Jɛhova Ndiamɔ Yekpisia Lawokɔ

1-3. (a) Gbɛva mia mu langɔ la kɛ mua gu lɔ mu wote a Ngewɔ ndiamuisia? (b) Yeni mia mua yɛpɛ kɔlongɔ ti ma kakei ji hu?

TI EBLAHAM loilɔ a Ngewɔ ndiamui heima sawa Baibui hu. (II Krɔnikls 20:​7; Aisaia 41:​8; Jeems 2:​23) Ta mia lee ti ngi loini a Ngewɔ ndiamui Baibui hu. Kɛ Eblaham mia lee nuuvu le na wotenga a Jɛhova ndiamui? Ɔ-ɔ. Baibui kɛilɔ kɛ mu kpɛlɛ mua gu lɔ mu wote a Ngewɔ ndiamui.

² Ngewɔ Layei yɛpɛilɔ kɔlongɔ nunga gboto ma nahi Jɛhova maluwei yɛ ti hu, lanaya yɛ ti hu ngi va, tao ti woteni a ngi ndiamɔ yekpisia. (Saam 25:​14, NW gaa.) Mua nde lɔ kɛ ti gbɛɛngoi nasia ma Pɔɔl ti loini a “selibla ti vaha wai.” Ye nungei jisia kpɛlɛ ti woteilɔ a Ngewɔ ndiamuisia.—Hiibrublɛisia 12:​1.

³ A mu yɛpɛ lɛ naa kɔlongɔ Jɛhova ndiamɔ sawanga ma nahi Baibui yɛpɛni kɔlongɔ ti ma: (1) Luut, pondo nyahin na gbuani Moab nahi tɔnya lomi yɛ ngi lii hu, (2) Hɛsikaya, na yɛni a Maha lɔnyangɔ yia na yɛ Juda mahu, kɛ (3) Mɛɛli, Yesu ngi nje. Gbɛ mia mua kaa kɔlongɔ na ma wueni ti woteni a Ngewɔ ndiamuisia?

I TƆNYA LOMI GƐILƆ

4, 5. Kiti ye gbɛ mia yɛla kungɔ Luut i tee? Gbɛva mia kpaukpungɔ yɛla ngi va kɔ i tee? (Pisoi na gbee kakei ji latomi)

⁴ Neomi tia ngi lonyahanga, Luut kɛ Ɔpa ti gbuailɔ Moab kɔ ti li Isuɛl. Ji ti yɛ pii hu Ɔpa ngi nɛmahui gbatɛilɔ yama va ngi yetahu, Moab. Kɛɛ Neomi lii huyiingɔ yɛla yama va ngi yetahu, Isuɛl. Gbɛ mia Luut ngi nɛmahui gbatɛni pie va? Ii yɛ bɛbɛni ngi va kɔ i kitilee kɔlongɔ na ma a pie. I yɛɛ lɔɔ a gii ina kungɔ i yama Moab, ngi bonda gama ɔɔ tia ngi yemui Neomi ti li Bɛtilɛm.—Ruut 1:​1-8, 14.

⁵ Luut bonda ti yɛ Moab lɔ. A yɛɛ a yama ti gama, tao a wue lɔ lɔɔ kɛ ta yɛɛ a ngi mahugbe. Nungei nasia ti yɛ Moab i yɛ ti gɔɔ lɔ, kɛnyɛya yakpe mia tia tieni ti yɛ a nde tao tia tieni nunga yakpe mia a tie. Neomi ɛɛ gu i nde kɛ a pie lɔ nungei nasia ti yɛ Bɛtilɛm tia Luut-ni ti gɔɔ ma a pili na bonda. Tao Neomi yɛɛ a lii hɛɛ ina a gu lɔ i hindo gɔkoi Luut va. Fale i ndeilɔ ngi ma kɔ i yama. Sia mu kaani la Ɔpa yamailɔ “ngi nunga gama kɛ ngi yewɔi gama.” (Ruut 1:​9-15) Kɛɛ Luut ii lumani kɔ i yama ngi nunga gama kɛ ngi yewɔisia.

6. (a) Kiti ye gbɛ mia Luut teeni a nɛmahulee? (b) Gbɛva mia Boas ndeni kɛ Luut lɔ lɔwuma Jɛhova gbakisia bu?

