1-3. 1) ¿Tiko Ester tyuktëjkë tsëˈëgë twinguwäˈägëdë nyaˈay? 2) ¿Tijaty yajtëˈëwën nˈatsoojëmbitäˈänëm?

ESTER kyaj jyatsëˈëgëyaˈany ko tyëjkënë mä ja tëjäˈäw mä ja rey yajkutuky jam Susa. Per tsëˈkë mët ko ja jëën tëjk jantsy mëj, jantsy tsuj ets ja ladriyë kanäk koloor tmëdatyë yˈadornë, tam yˈity këxkojˈyë toorë mëdë kyakn, kää etsë jäˈäy diˈib tiˈpxtëp, ja pilaar ak yëˈë tsää diˈib të yajtukpäjtuˈuty ets tamë tsujatypyë tsäätsetsy mä jäˈäy të yajnitsajtstuˈuty. Jantsy tsuj ja tëjk mä rey yˈaneˈemy, jantsy këjxmë yˈëjx mä ojts yajkëxkojy, ets nan yajtukˈijxëp ja tun kopk Zagros diˈib këxëˈkp poopˈyaˈpnë mëdë yelë ets abatkëˈëy nyaxy ja nëë Coaspes diˈib jantsy tëˈkxy wyijtsnë. Tyäˈädë tëjk ojts yajkojy extëm mbäät ja rey myëjpëtsëmy, jap mä Ester ojts nyijkxy parë twinguwäˈägëyaˈany ja nyaˈay, diˈib këˈëm naytyijëp “ja mëj rey”.

² Ester, ja kiixy diˈib judiyë, myëdäjt mëkë mëbëjkën, waˈanë kyaj ttimwinmääy tpëkët tuˈugë yetyëjk extëmë rey Asuero.a Pesë tyäˈädë rey kyaj nety duˈun jyaˈayˈaty extëm pënaty pyanëjkxtëbë Abrahángë yˈijxpajtën, diˈib yujy tudaˈaky myëmëdoojë Dios parë ttuuny extëm ja nyëdoˈoxy Sara yˈanmääyë (Gén. 21:12). Rey Asuero waˈan tnijäˈäwë wanaty pënën Jyobaa, o waˈan kyaj ttimnijäˈäwë pënën ja Dios diˈibë Ester yˈawdäjtypy ets ja Ley diˈib myooyë judiyë jäˈäy. Per yajxon tnijawë ja ley diˈib myëdäjttëbë persë jäˈäy, extëm tuk pëky diˈib yajkubojkypy, yëˈë diˈib jamë Ester tyim tunanëp: tnidëkët ja rey ets kyaj të yajwoy. ¡Ko pën tkutëjˈyë tyäˈädë ley, oˈkp! Ester nyijäˈäwëp ko këˈëmë yˈoˈkën tninëjkxy ko tnidëkë ja rey mä yajkutuky (käjpxë Ester 4:11b etsë 5:1).c

³ ¿Tiko netyë Ester tpëjtäˈägäˈänyë jyukyˈäjtën oˈkën jëjpˈam? ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtën? Parë nnijäˈäwëm, min jawyiin nˈokˈijxëm wiˈix ojts jyaˈty reyna.

¿Wiˈixë Ester yeˈky pyejty?

4. ¿Wiˈixë Ester yajnimaytyaˈaky ko myutskˈäjty, ets tiko yëˈë pryimë Mardoqueo yajˈyaˈkë?

⁴ Ester kyaj nety pënë tyääk tyeetynyë. Ets kyaj nëgoo yajmaytyäˈäktë, jaayë ko ja nyëëx txëëmooytyë Hadassá mä ayuk ebreo, yëˈë tuˈugë pëjy diˈib jantsy tsuj ets amääy. Ko Esterë tyääk tyeety ojts yˈoˈknëdë, ta ojts wyoojënë tuˈugë pryimë diˈib mëjjäˈäy mëjˈënäˈk, Mardoqueo, ets yëˈë yajˈyaˈkë extëmxyëp tnëëxëty (Est. 2:5-7, 15).

5, 6. 1) ¿Wiˈixë Mardoqueo ojts tkäjpxwijˈyë Ester? 2) ¿Wiˈixë netyë xyëë tiempë dyajnaxyë Ester mëdë Mardoqueo?

⁵ Mardoqueo mëdë Ester kyaj nety jam kyugäjpnˈattë Susa, pes yëˈë judiyë jäˈäyëty. Pääty waˈanë jäˈäy yˈaxëkˈijxëdë mët ko tëgatsy ja ryelijyonk ets ja anaˈamën diˈib myëmëdoodëp. Seguurë ko Ester niˈigyë ttsejky ja pryimë ko tyukmëtmaytyakë wiˈixë Jyobaa të tpaˈˈayoy kanäkˈokë kyäjpn ets ko tim tsojkë nety jatëgok yaˈˈawäˈätspëtsëmäˈänëdë (Lev. 26:44, 45). Tyäˈädë yëˈë pudëjkëdë parë mëk nyaytsyojkëdë ets kyaj nyaymyastutëdë.

⁶ Mardoqueo jamë nety tyuny mä rey yajkutuky, ets xëmë ijty yˈuˈunyë mä ja tëjkˈää mëdë wiinkpë reyë tyuumbëty (Est. 2:19, 21; 3:3). Per kyaj nëgoo yajnimaytyaˈaky ti Ester tyuunkˈäjt, waˈan jeˈeyë dyajkääy dyaˈuky ja pryimë ets japyë tyuuny jënoty tëgoty. Waˈan tsyënääytyë naa käjpnbëˈääy mä ayoobë jäˈäy tsyëënëdë. Ets nan waˈan ijtyë Ester ttsojkënyëˈaty nyëjkxäˈäny määyoty mä ajuuy adoˈkpë tpëjktëwdë oorë, platë ets tijaty tyoˈktëp jam Susa. ¡Waˈan kyaj tyim winmääy pën ok myëdataampy tijaty yˈijxypy! Nan kyaj tnijäˈäwë pën mëjwiin kajaa nety tyëgatsäˈänyë jyukyˈäjtën.

Ester jantsy tsuj ijty

7. ¿Tiko Vasti kyaj nyekytyuuny reyna, ets ti ok tuun jäjtë?

⁷ Mä tuˈugë xëë, ojts ja nax käjpn tnijäˈäwëtyaˈay ti nety të tyuny të jyatyëty mä reyë tyëjk. Tamë nety ja rey kyay yˈuuky mët ja wintsëndëjk diˈib mëj ijttëp, ko tnigajxë ja nyëdoˈoxy Vasti, diˈib reyna, tapë nety abëky xyëduny mët ja myëëdoxytyëjkëty, per kyaj twinguwäˈkë ja rey. Ta ja rey jyantsy jyotˈambëjky mët ko yajwëˈëmë tsoytyuˈunmëët mayjyaˈay wyindum, ta dyajtëëy ja wyijy jyaˈayëty wiˈix mbäät ttukumëdoy. Ok, ta ja rey ttuknibëjtakë ets yaˈëxtäˈäyëdë wyingudëgats diˈib tunëp reyna. Ta ja tyuumbëtëjk tsyoˈondë parë tˈëxtäˈäyäˈändë toˈoxyˈënäˈk diˈib mas tsujjaty mä tukëˈëyë ja nax käjpn diˈib yˈaneˈempy parë twinˈixët pën nyëdoˈoxyˈataampy (Est. 1:1–2:4).

8. 1) ¿Tidaa ko Mardoqueo ojts tmëmay tmëdäjˈyë Ester? 2) Extëmë Biiblyë jyënaˈany, ¿wiˈix mbäät nˈijxëmë tsujˈäjtën? (Ix nanduˈunë Proverbios 31:30.)

