1. ¿Ti xytyuknijäˈäwëm tijaty ojts yajnaskäjpxë mä Biiblyë?

ËTSÄJTËM, mbäät nnijäˈäwëm wiˈix tim tsojk jyatäˈänyë Diosë kyäjpn. Tijaty ojts yajnaskäjpxë mä Biiblyë, xytyuknijäˈäwëm tijatyën tunan jatanëp tim tsojk ets niˈamukë xyˈabatnaxäˈänëm. Tuk pëky diˈibë ojts yajnaskäjpxë, yëˈë ti tyunandëp näägë anaˈambëtëjk diˈib mas niˈigyë kutujkën myëdäjttëp yä naxwiiny. Tyäˈädë jap ojts yajnaskäjpxë mä Daniel kapitulo 11, mä yajmaytyaˈaky nimajtskë rey tsyiptundë, ja abatkëˈëytsyoobë mët ja anikëjxytsyoobë. Kajaabë të yˈadëëwnë, pääty ijtëm seguurë ko diˈib kyajnëm yˈadëy nan adëwäämp.

2. Extëm jyënaˈanyë Génesis 3:15, Diˈibʉ Jatanʉp 11:7 etsë 12:17, ¿tijaty tsojkëp njamyajtsëm ko nˈëxpëjkëm diˈib ojts yajnaskäjpxë mä Daniel?

² Parë njaygyujkëm diˈib ojts yajnaskäjpxë mä Daniel kapitulo 11, tsojkëp nyaˈijtëm winmäˈänyoty ko yëˈëyë yajmaytyaktëp ja gobiernëtëjk diˈib të tnibëdëˈëktë Jyobaa kyäjpn. Yä Naxwiiny jeˈeyë niwaanë yajpäättë Dios mëduumbë, per ¿tidën ko netë gobiernëtëjk jamyë yˈijxën të ttimpëjtäˈäktë mä tyäˈädë niwaanëbë Dios mëduumbë? Yëˈko diˈibë Satanás të ttuknibëjtäägë mëdë jyaˈayëty, yëˈë dyajkutëgoyaˈany niˈamukë pënaty myëduundëbë Jyobaa etsë Jesus (käjpxë Génesis 3:15;b Diˈibʉ Jatanʉp 11:7; 12:17). Parë yajjaygyukët diˈib ojts yajnaskäjpxë mä Daniel, tsojkëp nyaymyënëjkxëdët mëdë wiinkpë tekstë mä nanduˈun yajmaytyaˈagyë tyäˈädë nimajtskpë rey. Pääty, tsojkëp nˈijxëm wiˈix jyënaˈanyë wiinkpë tekstë.

3. ¿Ti nnijawëyäˈänëm mä tyäˈädë artikulo ets mä jatuˈukpë?

³ Nˈokˈyaˈijtëm winmäˈänyoty diˈib yam ogäˈän të nˈijxëm. Mä tyäˈädë artikulo nˈixäˈänëm diˈib yajmaytyakp mä Daniel 11:25-39. Nnijawëyäˈänëm pënën ojts duˈun nyaxy extëm ja reyë abatkëˈëytsyoobë ets ja anikëjxytsyoobë mä jëmëjt 1870 axtë 1991, ets nˈixäˈänëm tiko yˈoyëty yajwijtsˈoyët tuk pëky extëmë nety yajjaygyukë. Mä jatuˈukpë artikulo, yëˈë nˈëxpëkäˈänëmë Daniel 11:40 axtë 12:1 ets yajkäjpxwäˈätsäˈäny diˈib jap ojts yajnaskäjpxë diˈib tuun jäjtë mä jëmëjt 1991 axtë ko myinyë Armajedon. Ko nˈëxpëjkëmë tyäˈädë majtskpë artikulo, oy ko nˈijxëm mä jyënaˈany, “Nyaymyëtsipˈatëdë ja nimajtskpë rey mä tiempë jyëjpkëxanë”. Per tsojkëp jawyiin nnijäˈäwëm pënënë tyäˈädë nimajtskpë rey diˈib ojts yajnaskäjpxë mä Daniel.

¿WIˈIX MBÄÄT NNIJÄˈÄWËM PËNËN YAJTIJP JA REYË ABATKËˈËYTSYOOBË ETS JA ANIKËJXYTSYOOBË?

4. Oknimaytyäˈäk tëgëk pëky diˈib mbäät xypyudëjkëm parë nnijäˈäwëm pënën yajtijp ja reyë anikëjxytsyoobë ets ja abatkëˈëytsyoobë.

⁴ ¿Pën ojts yajtijtë “ja reyë abatkëˈëytsyoobë” ets ja “anikëjxytsyoobë”? Yëˈë ja diˈib anaˈamdë jam Israel mä ja it lugäär diˈib wëˈëmp anikëjxytsyoo ets abatkëˈëytsyoo. ¿Tiko duˈun njënäˈänëm? Yëˈko ja anklës diˈib ojts tninëjkxyë Daniel, duˈun tˈanmääy: “Të niminy parë ndukjaygyukëyaˈany wiˈix jyatäˈäny kyëbatäˈänyë mnax mgäjpn mä ja tiempë jyëjpkëxanë” (Dan. 10:14). ¿Axtë näˈä Jyobaa tkäjpnˈäjty ja israelitëty? Jabäät mä ja Pentekostes xëëw mä jëmëjt 33. Desde jaa, yajxon dyajnigëxëˈky ko diˈibë nety kyäjpnˈataampy, yëˈë pënatyë Jesusë panëjkxëdë. Pääty, kajaabë diˈib ojts yajnaskäjpxë mä Daniel kapitulo 11, kyaj yëˈë jap yajmaytyäˈägäˈäny ja israelitëty, yëˈë duˈun pënatyë Jesusë panëjkxëdë (Apos. 2:1-4; Rom. 9:6-8; Gal. 6:15, 16). Nuˈun kujkë tiempë pyety kyuˈty, tëgatsyaty ja anaˈambëtëjk diˈib të yajtijtë reyë anikëjxytsyoobë ets ja abatkëˈëytsyoobë. Per ta tëgëk pëky diˈib tuˈugyë të ttundë tyäˈädë anaˈambëtëjk. Myëduˈuk, të tnibëdëˈëktë Diosë kyäjpn. Myëmajtsk, extëm të ttundë ja Dios mëduumbëty, ja të dyajnigëxëˈëktë ko yˈaxëkˈijxtëbë Jyobaa, ja Diosë tëyˈäjtënbë. Ets myëdëgëk, tyäˈädë nimajtskpë rey të dyajtsiptäˈäktë ja kutujkën.

5. ¿Jaˈäjtëdaa ja reyë anikëjxytsyoobë ets ja abatkëˈëytsyoobë mä nety tyuˈuyoˈoyë myëmajtsk mëgoˈpx jëmëjtpë axtë 1870? Oknimaytyäˈäk.

⁵ Mä nety tyuˈuyoˈoyë myëmajtsk mëgoˈpx jëmëjtpë, ta tyëjkëdë nimayë jäˈäy mä Diosë kyäjpn diˈibë nety nëgoobë naynyigäjpxëdëp ko tpanëjkxtë Jesus, myëdëjkëdë ja tukniˈˈijxën diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty ets kyuyuˈtstë ja tëyˈäjtën diˈibë nety yajpatp mä Diosë yˈAyuk. Desde mä taabë tiempë axtë mä jëmëjt 1870, Dios kyaj tmëdäjtyë kyäjpn yä Naxwiiny. Tyäˈädë jäˈäyëty duˈun ojts jyantsy nyimayëdë extëmë axëkˈujts ets tniyoondëgooytyë pënatyë nety jyantsy pyanëjkxtëbë Jesus (Mat. 13:36-43). ¿Tiko jyëjpˈamëty nnijäˈäwëmë tyäˈädë? Yëˈko mä nety tyuˈuyoˈoyë myëmajtsk mëgoˈpx jëmëjtpë axtë 1870 kyaj nety yä Naxwiiny mä yajpäätyë Diosë kyäjpn diˈib mbäät ja gobiernëtëjk tnibëdëˈëktë. Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko ja reyë anikëjxytsyoobë ets ja abatkëˈëytsyoobë, kyaj yëˈë tmaytyäˈägäˈäny ja reyëty diˈib anaˈamdë mä tadë tiempë.c Per yaˈˈawijx yajjëjpˈijxpë nety ko mä jyëjpkëjxnë siiglë 19 kyëxëˈëktët ja reyë anikëjxytsyoobë ets ja abatkëˈëytsyoobë. ¿Tiko?