⁶ Bi tɔnga bɛ Neomi, ɔɔ Luut hini mia gbɔni Luut ma kɔ i gaa kɔlongɔ Jɛhova ma. I tɔilɔ kɛ Jɛhova ii wueni sia ngewɔ nasia na ti Moab. I loilɔ a Jɛhova tao i kɔɔilɔ kɛ kungɔ i ngi vɛi. Fale Luut hinda yekpe wueilɔ. I ndeilɔ Neomi ma yɛɛ: “Bi nunga lɔ ta yɛ a nya nunga, kɛ bi Yewɔi a yɛlɔ a nya Yewɔi.” (Ruut 1:​16) Ji mua gii a Luut, ngi hindei a mu lii wumbu lɔ wa. Kɛɛ na vui a numu lii wumbu wa ta mia a pili na i loni la a Jɛhova. Hindei ji Boas bɛ vui lii wumbuilɔ, tao i ngi latoilɔ jifa i wani kɔ i lɔwu Jɛhova gbakisia bu. (Ruut 2:​12 gaa.) Njiei na Boas gayengeni a pie lɔ mu gii a ji ŋɔni lui a li lɔwuma ngi nje gbaki bu kɔ i ngi mahugbe. (Saam 36:​7; 91:​1-4) Sia lee ŋɔni lui na na, Jɛhova Luut mahugbeilɔ tao i ngi lubailɔ lanayei va i kɛni. Luut lii ii nyanini kiti na va i teeni.

7. Gbɔɔ a gbɔ nasia ma ta luwa a ti lɛvui ve la Jɛhova wɛ?

⁷ Nunga gbotoma ta kaa wue lɔ kɔlongɔ Jɛhova ma, kɛɛ tɛɛ lo ti wua ngi gbaki bu. Ta luwa lɔ a ti lɛvui ve la Jɛhova wɛ tao kɔ ti baptaisi. Ina bia bɛ bia luwama, gii gbɛva mia bi luwama. Numu gbi a ngi lii hugbatɛ lɔ kɔlongɔ ngewɔ na ma a lo i ngi vɛi. (Jɔsua 24:​15) Na kpekpengɔ ta mia a ji ba tɔnya Yewɔi vɛi. Bi bi lɛvui venga Jɛhova wɛ na a kɛ lɔ kɛ bi langɔ a ngie kɔ i bi mahugbe. Tao a gbɔɔ bi ma kɔ bi gu bi lɛ gulɔma a ngi vɛi la, kpagba hindanga ti yɛ bɛ bi mai ma. Ji mia Ngewɔ pieni Luut va.

I JƐHOVA VƐI HINDEI HOUILƆ A LOKO FELE

8. Kɛyisia ti ye yɛ na Hɛsikaya gulongoi hu?

⁸ Kɛyi na Hɛsikaya yɛ hu i yɛ gba kɛyi na ma Luut yɛ hu. Hɛsikaya makɛni nunga lɔ lia nahi ti yɛ Jɛhova gɔɔngɔ. Kɛɛ Isuɛlbleisia lɛnga tii lɛni gulɔma a lanaya wu la Jɛhova hu. Hɛsikaya ngi kɛkɛ, Mahin Ehas, nyamungɔ wa yɛla. I baagbuailɔ Jɛhova ma a pili na i Ngi hɛ wɛlei houni la tao i nunga ti lii woteilɔ ndɛ yewɔvɛilei gama. Ehas Hɛsikaya ndeengeisia ti lɛnga gbuailɔ a saa ngi yewɔisia gama a ji i yɛ ti mɔ ngɔmbui hu. Hindei nasia ti wueni Hɛsikaya gulongoi hu nyamungɔ wa le!—II Kiŋs 16:​2-4, 10-17; II Krɔnikls 28:​1-3.

9, 10. (a) Gbɛva mia mua nde kɛ a yɛɛ a bɛbɛ Hɛsikaya va kɔ i liilee? (b) Gbɛva mia ii guni mu liilee Ngewɔ ma? (c) Gbɛva mia mua nde kɛ pili na ta mu makɛ la ta yana a yɛ kɛma piehindei nasia ta yɛ mu hu?