⁸ Ko Ester ojts yaˈk pyajnë, ta Mardoqueo jantsy jotkujk nyayjäˈäwë ko tˈijxnë tuˈugë kiixy diˈib jantsy tsuj ets jantsy oyjyaˈay. Biiblyë jyënaˈany ko “jantsy tsuj ijtyë wyiin jyëjp ets jantsy tsuj kyëxëˈëky” (Est. 2:7). Seguurë ko Mardoqueo ojts tmëmay tmëdäjˈyë Ester. Pesë Biiblyë jyënaˈany ko jäˈäy diˈib jantsy tsuj, oy ko nanduˈun yˈitët wijy ets yujy tudaˈaky, pes pën kyaj, nëjkxëp tyuktëkëtyë mëjˈat këjxmˈat ets kyaj pën tnekytyunëdë kuentë (käjpxë Proverbios 11:22).d ¿Waˈandaa netyë Ester duˈun jyëmbitäˈäny? ¿Ijtëdaa yujy tudaˈaky o waˈandaa ojts tyuktëkëtyë mëjˈat këjxmˈat? Yaˈixäämpnëmë nety.

9. 1) ¿Ti tyuundë ja reyë tyuumbëtëjk ko tˈijxtë Ester, ets tidaa ko Ester mëdë Mardoqueo mëk tjäˈäwëdë ko nyaymyastutëdë? 2) ¿Tiko Mardoqueo tnasˈijxë etsë Ester tpëkëdë jäˈäy diˈib kyaj tˈawdatyë Jyobaa? (Ixë rekuäädrë.)

⁹ Ko ja reyë tyuumbëtëjk tˈijxtë ko Ester jantsy tsuj, ta ojts twoonëjkxtë mä ja reyë tyëjk (Est. 2:8). ¡Seguurë ko Mardoqueo mëdë Ester mëk nyaybyaˈˈayoowëdë! Mardoqueo duˈunë nety ttsekyë Ester extëmë nyëëx. Ets kyaj nety ttukmëtseky tpëkët tuˈugë jäˈäy diˈib kyaj tˈawdatyë Jyobaa oyxyëp jyatuumbë rey, per kyaj nety mbäät ti tnekytyuny.e Seguurë ko ojts nyayjyëgäjpxëndë, Mardoqueo ojts tˈakmoˈoyë käjpxwijënë Ester diˈib ninäˈä tkajäˈäytyëgoyët. Ets waˈan ko Ester ojts yajwoonëjkxnë Susa mä ja rey yajkutuky, nyayajtëëwë wiˈix yˈitäˈäny ets wiˈix ja jyukyˈäjtënë tyëgatsäˈäny.

“Tukjotkëdakë niˈamukë”

10, 11. 1)¿Wiˈixëdaa Ester nyayjäˈäwë ko tyëgäjtsyë jyukyˈäjtën? 2) ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko Mardoqueo myëmääy myëdäjë Ester?

¹⁰ Ester mëjwiin kajaa tyëgäjtsyë jyukyˈäjtën. Ojts jam mët nyaybyaatyëty tuk grupë toˈoxyˈënäˈk diˈib tsoˈondëp kanäk käjpn. Seguurë ko wiˈixëm tmëdäjttë jyaˈayˈäjtën, kostumbrë ets ja ayuk diˈib kyäjpxtëp. Niˈamukë tyäˈädë toˈoxyˈënäˈk yëˈë kuentˈäjtëdë Hegai, tuˈugë reyë tyuumbë, diˈib nyikëjxmˈäjt ets niˈamukë yajmoˈoytyët tuˈugë tratamientë tuk jëmëjt diˈib yajtsujtëkëdëp, extëm yajtukjääxtëdë aseytë diˈib päˈäkxuˈkp (Est. 2:8, 12). ¿Wiˈix nyayjäˈäwëdë ja toˈoxyˈënäˈk ko niˈigyë tsyujtëjkëdë? Nimay ojts tyuktëkëdë ja mëjˈat këjxmˈat ets yëˈëyë ojts tmëwiin tmëjotëdë wiˈix mbäät mas tsuj yaˈixtë. ¿Nanduˈunë Ester nyayjäˈäwë?

¹¹ Nipënë netyë Ester duˈun kyamëmay kyamëdäjˈyëty extëm ja pryimë Mardoqueo. Biiblyë jyënaˈany ko tuk tuˈugë xëë tmëwingoony ja tëjk mä ja toxytyëjk yˈittë parë dyajnidëwë wiˈixë Ester yajpääty (Est. 2:11). Ets extëm yaˈˈanmääy, jotkujk nyayjäˈäwë. ¿Tiko?

12, 13. 1)¿Tiko Ester yajtukjotkëdaky? 2) ¿Tiko Mardoqueo jantsy oy nyayjäˈäwë ko Ester kyaj ojts tnigajpxy ko judiyë jäˈäy?

¹² Ko Hegai tˈijxy wiˈixë Ester jyaˈayˈaty, ta yˈoyjyaˈaytyaky mët yëˈë. Axtë myooy jëxtujkë tyuumbë toxytyëjk ets tuˈugë lugäärë mas oybyë mä ja toxytyëjk yˈittë. Biiblyë jyënaˈany: “Ester tukjotkëdakë niˈamukë pënaty ijxëdë” (Est. 2:9, 15). ¿Tiko? ¿Yëˈëdaa ko jantsy tsuj? Kyaj. Yëˈko dyaˈijxë oybyë jäˈäyˈäjtën, diˈib mas tsuj yajkëxëˈkë.

¹³ Biiblyë jyënaˈany: “Ester kyaj nety të tnigajpxy ja nyax kyäjpn ni ja jyiiky myëguˈuk, yëˈko Mardoqueo të nety yˈanëˈëmxëty ets kyaj tnigäjpxët” (Est. 2:10). Extëm nˈijxëm, yëˈë netyë pryimë të yˈanëˈëmxëty ets kyaj tnigäjpxët ko yëˈë judiyë jäˈäy, pes nyijäˈäwëbë nety ko mä reyë yˈanaˈamdakn kyaj yaˈixäˈändë judiyëtëjk. Pääty, oyë netyë Mardoqueo jam kyayajpääty, duˈunyëmë Ester myëmëdoojë, dyaˈijxë wijyˈäjtën ets niwijy nigëbety tijaty ttuuny. ¡Seguurë ko Mardoqueo jantsy jotkujk nyayjäˈäwë!

14. ¿Wiˈix tyamë ënäˈktëjk mbäät tpanëjkxëdë yˈijxpajtënë Ester?

¹⁴ Ko tyamë ënäˈktëjk myëdowdë, nan yajxondakëdëbë tyääk tyeetyë kyorasoon o pënaty kuentˈäjtëdëp. Mbäät näˈäty kyaj pën yˈixëdë ko yajpäättë mëdë jäˈäy diˈib kyuyuˈtstëbë jyot wyinmäˈäny, diˈib axëëgë jyukyˈäjtën yajnëjkxtëp o diˈib mbäät yˈaxëktunëdë, per mbäät tjëjpkuwäˈägëdë axëkˈäjtën ets tmëmëdowdët xëmë Dios. Duˈun extëmë Ester, ënäˈktëjk mbäät dyajxondäˈäktë Tyeetyë tsäjpotmëdë, Jyobaa (käjpxë Proverbios 27:11).f

15, 16. 1) ¿Ti tyuunë Ester parë rey tyukjotkëdäˈägëdët? 2) ¿Tiko njënäˈänëm ko Ester ojts tsyiptakxëty ko tyëgäjtsyë jyukyˈäjtën?

