Uzye Afwe Yaaya Kwi?

1-3. Uzye umuntu ndi wafwa, a mauzyo ci yano antu yakauzya, alino uzye yasimapepo apusane-pusane yakaasuka yakutuuli?

PA Myaka iingi, antu yakaelenganyapo sana pa mauzyo kwene yaa. Mauzyo yaa yacindama sana. Swensi kwene tukalondesya ukumanya amasuko ku mauzyo yaa.

² Umu cipande icafumileko, twasambiliile pali vino imfwa yakwe Yesu yaaleenga ukuti tuye ni syuko lyakuti tukaye nu umi wa pe. Nupya twasambiliile vino Baibo yasoowela ukuti “kutalaya imfwa nupya.” (Umbwilo 21:4) Lelo ndakai antu yakaafwa. Umwene wa mano Solomoni walanzile ukuti: “Antu lino yacili nu umi yakamanya ukuti yalafwa.” (Kasambilizya 9:5) Tukaezya na amaka ukuti tutwalilile ukuya nu umi imyaka iingi. Lelo, tukaelenganya pali vino cilaya ndi twafwa.

³ Ndi antu yano twatemwa yafwa, tukalosya. Limwi tunguzya nu kuti: ‘Uzye yakucula? Uzye yakutulola? Uzye tungayazwa? Uzye tulatala tuyalole nupya?’ Yasimapepo amu mipepele ipusane-pusane yakapeela amasuko apusane-pusane uku mauzyo kwene yaa. Yamwi yakasambilizya ukuti ndi cakuti umuntu aakacita ivisuma wafwa, akaaya ukwiyulu, nomba ndi cakuti akacita iviipe, akaaya umukupya umu moto wa pe. Yauze nayo yakasambilizya ukuti umuntu ndi wafwa akasanguka umupasi nu kuyaikala ni vikolwe. Lyene, kwaya imipepele nayuze iikasambilizya ukuti umuntu ndi wafwa, akaaya apingulwa nga alino asanguka, nanti ukuvyalwa umu cintu cuze.

4. Uzye imipepele iingi yakolana uli muli vino ikasambilizya apa mfwa?

⁴ Ivisambilizyo kwene vii ivyaya umu mipepele vikalanda sile pa cintu conga. Yakaati kwaya cimwi icikafuma umu mwili umuntu ndi wafwa. Vino imipepele ingi sana iyaliko mpiti ni yaayako ndakai yazumila, i vyakuti umuntu ndi wafwa, akatwalilila ukuya nu umi, nupya akalola, ukuvwa, nu kwelenganya. Nomba, uzye cingaya uli vivyo? Pano pakuti umuntu aelenganye, uwongo ufwile ukuomba. Nomba umuntu ndi wafwa, uwongo ukata ukuomba. Pakuti tutwaliliile ukwelenganya, nu kwiusya nanti ukuvwa ivintu, suka uwongo ukuomba. Nomba uwongo ungaomba uli lino umuntu watafwa?

UZYE BAIBO IKATI UMUNTU NDI WAFWA AKAAYA ULI?

5, 6. Uzye Baibo ikasambilizya ukuti afwe yaaya uli?

⁵ Yeova u wamanya ningo ivikacitika umuntu ndi wafwa, pano aliwe waumvile uwongo. Wamanya ivya cumi, nupya walondolola muli Baibo vino afwe yaaya. Vino Baibo ikasambilizya ivya mpomvu aevi: Umuntu ndi wafwa, ala wata ukuya nu umi. Fwandi imfwa kuli kuti pasi umi. Afwe yatanga yalole nanti cimwi, nanti ukuvwa iciliconsi, nupya yatanga yelengenye nanti cimwi. Mu mwili mutaaya icintu cimwi icikasyala icipuma umuntu ndi wafwa. Tutaaya nu mupasi nanti umi uusifwa.a

⁶ Lino Solomoni walanzile ukuti antu lino yacili nu umi yakamanya ukuti yalafwa, walemvile ati: ‘Lelo afwe, yataamanya nanti acimwi.’ Nga alino walondolwile ningo icisinka cico lino walondolwile ukuti afwe yatanga yatemwe nanti ukupata, nupya walanzile ukuti ‘kutaaya vicitwa, kutaaya melenganyo, kutaaya ukumanya, kutaaya amano [ukwi lindi].’ (Kasambilizya 9:5, 6, 10) Na mazwi aaya pa Masamu 146:4 yakalanda pa yafwe ukuti, “amapange yao yasililikila.” Sweswe yantunze nupya kusiya cimwi icingasyala umu mwili lino twafwa. Umi witu wakolana na kambilimbili kakwe kandulo. Ndi kambilimbili kazima, kasiiya nanti kumwi. Kakazima sile.