⁹ Sia bɛ Ehas ii tɔmasei yekpe gɛni ngi lui Hɛsikaya va, Hɛsikaya ii liileeni Jɛhova ma. Ha, ji nunga lɛnga ta yɛ kɛyi ji bonda hu, sia bɛ ɛɛ nyamu aa hiti Hɛsikaya ndei hu, ta liileeilɔ Jɛhova ma ɔɔ ti hinda hou nɛmahu nasia va ti ngi hugbatei hu. (Saleisia 19:​3, NW ) Yepekeisia lɔ na ta gii lɔ la kɛ ina ti mabla tii tɔmasei yekpe gɛni ti va, tia bɛ tɛɛ gu ti hinda yekpe wue, kɛ ta too lee ti mabla ti gɔwui hu lɔ. (Ɛsiikiɛl 18:​2, 3) Kɛɛ tɔnyi mia a na?

¹⁰ Na wueni Hɛsikaya lɛvui hu i kɛilɔ kɛ tɔnya yana a na. Sabu gbii na Jɛhova gbalɛ hou va ɔɔ liilee va ngi ma. Ta yana a yɛ piema kɔ hinda nyamuisia ti nunga mai. (Joob 34:​10) Tɔnya mia kɛ ndebla mia ta ti lenga gaa hinda yekpe wue va ɔɔ hinda nyamu. (Saleisia 22:​6; Kɔlɔsiabla 3:​21) Kɛɛ na ii gɛni kɛ piehindei nasia ta yɛ mu mabla hu tia mia ta yɛ mu hu. Gbɛva mia mu na leni? Gbɛva see Jɛhova mu kpɛlɛ gɔilɔ a nɛmahu na a gbɔ mu ma kɔ mu gu mu kitilee mua yekpe va kɔlongɔ na ma kpekpengɔ kɛ na ii gbekpeni. (Dutɛrɔnɔmi 30:​19) Hɛsikaya ye ngi ndei yayengeni?

11. Gbɛva mia mua nde kɛ Hɛsikaya yɛni a maha yekpisia ye ngla lɔ na yɛ Juda mahu?

¹¹ Sia bɛ ngi kɛkɛ yɛni a mahin ye ngla lɔ Juda nahi ngi wuehinda nyamungɔ wa yɛla, Hɛsikaya ta woteilɔ a maha yekpe. (II Kiŋs 18:​5, 6 gaa.) Ii lumani a too ngi kɛkɛ gɔwui hu. Kɛɛ, i woloilɔ Jɛhova lutuisia ma sia nyikɔ, Aisaia na, Maika kɛ Hosea. I woloilɔ panda ndahi nasia ma ti yɛ a fe ngi wɛ tao i yɛɛ a jia a pili na ti yɛ a kɛ a ngie. Na jaailɔ a ngi lii kɔ i hinda gboto la loko ma ngi kɛkɛ yɛ hunyaninga. I hɛ wɛlei magayeilɔ, tao i Ngewɔ manɛnɛilɔ kɔ i manu nunga ma ti jumbuisia va, tao i ti hɛ haiŋsia kpɛlɛ mɔilɔ. (II Krɔnikls 29:​1-11, 18-24; 31:​1) Wati lɛnga leengɔ woma, ji Asilia mahin Sɛnakalib ndeni yɛ i kɔ wɛɛma Jelusalɛm ma, Hɛsikaya ndiiloo kɛ lanaya gɛilɔ. I liivaailɔ Jɛhova ma kpɔma va tao i nunga liilooilɔ. (II Krɔnikls 32:​7, 8) Wati foilɔ nahi Hɛsikaya yama lɛni, kɛɛ ji Jɛhova ngi lahini, i ta yekpe mayeilɔ. (II Krɔnikls 32:​24-26) A tɔnya Hɛsikaya yɛni a tɔmasei yekpe wa lɔ mu va. Ii lumani kɔ ngi kɛkɛ wuehinda nyamuisia, ti ngi wunda nyani. Kɛɛ i kɛilɔ vui kɛ ngi longɔ yɛla a Jɛhova ndiamɔyei.