¹⁵ Ko netyë Ester twinguwäˈägëyaˈany ja rey, mbäätxyëp niˈigyë nyayˈoytyuunë parë mas tsuj kyëxëˈëgët. Per adëyë nyayˈoytyuunë, yëˈëyë pyëtak diˈibë Hegai mooyë (Est. 2:15). Waˈan wyinmääy ko parë rey tyukjotkëdäˈägëdët, kyaj tyimjëjpˈamëty ja tsyujˈäjtën, diˈibë mas jëjpˈam, yëˈë ko tmëdatëdë oybyë jyaˈayˈäjtën, extëmë yujyˈat tudaˈakyˈat, pes mä reyë yˈanaˈamdakn ak mëj këjxmë jäˈäy nyayjawëdë. ¿Oyëdaa extëmë Ester wyinmääy?

¹⁶ Biiblyë jyënaˈany: “Ja rey tsyojkë Ester mas niˈigyë këdiinëm niˈamukë ja toxytyëjkëty, yëˈë diˈib mas tyukjotkëdak ets yˈoyjyaˈaytyaky mët yëˈë, këdiinëm niˈamukë ja toˈoxyˈënäˈk diˈib kyajnëm tmëttsëënë yetyëjk. Ets mä yëˈë tpëjtaky ja adornë diˈib yajtuundëbë reyna mä kyëbäjk ets yëˈë yajtëjkë reyna parë twingudëgatsˈäjtyë Vasti” (Est. 2:17). Duˈunë Ester, diˈib ijt yujy tudaˈaky, jyajty reyna ets tnyaˈayˈajty ja rey diˈib mas mëj ijt mä tadë tiempë. ¡Kajaa tyëgäjtsyë jyukyˈäjtën! Per ¿tuktëjkë mëjˈat këjxmˈat? Kyaj.

17. 1) ¿Wiˈixë Ester dyaˈijxë ko myëmëdoobyë netyë Mardoqueo? 2) ¿Tiko jyëjpˈamëty tyam nbanëjkxëmë yˈixpajtënë Ester?

¹⁷ Ester duˈunyëm tmëmëdooyë Mardoqueo. Extëm ko kyaj ojts tmaytyaˈaky ko yëˈë judiyë jäˈäy. Ets ko Mardoqueo tnijäˈäwë ko ja rey yaˈoogäˈänyëtyë jäˈäy, ta tˈanmääyë Ester parë ttukˈawanët ja rey Asuero ets kyaj wiˈix jyatët (Est. 2:20-23). Ester xëmë myëdooy ets yˈijty yujy tudaˈaky, duˈun dyaˈijxë ko myëdäjtypy mëkë mëbëjkën. Tyam, nan tsojkëp nduˈunëmë mëjää parë nbanëjkxëmë yˈijxpajtën, mët ko njukyˈäjtëm mä jäˈäy kyaj myëdowdë ets kyaj pën tmëjˈixtë. Per pën nmëdäjtëm mëkë mëbëjkën extëmë Ester, nëjkxëp nˈijtëm yujy tudaˈaky ets nmëdoˈojëm.

Yaˈijxmäjts ja myëbëjkën

18. 1) ¿Tidaa ko Mardoqueo kyaj tniwindäˈäganyë Hamán? (Ix nanduˈunë notë.) 2) ¿Wiˈix mayë nmëguˈukˈäjtëm të dyaˈixëdë myëbëjkën extëmë Mardoqueo?

¹⁸ Ko tiempë nyajxy, ta tuˈugë yetyëjk diˈib xyëˈäjt Hamán tyuunkmooyë ja rey Asuero mä yajkutuky. Yëˈë jëjpˈam pyëjtak mä niˈamukë ja anaˈambëtëjk ets ojts niˈanaˈamë parë yajniwindäˈägët (Est. 3:1-4). Mardoqueo myëmëdoobyë nety ja rey, perë tyäˈädë anaˈamën kyaj nety mbäät tmëmëdoy mët ko myëdëgoyëbë Dios. Nan nyijäˈäwëbë nety ko Hamán yëˈë tëëmˈäjt äätsˈäjtëbë Agag, ja Amaleq jäˈäy, ja rey diˈibë kugajpxy Samuel yaˈoˈk (1 Sam. 15:33). Ja Amaleq jäˈäyëty axëëk ttuundë Diosë kyäjpn, päätyë Jyobaa ojts tyuknikäjpxpatëdë ets niˈamukë yˈoˈktäˈäytyët (Deut. 25:19).g Per, ¿waˈandaa Mardoqueo diˈib xëmë myëmëdoobyë Dios tniwindäˈägët tuˈugë Amaleq jäˈäy? ¡Ninäˈä! Tyäˈädë yëˈë xytyukjamyajtsëm wiˈix mayë nmëguˈukˈäjtëm të dyaˈixëdë duˈumbë mëbëjkën nuˈun kujkë xëë tiempë nyaxy. Të tpëjtäˈäktë jyukyˈäjtën oˈkën jëjpˈam ko amëk jotmëk jyënäˈändë: “Koonëm tsyekyëty es nmëmëdoˈom ja Dios es këdiinëm ja jäˈäyëty” (Apos. 5:29).

19. ¿Ti diˈib tyukniwinmäˈäyë Hamán ets wiˈix ja rey ttukupëjky?

¹⁹ Hamán ta jyantsy jyotˈambëjky ko Mardoqueo kyaj nyiwindäˈägäˈänyëty, ets ta ttukniwinmäˈäyë wiˈix mbäät dyaˈooky mët niˈamukë ja myëgugäjpn. Tim jawyiin, ojts tninëjkxy ja rey Asuero ets ojts tnimaytyaˈaky axëëk tuˈugë käjpn, jeˈeyë ko kyaj ojts tnigajpxy diˈibë. Nan ojts jyënaˈany ko yëˈë tuˈugë käjpn diˈib kyaj ti ttsoojëty, diˈib “të yˈayoˈoywyäˈkxtäˈäytyë ets diˈib yajpattëp oymyääjëty mä nax käjpn”, diˈib mëk kujuunëty ets kyaj tmëmëdowdë ja yˈanaˈamënë rey. Ok, ta tˈawäˈänë mayë meeny diˈib tunëp parë kyutëgoytyët niˈamukë mäjaty ja nax käjpn diˈibë rey yˈaneˈempy.h ¿Ti tyuun ja rey Asuero? Ta ja kyëjiits tmooyë Hamán diˈib mëdë neky ttsäˈäy parë dyajtunët mä oytyim diˈibëty ja anaˈamën diˈib yajnaxkëdakypy (Est. 3:5-10).

20, 21. 1) ¿Wiˈixë Mardoqueo nyayjäˈäwë mëdë nyax kyäjpn ko tnijäˈäwë ti nety Hamán të tniˈanaˈamë? 2) ¿Ti Mardoqueo tyukˈanaˈam ttunëdë Ester?

²⁰ Ko ojts nyaxkëdaˈagyë tyäˈädë anaˈamën, ta yajkejxyë jäˈäy kuääygyëjxy mäjaty ja nax käjpn parë nëjkx ttukäjpxëdë ja anaˈamën diˈibë nety të dyajnaxkëdaˈaky: yˈoˈktäˈäytyët niˈamukë ja judiyëtëjk. Okpawinmay wiˈix nyayjäˈäwëdë ja judiyëtëjk diˈibë nety të jyëmbijnëdë Jerusalén parë tˈagojëyäˈändë ja Diosë tyëjk. ¡Kyajnëmë nety ja käjpn tnabotstë parë kyuwäˈänëdët! Seguurë ko Mardoqueo duˈun tmëdooy, ojts tjantsy nyimay tjantsy nyidäjy ja myëguˈuktëjk ets ja jiiky myëguˈuk ets ja myëtnaymyaayëbëty diˈib tsënääytyëp Susa. Mëk ojts jyantsy myay jyantsy tyajy, ta tkëˈtsyë wyit, ttuktëjkë ja xäˈk wit ets nyaytyukuwëjëˈkë kuyjääm, ta ojts nyijkxy tukäjpnot jyantsy jyëˈëy jyantsy yaˈaxy. Per ja Hamán, ta mëdë rey tyëjkë uk pëjkpë ni jeˈeyë tkawinmääytyë wiˈix ja judiyëtëjk dyajnäjxtë jäj jëmuˈumën mët ja myëtnaymyaayëbëty diˈib yajpattëp Susa (Est. 3:12–4:1).

