; Diˈibʉ Jat. 21:2). Ets ok, ta nyaywyingyujuuxëty mët tuˈugë oybyë wit diˈib yajpëjtakp mä kyëbäjk axtë mä tyeky (Is. 3:19, 23). Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm tiko Jacob ojts wyinˈëënyëty ja Labán ets ni tkapëjkyë kuentë ko yëˈëdëmë nety yajmoopy ja Lea en lugäärë Raquel (Gén. 29:23, 25). Rebeca nan ojts nyaywyingujuuxyëty ko nyaybyatë mëdë Isaac (Gén. 24:65). Ko duˈun ijty ja toxytyëjk nyaywyingujuuxëty yëˈë yajnigëxëˈktëp ko wyingutsëˈkëp ja nyoobyë (1 Kor. 11:5, 10).
(Génesis 29:27, 28, MNM) Pääty tim oyˈatëp ko xyˈëkˈyäjkäˈpxëty yëˈë mxëëw mëët yëˈë Lea. Taanëm yëˈë Rakel myajmoˈojëty. Ënet duˈun pënë mjääkneyˈaˈijxyëp mdunëty mä ëjtsën nen ja wëxtujk jëmëjt. 28 Ta tkupëjky yëˈë Jacob, ko ojts ja xyëëw dyajkaˈpxy mëët ja Lea. Ënet ja Labán myooyë nenduˈun ja Rakel, ets toˈoxytyëjkˈatëty.
Nˈokˈëxtäˈäyëmë oorë platë diˈib ijtp yuˈutsy
(Génesis 30:3, MNM) Ënet ojts yë’ë Raquel tˈënëëmë yëˈë Jacob: Ëkˈix, mëëtˈit yëˈë nduumbëts, mëdiˈibë txëëwˈäjtpën Bilhá. E ko yëˈë uˈunk tpäädëty tˈixëty, duˈun tnapäädëty, ejxtëm jeexyë ëjts yëˈë uˈunk määy nbaatyën nˈixyën.
it-1 paj. 56
Yaˈuˈunkniwäˈäny
Raquel mëdë Lea yˈuˈunkniwandë ja tyuumbë yˈuˈunk yˈënäˈk diˈib pyattë mëdë Jacob (Gén. 30:3-8, 12, 13, 24). Tyäˈädë uˈunk ënäˈkëty nanduˈun yajkumääytyë extëm ja yˈuˈunk yˈënäˈkë Lea mëdë Raquel. Ja toxytyëjkëty diˈibë Jacob myëttsënääy yëˈë nety tuumbëˈäjtëdëbë Raquel mëdë Lea, pääty tmëdäjttë madakën ets tˈuˈunkniwäˈändët ja yˈuˈunk yˈënäˈk.
(Génesis 30:8, MNM) Ta yëˈë Raquel yˈënany: “Yäˈädë uˈunk jaˈa txëëwˈatëty Neftalí, jaˈa ko tëëjëts oy mëk nitsiptuny mä yëˈë ntsëˈëjëtsën, ets tëëjëts nmëmëdaˈaky”.
(Génesis 30:24, 25, MNM) Ko jeexyë Dios tˈëkˈaˈixë, taajëts jeexyë tuˈuk xyjääkmoˈoy.” Taats ojts txëëwmoˈoy José. 25 Tëë ënety yëˈë Raquel yëˈë yˈuˈunk myaay dyajmëxuˈunkˈaty, mëdiˈibë pyëjktaktën yëˈë xyëëw José, ko ja Jacob tˈanëmääy yëˈë Labán: Ëxmäjtskëts, tyam waˈanëts nˈëknëjkxy määjëts ja nnax ngäjpnën.
7 Raquel, ja kyudëjkë Jacob diˈib mëk tsyojk, nan yˈixaambyë nety wiˈixë Jyobaa tkuytyuny diˈibë Jacob tyukwandak. Per tamˈäjtpë nety tuˈugë jotmay, Raquel kyaj nety mbäät yˈuˈunkpääty, ets mä tadë tiempë jantsy axëëk ijty nyayjyawëdë toxytyëjk ko kyaj mbäät yˈuˈunkpäättë. ¿Ti tyuunë Raquel ko tpatyë tyäˈädë mëj jotmay? Xëmë wyinmääy ko pyäädaambyë yˈuˈunk, janääm jatsojkë Jyobaa tmënuˈkxtaky ets kyaj ojts yˈanuˈkxë. Jyobaa ojts tmëdoy ko amumduˈukjot myënuˈkxtakë ets ko tiempë nyajxy, ta tpatyë yˈuˈunk yˈënäˈk. Päätyë Raquel tëgok jyënany ko të tsyiptuny mët tukëˈëyë jyot myëjääw, ets yˈakjënany: “Tëëjëts nmëmëdaˈaky” (Génesis 30:8, 20-24, MNM).