Peve santu yena yigi?
Mvudu yi Bible
Peve santu yena ngolu ji Nzambi, ajo j’aguhangilanga gisalu. (Mika 3:8; Luka 1:35) Nzambi meni guhangila peve santu yendji kosu gihani gio mumwila mu gulungisa luzolu lwendji.—Nkunga 104:30; 139:7.
Ngogu “peve” y’agalumuna mu Bible yi gaduga mu ngogu yi gi ebreo ruʹach kega mu gigreki pneuʹma. Mbala jingi, mangogu ma mana hoshila ngolu jo Nzambi aguhangilanga yisalu, to peve santu. (Kuyantika 1:2) Gashi, Bible mu dieni gu hangila kega mangogu ma mupila yeka:
Pema.—Habakuki 2:19; Kusonga 13:15.
Muhunga.—Kuyantika 8:1; Yoane 3:8.
Ngolu jo jeni guhanga mbi, yigangwa yo yena awulu di manu yikadi mu lujingu.—Yobi 34:14, 15.
Gigalulu gi mudu, to gimutu giendji gi gadji.—Kutanga 14:24.
Nzambi, kega yigangwa yi gipeve gisongidila awandjo.—1 Bantotila 22:21; Yoane 4:24.
Matendula makima ma dugaduga gudala mena lesa gima gimoshi gio gieni gugonda gumoniga gu mesu ma hadu, gashi mu gieni guhanga mambu mo ma le gudala hadu. Pila yi moshi, peve yi Nzambi y’afwanigisa “nga muhunga, lō yeni gumoniga gu mesu, lō yena yi mwila nga u mudu kega yena ngolu.”—An Expository Dictionary of New Testament Words, by W. E. Vine.
Bible dieni gufwanisa kega peve santu yi “miogu” kega “Ndembu.” (Nkunga 8:3; 19:1; Luka 11:20; fwanigisa yi Matayo 12:28.) Gaga pila mudu yo weni guhanga gisalu gi miogu, eni guhangila miogu kega ndembu mu guhanga gisalu giendji, Nzambi ma gahangididi peve santu yendji mumwila mu guhanga yima ayi yi nalaba:
Guhanga Wulu kega manu.—Nkunga 33:6; Yezaya 66:1, 2.
Mu guhangila hadu mumwila asonigi Bible.—2 Piere 1:20, 21.
Yi gusadisa asadi endji a dangu di tunda mu guhanga yimangu mu gulonga yi gigesa.—Luka 4:18; Bisalu 1:8; 1 Bakorinto 12:4-11.
Gusadisa hadu’o eni gu mulemfugila mu gulesa yigalulu yi pimbu.—Bagalatia 5:22, 23.
Peve santu lō yena mudu
Pila Bible dieni gufwanigisa peve yi Nzambi nga “miogu,” “ndembu,” to “pema yendji,” mumwila mu guhoshila peve santu. Mu gunalesa mbi peve santu lō yena mudu. (kubasika 15:8, 10) Miogu mi mudu yo u nahanga gisalu, lō mi le guhanga mio beni gashi mi le guhanga mu guwagana yi mabanza kega mwila wendji u mvimba; pila yi moshi, peve santu yi Nzambi yeni guhanga gaga mbi Nzambi mana yidwadisa. (Luka 11:13) Madangu mega, Bible mu dieni gufwanisa peve santu yi Nzambi nga mema. Kega mu dieni gu yihoshila mbuga yi moshi yi mambu nga lugwigilu kega nzayilu. Mambu ma makima mu mana monisa mbi peve santu lō yena mudu—Yezaya 44:3; Bisalu 6:5; 2 Bakorinto 6:6.
Mu Bible, jina di Nzambi diena Yehowa, di munendji diena Yezu Kristu; gashi, ada gihani gimoshi lō Bible di guhosanga mbi peve santu yena jina. (Yezaya 42:8; Luka 1:31) Dangu di’a gajiyanga Etiene, ma gadadidi wulu mu mbona-mesu yi moshi yi guyiduga, ma gadadidi hadu mbadi, lō mbi hadu sadu. Bible di nahosa mbi: “Etiene, a gakedi u guzala yi peve santu, ma gadadidi gu wulu kega ma gadadidi peve santu yi Nzambi yi Yezu, u niamugidi mu gogu di gidada di Nzambi.” (Bisalu 7:55) Peve santu yi Nzambi ayo yena ngolu jeni guhangila Nzambi gisalu, mu yigasadishidi Etiene mu gudala mbona-mesu yo.