VINO YESU WALONDOLWILE IMFWA

7. Uzye Yesu walondolwile uli imfwa?

⁷ Yesu Klistu walanzile pali vino afwe yaaya. Apa nsita imwi, wizile auvwa ukuti Lazalo, cuzakwe, wafwile. Lyene Yesu wanenyile asambi yakwe ukuti: “Cuza witu Lazalo watakasula.” Asambi yelenginye ukuti Yesu walozizye umu kuti Lazalo waizi utulo ala akupuuza, pakuti apole vino walwile. Nomba, asi ali muno Yesu waloziizye. Yesu walanzile ati: “Lazalo watafwa.” (Yoane 11:11-14) Yesu wakolinye imfwa uku kulaala utulo nanti ukupuza. Lazalo ataaile ukwiyulu nanti ukuya uku moto wa pe. Nakupya, ataaile uku kulola angeli nanti ivikolwe. Lazalo ataasangwike nu kuya umuntu muze. Wapuzanga umu mfwa kwati watakondelwa sana icakuti asikulota nu kulota. Kwali insita na yuze lino Yesu wakoliinye imfwa uku tulo. Lino Yesu watuutulwile mwana Yailo, walanzile ati, “wene atafwile, lelo watakasula sile.”—Luka 8:52, 53.

8. Twamanya uli ukuti kutaali u kulonda kwakwe Leza kuti antu yaafwa?

⁸ Uzye kwali u kulonda kwakwe Leza ukuti antu yaafwa? Awe foo! Yeova waumvile antu ukuti yaikala pano nsi amanda pe. Twasambiliile umwibuku kwene lii, ukuti lino Leza waumvile antu ya kutandikilapo waiisile umu paladaise. Wayaumvile amaliilike. Yeova walondanga ukuti ivintu vyayaziipila lyonsi. Uzye kwaya umuvyazi uwaya nu kutemwa angalonda kuti ana yakwe yaacula pa mulandu nu kukota ni imfwa? Awe cumi kutaaya! Yeova watemilwe ana yakwe nupya walondanga ukuti yaipakizya amanda pe pano nsi. Baibo ikalanda pa yantu ukuti: “Antu yakalondesya ukwikala manda pe, pano avino Yeova wayaumba.” (Kasambilizya 3:11, NW) Fwandi ali vino Leza watuumba, tukalondesya ukwikala amanda pe. Wapekanya ukuti ukulonda kwitu kuce kufikiliziwe.

UMULANDU UNO ANTU YAKAFWILA

9. Uzye i cani cino Yeova walesizye Adamu ukucita, nupya u mulandu ci uno isunde lii litaataliile ukuvwila?

⁹ Nomba, u mulandu ci uno antu yakafwila? Pa kuzana icaleenga, tufwile ukwelenganya pali vino vyacitike lino kwali sile antu yaili pano nsi, umonsi nu mwanaci. Baibo yalondolola ukuti: “Leza alenga kuti musili umezye imiti iyembe ya misango yonsi nu kuti yaseeka iviseekwa visuma.” (Utandiko 2:9) Nomba, kwali icintu conga cino Leza wayalesizye. Yeova wanenyile Adamu ati: “Ungalya iviseekwa vyaku miti yonsi yamu calo, lelo utakalye iviseekwa vyaku muti uno ukapeela amano akumanya visuma ni viipe. Pano uwanda kwene uno ulalyako, ulafwa.” (Utandiko 2:16, 17) Isunde lii litaatazile ukuvwila. Kwali imiti ingi sana ino Adamu na Eva yaali nu kulyako iviseekwa. Nomba isunde lii, lyayapeezile isyuko lya kulanga ukutaizya kuli Leza uwayapeezile vyonsi, kumwi nu umi umaliilike. Iyatwalilila ukuvwila isunde lii, nga yalangizye nu kuti yacindiike ukateeka wakwe Isi uwa kwiyulu nupya yaalondanga ukuti aayatungulula.