6. ¿Näˈäjën jatëgok yajnijäˈäwë pënën ja Dios kyäjpnˈäjtypy, ets wiˈix?

⁶ Desde 1870, ta jatëgok tsyondakyë Diosë kyäjpn. Nan ja mä tadë jëmëjt Charles Russell tˈëxpëjktsondaktë Biiblyë mët tuk grupë myëguˈuktëjk. Duˈun extëmë nety të yajnaskäjpxë, yëˈë diˈib yaˈˈawatstë ja nëˈë tuˈu mä kyanaxkëdaˈakynyëm ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën (Mal. 3:1). Ets jaanëm mä net nyigëxëˈky pënën ja Dios kyäjpnˈäjtypy. Per ¿jamˈäjtpëdaa nety tuˈugë gobiernë diˈib mbäät nyibëdëˈëgëdë? Min nˈokˈijxëm.

¿PËNËN YAJTIJP JA REYË ABATKËˈËYTSYOOBË?

7. ¿Pënën yajtij ja reyë abatkëˈëytsyoobë axtë mä nety meerë tyunyëty ja Primera Guerra Mundial?

⁷ Mä jëmëjt 1870, nituˈugë netyë paˈis duˈun tkaˈˈaneˈemyë it lugäär extëmë Gran Bretaña ets tkamëdaty ja tsyiptuumbëtëjk. Daniel duˈun ojts tnimaytyaˈagyë Gran Bretaña extëm ja mutskpë wäj diˈib tyëj ja tëgëëkpë wäj, jaˈa njënäˈänëm, Francia, España etsë Países Bajos (Dan. 7:7, 8). Pääty njënäˈänëm ko Gran Bretaña, yëˈë ja reyë abatkëˈëytsyoobë axtë mä nety meerë tyunyëty ja Primera Guerra Mundial. Mä tadë tiempë, të netyë Estados Unidos jyantsy myëkjäˈäytyaˈaky abëtsemy nyaxwinyëdë ets ta ojts nyayajtuˈugyëty mëdë Gran Bretaña.

8. Nuˈun tyuˈuyoˈoyë tyäˈädë xëëw tiempë diˈib jëjpkëxanëp, ¿pënën të yajtijy ja reyë abatkëˈëytsyoobë?

⁸ Mä Primera Guerra Mundial, ta Estados Unidos mëdë Gran Bretaña nyaybyuwäˈkëdë parë tsyiptuundë. Duˈunë tyäˈädë majtskpë paˈis wyäˈkpëtsëëmdë abëtsemy nyaxwinyëdë. Ets duˈun extëm ojts tnaskäjpxë Daniel, tyäˈädë rey yajtuˈukmujk “may ja tsyiptuumpëtëjk” diˈib nëgooyë kyumëjääwˈäjnëdë (Dan. 11:25, TY). Nuˈun tyuˈuyoˈoyë tyäˈädë xëëw tiempë diˈib jëjpkëxanëp, Estados Unidos mëdë Gran Bretaña diˈib ojts nyayajtuˈugyëdë, yëˈë ja reyë abatkëˈëytsyoobë.d Per ¿pënën net ja reyë anikëjxytsyoobë?

¿NÄˈÄ KYËXËˈKY JA REYË ANIKËJXYTSYOOBË?

9. 1) ¿Näˈä kyëxëˈky ja reyë anikëjxytsyoobë? 2) ¿Wiˈix yˈadëëy diˈibë nety të yajnaskäjpxë mä Daniel 11:25?

⁹ Mä 1871, ko nyajxy tuk jëmëjt mä netyë Russell mët tuk grupë ja myëguˈuktëjk të tˈëxpëjktsondäˈäktë Biiblyë, ta kyëxëˈky ja reyë anikëjxytsyoobë. Ets yëˈë Alemania diˈib duˈun yajtij. Nan jaa mä tadë jëmëjt, kanäägë it lugäärë diˈib Europa ojts tpuwäˈägëdë Alemania parë tpëjky niˈigyë mëkˈäjtën ets yˈanaˈamët abëtsemy nyaxwinyëdë. Ta net tjaˈabëjky kanäägë paˈis diˈib África ets diˈib Pacífico, ets ta tnibëdëˈkyë Gran Bretaña diˈibë nety mas këjxm ja kutujkën myëdäjtypy (käjpxë Daniel 11:25, TY).e Ja gobiernë diˈib Alemania, ta ojts tˈëxkukë ja syoldäädëtëjk duˈun extëmë nety tmëdatyë Gran Bretaña, ets yëˈë net tyuknibëdëˈk ja myëtsipëty mä Primera Guerra Mundial.

10. ¿Wiˈix yˈadëëyë Daniel 11:25b etsë 26?

¹⁰ Daniel ta net ojts tnaskäjpxë wiˈix jyatäˈäny kyëbatäˈäny ja gobiernë diˈib Alemania mët ja myay syoldäädë. Jyënany ko ja reyë anikëjxytsyoobë kyaj mëk tyanëyaˈany. ¿Tiko kyaj? Jaˈko duˈun ojts yajnaskäjpxë: “Jeˈeyëp ko nëjkxëp yajwinˈëëny” ets “ja jaˈayëty mëtiˈipë ënäty yajkääpy yajˈukpyën ma kyääypyäjnën, yëˈë nëjkx ëxëëk yajatyën” (Dan. 11:25b, 26a, TY). Ja tiempë mä Daniel jyukyˈajty, pënaty ijty jam tuundëp mä ja rey nanduˈun ijty kyay yˈuuktë extëm ja “yajkutujkpë kyayën yˈuukyën” (Dan. 1:5, TY). ¿Pënatyën yajmaytyaktë? Yëˈë ja wintsëndëjk diˈib nety myëdäjttëp këjxm ja kutujkën mä ja gobiernë diˈib Alemania, ja diˈib yˈanaˈamdë may syoldäädëtëjk ets ja soldäädë wintsënëty diˈib wingon mëët tyim tuundë ja rey. Tyäˈädë jäˈäyëty diˈibë nety myëdäjttëp ja kutujkën, yëˈë diˈib yajpëtsëëmdë ja rey ets ta nyaxkëdaky tuˈugë jembyë gobiernë jap Alemania.f Daniel kyaj yëˈëyë ojts tnaskäjpxë ko tyäˈädë gobiernë pyëtsëmäˈäny mä nety yajkutuky, nanduˈunën tmaytyaky wiˈix wyimbëtsëmäˈäny ko nety të tsyiptuny mët ja reyë abatkëˈëytsyoobë. Duˈun tnimaytyaky ja reyë anikëjxytsyoobë: “Ja tsyiptuupëtëjk kaˈap nëjkx myëtaˈaktë, may yˈookaˈantë” (Dan. 11:26b, TY). Ets duˈunën tyuun jyäjtë mä Primera Guerra Mundial extëmë nety të yajnaskäjpxë, ja soldäädëty diˈib Alemania kyaj myadaktë ets nimay yˈoˈk tyëgooytyë. Ninäˈänëmë nety duˈunë mayjyaˈay kyajäämˈooky kyanaxˈooky mä tuˈugë tsip extëm diˈib tuunë mä Primera Guerra Mundial.