²¹ Mardoqueo nyijäˈäwëbë nety ko tsojkëp ti ttunët parë dyaˈˈawäˈätspëtsëmët ja judiyëtëjk. Per ¿ti nety mbäät tˈoktuny? Ester, ta ojts tyuknigexyëtyë wyit parë jyotkujkmoˈoyaˈanyëty, per yëˈë kyaj ojts tˈaxäjë. Waˈanë nety jeky të tmëmay të tmëdäjy tiko Jyobaa të tnasˈixë ets ja pryimë tpëkët tuˈugë rey diˈib kyaj myëdunyëty. Per ok, ta tjaygyujkë, ets ta tsojkˈam ttuknigejxyë Ester tuˈugë neky mä tˈanmääy ets tninëjkxët ja rey Asuero parë “yajpaˈˈayowët ja kyäjpn” (Est. 4:4-8).

22. ¿Tiko Ester ojts tsyëˈëgë twinguwäˈägët ja nyaˈay? (Ix nanduˈunë notë.)

²² Ko Ester ojts tnijawë ti nety tunan jatanëp, ta jyantsy jyotmaybyaty. Yëˈë nety wyinguwäˈkëp tuˈugë jotmay mä yaˈijxmatsäˈänyë myëbëjkën. Ko tˈatsoojëmbijtyë Mardoqueo, ta tˈanmääy ko tsëˈkëp ets nan tyukjamyajts wiˈix ja ley jyënaˈany diˈib Persia: ko oogëbë jäˈäy diˈib wyinguwäˈkëbë rey pën kyaj të yajwoy. Jaayë kyaj yˈoogët pën ja rey kyäjptëëpy ja tyäjk diˈib oorë. Per ¿mbäädë nety ja rey Asuero tpaˈˈayoyë Ester? Kyaj nety të tpaˈˈayoyë Vasti ko tnigajxë ets kyaj wyinguwäˈkë. Ets nan të nety nyäjxnë 30 xëë mä ja rey kyaj tnekynyigaxë Ester, diˈib yˈandijpy ko waˈanë nety kyaj yˈoktsojkojënë (Est. 4:9-11).i

23. 1) ¿Wiˈixë Mardoqueo tˈanmääyë Ester parë niˈigyë dyajkëktëkëdë myëbëjkën? 2) ¿Tiko Mardoqueo xymyoˈoyëmë oybyë ijxpajtën?

²³ Mardoqueo ta tˈatsoojëmbity ja Ester extëm mbäät niˈigyë kyëktëkë myëbëjkën. Ojts tˈanëëmë ko Jyobaa seguurë dyaˈˈawäˈätspëtsëmäˈäny ja judiyëtëjk, oy yëˈë yajtunëdët o kyayajtunëdët. Nan ojts tˈanëëmë Ester ko pën kyaj ttunäˈäny, tsipë nety tsyoˈogët ko mëktaˈaky yajpajëdijtsondäˈäktët ja judiyëtëjk. Duˈunë Mardoqueo dyaˈijxë ko myëbëjkypy amumduˈukjot ko Jyobaa kyuytyuumpy tukëˈëyë diˈib wyandakypy, ets ko ninäˈä tkanasˈixëyaˈany kyutëgoyëdë kyäjpn (Jos. 23:14). Ok, ta dyajtëëyë Ester: “¿Pes wiˈix nnijäˈäwëm pën pääty të mjäˈty reyna parë tyam duˈun xytyunët?” (Est. 4:12-14). ¡Mëjwiin kajaa Mardoqueo tmëdäjtyë mëbëjkën mä Jyobaa! ¿Mbäät nanduˈun ëtsäjtëm nyajnimaytyakëm extëmë Mardoqueo? (Prov. 3:5, 6.)

Ester kyaj ttsëˈkë yˈoˈkën mët ko tmëdäjty mëkë mëbëjkën

24. ¿Wiˈixë Ester dyaˈijxë mëbëjkën etsë jotmëkˈäjtën?

²⁴ Ester ta tˈijxy ko të nety ja tiempë ttukjäˈty parë tninëjkxët ja rey. Ta tˈanmääyë Mardoqueo parë niˈamukë judiyëtëjk tyuˈukmuktët ets yˈayuˈattët tëgëk xëë extëmë nety yëˈë ttunäˈäny. Mëjwiin kajaa dyaˈijxë mëbëjkën etsë jotmëkˈäjtën, pes axtë tyambäät yajjamyetsy ko jyënany: “Ets pën jaajëts nguˈoogë, tajëts nguˈoogët” (Est. 4:15-17). Seguurë ko nuˈun nyajxy tëgëk xëë, amumduˈukjot nyuˈkxtaky. Ets ko jyajty ja xëë, ta ttuktëjkë ja wyit xyoxë mas oybyë parë ja rey tyukjotkëdäˈägëdët, ta ojts tninëjkxy.

25. Nimaytyäˈäk ti tuun jäjtë ko Ester twinguwäˈkë ja rey.

²⁵ Ester ta ojts tninëjkxy ja rey, extëm të nˈijxëm mä të tsyondaˈagyë tyäˈädë kapitulo. Mëk tsyëˈkë ets jyantsy wyinmääy, per ta tmënuˈkxtakyë Dios janääm jatsojk. Ta jyajty mä ja tëjäˈäw ets desde jam tˈijxy ja rey yˈuˈunyë mä yajkutuky, waˈan tjaˈixany wiˈix ja wiin jyëjp ttuny. ¿Nuˈun jyejky parë ja rey yˈijxpatë? Kyaj yajnijawë, per seguurë ko Ester jeky tjäˈäwë nyajxy ja tiempë. Ko ja rey yˈijxpatë, waˈan ja wyiin jyëjp dyajmäˈtääy, per netyë jatëgok dyaˈoˈoyë ets tkäjptëëy ja tyäjk diˈib oorë (Est. 5:1, 2).

26. ¿Tiko mbäät nˈijtëm jotmëk extëmë Ester? ¿Ti nˈixäˈänëm mä ja tuˈukpë kapitulo?

²⁶ Duˈunë rey tmooyë permisë Ester parë myëtmaytyäˈägëdët. Extëm nˈijxëm, Ester pyëjtakë jyukyˈäjtënë oˈkën jëjpˈam parë tnitsiptuunyë Jyobaa mëdë kyäjpn. ¡Yäjkë oybyë ijxpajtën parë niˈamukë Dios mëduumbë! Mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm ko yajnimaytyäˈäktë Dios mëduumbë extëmë Ester. Jesus ojts jyënaˈany ko pënaty jyantsy yˈëxpëjkpëˈäjtypy, yëˈë yajtukˈëxkapandëp ko tmëdattëdë tsojkën (käjpxë Fwank 13:34, 35). Parë nyaˈijxëmë duˈumbë tsojkën, jëjpˈam ets nˈijtëm jotmëk extëmë Ester. Perë tyäˈädë maytyaˈaky aknëjkxp. ¿Ti tyuunë Ester parë ja nyaˈay ojts ttuknijawë ko Hamán, diˈibë nety mëj yaˈijtypy, axëëk diˈib të ttukniwinmayë? ¿Ojtsëdaa Ester tpudëkë ja judiyëtëjk ets kyaj yˈooktët? Tyäˈädë yaˈˈatsoojëmbitäˈäny mä jatuˈukpë kapitulo.