10, 11. (a) Uzye cali uli pakuti antu ya kutandikilapo yapondokele Leza? (b) I cani cino tungalandila ukuti umulandu uno Adamu na Eva yaacisile wali ukulu?

¹⁰ Icaifile i cakuti, antu yaaya yoili yasoolwile ukukana uvwila Yeova. Satana waomvizye inzoka ukuzya Eva ati: “Uzye icacumi Leza wamuinda ukulya iviseekwa vyaku miti yonsi yamu calo?” Umwanaci waswike ati, “Tungalya iviseekwa vyaku miti yonsi yamu calo, suka sile ku muti uno uli pakasi ka calo. Leza watuinda ukulya iviseekwa vyaku muti uwo nanti ku ukumya, pano ndi twacita vivyo tulafwa.”—Utandiko 3:1-3.

¹¹ Satana walanzile ati: “Cico cisi cacumi, mutalafwa awe. Pano Leza wamanyile vino uwanda uno mulalyako iviseekwa vivyo mulalingana na aliwe nu kumanya visuma ni viipe.” (Utandiko 3:4, 5) Satana walondanga ukuti Eva azumile ukuti ivintu vyali nu kumuziipila ndi walya iciseekwa icaindwa. Satana walozizye umu kuti, Eva wakweti insambu zyakuisoolwela ukucita icisuma nanti icipe. Nupya Satana walanzile nu kuti Yeova wasomvile lino watiile Adamu na Eva yaali nu kuiletelela ndi yalya iciseekwa. Eva wazumiile vino Satana wamunenyile. Avino watozile iciseekwa nu kulya. Lyene wapeezileko na iya, nawe kwene waliileko. Yataaliile sile ukwaula ukumanya. Yaamanyile ukuti Leza wayalesiizye ukulyako. Vino yaalile iciseekwa, yaakaniile sile ukumufulo ukuvwila isunde ilyali ilyangupale. Yasuuzile Isi uwa mwiyulu pamwi na ukateeka wakwe. Yaluvyanyizye sana pa kusuula Kaumba wao uwayatemilwe!

12. Uzye i cani icingatwazwa ukumanya ningo vino Yeova uvwile lino Adamu na Eva yaamupondokiile?

¹² Tuti mwakuzizye umwana umwi alino aiza ata ukumuvwila nu kulangizya ukuti ataamucindika, uzye munguvwa uli? Cintu cico cingamuwaya sana. Uzye lyene mungati Yeova uvwile ningo lino Adamu na Eva yamupondokiile?

13. Uzye Yeova walanzile ukuti i cani icali nu kucitikila Adamu ndi wafwa, nupya uzye walozizye mwi?

¹³ Yeova ataali nu kuleka Adamu na Eva aamupondokiile ukutwalilila ukuya nu umi amanda pe. Yaafwile wakwe vino Leza wayanenyile. Adamu na Eva yaalovile. Yataatwaliliile ukuya nu umi uku ncende yuze. Cino twamanyila ukuti yalovile, a mazwi yano Yeova waneenyile Adamu lino wapondwike. Leza wavwanzile ati: “Ulaswilila ku musili kuno waumvilwe. Waumvilwe ukufuma ku musili, nupya ku musili akuno ulaswilila.” (Utandiko 3:19) Leza wapanzile Adamu ukuomvya ulukungu. (Utandiko 2:7) Adamu ataaliko lino Yeova ataatala wamuumba. Fwandi lino Yeova walanzile ati Adamu wali nu kuswilila uku musili, waloziizye umukuti, Adamu wali nu kulowa. Adamu wali nu kuya wa lukungu ulutaaya nu umi.

14. U mulandu ci uno tukafwila?

¹⁴ Na ndakai kwene Adamu na Eva nga pano yaaya, nomba yaafwile pa mulandu wakuti iifizye pali vino yasoolwile ukukana uvwila Leza. Cino antu yakafwila, a pa mulandu wakuti yaapyana iifyo ukufuma kuli Adamu. (Loma 5:12) Iifyo kwene liili lyaya wa ulwale uukaambukila uno kusi angutuka. Icikafuma umwifyo, iimfwa. Imfwa u mulwani, asi cuza foo. (1 Kolinto 15:26) Tukataizya sana kuli Yeova pa kupekanya inzila ya kutukulwilamo ukufuma uku mulwani umwipisye, kuli kuti imfwa.