Mangindu ma luvunu mumwila yi peve santu
Ngindu ji luvunu : “Peve santu,” yena mudu kega yena mugadji ga usadu, pila 1 Yoane 5:7, 8 di nalesa mu mbalula yi Bible di Roi Jacques.
Giediga : Mu mbalula yi Bible di Roi Jacques 1 Yoane 5:7, 8 diena yi mangogu ma; “gu wulu, Dada, Ndaga, kega Peve santu: kega o sadu ena mudu mu moshi. Kega o sadu ena da gimbangi a wulu di manu.” Gashi, hadu’o eni gulonguga mambu ma Bible a gadadidi mbi lō mbi Yoane u gasonigidi mambu ma kega lō mena mu Bible. Longi mu moshi mu neni a gasonigidi mbi mangogu ma mena ma luvunu kega lō a fe gumega ada ki mu gadji ga guwagana gu pa”—A Textual Commentary on the Greek New Testament.
Ngindu ji luvunu: Bible dieni guhoshila peve santu nga mudu, kega gu nalesa mbi peve santu yena mudu.
Giediga: Madangu mega Bible mu dieni guhoshila peve santu, gashi lō dieni guhosa mbi peve santu yena mudu. Bible mu dieni guhoshila mayela, lufwa, kega disumu nga mudu. (Bingana 1:20; Baroma 5:17, 21) Mumbandu, Bible dieni guhosa mbi mayela mena yi “yisalu” kega “ana,” mu dieni guhosa kega mbi disumu mu dieni gubwisa, mu dieni gujiya, kega mu dieni gupusa hadu mu gwiminina mudjima.—Matayo 11:19; Luka 7:35; Baroma 7:8, 11.
Pila yi moshi, dangu tumwa Polu a gahoshidi mumwila yi Yezu, a gahoshididi kega peve santu nga mudu gu nadendula mbi “nsadishi” (paraclet) ayo u gahwa ma ndjigisa amo mana gumbudisa, ayo u gadwadisa, u gahosa, u gefa, u gazabisa, u ga hwa kembu, kega u gasenda. Ma gahangididi ngogu “yendji” mumwila muguhoshila “nsadishi” beni (Yoane 16:7-15) Diambu di guhida funu diena mbi, mu ma verse mega dangu tumwa Yoane a gahoshilanga peve santu ma gayihoshilanga nga gima gashi lō nga mudu, pila yi ahangila ngogu pneuʹma, ayo yi nadendula “yoyi.”—Yoane 14:16, 17.
Ngindu ji luvunu: Gusenda mbodjiga mu jina di peve santu guna monisa mbi peve santu yena mudu.
Giediga: Madangu mega Bible dieni guhangila ngogu “jina” mumwila mu guhoshila ngolu to giyega. (Kulonga 18:5, 19-22; Estere 8:10) Pila yi moshi dangu di’ahangila ngogu “mu jina di shigu,” lō guna dendula mbi shigu yena mudu. Hohana mudu yo u gasenda mbodjiga “mu jina di” peve santu mu gunalesa mbi, ma nagumbula ngolu ji peve santu kega mbi Nzambi meni guyihangila mumwila mu gulungisa luzolu lwendji.—Matayo 28:19.
Ngindu ji luvunu: Atumwa a Yezu kega alongogi endji a tegu ma gagumbulanga mbi peve santu yena mudu.
Giediga: Bible kega histoire lō dieni guhoshila mambu ma. Muganda u moshi (Encyclopædia Britannica) u nahosa mbi: “Ngindu ji guhosa mbi peve santu yena Nzambi. . . yi gadukidi gu lugudaganu lumoshi a lo lugahangamanini gu mbanza Constantinople mu 381.” Mu gu gahangamanini mamvula 250 gudima di lufwa lu tumwa u suga.