1-3. 1) ¿Wiˈixë Ester nyayjäˈäwë ko twinguwäˈkë ja nyaˈay? 2) ¿Ti ja rey tyuun ko nyidëjkë Ester mä nety kyaj tˈawijxy tjëjpˈixy?

ESTER ta oytyaˈagyë tmëwingoony ja rey mä yajkutuky ets mëk ja kyorasoon jantsy pyuty. Okwinmay wiˈix amonyë wyëˈëmdääytyë pënatyë nety jam yajpattëp, yëˈëyë yajmëdoo ko Ester yoˈoy ets ko ja wyit jëxojx jëxojxnë jyënaˈany. Jëjpˈamë nety etsë Ester kyaj nyëˈix pyatˈixët wiˈix ja tëjk yˈoy tsyujëty, wiˈix tmëdaty ja pyilaar jantsy këjxmaty o tijaty dibujë myëdäjtypy ja tëjk kuwits diˈib ak äjë kepy diˈib tsoˈomp Líbano. Jamë yˈijxënë tpëjtaky mä ja nyaˈay diˈibë nety jam unyaapy mä yajkutuky, pes yëˈë nety jënäˈänäämp pën oˈkp o pën jukyˈäjtp.

² Ta ja rey tëyë wyinˈijxpajtë ets tkäjptëëy ja tyäjk diˈib oorë. ¡Tim jotkujkë ja Ester! Pes yëˈë nety yˈandijpy ko kyaj yˈoogët, ets ko ja rey pyokymyaˈkxëp ko të nyidëkëty mä kyaj të twoy. Ko Ester tmëwingoony ja rey, ta tmooyë dyoskujuyëm ko të pyaˈˈayoyëty, ta xyajtëëy ets ojts ttoonë ja tyäjk (Est. 5:1, 2).

³ Asuero, yëˈë tuˈugë rey diˈib myëdäjt mëjwiin kajaa mëkjäˈäyˈäjtënë etsë kutujkën. Näägë ëxpëkyjyaˈay jyënäˈändë ko mä tadë tiempë ja reyëty diˈib Persia, yëˈë ijty yajtuundëbë wit diˈib tyam tsobäädëp kanäk mëgoˈpx miyonk dolar. Per oyë tyäˈädë rey duˈun tmëdäjty ja wyit xyox, Ester yˈijx mä ja nyaˈayë wyiin jyëjp ko tsojkëp. Ta yajtëëwë: “¿Ti mmëdäjtypy reyna Ester, ets ti mˈamdowaampy?”, ta yˈawäˈänë axtë kujkwaˈkxyë kyutujkën (Est. 5:3).

4. ¿Ti diˈibë netyë Ester niˈigyë tsiptäˈäganxëp?

⁴ Extëm nˈijxëm, Ester myëdäjtë mëbëjkën etsë jotmëkˈäjtën, pes ojts tnidëkë ja rey parë nyax kyäjpn kyaj yˈoogët extëmë nety të yajtukniwinmayë. Per oyë nety ja rey të jyakupëkyëty, tamë nety ja tuk pëky diˈib mas tsiptäˈägäämp: wiˈix tˈokˈanëëmëdë tyäˈädë rey diˈib mëj këjxm nayjäˈäwëp, ko Hamán diˈib tyukjotkujkˈäjtypy, mëk axëkjäˈäy ets ko awinˈëën të tyukˈyajnaxkëdaˈagyëty tuˈugë anaˈamën parë yˈoˈktäˈäyëdë nyax kyäjpn. ¿Wiˈixë Ester ttuknijäˈäwë tyäˈädë jotmay, ets ti xytyukniˈˈijxëm extëm dyaˈijxë mëbëjkën?

Yajxon twinmääy näˈä tnigäjpxët

5, 6. 1) ¿Wiˈixë Ester tkuytyuunyë käjpxwijën diˈib mä Eclesiastés 3:1, 7? 2) ¿Wiˈixë Ester dyajnigëxëˈkyë wijyˈäjtën extëm tˈanmääy ja nyaˈay?

⁵ ¿Ojtsxyëp yˈoybyëtsëmy koxyëbë Ester ttukmëtmaytyaktääyë rey ja jotmay mä nety jam të twinguwäˈägë? Koxyëp duˈun ttuuny, ojtsxyëp dyajtsoytyuˈunbääty ets nan ojtsxyëp tmoˈoyë tiempë ja Hamán parë tˈëxtäˈäyëdë winmäˈäny wiˈix nyaynyikäjpxtuˈudëdët. Pääty, ¿ti tyuunë Ester? Të nety tëëyëbë Salomón tkujayë extëmë Dios wyinmäˈänymyooyë: “Parë tukëˈëyë ta nyidiempë, [...] tiempë parë nˈamoˈonëm ets tiempë parë ngäjpxëm” (Ecl. 3:1, 7). Seguurë ko Mardoqueo ojtsë Ester ttukniˈˈixë tyäˈädë käjpxwijën ko dyajˈyeˈky. Ets extëm nˈixäˈänëm, Ester tjaygyukë yajxon ko jëjpˈam ets nˈijxëm näˈä mbäät ngäjpxëm.

⁶ Ester ta tˈanmääy ja nyaˈay: “Rey, pën mˈaˈijxëp, min tyam mëdë Hamán mäjëts tuˈugë käˈäy ukën të nduknibëjtäägë” (Est. 5:4). Ja rey ta tkupëjky ets ta tnigajxë Hamán. Yä nˈijxëm ko Ester niwijy nigëbety tijaty ttuuny ets ko myëdäjtë wijyˈäjtën. Wyintsëˈkë nyaˈay ets wyinmääy näˈä mbäät ttukmëtmaytyaˈaky ja jotmay (käjpxë Proverbios 10:19).a

7, 8. ¿Wiˈix wyimbëtsëëmy ja tim jawyiimbë käˈäy ukën diˈibë Ester nyiwinmäˈäyë, ets tiko kyaj ojts ttukˈawanë ja rey diˈibë nety jotmaytyuunëp?

⁷ Seguurë ko Ester mëk ojts tniduungë ja käˈäy ukën parë dyaˈoˈoyë diˈibë nyaˈay tsyojkënyëˈajtypy. Ets pyëjtak ja binë mas oybyë parë jotkujk nyayjawëdët (Sal. 104:15). Ja rey Asuero jantsy jotkujk nyayjäˈäwë axtë yajtëëw jatëgok ja reyna ti yˈamdowaampy. ¿Tëdaa nety tpääty ja tiempë parë tnigäjpxët?

⁸ Ester wyinmääy ko kyaj. Pääty jatëgok twooy ja rey mëdë Hamán mä jatuˈugë käˈäy ukën diˈibë nety yaˈoyëyaampy jakumbom (Est. 5:7, 8). ¿Tiko kyaj ojts tnigajpxy ja jotmay? Yëˈko tsojkëbë nety yajxon twinmayët näˈä tnigäjpxäˈäny mët ko kutëgoyäämbë nety ja nyax kyäjpn. Nˈokjamyajtsëm ko yëˈë nety ja rey diˈib duˈun të dyajnaxkëdaˈaky ja anaˈamën parë yˈoˈktäˈäyët niˈamukë ja judiyëtëjk. Päätyë Ester myaˈkxtujky ets ttukniwinmäˈäyë jatuˈugë käˈäy ukën parë ttukˈixäˈäny ja nyaˈay ko mëk ttseky.

9. ¿Nuˈun jyëjpˈamëty nmëdäjtëmë maˈkxtujkën, ets wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë Ester?