11. Duˈun extëm ojts yajnaskäjpxë mä Daniel 11:27-30, ¿ti tyuundë ja reyë anikëjxytsyoobë ets ja abatkëˈëytsyoobë?

¹¹ Daniel 11:27, 28 tnimaytyaˈaky tijatyë nety tunan jatanëp mä kyatsondaˈakynyëmë Primera Guerra Mundial, jyënaˈany ko ja reyë anikëjxytsyoobë ets diˈib abatkëˈëytsyoo “nyaxwaatsäˈändë ak jamyë mä tuˈugë meesë ets xim yam nyaywyinˈëënäˈänëdë”. Nanduˈun tnimaytyaˈaky ko ja reyë anikëjxytsyoobë “dyajnipatäˈänyë mëkjäˈäyˈäjtën mëjwiin kajaa”. ¡Ets duˈunën meerë tyuun jyäjtë! Alemania mëdë Gran Bretaña janääm jatsojk nyayjyënanëdë ko dyajnaxkëdäˈägäˈändë tuˈugyëˈäjtën, per mä jëmëjt 1914, ta tyëjkëdë tsiptuumbë, duˈun nyigëxëˈky ko naywyinˈëˈënëdëbë nety. Mä jëmëjt 1914, Alemania yëˈë nety ja myëmajtskpë paˈis diˈib mas mëkjäˈäy abëtsemy nyaxwinyëdë. Ets duˈun extëmë nety të yajnaskäjpxë mä Daniel 11:29 etsë 30, Alemania ta ttuknibëjtakë tsyiptunäˈäny mët ja reyë abatkëˈëytsyoobë, per kyaj myadaky.

TYÄˈÄDË NIMAJTSKPË REY NYIBËDËˈKTËBË DIOSË KYÄJPN

12. ¿Ti tyuundë ja reyë anikëjxytsyoobë ets ja abatkëˈëytsyoobë mä Primera Guerra Mundial?

¹² Desde 1914, tyäˈädë nimajtskpë rey nëgooyë nyaynyibëdëˈkëndë nixim niyam ets nanduˈun tnibëdëˈëktë ja Diosë kyäjpn. Extëm nˈokpëjtakëm, ko tyuunë Primera Guerra Mundial, ta ja gobiernë diˈib Alemania ets diˈib Gran Bretaña tnibëdëˈktë ja Diosë kyäjpn mët ko kyaj tsyiptunäˈändë. Ja gobiernë diˈib Estados Unidos, ta ttsuumdë nmëguˈukˈäjtëm diˈibë nety tyukniwijtsëdëp ja tuunk mä yaˈëwaˈkxy yajkäjpxwaˈkxy ja Diosë yˈayuk. Duˈun yˈadëëy diˈib ojts yajnaskäjpxë mä Diˈibʉ Jatanʉp 11:7-10.

13. ¿Ti tyuun ja reyë anikëjxytsyoobë desde 1933 ets mä tyuˈuyoˈoyë Segunda Guerra Mundial?

¹³ Desde 1933, ets mas niˈigyë mä nety tyuˈuyoˈoyë Segunda Guerra Mundial, ja reyë anikëjxytsyoobë jantsy axëëk ttuuny ja Diosë kyäjpn ets ninuˈun tkapaˈˈayooy. Ko ja nazis tjaˈabëjktë Alemania, ta Hitler mëdë jyaˈay dyajkubojktë ja Diosë tyuunk. Ja dyaˈoˈktë naa 1,500 Dios mëduumbëty ets nan kyajxtë milˈam mä ja soldäädëtëjk mëk dyajtundë ja tsumyjyaˈay. Duˈunën yˈadëëy diˈibë netyë Daniel të tnaskäjpxë. Yëˈë jyënany ko ja reyë anikëjxytsyoobë, yaˈˈaxëëgëyaampy “ja tsajptëjk” o ja it lugäär mä Dios yaˈˈawdaty ets nan “nëjkxëp tˈakajpxtuktë këtiipë pën tyakëty ja wyintsëˈkën jëpom jëpompë yajyakyën”. Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko yajkubokandëp mä yaˈëwaˈkxy yajkäjpxwaˈkxy ja oybyë ayuk (Dan. 11:30b, 31a). Hitler, axtë wyandak ko yaˈoˈktäˈäyaambyë nety niˈamukë Dios mëduumbë diˈib Alemania.

KYËXËˈËGYË WIINKPË REYË ANIKËJXYTSYOOBË

14. Ko nyajxyë Segunda Guerra Mundial, ¿pën ojts yajtijy ja reyë anikëjxytsyoobë, ets tiko duˈun njënäˈänëm?

¹⁴ Ko nyajxyë Segunda Guerra Mundial, ta ja gobiernë diˈib mä Unión Soviética ojts tpëjkë kanäägë it lugäärë Alemania diˈibë nety yˈaneˈempy. Ets duˈun extëm yˈadëtstë nazis, ja Unión Soviética mët ja gobiernëtëjk diˈib puwäˈkëdëp, nan tyëytyuun ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib myëmëdowandë yëˈëyë ja Diosë tëyˈäjtënbë, duˈunë Unión Soviética jyajty extëm ja reyë anikëjxytsyoobë.

15. ¿Ti tyuun ja reyë anikëjxytsyoobë jantsy jeˈeyë nyajxyë Segunda Guerra Mundial?

¹⁵ Jantsy jeˈeyë nety të nyaxyë Segunda Guerra Mundial ko ja reyë anikëjxytsyoobë, jaˈa njënäˈänëm, Unión Soviética mët ja gobiernëtëjk diˈib puwäˈkëdëp, tnibëdëˈëktë ja Diosë kyäjpn. Mä Diˈibʉ Jatanʉp 12:15-17 yaˈijxkijpxyë mëdë nëë ko yajnibëdëˈëky ja Diosë kyäjpn. Ets duˈun extëm ojts yajnaskäjpxë mä Diˈibʉ Jatanʉp ja reyë anikëjxytsyoobë, yajkubojk ja Dios tyuunk ets milˈamë nmëguˈukˈäjtëm ojts yajmënëjkxtë tsumytsyënaabyë jap Siberia. Tyäˈädë rey, duˈunyëm tjantsy pyajëdityë Diosë kyäjpn nuˈun tyuˈuyoˈoyë tyäˈädë tiempë diˈib jëjpkëxanëp, per niwiˈixtsoo tkamëmadaky.g

16. ¿Wiˈixë Unión Soviética dyaˈˈadëëy diˈibë ojts yajnaskäjpxë mä Daniel 11:37-39?

¹⁶ (Käjpxë Daniel 11:37-39, TY).h Extëm ojts yajnaskäjpxë mä Daniel, ¿wiˈixën ja reyë anikëjxytsyoobë kyaj twintsëˈkë ja Dios “mëtiˈipë yˈaptëjk yˈëwtajtën”? Ja ko Unión Soviética tpëjkëtyaay ja madakënë diˈibë nety myëdäjttëp tukëˈëyë ja relijyonk parë jabäät jyëjptëgoyët. Pääty mä jëmëjt 1918 ja gobiernë diˈib mä Unión Soviética ojts ttukniwitsë parë eskuelë ënäˈk yajtukniˈˈixëdët ko kyaj jyaˈˈatyë Dios. Ets ¿wiˈixë net dyajmëjpëtsëëmy ja “mëtiˈipë nyitiosˈajtypyën ja naax kajpnë taˈtspëkypyë ets napotsypyë”? Ko nëgooyë ojts dyajtuunë meeny sentääbë parë ojts tˈëxkukë ja myay syoldäädë ets dyajpëtsëëmy milˈamë bombë parë niˈigyë nyayyajtäˈtspëjkë. Ko nyajxyë tiempë, ta tyäˈädë reyë anikëjxytsyoobë ets ja abatkëˈëytsyoobë, nëgooyë ojts dyajnipajnëdë may byombë parë mbäät dyajjäämˈook dyajnaxˈooktë ja mayjyaˈay.