NDI TWAMANYA ICUMI PALI VINO AFWE YAAYA IVINTU VIKAZIIPA

15. U mulandu ci uno tukateekeziwa ndi twamanya ivya cumi pa yafwe?

¹⁵ Vino Baibo ikatusambilizya pali vino afwe yaaya vikatuteekezya. Wakwe vino tusambiliile, afwe yasicula nanti ukuwaika. Fwandi tutafwile ukoopa afwe, pano yatanga yatucuzye. Tutanga tuyazwe, nayo yatanga yatwazwe. Tutanga tuvwange nayo. Yasimapepo aingi yakaasomba ukuti yangavwa antu aafwe, napya antu akazumila vivyo yakapeela yasimapepo yaayo impiya. Nomba ukumanya icumi apa yafwe, kukatucingilila kuli yaayo aakasambilizya ivya ufi kwene vivyo.

16. Uzye a weni uwavulunganya ivisambilizyo vya mipepele iingi, nupya akaacita vivyo umu nzila ci?

¹⁶ Uzye mwemo kuno mukapepa yakalondela vino Baibo ikasambilizya pali vino afwe yaaya? Mipepele iingi isilondela. U mulandu ci? Umulandu u wa kuti, Satana wavulunganya ivisambilizyo vyao. Satana akaomvya ivisambilizyo vya ufi pakuti antu yaazumila ukuti umuntu ndi wafwa, akaaya uku ncende ya mipasi nu kutwalilila ukuya nu umi. Satana akaomvya ufi kwene uu pamwi na maufi yauze kupumbula antu kufuma kuli Yeova. Uzye akayapumbula uli?

17. U mulandu ci uno icisambilizyo cakuti Yeova akaoca antu umu moto wa pe cikasaalula Leza?

¹⁷ Ndi vino tuweni, mipepele imwi ikasambilizya ukuti umuntu umwipe ndi wafwa, akaaya umu kupya umu moto wa pe. Cisambilizyo cii cikasaalula Leza. Yeova a Leza uwatutemwa, acino atanga acuzya antu umu moto. (1 Yoane 4:8) Uzye munguvwa uli ndi mwalola umuntu umwi akoca iminwe ya mwana apa moto? Uzye mungacindika umuntu wa musango uwo? Uzye kwene mungatemwa nu kumumanya umuntu wiyo? Awe foo! Umuntu wa musango uwo mungati wakalala. Nomba vikwene ali vino Satana akalonda twalola Yeova ukuti akacuzya antu pa myaka imintapendwa ni mintapendwa umu moto wa pe!

18. I cisambilizyo ci ica ufi icikalenga antu yaacindika afwe?

¹⁸ Nupya Satana akaomvya imipepele imwi ukusambilizya ukuti antu ndi yafwa yakasanguka imipasi ino antu yalinzile ukucindika. Yakasambilizya ukuti afwe yakasanguka imipasi ino ingayazwa nanti iviwa ivingaayacuzya. Antu aingi yakazumila ufi uu. Yakautuka afwe nupya yakayacindika nu kuya umu kupepa uku mipasi ya yafwe. Nomba Baibo yene ikaasambilizya ukuti afwe yaaya wa muntu aali umu tulo, alino uno tufwile ukupepa sile a Leza wa cumi Yeova, uwatuumba napya wino akatusakamala.—Umbwilo 4:11.

19. Uzye ukumanya icumi pali vino afwe yaaya kukatwavwa uli ukuvwikisya ivisambilizyo navyuze ivyaya muli Baibo?

¹⁹ Ndi mwamanya icumi pali vino afwe yaaya mutalaasombwa uku mipepele iikasambilizya ivya ufi. Alino nupya, cilamwazwa ukuvwikisya icumi na cuze icaya muli Baibo. Lino mwamanya icumi icakuti antu ndi yaafwa yasiya uku ncende ya mipasi, lyene munguvwikisya nu ulayo wakwe Leza uwakuti antu yalikala amanda pe umu paladaise pano nsi.

20. Uzye iiuzyo ci ililaasukwa umu cipande icilondeliilepo?

²⁰ Mpiti sana, Yobo umuntu wakwe Leza, uzizye ati: “Uzye umuntu ndi wafwa, angaya nu umi nupya?” (Yobo 14:14) Uzye umuntu umufwe angatuutuluka? Vino Baibo ikasambilizya api lyasi lii, vikatuteekezya, wakwe vino tulasambilila umu cipande cilondeliilepo.