¿Tiko kyaj nëjkxëm tsiptuumbë extëm ijty ja israelitëty tsyiptundë?
KO TYUUNË Segunda Guerra Mundial, ta tuˈugë soldäädë wintsën tmëyaxkeky tuk grupë ja Testiigëtëjk: “Niˈamukë mˈoktäˈäytyët pën kyaj mnëjkxäˈändë tsiptuumbë mä tsyiptundë Francia etsë Inglaterra”. Nituˈugë nmëguˈukˈäjtëm kyatsëˈkëdë, oyë nety jam jyayajpäättë nimay ja soldäädëtëjk mëdiˈibë Nazi ak tujnmëëdëty. Yäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko ëtsäjtëm, Jyobaa tyestiigëty kyaj nduktëjkëmë tsip etsë oyë jäˈäy xyjyaˈˈanmäˈäyëm ko xyaˈoˈktäˈäyäˈänëm.
Per kyaj niˈamukë duˈunë jäˈäy wyinmaytyë pënaty jënandëp ko tpanëjkxtë Kristë. Pes ta nimay mëdiˈibë jënandëp ko tsojkëp tnitsiptundët ja pyaˈis. Ko pën mˈanëˈëmxëdët: Pën ja israelitëty mëdiˈibë Dios käjpnˈäjttëdë ojts nyëjkxtë tsiptuumbë, ¿tiko ko tyamë Diosmëduumbëty kyaj mbäät tnitsiptundë ja nyax kyäjpn? ¿Wiˈix xyˈatsowët ko duˈunë jäˈäy myajtëwëdët? Mbäät ndukmëtmaytyakëm ko tëgatsy ja tiempë mëdiˈibë tyukjukyˈäjttë ja israelitëty ets ko tëgatsy tyam mëdiˈibë ëtsäjtëm ndukjukyˈäjtëm. Min nˈokˈijxëm mëgoxk pëky wiˈix tyëgatsyëty.
1. JA DIOSË NYAX KYÄJPN JEˈEYË NETY YAJPÄÄTTË TUK NASIONK
Tëëyëp, Jyobaa jeˈeyë ojts tuˈuk twinˈixyë nasionk parë tkäjpnˈatäˈäny, yëˈë ja israelitëty. Ets ojts tˈanëëmë: “Miitsëty jeˈeyë ngäjpnˈattët mä tukëˈëyë nax käjpn” (Éx. 19:5). Jyobaa jeˈeyë ojts nanduˈun myoˈoyëdë tuk pëky ja it lugäär mä mbäät tsyëënëdë. Pääty ko ja israelitëty yajkajxtë tsiptuumbë mä wiink it wiink lugäär, nituˈugë nety jamë Diosmëduumbë mëdiˈibë mbäät dyajkutëgoytyë.a
Mä yäˈädë tiempë, nimayë Diosmëduumbë yajpäättë mä ja “maygyäjpn, mä wiinkpë may ayuk käjxpëty” (Diˈibʉ Jat. 7:9). Ets ko nyëjkxtët tsiptuumbë, mbäät tnibëdëˈëktë o dyaˈooktë ja myëguˈuktëjk mëdiˈibë mëët tuˈugyë Diosmëdundë.
2. JYOBAA TYUKˈANAˈAM JA ISRAELITËTY PARË NYËJKXTËT TSIPTUUMBË
Tëëyëp, Jyobaa yëˈë tyukˈanaˈam ja israelitëty näˈä nyëjkxtët tsiptuumbë ets tiko nyëjkxtët. Extëm nˈokpëjktakëm, ojts tˈanëëmë parë nëjkx dyajkutëgoytyë ja jäˈäyëty mëdiˈibë Canaán, mët ko tyun kyäjpxtë mëdë kaˈoybyëtëjk, axëëk nyaymyëtˈit nyaymyëttsëënëdë ets ja yˈuˈunk yˈënäˈk dyajnitoytyë parë ttukwintsëˈëgëdë ja diosëty. Jyobaa tyukˈanaˈam ja israelitëty parë dyajkutëgoytyët pënaty jam tsënääytyëp mä ja Nax mëdiˈibë Yajtukwandaktë, net kyaj tyukninaxëdët extëm jyukyˈattë (Lev. 18:24, 25). Ets ko ojts tyëjkëndë mä ja Nax mëdiˈibë Yajtukwandaktë, Dios mooyëdë permisë parë nyaynyitsiptunëdët mä ja yˈit lyugäärëty (2 Sam. 5:17-25). Perë Jyobaa kyaj ojts tnasˈixë parë këˈëm winmäˈäny nyëjkxtët tsiptuumbë, pes ko tsyoˈondë kyëˈëm winmäˈäny, axëëk tkujäjt tkukëbajtëdë (Núm. 14:41-45; 2 Crón. 35:20-24).