TYUUNMUKTË NIMAJTSKË REY DIˈIB NAYMYËTSIPˈÄJTËDËP

17. ¿Pënën yajmaytyakp “ja diˈib nëgooyë yˈaxëëkˈäjnë ets diˈib yajwindëgooytyaapy tijaty”?

¹⁷ Ja reyë anikëjxytsyoobë ets ja abatkëˈëytsyoobë, nimajtsk të nyaybyudëkëdë parë të dyajnaxkëdaktë “ja diˈib nëgooyë yˈaxëëkˈäjnë ets diˈib yajwindëgooytyaapy tijaty” (Dan. 11:31). Ko jyënaˈany “diˈib nëgooyë yˈaxëëkˈäjnë”, yëˈë yajmaytyakpë Organización de las Naciones Unidas.

18. ¿Tiko njënäˈänëm ko Organización de las Naciones Unidas yëˈë yajtijp “ja diˈib nëgooyë yˈaxëëkˈäjnë ets diˈib yajwindëgooytyaapy tijaty”?

¹⁸ Ko Daniel tmaytyaky “ja diˈib nëgooyë yˈaxëëkˈäjnë”, yëˈë yˈandijpy ja Organización de las Naciones Unidas. ¿Tiko? Yëˈko wyandakypy dyajminäˈänyë agujkˈäjt jotkujkˈäjtën abëtsemy nyaxwinyëdë, per yëˈëyë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën diˈib mbäät duˈun ttuny. Ets ko jyënaˈany “yajwindëgooytyaapy tijaty”, yëˈë yˈandijpy ko yajkutëgoyaampy tukëˈëyë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty (ix mä jyënaˈany, “Nyaymyëtsipˈatëdë ja nimajtskpë rey mä tiempë jyëjpkëxanë”).

¿TIKO YˈOYËTY NNIJÄˈÄWËM TUKËˈËYË TYÄˈÄDË?

19, 20. 1) ¿Tiko yˈoyëty nnijäˈäwëm tukëˈëyë tyäˈädë? 2) ¿Ti nˈatsoowëmbitäˈänëm mä jatuˈukpë artikulo?

¹⁹ Oy ko nnijäˈäwëm tijaty të tyuny të jyatyëty, pes yëˈë xytyukˈijxëm ko diˈibë Daniel ojts tnaskäjpxë mä ja reyë anikëjxytsyoobë ets ja abatkëˈëytsyoobë, ja yˈadëëy 1870 ets 1991. Pääty, mbäät nˈijtëm seguurë ko ak adëwäämp diˈib ojts yajnaskäjpxë mä Daniel.

²⁰ Per mä jëmëjt 1991, ta ja gobiernë diˈib mä Unión Soviética dyajtëgooy ja mëkˈäjtën diˈibë nety myëdäjtypy abëtsemy nyaxwinyëdë. Pääty, ¿pënë net tyam ja reyë anikëjxytsyoobë? Mä jatuˈukpë artikulo nnijawëyäˈänëm.

1, 2. ¿Ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?

NINÄˈÄNËMË nety duˈun kyayaˈixy ko yëˈë ndukjukyˈäjtëm ja tiempë diˈib jëjpkëxanëp. Tim tsojkë Jyobaa mëdë Jesus dyajkutëgoyäˈändë ja gobiernëtëjk diˈib myëtsipˈäjttëbë yˈAnaˈam Kyutujkën. Per mä duˈun kyatuny kyajatyëtynyëm, ja reyë anikëjxytsyoobë ets ja abatkëˈëytsyoobë tsyiptunäˈändë nixim niyam ets nanduˈun tnibëdëˈëgäˈändë ja Diosë kyäjpn.

² Mä tyäˈädë artikulo, yëˈë nˈixäˈänëm diˈib ojts yajnaskäjpxë mä Daniel 11:40-12:1. Nnijawëyäˈänëm pënën tyam yajtijp ja reyë anikëjxytsyoobë ets ja abatkëˈëytsyoobë, ets tiko mbäät ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa ko yëˈë diˈib xyyaˈˈawäˈätspëtsëmäˈänëm mä ja amay jotmay diˈib miin këdakp.

KYËXËˈËKY JA WIINKPË REY DIˈIB ANIKËJXYTSYOO

3, 4. ¿Pënën tyam yajtijp ja reyë anikëjxytsyoobë, ets tiko duˈun njënäˈänëm?

³ Mä jëmëjt 1991, ta Unión Soviética dyajtëgooy ja mëkˈäjtën diˈibë nety myëdäjtypy abëtsemy naxwinyëdë. Ets ja mä nmëguˈukˈäjtëm diˈibë nety të yˈanaˈamëdë tyäˈädë gobiernë, ojts waanë yˈawäˈätspëtsëmdë. Daniel ja ojts ttijˈyë tyäˈädë awäˈätstumˈäjtën, “waanë naybyudëkë” (Dan. 11:34). Ko waanë yˈijty, milˈam ojts nyimayëdë ja käjpxwäˈkxpëty mäjatyë paˈis diˈibë nety të tˈaneˈemyë Unión Soviética, pes awäˈätstumë nety yajpäättë. Ets ko tiempë të nyaxy, ta wanaty wanaty të nyigëxëˈëky ko ja reyë anikëjxytsyoobë, yëˈë Rusia mët ja gobiernëtëjk diˈib puwäˈkëdëp. Extëm ojts nˈijxëm mä jatuˈukpë artikulo, parë mbäät njënäˈänëm ko tuˈugë gobiernë yëˈë ja reyë anikëjxytsyoobë ets ja reyë abatkëˈëytsyoobë, tsojkëp ttunëdë tyäˈädë tëgëk pëkypyë: myëduˈuk, tnibëdëˈëgëdë Diosë kyäjpn; myëmajtsk, dyajnigëxëˈëgët mët tijaty tyuumpy ko yˈaxëkˈijxypyë Jyobaa, ets myëdëgëk, tsyiptundët ak yëˈë.

⁴ Min nˈokˈijxëm tiko tyam njënäˈänëm ko Rusia mët ja gobiernëtëjk diˈib puwäˈkëdëp, yëˈë ja reyë anikëjxytsyoobë. Myëduˈuk, yëˈko të dyajkubokyë Diosë tyuunk ets të tnibëdëˈëky mëgoˈpx milˈamë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tsënääytyëp mäjatyë it lugäär diˈibë Rusia yˈaneˈempy. Myëmajtsk, ko duˈun të yˈadëˈëtsy, ta dyajnigëxëˈëky ko yˈaxëkˈijxypyë Jyobaa mëdë nyax kyäjpn. Ets myëdëgëëk, yëˈko tsyiptuny mët ja reyë abatkëˈëytsyoobë, jaˈa njënäˈänëm, Gran Bretaña mëdë Estados Unidos, ja gobiernë diˈib wäˈkpëtsëëmp abëtsemy nyaxwinyëdë. Minë net nˈokˈijxëm tijaty të ttunyë Rusia mët ja gobiernëtëjk diˈib puwäˈkëdëp.

DUˈUNYËM TSYIPTUNDË JA REYË ANIKËJXYTSYOOBË MËT JA ABATKËˈËYTSYOOBË

5. ¿Diˈibë tiempë myaytyakypyë Daniel 11:40-43, ets ti net tuun jäjtëp?

⁵ (Käjpxë Daniel 11:40-43).b Diˈibë Daniel yä ojts tnaskäjpxë, yëˈë xytyukˈijxëm tijaty tunan jatanëp mä ja tiempë diˈib jëjpkëxanëp. Tyäˈädë tekstë, yëˈë niˈigyë myaytyakypy wiˈix ja reyë anikëjxytsyoobë mëdë abatkëˈëytsyoobë tsyiptunäˈändë nixim niyam. Daniel duˈun ojts tnaskäjpxë: “Mä ja tiempë jyëjpkëxanë, ja reyë abatkëˈëytsyoobë naynyibëdëˈëganëp mët ja reyë anikëjxytsyoobë” o “naygyääbanëdëp” (Dan. 11:40; notë).