12. Nunga gbotoma ti ye kɛnga kɛ ti longɔ a Jɛhova ndiamɔyei sia Hɛsikaya pieni la?

¹² Ndunyi ji hu ha mu na, hinda nyamuisia ti gbotongɔ, ndoma gbii na, tao ndenga gbotoma tɛɛ gu taa ndomi na majɔɔ kungɔ ndebla ti kɛ a ti lenga. (II Timɔti 3:​1-5) Sia bɛ ndenga gbotoma tɛɛ gu ndebla ma ɔɔ numu ma ti loo va pele ma, kɛɛ tuŋ ta lapi lɔ kɔ ti ndiamɔya gbatɛ a Jɛhova. Sia lee Hɛsikaya pieni la, tia bɛ ta kɛ lɔ kɛ ti mabla ti wuehinda yana a yɛ kɛma kɛyi na ta yɛ hu kulɔma. Ngewɔ mu kpɛlɛ gɔnga a sabu kɔ mu kitilee mua yekpe va ngi vɛi va sia lee Hɛsikaya pieni la.

KPEE LƐ, JƐHOVA NYAHA BƆILUPUI LƆ A NGE

13, 14. Gbɛva mia mua nde kɛ ngenge wa mia yɛ Mɛɛli ma? I ye giini a njiei nasia maikei ndeni?

¹³ Fo gboto leengɔ woma ji Hɛsikaya haani, foningei nyaha yia yɛɛ na nahi ngi mayeingɔ yɛla ta toi a Mɛɛli. Ngi ndiamɔ yekpe wa mia yɛla a Jɛhova tao i ngenge wa veilɔ ngi wɛ pie va. Ta mia kungɔ yɛla i Ngewɔ Lui le tao i ngi makɛ. Mu langɔ la kɛ Jɛhova longɔ wa yɛla a Mɛɛli tao kɛ ngi langɔ wa yɛla a ngie, ina na ii le ɛɛ yɛ a ngingi na bonda ve ngi wɛ. I ye giini haala ji maikei ndeni ngi ma kɛ i gooma i ndo le?

¹⁴ Wati gbotoma, sabui na Mɛɛli majɔɔni ta mia mua yɛpɛ kɔlongɔ ma. Kɛɛ muɛ yɛpɛ lee kɔlongɔ kiti na ma i yɛ hu. Tɔmasei gɛ va, maikei ndeilɔ ngi ma yɛ a goo lɔ nahi hindo gbi ɛɛ gbɛɛ ngi ma. Kɛɛ ye maikei ii ndeni yɛ a hugɛ lɔ a ngi mabla, ɔɔ ngi heinyɔisia sia a ye goo la. Gbɔɔ naa ta gii la kɔlongɔ ye hindei na ma? Gbɔɔ a nde Josɛfi ma kɔlongɔ ngi goolei ma? I gbɛɛ na ma, hinda wa yɛɛ ngi ma, Ngewɔ Lui makɛlei. Mui kɔɔ na kpɛlɛ Mɛɛli yɛ a gii la a wati na, kɛɛ mu kɔɔ lɔ na i ndeni ji maikei kpɔyɔni a yɛpɛ la ngi gama. I ndeilɔ yɛɛ: “Kpee lɛ, Ndemɔi [“Jɛhova,” NW ] nyaha bɔilopoi lɔ a nge. Gbɛ i wie nya gama kia bi ndeni la.”—Luuk 1:​26-38.

15. Gbɛva mia mua nde kɛ Mɛɛli lanayei gbayangɔ wa yɛla?

¹⁵ Mɛɛli lanayei gbayangɔ wa yɛla! Ngi magbatɛngɔ yɛla na gbi wue va Ngewɔ a nde ngi ma sia lee nduwei na. I lailɔ la kɛ Jɛhova a yɛɛ ngi woma tao a ngi mahugbe lɔ. Kɛɛ Mɛɛli ye lanayei na bonda majɔɔni? Tii mu leni a lanaya. Fale kungɔ mu hinda wue kɔ mu majɔɔ tao mu Ngewɔ vɛi kɔ i gbɔ mu ma mu majɔɔ. (Galesiabla 5:​22; Ɛfɛsubla 2:​8) Mɛɛli yengeilɔ gboŋ kɔ i ngi lanayei gbaya. Mu ye kɔɔni? Mu tɔ lɛ gbɛ mia ti ndeni ngi ma tao gbɔɔ i pieni.