⁹ Ester myëdäjtypyë nety tuˈugë mëj jotmay ets jyanimaytyäˈägan, per ojts myaˈkxtuky axtë ko jyajty ja tiempë näˈä tnigäjpxët. Tyam, nan tsiptakp nmëdäjtëmë maˈkxtujkën, per kajaa tsyobääty. Ester xymyoˈoyëmë oybyë ijxpajtën, pes waˈan näˈäty njaˈijxëm tuˈugë jotmay diˈibë oyëyäämp. Ets pën yëˈë nmëtmaytyäˈägäˈänëm tuˈugë jäˈäy diˈib myëdäjtypyë kutujkën parë dyaˈoyët tuˈugë jotmay, tsojkëp nmëdäjtëmë maˈkxtujkën extëmë Ester. Proverbios 25:15 jyënaˈany: “Mëdë maˈkxtujkën yajtuktuny ti ja komandantë, ets tuˈugë yaˈan [toojts] diˈib yuunk naxypy yajtëjpyë päjk”. Pën maˈkxtujkëm axtë ko tpäädët ja tiempë näˈä mbäät ngäjpxëm, nyaˈijxëmë oyjyaˈayˈäjtën ets yuunkˈat naxypyˈat extëmë Ester, nëjkxëp ndëjëm oytyim tiijëty diˈib juun extëmë päjk. ¿Ojtsë Jyobaa tkunuˈkxyë Ester ko dyaˈijxë maˈkxtujkën etsë wijyˈäjtën?

Oybyëtsëëmp ko myaˈkxtujky

10, 11. ¿Ti Hamán yajjotˈambëjkë ko nety pyëtsëëmnë mä ojts të kyay të yˈuuky, ets wiˈix yˈanmääyë ja nyëdoˈoxy ets ja myëtnaymyaayëbëty?

¹⁰ Min nˈokˈijxëm tijaty tuun jäjtë ko Ester myaˈkxtujky. Ko ja Hamán yajwooy mä ja tim jawyiimbë käˈäy ukën, “agujk jotkujk nyayjäˈäwë ets xondak ja kyorasoon”. Per ko jam ojts tsyoˈonë ets pyëtsëëmy mä ja tëjkˈää, ta tˈijxy ja Mardoqueo diˈib kyaj nyiwindäˈägäˈänyëty. Extëm të nˈijxëm mä ja tuˈukpë kapitulo, Mardoqueo kyaj tniwindakyë Hamán mët ko ja wyinmäˈäny kyaj tnasˈixë ets ko oy yˈitäˈäny mëdë Jyobaa, kyaj yëˈëjëty mët ko tkawintsëˈëgë. Perë Hamán, ta “netyë jyantsy jyotˈambëjky” (Est. 5:9).

¹¹ Ko Hamán ttukmëtmaytyaky ja nyëdoˈoxy ets ja myëtnaymyaayëbëty wiˈix jantsy axëëk të yajnayjawëtyë Mardoqueo, ta yˈanmääyëdë parë dyaˈoyët tuˈugë kepy diˈib yenyˈatëp 22 metrë naxy, ets tˈamdowëdë permisë ja rey parë yajkudëyëdë Mardoqueo. Hamán jyantsy yˈoymyëdoo ets ta ojts tniˈanaˈamë (Est. 5:12-14).

12. ¿Tiko ja rey ojts tniˈanaˈamë ets yajkäjpxët ja liibrë mä wyeˈemy jääybyety tijaty tuun jäjtëp, ets ti nyijäˈäwë?

¹² Biiblyë jyënaˈany ko mä tadë koots “kak ja tsyuu myaˈayë rey”, ta ojts tniˈanaˈamë parë yajkäjpxët ja liibrë mä wyeˈemy jääybyety tijaty tuun jäjtëp. Ta ojts yajkajpxy mä myiny kujayë ko jäˈäy jyayaˈooganë. Ta ja rey tjamyejtsy ko yajmäjtstë tadë jäˈäy ets oˈktë. Per ¿jyamyajtsë Mardoqueo diˈib ojts tnigajpxy? Ja rey tim kak ja tsyuu myaˈay ets dyajtëëy ti Mardoqueo ojts yajmoˈoy. ¿Wiˈix yaˈˈatsooy? ¡Ko nitii nety të kyayajmoˈoy! (Käjpxë Ester 6:1-3.)b

13, 14. 1) ¿Wiˈix tyëgäjtstääy diˈibë netyë Hamán të ttuknibëjtäägë? 2) ¿Ets wiˈix yˈanmääyë nyëdoˈoxy etsë myëtnaymyaayëbëty?

¹³ Ta ja rey jyotmaytyuktëjkë ets dyajtëëy pën mbäät pyudëkëty parë tnijawët ti mbäät ttukmëdunyë Mardoqueo. ¡Ta meerë ja Hamán jyajty! Jantsy tsojkë nety jyäjtkojy, pes yëˈë nety yˈamdowaambyë permisë parë dyaˈoogäˈänyë Mardoqueo. Per mä kyajnëm tˈamdoy, ta ja rey Asuero yajtëëwë: “¿Wiˈix mbäädë rey dyajmëjpëtsëmy tuˈugë jäˈäy diˈib tyukjotkëdakypy?”. Hamán ta wyinmääy ko yëˈë ja rey yajmëjpëtsëmanëp, ta jyënany ko ja jäˈäy yëˈë yajtukxoxëp ja reyë wyit, ets nëjkx wyijtsëdityëty tukäjpnot mä ja reyë kyabayë, tuˈugë jäˈäy diˈib mëj ijtp, ets ttukäjpxët ko yëˈë diˈibë rey yajmëjpëtsëëmëp. Okwinmay wiˈixë Hamán tyëgäjtstääyë wyiin jyëjp ko tnijäˈäwë ko ja rey yëˈë yajmëjpëtsëmaambyë Mardoqueo. Ets ¿pën tyukˈanaˈam parë myëjpëtsëmët tukäjpnot? ¡Yëˈë Hamán! (Est. 6:4-10.)

¹⁴ Hamán jantsy axëëk nyayjäˈäwë, per kuanë ko tmëmëdooy ja rey. Ets jeˈeyë ttuundääy diˈib yajtuknipëjk, ta ojts nyëjkxnë mä tyëjk ets axëëk jyantsy nyayjäˈäwë extëmë nety të jyaty. Ta nyëdoˈoxy etsë myëtnaymyaayëbë yˈanmääyë ko extëmë nety të jyaty, yëˈë yˈandijpy ko ayoˈon tukmiinëp ets ko yajkäˈäjanëbë Mardoqueo (Est. 6:12, 13).

15. 1) ¿Ti tuun jäjtë ko Ester myaˈkxtujky? 2) ¿Tiko mbäät nmëdäjtëmë “jäˈäyˈäjtënë diˈib awijxp”?

¹⁵ Ko Ester myaˈkxtujky ja tuk xëë, ta Hamán tmëdäjtyë tiempë parë këˈëm nyayajkäˈäjëdët. Waˈan yëˈëjëtyë Jyobaa diˈib ojts dyajkeˈeky ja reyë tsyuu myaˈay (Prov. 21:1). Päätyë Biiblyë xyˈanmäˈäyëm ets nmëdäjtëmë “jäˈäyˈäjtën diˈib awijxp” (käjpxë Miqueas 7:7).c Ko nyajwëˈëmëmë njotmayˈäjtëm Dios kyëjoty, mbäät nˈijxëm ko mas oy extëm yëˈë tijaty dyaˈoyë ets kyaj dyuˈunëty extëm nwinmäˈäyëm.

Myëdäjtë jotmëkˈäjtën ets käjpx

16, 17. 1) ¿Näˈä ttukjäjty ja tiempë parë kyäjpxëdë Ester? 2) ¿Wiˈixë Ester tyëgatsyëty mëdë Vasti?