6. ¿Tiko njënäˈänëm ko tyäˈädë nimajtskpë rey duˈunyëm tsyiptundë nixim niyam?

⁶ Ja reyë abatkëˈëytsyoobë mët ja anikëjxytsyoobë yˈaknitsiptuundëp parë ja gyobiernë yˈittët mas kumëjääw abëtsemy nyaxwinyëdë. Extëm nˈokpëjtakëm, nˈokwinmäˈäyëm ti tuun jäjtë ko nyajxyë Segunda Guerra Mundial, ko ja Unión Soviética mët ja gobiernëtëjk diˈib puwäˈkëdëp tjaˈabëjktë kanäägë it lugäär diˈibë netyë Europa yˈaneˈempy. Ta net ja reyë abatkëˈëytsyoobë ojts nyayajtuˈugyëty mët kanäägë gobiernë ets ojts tˈëxkukë ja myay syoldäädë parë tnibëdëˈëgäˈäny ja reyë anikëjxytsyoobë. Mä ojts nyayajtuˈugyëdë, ja yajxëëwmoˈoy Organización del Tratado del Atlántico Norte (OTAN). Tyäˈädë nimajtskpë rey nëgooyë yajmeenytyuunëdë atsëˈëk ajawë parë nyayˈëxkukëdë wiˈix tsyiptunäˈändë. Nan tsiptuundëp xim yam ko tpuwäˈägëdë paˈis diˈib tsiptuundëp, extëm jap África, Asia ets América Latina. Tyää näämnëm, Rusia mët ja gobiernëtëjk diˈib puwäˈkëdëp, yëˈë diˈib mas kumëjääw të jyëmbittë abëtsemy nyaxwinyëdë. Ja reyë anikëjxytsyoobë, nan tsiptuump mëdë reyë abatkëˈëytsyoobë ko nyaynyibëdëˈëgëdë mä Internet. Dyajtundë programë mä komputadoorë parë nyayˈaxëktunëdë nixim niyam, dyajtëgoytyë meeny sentääbë mëjwiin kajaa ets dyajnibaxëtëkëdë ja gyobiernë. Ets duˈun extëm ojts tnaskäjpxë Daniel, ja reyë anikëjxytsyoobë, duˈunyëm ttuny axëëgë Diosë kyäjpn (Dan. 11:41).

JA REYË ANIKËJXYTSYOOBË TNIDËKË “JA TSUJPË NAXWINYËDË”

7. ¿Tidën yˈandijpy “ja Tsujpë Naxwinyëdë”?

⁷ Daniel 11:41 jyënaˈany ko ja reyë anikëjxytsyoobë tnidëkëyaˈany “ja Tsujpë Naxwinyëdë”. ¿Tidën yˈandijpy? Tëëyëp, ja it lugäär diˈib Israel yaˈixyˈajty extëm “ja naax kajpnën mëtiˈipë niˈik oyën këtiinëm jyëtuˈunëty wiinkëtypë käjpn” (Ezeq. 20:6, TY). Diˈibë niˈigyë yajtsujtëjkë tyäˈädë nax käjpn, yëˈë ko jam yaˈˈawdäjtyë Jyobaa. Per desde mä Pentekostes xëëw mä jëmëjt 33, tyäˈädë “Tsujpë Naxwinyëdë” kyaj yëˈë tˈandijäˈäny tuˈugë lugäär yä Naxwiiny. ¿Tiko? Yëˈko Dios mëduumbëty yajpäättë oytyim määjëty. Diˈibën tyam yajtijp “ja Tsujpë Naxwinyëdë”, yëˈë Diosë nyax kyäjpn diˈib yajpatp yä naxwiiny. Ets tuk pëky majtsk pëky tijaty tyam tyuundëp pënaty tyukˈijtëdëbë tyäˈädë Diosë nyax käjpn, yëˈë ko tˈawdattë Jyobaa mä reunyonk ets ko kyäjpxwäˈkxtë.

8. ¿Wiˈixë reyë anikëjxytsyoobë të tnidëkë “ja Tsujpë Naxwinyëdë”?

⁸ Nuˈunë tyäˈädë tiempë tyuˈuyoˈoy diˈib jëjpkëxanëp, ja reyë anikëjxytsyoobë janääm jatsojk tnidëkë “ja Tsujpë Naxwinyëdë”. Extëm nˈokpëjtakëm, ko Alemania nazi yˈijty extëmë reyë anikëjxytsyoobë nyidëjkë “ja Tsujpë Naxwinyëdë”. ¿Wiˈix? Ko tpajëdijty ja Dios mëduumbëty ets dyaˈoˈky, ets ja mas niˈigyë duˈun yˈadëtsy mä Segunda Guerra Mundial. Ko nyajxyë tyäˈädë tsip, ta Unión Soviética tyëjkë extëm ja reyë anikëjxytsyoobë, nan nyidëjkë tyäˈädë naxë tsujpë ko tpajëdijty pënaty myëduundëbë Jyobaa ets ko dyajpëtsëëmdë mä jyëën tyëjk ets ojts dyajnëjkxtë jagam.

9. ¿Wiˈix näämnëmë Rusia mëdë gobiernëtëjk diˈib puwäˈkëdëp të tnidëkëdë “ja Tsujpë Naxwinyëdë”?

⁹ Tyää näämnëm, Rusia mët kanäägë paˈis diˈib puwäˈkëdëp nan të tnidëkëdë “ja Tsujpë Naxwinyëdë”. ¿Wiˈix? Mä jëmëjt 2017, të dyajkuboky ja tuunk diˈib tyuundëbë Jyobaa tyestiigëty ets të ttsum tmatstë. Nan të dyajkubokyë ëxpëjkpajn extëmë Traducción del Nuevo Mundo, ets të tˈawindumbëkyë Betel diˈib Rusia, ja Tëjk mäjaty nˈëxpëjkëm ets mä tyunyëtyë asamblee. Ko duˈun të yˈadëˈëtsyë Rusia, ta mä jëmëjt 2018, Diˈib wyoowˈyoˈoytyëbë Jyobaa tyestiigëty të jyënäˈändë ko Rusia mëdë gobiernëtëjk diˈib puwäˈkëdëp, yëˈë duˈun ja reyë anikëjxytsyoobë. Per ninuˈun nmëduˈunëmë Jyobaa kyaj ntsiptuˈunëm mët nituˈugë gobiernë ets nan kyaj nyajnitëgatsäˈänëm oyxyëp axëëk xyjyatuˈunëmbë. Niˈigyën nbanëjkxëm ja käjpxwijën diˈib jënäämp ets ninuˈkxtakëm “nidëgekyë reyëty es nidëgekyë justisëty”, ets mas niˈigyë ko nety dyajwingëdäˈägäˈändë pën xyˈakmoˈoyäˈänëmë awäˈätstumˈäjtën parë nmëduˈunëmë Jyobaa (1 Tim. 2:1, 2).

¿WAˈANDAA JA REYË ANIKËJXYTSYOOBË DYAJKUTËGOYAˈANY JA ABATKËˈËYTSYOOBË?

10. ¿Ti mbäät xypyudëjkëm parë nnijäˈäwëm ko ja reyë anikëjxytsyoobë kyaj tmëmadäˈägäˈänyë reyë abatkëˈëytsyoobë?