16. Gbɔɔ a kɛ kɛ Mɛɛli yɛɛ a wolo panda?

¹⁶ Pili na Mɛɛli yɛ a wolo la. Baibui ndeilɔ yɛ “numu gbi ngi hu i vula a njia mɛnila, aa yɛpɛ pupu.” (Jeems 1:​19.) Mɛɛli yɛɛ a wolo panda. Baibui kɛilɔ kɛ i yɛɛ a wolo panda hindei nasia ma ti yɛ a nde ngi ma, kakaye ye nasia ti yɛ a gbua Jɛhova gama. I yɛɛ a wati wumbu kɔ i hei i gii a hindei nasia i yɛ a humɛi. Tɔmasei yia yɛni a ji lɔ, ji i Yesu leni, mbala mahugbebla ti ngowi leilɔ ngi ma kɔlongɔ na ma maika yia ndeni ti ma. Na woma ji Yesu vui guni a fo 12, i njɛpɛ leilɔ na gɔlani Mɛɛli ma. Hindei na venjɔ kpɛlɛ hu, Mɛɛli woloilɔ panda na ma i humɛini tao i puilɔ ngi lii hu.—Luuk 2:​16-19, 49, 51 gaa.

17. Gbɔɔ mua kaa Mɛɛli ma kɔlongɔ na ma i ndeni?

¹⁷ Na Mɛɛli yɛpɛni kɔlongɔ ma. Baibui ii yɛpɛni wa kɔlongɔ na ma Mɛɛli ndeni. Njiei nasia ti nyɛingɔ Luuk 1:​46-55 ta mia njɛpei ye huguangoi le i ndeni. Tao ti kɛilɔ kɛ i yɛ Hiblu Baibu Gɔleisia gɔɔ lɔ vui panda. Gbɛva mia mu na leni? Njiei nasia i ndeni ti gbuangɔ a na, Hana, Samuɛl ngi nje yɛ ndeni hɛ hu Jɛhova gama. (I Samuɛl 2:​1-10) Bi tɔnga bɛ heima 20 nyikɔ mia Mɛɛli yɛpɛni kɔlongɔ na ma nyɛingɔ Ngewɔ Layei hu. Ji kɛnga gboleiŋ kɛ ngi longɔ yɛla a yɛpɛ la kɔlongɔ hindei nasia ma Jɛhova, ngi Ndiamɔ yekpe wai ngi gaani la.

18. Pili ye gbɛnga huwue mia mua Mɛɛli lawokɔ la?

¹⁸ Sia i wueni la a Mɛɛli, mua bɛ wati lɛnga Jɛhova a ngenge ve lɔ mu wɛ nahi a gbakpau wa mu yama. A nyande lɔ mu too tɔmasei na woma Mɛɛli kɛni a ji mua mua yekpe mayei mu loko hei ye ngingi bu, tao mu liivaa Jɛhova ma kɛ a gbɔɔ mu ma. Mua Mɛɛli lawokɔ lɔ gbɔma ji mua wolo panda na ma Jɛhova a mu gaa la tao mu gii a na mua kaa kɔlongɔ ngi ma kɛ na ma ngi longɔ la. Na wuenga mua gu lɔ mu yɛpɛ nunga gama a kohunɛ kɔlongɔ hindei nasia ma mu kaanga.—Saam 77:​11, 12; Luuk 8:​18; Romablɛisia 10:​15.

19. Mu nungei nasia lawokɔnga Baibui yɛpɛni kɔlongɔ ti ma a pili na huwue ti lanayei gɛni la, nafei ye gbɔɔ mua majɔɔ?

¹⁹ Sia lee Eblaham woteni a Jɛhova ndiamɔ yekpe, mu tɔnga gboleiŋ kɛ Luut, Hɛsikaya, kɛ Mɛɛli, ti woteilɔ a Jɛhova ndiamɔ yekpe wa. Ti yɛɛ “selibla ti vaha wai” nasia lia ti sabu majɔɔni wote va a Ngewɔ ndiamuisia. Mu kpɛlɛ a mu lapi kɔ mu lɛ gulɔma a Ngewɔ ndiamɔ yekpisia lawokɔ la a pili na huwue ti lanayei gɛni la. (Hiibrublɛisia 6:​11, 12) Mu na wuenga mua yɛɛ a Jɛhova ndiamui kunafɔ va!