¹⁶ Ester ta wyinmääy ko tsojkëp ttukˈawanët ja nyaˈay ti jotmaytyuunëp mä ja myëmajtskˈokpë käˈäy ukën. Per ¿wiˈix tˈokˈanëëmët? Këˈëm jatëgokë rey yajtëëwë ti yˈamdowaampy (Est. 7:2). Të nety ttukjäˈty ja tiempë parë kyäjpxët.

¹⁷ Per ¿ti Ester jawyiin tyuun mä kyaˈˈatsoojëmbitynyëm? Mbäät nbawinmäˈäyëm ko tmënuˈkxtakyë Dios jyodoty wyinmäˈänyoty. Ta net amëk jotmëk tˈanmääy ja rey: “Pën mijts mˈaˈijxëp rey ets pën xytyukjotkëdakpëts, nˈamdoopy nbëjktsoopy waˈanëtsë njukyˈäjtënë nyajmoˈoy ets nanduˈunëtsë nnax ngäjpn, yëˈëts diˈib nˈamdoopy” (Est. 7:3). Yä nˈijxëm ko Ester wyintsëˈëgëyaambyë nety oy ti ja rey ttuknibëjtäägët. ¡Tim tëgatsyë Ester mëdë Vasti, ja diˈibë nety të tˈoknëdoˈoxyˈäjtpë diˈib dyajwëˈëmë tsoytyuˈunmëët! (Est. 1:10-12.) Ester nan kyaj ojts tˈanëëmë nyaˈay ko kyaj jyapëtyë jyot wyinmäˈäny ko ttukjotkujkˈatyë Hamán. Niˈigyë tpëjktsooy ets kyuwäˈänëdët mët ko jyukyˈäjtënë oˈkën jëjpˈamë nety yˈity.

18. ¿Wiˈixë Ester ttukmëtmaytyaky ja nyaˈay ti nety jotmaytyuunëp?

¹⁸ Ja rey duˈunyë ojts wyëˈëmë ko tmëdooy ti ja Ester amdoojë. Per ¿pënë nety oktimjotmëktaknëp parë dyaˈoogäˈäny ja reyë nyëdoˈoxy? Ester jyënany: “Tëts nyajtooky mëdëtsë nnax ngäjpn parëts nˈooktët ets ngutëgooytyaˈaytyëdëts. Kyajxyëbëts wiˈix të njënäˈäny koxyëbëts jeˈeyë të nyajtooktë parëts nyajtuumbëˈat nyajmosëˈattët. Per kyajts mbäät amonyë të nwëˈëmy mët ko axëktunanëbë rey” (Est. 7:4). Yä nˈijxëm ko Ester ojts yajxon tnigajpxy ja jotmay, ko kyajxyëp wiˈix jyënany koxyëp jeˈeyë ojts yajtooky mëdë nyax kyäjpn parë yajtuumbëˈattët. Per kyaj mbäät amonyë ojts wyeˈemy mët ko axëktunanëbë nety nanduˈun ja rey ko yˈoˈktäˈäyët ja judiyë.

19. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë Esterë yˈijxpajtën ko nimaytyäˈägäˈänëm tuˈugë mëj jotmay?

¹⁹ Ester myëdäjtë wijyˈäjtën ets jawyiin twinmääy wiˈixë tyäˈädë mëj jotmay ttukmëtmaytyäˈägëdë nyaˈay parë tmëbëkët. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtën? Pën ja näˈä ndukmëtmaytyäˈägäˈänëm tuˈugë mëj jotmay ja njiikyˈäjt nmëguˈukˈäjtëm o tuˈugë jäˈäy diˈib myëdäjtypyë kutujkën, jëjpˈam ets nmaˈkxtujkëm, nyaˈijxëmë wintsëˈkën ets kyaj ti nguyuˈtsëm (Prov. 16:21, 23).

20, 21. 1) ¿Wiˈixë Ester ojts dyajnidëˈkxyë Hamán, ets ti ja rey tyuun? 2) ¿Ti Hamán tyuun ko yajnijäˈäwë ko awinˈëën tijaty ttuny?

²⁰ Ko ja rey tmëdooˈijtääy wiˈix ja Ester yˈanmääyë, ta dyajtëëy: “¿Ets pënë tadë jäˈäy, ets mä net tyam yajpääty diˈib duˈun oktimˈadëˈëtsanëp?”. Okpawinmay wiˈix ja Ester ojts tniˈˈixë ko yˈatsooy: “Tadë yetyëjk, diˈibëts xyˈaxëkˈijxtëp ets xymyëtsipˈäjttëp, yëˈë tyäˈädë Hamán axëkjäˈäy”. Ta ja Hamán jyantsy tsyëˈkë. Ets extëm ja rey wyinˈijxpajtë, yëˈë tukjaygyujkë ko axëëgë nety jyatäˈäny, të nety ja rey tpëkyë kuentë ko awinˈëënë nety të tyuktsäˈäyëty ja neky parë yˈoˈktäˈäytyët ja judiyëtëjk, diˈibë nety yˈandijpy yˈoogët nanduˈun ja nyëdoˈoxy. Ja rey ta jyantsy jyotˈambëjky ets pyëtsëëmy tëjäˈp mä ja pyëjy kyam parë wanaty jyotxaamäˈäny (Est. 7:5-7).

²¹ Ko yajnijäˈäwë ko Hamán awinˈëën tijaty ttuny, ta koxtanë tpëjktsooy ja reyna parë myaˈkxëdët. Ets ko ja rey tyëjkë, ta tˈijxy ko tamë Hamán të tnibetyë Ester mä yˈuˈunyë ets tjantsy myënuˈkxtaˈaky, ta jyantsy jyotˈambëjky ets dyajtëëy: “¿Ti mˈaguanëˈataampy nanduˈunë reyna ets tyäjëts nyajpääty njënoty ndëgoty?”. Ko duˈun ja rey nyiwäämbajtë, yëˈë nety yˈandijpy ko Hamán seguurë yˈoogäˈäny. Ta ojts tniˈanaˈamë ets yajmëbëtsëmët wingubaˈanë. Ta tuˈugë tyuumbë yˈanmääyë ko Hamán të dyajtäjëty tuˈugë kepy parë jam yajkudëyëdë Mardoqueo. Ta ja rey ojts tniˈanaˈamë etsë Hamán jam yajkudëyët (Est. 7:8-10).

22. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë Esterë yˈijxpajtën parë ninäˈä ngayajtëgoˈoyëmë mëbëjkën ets nˈawijx njëjpˈijxëm ko oyëyäämp ja jotmay?

²² Extëm tyam yˈixëtyë tiempë, mbäät nwinmäˈäyëm ko ninäˈä kyayajtunëdë tëyˈäjtën. ¿Të näˈä duˈun mwinmay? Ester ninäˈä tkayajtëgooyë myëbëjkën ets yˈawijx jyëjpˈijx parë yˈoyët ja jotmay, ninäˈä kyawinmääy ko tëdën kyaˈoyë. Ets ko ttukjäjty ja tiempë, ta amëk jotmëk tnitsiptuuny ja tëyˈäjtën ets ojts dyajwëˈëmy ja jyotmay Jyobaa kyëjoty. Nˈokpanëjkxëmë Esterë yˈijxpajtën, pesë Dios duˈunyëm xypyudëkëyäˈänëm. Duˈunyëm dyajkäˈäyë axëkjäˈäy mä ja trampë diˈib xyjatuknibëjtakëm, extëm ojts dyajkäˈäyë Hamán (Sal. 7:11-16).

Ester nyitsiptuunë Jyobaa etsë kyäjpn

23. 1) ¿Ti ja rey tyukkumääyë Mardoqueo mëdë Ester? 2) ¿Wiˈix yˈadëëy diˈibë Jacob ojts tnaskäjpxë mä Benjamín? (Ixë rekuäädrë “Ojts yˈadëy diˈib yajnaskäjpxë”.)