¹⁰ Diˈib ojts yajnaskäjpxë mä Daniel 11:40-45, yëˈëyë yajmaytyakpë reyë anikëjxytsyoobë. ¿Yëˈë yˈandijpy ko myëmadäˈägaampy ja reyë abatkëˈëytsyoobë? Kyaj. Pesë tyäˈädë reyë abatkëˈëytsyoobë taanëmë nety yˈakˈaneˈemy ko Jyobaa mëdë Jesus dyajkutëgoytyët mä Armajedon niˈamukë gobiernëtëjk (Diˈibʉ Jat. 19:20). Parë nˈijtëm seguurë, min nˈokˈijxëm ti ojts yajnaskäjpxë mä Daniel ets mä Diˈibʉ Jatanʉp.

11. ¿Ti yˈandijaampy diˈib ojts yajnaskäjpxë mä Daniel 2:43-45? (Ixë dibujë diˈib miimp mä rebistë nyiˈak).

¹¹ (Käjpxë Daniel 2:43-45). Daniel ojts tmaytyaˈaky tuˈugë jäˈäybyotsy diˈib ximën tënaapy ets tiiyëm mëët të yajpotsy. Tuk pëkyatyë nyiniˈkx kyëbäjk, yëˈë yˈandijpy tuˈuk tuˈugë gobiernë diˈib të tnibëdëˈëgyë Diosë kyäjpn. Ja tyeky, yëˈë mët të yaˈoytyunyë pujxn, xëbiny mëdë moˈonts, tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ja tim okpë gobiernë diˈib të nyayajtuˈugyëdë: Gran Bretaña mëdë Estados Unidos. Daniel ojts tnaskäjpxë ko tyäˈädë gobiernë, taanëmë nety yˈakˈanaˈamdë ko ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën dyajkutëgoyët niˈamukë gobiernëtëjk.

12. ¿Pën yajtijp ja myëjëxtujkpë axëk jëyujkë kyëbäjk, ets tiko jyëjpˈamëty nnijäˈäwëm?

¹² Apostëlë Juan nan ojts tmaytyaˈaky kanäägë gobiernë diˈib wäˈkpëtsëëmp abëtsemy nyaxwinyëdë diˈib anaˈamdë mä netyë Diosë kyäjpn yajpääty. Ets duˈun tˈijxy extëm tuˈugë axëk jëyujk diˈib jëxtujkë kyëbäjk. Ja myëjëxtujkpë kyëbäjk, yëˈë yˈandijpyë Estados Unidos mëdë Gran Bretaña ja gobiernë diˈib wäˈkpëtsëëmp abëtsemy nyaxwinyëdë. Jëjpˈamë tyäˈädë nnijäˈäwëm, pesë tyäˈädë axëk jëyujk jeˈeyë jëxtujkë kyëbäjk, ets yëˈë diˈibë nety ja anaˈamp ko Jesus mëdë tsyiptuumbëtëjk dyajkutëgooytyaˈayëdë gobiernëtëjk (Diˈibʉ Jat. 13:1, 2; 17:13, 14).c

¿TI TIM TSOJK TYUNAAMPY JA REYË ANIKËJXYTSYOOBË?

13, 14. ¿Pën yajtijp “Gog diˈib tsoˈomp Magog”, ets tidaa ko tnibëdëˈëgäˈänyë Diosë kyäjpn?

¹³ Diˈibë Ezequiel ojts tnaskäjpxë, xypyudëjkëm parë nnijäˈäwëm tijatyën mbäät tyuny jyatyëty mä kyakutëgoytyënëm ja reyë anikëjxytsyoobë etsë abatkëˈëytsyoobë. Diˈib ojts yajnaskäjpxë mä Ezequiel 38:10-23; Daniel 2:43-45; 11:44-12:1 ets mä Diˈibʉ Jatanʉp 16:13-16, 21, waˈan tyuˈugyëty ja tiempë diˈib myaytyaktë ets tijaty tunan jatanëp. Pën duˈun, mbäät nˈawijx njëjpˈijxëm ets tyun jyatëdët diˈib yam nimaytyäˈägäˈänëm.

¹⁴ Ko nety të tsyondaˈaky ja mëj ayoˈon, ja mä “reyëty” nyayajtuˈugyëyäˈänëdë abëtsemy nyaxwinyëdë (Diˈibʉ Jat. 16:13, 14; 19:19). Mä Biiblyë ja yajtijtë tyäˈädë gobiernëtëjk, “Gog diˈib tsoˈomp Magog” (Ezeq. 38:2). Tyäˈädë gobiernëtëjk diˈibë nety të nyayajtuˈugyëdë, yëˈë diˈib yˈaknibëdëˈëgandëbë Diosë kyäjpn ets tjaˈijxtëgoyäˈändë yä Naxwiiny. ¿Ti tyäˈädë tsip yˈëjxëyaampy? Mä tyäˈädë amay jotmay tsyondaˈaky, ja mä apostëlë Juan tˈijxy wiˈix ja Diosë myëtsip kyukäˈtsëˈëgëdë ja tëtsn diˈib nëgooyë myëjatyˈäjnë. Waˈan yëˈë tmaytyäˈägäˈäny ja ääw ayukë mëkatypyë diˈib ngäjpxwäˈkxäˈänëm. Ets waˈan yëˈë tˈëjxëyaˈany parë netë Gog diˈib tsoˈomp Magog tnibëdëˈëgët ja Diosë kyäjpn parë tˈijxtëgoyaˈany yä Naxwiiny (Diˈibʉ Jat. 16:21).

15, 16. 1) ¿Tidaa myaytyäˈägaambyë Daniel 11:44, 45? 2) ¿Wiˈix jyatäˈänyë reyë anikëjxytsyoobë, ets ja gobiernëtëjk diˈibë nety akwëˈëmdëp?

¹⁵ Waˈanë tyäˈädë ääw ayukë mëkatypyë ets mä netyë Diosë kyäjpn yajnibëdëˈëky, nan yëˈë yajmaytyakp mä Daniel 11:44, 45 (käjpx).d Mä tyäˈädë tekstë, Daniel jyënaˈany ko ja reyë anikëjxytsyoobë myëjotmaybyäädaampy ko nety nyijäˈtyëty ja ääw ayuk “diˈib tsoˈomp anikëjxytsyoo ets mätsoo xëëw pyëtsëmy ets yëˈë myëjotmaybyäädaampy, ta tnitsoonäˈäny jantsy awäˈän parë [...] jantsy nimay dyaˈoogäˈäny”. Ko jyënaˈany “jantsy nimay”, waˈan yëˈë yajmaytyäˈägäˈänyë Dios mëduumbëty.e Ets waˈan yëˈë Daniel tmaytyäˈägäˈäny ko netyë Diosë kyäjpn yajnibëdëˈknë.

¹⁶ Ko nety ja reyë anikëjxytsyoobë ets ja gobiernëtëjk tnibëdëˈëktë ja Dios kyäjpn, ja mä Jyobaa jyotˈambëkäˈäny ets dyajminäˈänyë Armajedon (Diˈibʉ Jat. 16:14, 16). Ets ja reyë anikëjxytsyoobë “këˈëm jyäˈtäˈäny mä kyutëgoyaˈany, ets nipën kyapudëkëyaˈanyëty” (Dan. 11:45). Nanduˈun niˈamukë jyatäˈändë ja gobiernëtëjk diˈibë nety të nyayajtuˈugyëdë abëtsemy nyaxwinyëdë, jaˈa jënäˈänëm, ja Gog diˈib tsoˈomp Magog.

17. 1) ¿Pënën Miguelˈäjtp, “ja mëj wintsën” diˈib yajmaytyakp mä Daniel 12:1? 2) ¿Ti tyam tyuumbyë Miguel, ets ti tim tsojk tyunaampy?