Mä yäˈädë tiempë, Dios kyaj dyajnigutukë parë jäˈäy tsyiptundët, pes yëˈë nyitsiptuundëp tijaty këˈëm tyukˈoyˈattëp ets kyaj yëˈëjëty tijatyë Dios tsyojkypy. Waˈan ttuktëk ttukwäˈägëdë tsip mët ko niˈigyë ja yˈit lyugäär dyajkajaajëyäˈändë, meeny sentääbë ttsoktë o mët ko ttuktëkëdë ja politikë. Jyobaa kyaj nanduˈun tkupëky ko jäˈäy jyënäˈändë ko yëˈë nyitsiptuundëbë Diosë xyëëw, tijaty myëbëjktëp o tsyiptundë parë dyajkutëgoyäˈändë ja Diosë myëtsip. Jyobaa jyënaˈany ko yëˈë nyitsiptunaampy pënaty mëduunëp ets dyajkutëgoyaˈany ja myëtsipëty mä ja Armajedon, ja tsip mëdiˈibë tunan jatanëp mä tiempë myiny kyëdaˈaky (Diˈibʉ Jat. 16:14, 16). Mä yäˈädë tsip, yëˈë tsiptunandëbë anklëstëjk, kyaj yëˈëjëty ja Diosë nyax kyäjpn mëdiˈibë yajpatp yä Naxwiiny (Diˈibʉ Jat. 19:11-15).
3. JA ISRAELITËTY KYAJ DYAJKUTËGOOYTYË PËNATY MYËBËJKTË JYOBAA
Ko Jyobaa tnitsiptuuny ja israelitëty jam Jericó, kyaj yˈoˈkyë Rahab mëdë fyamilyë mët ko myëbëjkë Jyobaa. ¿Nanduˈundaa tyamë jäˈäy nyitsoˈoktë mä tyunyëtyë tsip?
Tëëyëp, ko ja israelitëty tsyiptuundë kyaj dyajkutëgooytyë jäˈäy mëdiˈibë myëbëjktë Dios, yëˈëyë yajkutëgooytyë mëdiˈibë Jyobaa ojts tniˈanaˈamë. Extëm nˈokpëjktakëm, Jyobaa ojts ttukˈaneˈemy ja israelitëty parë dyajkutëgoytyët ja Jericó gäjpn, per kyaj dyaˈoˈktë Rahab mëdë fyamilyë mët ko tmëbëjkyë Dios (Jos. 2:9-16; 6:16, 17). Ets ok, pyaˈˈayoowdë jäˈäyëty mëdiˈibë Gabaón mët ko ojts dyajnigëxëˈktë ko myëjˈijx myëjpëjktaktëbë Dios (Jos. 9:3-9, 17-19).
Mä yäˈädë tiempë, ko soldäädëtëjk nyëjkxtë tsiptuumbë niˈamukë jäˈäy dyaˈooktë oy tmëbëktë Dios o kyaj, ets axtë yaˈoˈktëp nanduˈunë niwäˈätsjäˈäy.
4. JA ISRAELITËTY DUˈUN TSYIPTUUNDË EXTËMË DIOS OJTS TNIˈANAˈAMË
Tëëyëp, Jyobaa ojts tˈanëëmë ja israelitëty tijatyën mbäät ttundë ko nyëjkxtët tsiptuumbë. Extëm nˈokpëjktakëm, näˈäty ojts tˈanëëmë parë jawyiin tˈokkajpxyˈattët mët ja myëtsipëty pën mbäät nyayajtuˈugyëdë (Deut. 20:10). Jyobaa ojts nanduˈun ttukˈaneˈemy ja israelitëty parë wäˈäts dyaˈittët ja it lugäär mä jam nyaynyikojëdë ets nanduˈun jyukyˈattët wäˈäts (Deut. 23:9-14). Ojts nanduˈun tˈanëëmë ja israelitëty parë kyaj tˈaguanëˈattët ja toxytyëjk mëdiˈibë myäjtstëp mä it lugäär mëdiˈibë nety jyaˈabëjktëp, pes duˈunë nety yˈadëˈëtstë ja soldäädëtëjk. Ko ijty tuˈugë israelitë tjantsy tsyujˈixy tuˈugë toxytyëjk mëdiˈibë të yajmatsy, mbäädë nety tpëky, per jaanëm kyumdukpoˈo (Deut. 21:10-13).
Mä yäˈädë tiempë, ta kanäägë paˈis mä të nyaxkëdaˈagyë ley mëdiˈibë mbäädë jäˈäy tmëmëdowdë abëtsëmy nyaxwinyëdë mä wiˈix tsyiptundët. Ets ko duˈun të dyajnaxkëdäˈäktë, yëˈë parë tkuwäˈändë ja niwäˈätsjäˈäy, per mayë jäˈäy kyaj tmëmëdowdë.
5. DIOS NYITSIPTUUN JA NYAX KYÄJPN
¿Waˈandaa Dios tyam tnitsiptuny tuˈugë käjpn extëm tnitsiptuuny ja israelitëty jam Jericó?