²³ Ok, ta ja rey tnijäˈäwë ko Mardoqueo kyaj jeˈeyë ojts kyuwäˈänyëty ko ja jäˈäy jyayaˈooganë, nan yëˈë diˈib yajˈyaˈkë Ester, ta ojts tmoˈoy ja kutujkënë diˈibë netyë Hamán myëdäjtypy. Ets ja Ester yëˈë yajmooy ja Hamángë myëkjäˈäyˈäjtën ets ja jyëën tyëjk, per yëˈë, ta ttuknipëjkyë Mardoqueo parë tkuentˈatët (Est. 8:1, 2).

24, 25. 1) ¿Ojtsë Ester wyeˈemy jotkujk ko nety të dyajkäˈäy ja Hamán? 2) ¿Wiˈix jatëgokë Ester tpëjtakyë jyukyˈäjtën oˈkën jëjpˈam?

²⁴ Ko Mardoqueo mëdë Ester yˈawäˈätspëtsëëmdë, ¿ojtsëdaa Ester wyëˈëmnë agujk jotkujk? Ojtsxyëp, koxyëbë jeˈeyë këˈëm nyaymyëmääy nyaymyëdäjë. Perë Ester nan myëmääy myëdäj ja myëguˈuktëjk, pes ja neky diˈibë Hamán kyajx mä tniˈanaˈamë parë yˈoˈktäˈäyët ja judiyëtëjk, të nety jyaˈty mä tukëˈëyë ja nax käjpn diˈibë rey yˈaneˈempy. Hamán, yëˈë nety të dyajtunyë brujë winmäˈäny parë tnijawët ti xëë mbäät yˈoˈktäˈäytyë ja judiyëtëjk. Biiblyë jyënaˈany ko të nety tˈixy ja suertë diˈib yajtijp Pur, mä ja ayuk diˈib kyäjpxtëp (Est. 9:24-26). Kanäk poˈonëmë nety yˈaktëgoyˈaty, per kom pojënë ja tiempë nyaxäˈäny, ¿mbäädëdaa nety ti yajtuny parë kyaj yˈoˈktäˈäytyët ja judiyëtëjk?

²⁵ Ester ta jatëgokë jyukyˈäjtën tpëjtaky oˈkën jëjpˈam ko jatëgok tnidëjkë ja rey mä kyaj të yajwoy. Ta tjantsy nyijëëy tjantsy nyiyaxy ja nyax kyäjpn ets tpëjktsooy ja nyaˈay parë dyajtëgatsët ja anaˈamën. Per ko tuˈugë ley dyajnaxkëdäˈäktë ja rey diˈib Persia kyaj mbäät nyekytyëgatsy (Dan. 6:12, 15). Pääty ja rey tmooyë permisë Mardoqueo mëdë Ester parë dyajnaxkëdäˈäktët jatuˈugë jembyë ley. Mä yajniˈanaˈamë ets ja judiyëtëjk nyaynyitsiptunëdët. Ta tkajxtë ja neky kyoonwäˈkxpë kabayëkëjxy mä tukëˈëyë ja nax käjpn diˈib ja rey yˈaneˈempy parë nëjkx dyajwäˈkxtë ja oybyë ayuk. Ta jyotkujkëtyaaytyë ja judiyëtëjk mët ko mbäädë nety nyaynyitsiptunëdë (Est. 8:3-16). ¿Nbawinmäˈäyëm wiˈix tyuun jyäjtë? Niˈamukë ja judiyëtëjk diˈib yajpattëp mä yˈanaˈamdaknë Persia nyaynyiˈˈijxëdë ets nyayajtäˈtspëjkëdë parë nyaynyitsiptunäˈänëdë, kyajxyëp duˈun tyuun jyäjtë koxyëp kyanaxkëdaky ja jembyë ley. Per ja tuk pëky diˈibë nety kyaj yajnijawë, yëˈë pënë “Jyobaa diˈib myëdäjtypyë tsyiptuumbëty” pyudëkëyaampy ja kyäjpn (1 Sam. 17:45).

26, 27. 1) ¿Wiˈixë Jyobaa dyajmadaky ja nyax kyäjpn? 2) Ko yˈoˈktääy ja Hamángë yˈuˈunk yˈënäˈk, ¿ti ojts yˈadëy diˈibë nety të yajnaskäjpxë?

²⁶ Ko tpaty ja xëë diˈibë nety të yajtuknibëjtäägë, listë nety yajpääty ja Diosë kyäjpn parë nyaynyitsiptunäˈänëdë. May pyuwäˈkëdë ja persë jäˈäy diˈib këjxmë kutujkën myëdäjttëp, pes mä tukëˈëyë ja nax käjpn yajnijäˈäwë ko Mardoqueo yëˈë nety të yajmoˈoyë kutujkënë mas këjxmbë. ¡Jyobaa yëˈë yajmadak ja kyäjpn! Ojts tkuwäˈäny parë kyaj ja myëtsip myëmadäˈägëdët (Est. 9:1-6).d

²⁷ Ja nimäjkpë Hamángë yˈuˈunk nan ojts yˈoˈktäˈäytyë, duˈun ja Mardoqueo agujk jotkujk ojts yajtukmëwëˈëmë ja jukyˈäjt madakën (Est. 9:7-10). Duˈunë Dios tkuytyuuny diˈibë nety të tnaskäjpxë ko Amaleq jäˈäy niˈamukë kyutëgoytyët, diˈibë nety të tmëtsipˈattë ja Diosë kyäjpn (Deut. 25:17-19). Ja Hamángë yˈuˈunk yˈënäˈk diˈib oˈktë, waˈanë nety yëˈë yˈakwëˈëmdë mä ja Amaleq jäˈäy.

28, 29. 1) ¿Tiko Jyobaa tnasˈijxë etsë Ester mëdë kyäjpn nyaynyitsiptunëdët? 2) ¿Tiko tyamë Esterë yˈijxpajtënë mëjwiin kajaa xypyudëjkëm?

²⁸ Seguurë ko Ester ojts tsyiptakxëty ttunët tijaty yajtuknipëjk, extëm tnaskäjpxët wiˈix wyëˈëmäˈäny ja ley mä yajniˈanaˈamë tsip etsë oˈkën. Per jëjpˈamë nety duˈun ttunët mët ko Jyobaa kyaj nety ttseky ets ja kyäjpn kyutëgooytyaˈayët mët ko jamë nety myinäˈänyë Jesus, diˈib mbäät tjotkujkmoˈoyë naxwinyëdë jäˈäy (Gén. 22:18). Jantsy jotkujk nnayjäˈäwëm ko tyamë Dios mëduumbë kyaj tnekymyëbëdëˈëktë tujn pujxn, pes ko Jesus jyukyˈajty Naxwiiny ojts dyajkuboky (Mat. 26:52).

²⁹ Tyam, niˈamukë Dios mëduumbë tsyiptundë mä tuˈugë tsip diˈib kyaj yaˈixy, pesë Satanás diˈib nmëtsipˈäjtëm, mëktaˈaky dyajtëgoyaˈany ja mëbëjkën diˈib nmëdäjtëm mä Jyobaa (käjpxë 2 Korintʉ 10:3, 4). Per mbäät nmëmadakëm pën nbanëjkxëmë Esterë yˈijxpajtën. Yëˈë wyinguwäˈkë ja amay jotmay mëdë wijyˈäjtën, maˈkxtujkën, jotmëkˈäjtën ets nyitsiptuunë Diosë kyäjpn. ¡Mëjwiin kajaa ndukˈoyˈäjtëm ko duˈun dyaˈijxë myëbëjkën!