¹⁷ Mä Daniel 12:1, jap nˈaknijawëyäˈänëm wiˈix kyutëgoyaˈanyë reyë anikëjxytsyoobë mëdë gobiernëtëjk diˈib puwäˈkëdëp ets wiˈix nnitsoˈogäˈänëm (käjpxë Daniel 12:1).f ¿Ti myaytyäˈägaambyë tyäˈädë bersikulo? Jesus diˈib nReyˈäjtëm, nanduˈun txëwˈaty Miguel. Desde 1914 tniwäˈkpëtsëmyë Diosë kyäjpn ko nyaxkëdaky ja Anaˈam Kutujkën jam tsäjpotm. Mä tiempë myiny kyëdaˈaky, “tyënääyëˈëgäˈänyë Miguel”, jaˈa njënäˈänëm ko dyajkutëgoyaˈany mä Armajedon pënaty myëtsipˈäjttëbë Dios. Tyäˈädë tsip diˈib aktunanëp, yëˈë diˈibë Daniel myaytyak ko jyaˈˈatäˈäny ja “mëk moˈon mëk tujkën” diˈib ninäˈänëm duˈun kyayajkuˈix kyayajkubäädë. Ets mä Diˈibʉ Jatanʉp, Juan ja ojts ttijy “mëk mäˈäy täjën” (Diˈibʉ Jat. 6:2; 7:14).

¿YAJPÄÄDÄÄMBËDAA NXËËWˈÄJTËM “DIˈIB TË YAJJÄÄYBYETY MÄ JA LIIBRË”?

18. ¿Tiko kyaj mbäät ntsëˈk njäˈäwëm oy ti tyun jyatëdët mä tiempë myiny kyëdaˈaky?

¹⁸ Daniel mëdë Juan ojts tnigäjpxtë ko pënaty myëduundëbë Jyobaa etsë Jesus yajkuwäˈänandëp mä nety tyuˈuyoˈoy ja mëj ayoˈon. Pääty, kyaj tiko ntsëˈk njäˈäwëm tijaty miin këdakp. Daniel jyënaˈany ko pënaty tsokwëˈëmandëp tap ja xyëëw yˈijtääynyëdë “yajjääybyety mä ja liibrë” (Dan. 12:1). ¿Ti tsojkëp nduˈunëm parë nxëëwˈäjtëm yajpäädët mä taabë liibrë? Tsojkëp nyajnigëxëˈkëm ko nmëbëjkëmë Jesus, “ja Diosë Byorreeguˈunk” (Fwank 1:29). Nan tsojkëp ndukëdëjkëmë jukyˈäjtënë Jyobaa ets nnëbajtëm (1 Peed. 3:21). Ets nan tsojkëp nbuwäˈkëm ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën ko nbudëjkëmë jäˈäy ets tˈixyˈattëdë Jyobaa.

19. ¿Ti diˈib tyam mbäät nduˈunëm, ets tiko?

¹⁹ Tyamën ttiempëty parë mas niˈigyë ndukˈijxpajtëmë Jyobaa ets ja nyax kyäjpn. Nan tyamën ttiempëty parë nbuwäˈkëm ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën. Pën nduˈunëm duˈun, nëjkxëp ntsokwëˈëmëm ko nety ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën dyajkutëgoy ja reyë anikëjxytsyoobë etsë abatkëˈëytsyoobë.

Tijaty ojts yajnaskäjpxë diˈib yä nˈixäˈänëm, tuˈugyëp ja tiempë mä tyuundäˈäy jyäjtäˈäyëty. tukëˈëyë tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko yëˈë ndukjukyˈäjtëm ja “tiempë diˈib jëjpkëxanëp” (dan. 12:4).

• 

  

  Tekstë: Diˈibʉ Jat. 11:7; 12:13, 17; 13:1-8, 12.

  Yajnaskäjpxë: Tyäˈädë “axëk jëyujk” ja të tˈaneˈemyë naxwinyëdë jäˈäy tëgëk mil jëmëjt naxy. Mä tiempë jyëjpkëxanë, ta tsyayuty ja myëjëxtujkpë kyëbäjk. Per ok, ta yˈagëdaˈaky ets ta “ja naxwinyëdë jäˈäyëty” pyanëjkxëdë. Satanás yëˈë yajtuumbyë tyäˈädë axëk jëyujk parë tsyiptuny “mët ja toxytyëjkë tyëëmp yˈääts diˈibë akwëˈëmdëp”.

  Yˈadëy: Ko ja Ayoˈonduu nyajxy, ta ja gobiernëtëjk tmëtsiptsoˈondë Jyobaa. Ko nyajxy tëgëk mil jëmëjt mä tyuunë Primera Guerra Mundial, ja gobiernë diˈib Gran Bretaña kyaj tnekymyëdäjtyë madakën parë yˈanaˈamët abëtsemy nyaxwinyëdë. Per ko pyuwäˈkë Estados Unidos, ta jatëgok tpëjkyë mëjääw. Mä tyäˈädë tiempë diˈib jëjpkëxanëp, Satanás yëˈë yajtuumbyë gobiernëtëjk parë tnibëdëˈëgyë Diosë kyäjpn.

• 

  Tekstë: Dan. 11:25-45.

  Yajnaskäjpxë: Ja reyë anikëjxytsyoobë etsë abatkëˈëytsyoobë yajtsiptaktëp nixim niyam ja kutujkën.

  Yˈadëy: Ko Alemania tsyiptuuny mëdë Gran Bretaña etsë Estados Unidos. Mä jëmëjt 1945 ja mä kyëxëˈky ja reyë anikëjxytsyoobë, Unión Soviética mët ja gobiernëtëjk diˈib puwäˈkëdëp. Mä jëmëjt 1991, ta Unión Soviética dyajtëgooy ja mëkˈäjtën diˈibë nety myëdäjtypy, ets ok, ta Rusia mët ja gobiernëtëjk diˈib puwäˈkëdëp, yajtijnëdë ja reyë anikëjxytsyoobë.

• 

  Tekstë: Is. 61:1; Mal. 3:1; Luk. 4:18.

  Yajnaskäjpxë: Jyobaa tkejxy ja kyugajpxyëty diˈib yaˈˈawatstë ja nëˈë tuˈu mä kyanaxkëdaˈakynyëm ja yˈAnaˈam Kyutujkën. Tyäˈädë tuk grupëbë nmëguˈukˈäjtëm ojts ttuknijawëdë “oybyë ayuk ja jäˈäy diˈib yujy tudaˈaky”.

  Yˈadëy: Ko tyëjkë jëmëjt 1870, ja mä Charles Russell tˈëxpëjktsondaktë Biiblyë mët tuk grupë myëguˈuktëjk parë tnijawëyäˈändë ja tëyˈäjtën. Ets mä jëmëjt 1881, ja mä tpëjktë kuentë ko jëjpˈam etsë Dios mëduumbëty yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxtët. Ta dyajpëtsëëmdë artikulo diˈib jënan “Yaˈˈamdoop 1,000 käjpxwäˈkxpë” ets “Të yajwinˈixtë parë kyäjpxwäˈkxtët”.

• 

  Tekstë: Mat. 13:24-30, 36-43.

  Yajnaskäjpxë: Tuˈugë yetyëjk tniˈipy ja triigë. Ta myiny ja myëtsip ets tkuniibë ja axëëk ujts, ja axëëk ujts, ta tniyoombety ja triigë. Ko tpääty ja tiempë parë myukët ja triigë, ta dyajnaywyaˈkxyëty mët ja axëëk ujts.

  Yˈadëy: Desde mä jëmëjt 1870, ja mas niˈigyë ojts nyidëˈkxnë pënën jyantsy pyanëjkxtëbë Jesus ets pën nanëgoobë duˈun nayajnäjxëdëp. Mä tiempë jyëjpkëxanë ja mä tyuˈukmujktääynyëdë pënaty jyantsy pyanëjkxtëbë Jesus ets tpuwäˈktuˈuttë diˈib nëgoobë duˈun naynyigäjpxëdëp.

• 

  Tekstë: Dan. 2:31-33, 41-43.