Tëëyëp, Jyobaa pyudëjkë ja israelitëty ko tsyiptuundë ets kanäkˈok ttuunyë miläägrë parë myadaktë. Extëm nˈokpëjktakëm, pyudëjkë parë tjaˈabëjktë Jericó gäjpn, ets duˈun meerë ttuundë extëmë Jyobaa yˈanmääyëdë. Pes mëk jyantsy yaxkaktë ets ta ja ‘käjpn nyakëdawdutääy jaa ko nabotsyë nety yajpääty’. Duˈunë Jyobaa dyaˈˈawatsy ja tuˈu parë mbäät tjaˈabëktë ja käjpn (Jos. 6:20, TY). Ets ok, ta nanduˈun dyajkutëgooytyë amorree jäˈäyëty. ¿Wiˈix dyajkutëgooytyë? Jyobaa ‘yajkutëjkë yëˈë mëktëtsn tuu tsäjpotm. Ets nimay yëˈë amorree jäˈäyëty yˈoˈktë mä ja tëtsn tuu, këdiinëm jyëduˈunëty ta ënety ja Israel jäˈäyëty të dyaˈooktë mët ja tyiypyujxnëty’ (Jos. 10:6-11, TY).
Mä yäˈädë tiempë, Jyobaa kyaj tsyiptuny mët nituˈugë nax käjpn. Pes ja gyobiernë mëdiˈibë Jesus të ttukëdëkë, “kyaj yajpääty yä naxwiiny” (Juan 18:36, TNM). Perë Satanás, yëˈëdën kyëˈamˈäjtypy niˈamukë gobiernëtëjk mëdiˈibë anaˈamdëp yä Naxwiiny ets päätyën jyaˈˈatyë tsip. Ko nˈijxëm wiˈixënë jäˈäy jyäämˈook nyääxˈooktë ko tyunyëtyë tsip, ta nyigëxëˈëky wiˈixën jyaˈayˈatyë Satanás (Luk. 4:5, 6; 1 Juan 5:19, TNM).
PËNATY JYANTSY PYANËJKXTËBË KRISTË KYAJ TTUKTËKËDË TSIP
Extëm të nˈijxëm, tëgatsy ja tiempë mëdiˈibë tyukjukyˈäjttë ja israelitëty. Per taaˈäjtp kanäk pëky tiko kyaj nëjkxëm tsiptuumbë. Extëm nˈokpëjktakëm, Dios ojts tnaskäjpxë ko mä ja tiempë jyëjpkëxanë jaˈˈatandëp pënaty ‘kyaj tnekynyiˈëxpëkëyäˈändë tsip’ ets kyaj nanduˈun tnekytyuktëkëyäˈändë (Is. 2:2-4). Jesus jyënany ko ja yˈëxpëjkpëty kyaj ttuktëkëyäˈän ttukwäˈägëyäˈändë “tijaty ja naxwinyëdë jäˈäy tyuundëp” o yajtsiptaktëp (Juan 15:19, TNM).
Perë Jesus ojts nanduˈun ttukniˈˈixëdë ja yˈëxpëjkpëty ti mbäät pyudëkëdë parë kyaj tsyiptundët, ko kyaj tpëjkëˈëktët ja tsip akë ets kyaj yˈawäˈändäˈäktët (Mat. 5:21, 22). Ojts nanduˈun ttukniˈˈixëdë parë dyajmëjwindëkëdët ja tuˈugyëˈäjtën ets ttsoktët ja myëtsipëty (Mat. 5:9, 44).
¿Wiˈixën mbäät duˈun nduˈunëm? Seguurë ko ëtsäjtëm kyaj nëjkxäˈänëm tsiptuumbë. Per ¿waˈandaa tii njäˈäwëm mä jot korasoon mëdiˈibë xyajnaywyäˈkxëm o xyajtsiptuˈunëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm? Pën duˈun, nˈoktuˈunëmë mëjääw parë nyajjëgakëm mä jot korasoon (Sant. 4:1, 11).
Kyaj nduktëjk ndukwäˈkëm tijatyë naxwinyëdë jäˈäy yajtsiptaktëp, nˈokˈyajmëjwindëjkëm niˈigyë tuˈugyëˈäjtën ets nˈoknaytsyojkëm nixim niyam (Fwank 13:34, 35). Nˈokpëjktakëmë winmäˈäny parë kyaj nduktëjkëmë tsip, mientrës ttukjäˈty ja xëëw mä Jyobaa dyajjëjptëgoyaˈany tukëˈëyë tsip ets kyaj nyekyjyaˈˈatäˈäny (Sal. 46:9).
a Jyobaa kyaj nanduˈun tkupëjky ets ja israelitëty tsyiptundët tuk tëëm tuk ääts (1 Rey. 12:24). Per näˈäty ojts tnasˈixë parë duˈun tsyiptundët mët ko tamë nety mëdiˈibë të kyujuundäˈäktë o mëdiˈibë të pyokytyundë mëjwiin kajaa (Juec. 20:3-35; 2 Crón. 13:3-18; 25:14-22; 28:1-8).