  Yajnaskäjpxë: Tuˈugë jäˈäybyotsy diˈib ximën tënaapy ets tiiyëm mëët të yajpotsy ja nyiniˈkx kyëbäjk. Ja tyeky, yëˈë mët të yaˈoytyunyë pujxn xëbiny mëdë moˈonts.

  Yˈadëy: Moˈonts, yëˈë yˈandijpy ja niwäˈäts jäˈäyëty diˈib anaˈamëdëbë gobiernë diˈib Gran Bretaña mëdë Estados Unidos. Tyäˈädë niwäˈäts jäˈäyëty kyujuundäˈäktë ets tnibëdëˈëktë gyobiernë, ets ko duˈun yˈadëˈëtstë, ta ja gobiernë kyaj mbäät mëk nyekyˈity extëmë pujxn.

• 

  

  Tekstë: Mat. 13:30; 24:14, 45; 28:19, 20.

  Yajnaskäjpxë: Myuky “ja triigë” ets yajpëjtaˈaky mä nyipety, ta net ja tuumbë “diˈibë kuwijy es tyiimpy ti wyintsën tsyejpy” yajtukmënikaagë “ja poˈoduumbëty”. Niˈigyë myëjwindëkë mä yajkäjpxwaˈkxy ja “oybyë ayuk mä tëgekyë naxwinyëdë”.

  Yˈadëy: Ja tuumbë diˈib kuwijy yajtuknipëjkyë Diosë kyäjpn mä jëmëjt 1919. Desde mä taabë tiempë, ja diˈib yˈËxpëjktëbë Biiblyë niˈigyë ojts tjantsy jyotmoˈoytyë mä yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxtë. Tyamë Jyobaa tyestiigëty ja kyäjpxwäˈkxtë naxy 200 paˈis, ets dyajpëtsëmdë ëxpëjkpajn naxy tuk mil ayuk.

• 

  Tekstë: Dan. 12:11; Diˈibʉ Jat. 13:11, 14, 15.

  Yajnaskäjpxë: Tuˈugë axëk jëyujk diˈib majtskë wyäj tniˈanaˈamë parë nyikojtuˈudët tuˈugë yˈawinax ets yëˈë diˈib myoobyë “jyikyˈäjtënë tadë awinnax”.

  Yˈadëy: Gran Bretaña mëdë Estados Unidos ja gobiernë diˈib wäˈkpëtsëëmdëp abëtsemy nyaxwinyëdë, yëˈë diˈib yajnaxkëdaktë Sociedad de Naciones. Ets puwäˈkëdëp kanäägë paˈis. Mä jëmëjt 1926 axtë 1933 ja reyë anikëjxytsyoobë nan tuun mä Sociedad de Naciones. Naxwinyëdë jäˈäy wyinmääytyë ko tyäˈädë organisasion yëˈë diˈibë nety yajminaambyë jotkujkˈäjtën, perë yëˈëyë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën diˈib mbäät duˈun ttuny, tyam nan yëˈë jäˈäy tyukˈijxpajttëbë Naciones Unidas (ONU).

• 

  

  Tekstë: Dan. 8:23, 24.

  Yajnaskäjpxë: Tuˈugë rey diˈib axëëgëm yˈixˈäjnë ets “atsëˈëk ajawë tijaty dyajwindëgooynyë”.

  Yˈadëy: Gran Bretaña mëdë Estados Unidos ja gobiernë diˈib wäˈkpëtsëëmdëp abëtsemy nyaxwinyëdë, nëgooyë të dyajjäämˈoˈk të dyajnääxˈoˈknëdë mayjyaˈay. Extëm ko tyuunë Segunda Guerra Mundial, Estados Unidos kyugäˈtsë majtskë bombë mä ja paˈis diˈibë nety mëtsipˈäjtëdëp. Ets nëgooyë mayjyaˈay ojts yˈoˈknëdë extëmë nety ninäˈänëm duˈun kyatuny kyajatyëtynyëm.

• 

  Tekstë: Dan. 11:31; Diˈibʉ Jat. 17:3, 7-11.

  Yajnaskäjpxë: Ja “tsapts axëk jëyujk” diˈib mäjkë wyäj, pyëtsëmy këk jutoty ets yëˈë ja myëduktujkpë rey. Daniel duˈun tmaytyaˈagyë tyäˈädë rey ko “nëgooyë yˈaxëëkˈäjnë ets diˈib yajwindëgooytyaapy tijaty”.

  Yˈadëy: Ja Sociedad de Naciones, kyaj tyuuny tuk tiempë mä nety tyuˈuyoˈoy ja Segunda Guerra Mundial. Per ko nyajxyë tyäˈädë tsip, ta nyaxkëdakyë ONU. Ets duˈun extëm myëjpëtsëëmyë Sociedad de Naciones en lugäär myëjpëtsëmëdë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën, nanduˈun tyam myëjpëtsëmyë ONU. Ja nasiongëty diˈib pyuwäˈkëdëbë ONU, yëˈë nyibëdëˈëgandëp tukëˈëyë relijyonk.

• 

  

  Tekstë: 1 Tes. 5:3; Diˈibʉ Jat. 17:16.

  Yajnaskäjpxë: Pënaty nyiwintsënˈäjttëbë politikëtëjk abëtsemy nyaxwinyëdë jyënäˈänäˈändë ko “agujk jotkujk ntsënäˈäyëm, kyaj ti amay jotmay”. Ta net “ja mäjkpë wäj” mët “ja axëk jëyujk”, tnibëdëˈëgäˈändë “ja kujenytyoˈoxy” ets dyajkutëgoyäˈändë. Ta kyutëgooytyaˈaytyë tyäˈädë wintsëndëjk.

  Yˈadëy: Pënaty nyiwintsënˈäjttëbë politikëtëjk abëtsemy nyaxwinyëdë jyënäˈänäˈändë ko të dyajmindë ja agujkˈäjt jotkujkˈäjtën. Ta net tukëˈëyë ja paˈis diˈib tyukˈijtëdëbë ONU, dyajkutëgoyäˈändë tukëˈëyë ja relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty. Duˈun tsyondäˈägäˈäny ja mëj ayoˈon ets jyëjpkëxäˈäny ko nety kyutëgooytyaˈay niˈamukë ja Satanásë jyaˈay mä Armajedon.

• 

  Tekstë: Ezeq. 38:11, 14-17; Mat. 24:31.

  Yajnaskäjpxë: Gog tnidëkë ja Diosë kyäjpn. Ok, ta ja anklëstëjk dyajtuˈukmuktë pënaty të yajwinˈixtë.

  Yˈadëy: Ja reyë anikëjxytsyoobë mët ja wiinkpëtyë gobiernëtëjk tnibëdëˈëgäˈändë ja Diosë kyäjpn. Ko waanë tiempë nyaxët, ta nyëjkxtäˈäyäˈändë tsäjpotm ja 144,000 diˈibë nety akwëˈëmdëp yä Naxwiiny.

• 

  Tekstë: Ezeq. 38:18-23; Dan. 2:34, 35, 44, 45; Diˈibʉ Jat. 6:2; 16:14, 16; 17:14; 19:20.

  Yajnaskäjpxë: Ja “poop kuääy” ja tsyiptuundäˈäy ko dyajkutëgoy ja Gog mëdë soldäädëtëjk. Ta net tkujëbijpë “ja axëk jëyujk” mä ja “mejyny diˈibë teepy azufrë” ets ta kyutëgoy ja jäˈäybyotsy diˈib ximën tënaapy.

  Yˈadëy: Jesus, ja diˈib tuump Rey mä Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën tnitsiptunäˈäny ja Diosë kyäjpn. Ets yëˈë pudëkëyanëdëp ja 144,000 mët ja myay yˈanklës parë dyajkutëgoyäˈändë ja gobiernëtëjk diˈibë nety të nyayajtuˈugyëdë abëtsemy nyaxwinyëdë. Duˈun kyutëgoyanëdë ja Satanásë jyaˈay.