Mwalemasya Umu Kupepa Kwa Cumi

1, 2. Iiuzyo ci lino mulinzile ukuyuzya mweeneco ndi mwafumamo umu mipepele ya ufi, alino uzye mungati i cani cino ukucita vivyo kwazipila?

ELENGANYINI ukuti umu muzi muli uwavya. Umuntu umwi waile aitila sumu mu cifula cino mukasembamo manzi, nupya aikalamuzi yonsi yali pa uzanzo. Uzye mungacita uli? Nanti ciye uli, mungata ukusembamo amanzi mu cifula cico. Nomba, nanti lino mwata, mungasyala mukuyuzya mweeneco imuti, ‘Uzye ale natimwako amanzi yakwe sumu?’

² Vikwene ali vino caya nu mu mipepele ya ufi. Baibo ikati mu mipepele iyo mwaya sumu pa mulandu ni visambilizyo ni vicitwa vya vikwi. (2 Kolinto 6:17) Fwandi icicindama sana ukuti namwe kwene mufumemo umu mipepele ya ufi ino Baibo ikaama ukuti “Babiloni Mukulu.” (Umbwilo 18:2, 4) Uzye mwasenkamo mpiti umu mipepele ya ufi? Ndi mwasenkamo, ale mwaomba wakwe cimwi. Nomba, kwaya ivingi ivikalondekwa, asi kupeleela sile apa kufumamo umu mipepele ya ufi. Ndi mwafumamo umu mipepele iyo, mulinzile nu kuyuzya mweeneco imuti, ‘Uzye kwaya tumwi utwa mu mipepele ya ufi tuno nasyala nato?’ Lekini tulande pali vimwi-vimwi ivikalondekwa ukucita.

KUPEPA IVIKOLWE NI VINKOLANYA

3. (a) Uzye Baibo ikatuuli pa kuomvya ivinkolanya, nupya u mulandu ci uno antu yamwi cikayatalila ukuvilola wakwe vino Leza akavilola? (b) Uzye mufwile ukucita uli ni vintu vya mu mipepele ya ufi?

³ Antu yamwi yaasunga ivinkolanya mu mang’anda yaao apa myaka iingi sana. Nga mwemo, uzye mwakwata ivinkolanya apa ng’anda? Ndi mwakwata, limwi munguvwa kwati catala nanti ukuti i ciipe ukupepa Leza ukwaula kuomvya ivintu vivyo. Limwi ivintu kwene vivyo mwavitemwa sana icakuti mutanga mutemwe nu kuvisumba. Nomba, Leza aliwe akatunena vino tulinzile ukumupepa, nupya Baibo ikati tutalinzile ukuomvya ivinkolanya. (Kufuma 20:4, 5; Masamu 115:4-8; Ezaya 42:8; 1 Yoane 5:21) Fwandi namwe kwene ndi mwasumba vyonsi vino mwakwata ivya mu mipepele ya ufi ala mukulemasya umu mipepele ya cumi. Acino fwandi mwalemasya ukuti mwalola ivintu vivyo wakwe vino Yeova akavilola, ukuti i vyawinyi.—Malango 27:15.

4. (a) Uzye twamanya uli ukuti ukupepa afwe ala muntu asikwelenganya ningo? (b) U mulandu ci uno Yeova walesiizye antu yakwe ukucita ivili vyonsi ivya mipasi?

⁴ Icintu nacuze icaseeka sana umu mipepele ya ufi u kupepa afwe. Lino antu yamwi yatatala yasambilila icumi, yakaelenganya ukuti umuntu umufwe akamanya ivikacitika, nu kuti angavwa nanti ukucuzya apuma. Limwi namwe kwene mwezyanga na maka ukuvwanga na afwe. Nomba, mwasambilile umu Cipande 6 ukuti afwe pasi kuno yaaya nupya yasimanya nanti cimwi. Fwandi kuli kuti, ukwezya ukuvwanga na afwe, u kukana-elenganya ningo. Amazwi yonsi aakauvwika ngati afwe aliyo yakuvwanga, uku viwa ali kuno yakafuma. Ali cino Yeova walesiizye aina Izlaeli ukuvwanga na afwe nanti ukucita ivintu vya mipasi.—Malango 18:10-12.

5. Uzye mungacita uli ndi cakuti mipepele ino mwalimo mpiti yazumilizye ukuomvya ivinkolanya nanti ukupepa afwe?

⁵ Uzye ndi cakuti mipepele ino mwalimo yazumilizye ukuomvya ivinkolanya nanti ukupepa afwe, mungacita uli? Mwawelenga sana malyasi amuli Baibo aakalanga vino Leza akalola ivintu vivyo, nu kwelenganya pali vino mukuwelenga. Mwapepa kuli Yeova cila-wanda nu kumunena ukuti mukulondesya ukuya umu mipepele ya cumi, nupya mwamulenga ukuti mwaelenganya wakwe vino wene akaelenganya.—Ezaya 55:9.

AINA KLISTU YA KUTANDIKILAPO YATAZEVYANGA KLISIMASI

6, 7. (a) Uzye aakazevya Klisimasi yakati ala yakuzevya cani, alino uzye alondezi yakwe Yesu akutandikilako yazevyanga? (b) Uzye lino asambi yakwe Yesu yaali pano nsi, ukuzevya uwanda wa kuvyalwa kwamanyikwe uli?

⁶ Mipepele ya ufi ingonona vino umuntu akaapepa Leza ndi cakuti mipepele iyo ikazevya manda ya mwikalwe. Katulande pa kuzevya Klisimasi. Antu aakazevya uwanda wakwe Klisimasi yakati yakazevya ukuvyalwa kwakwe Yesu Klistu, nupya apipi ni mipepele yonsi iikailola ukuti iya ina Klistu, ikazevya Klisimasi. Lelo kutaaya ivisinka vya kulangizya ukuti asambi yakwe Yesu akutandikilako yazevyanga uwanda uwo. Ibuku limwi ilyakuti Sacred Origins of Profound Things lyalanzile liti: “Apa myaka 200 kufuma pano Yesu wavyalilwe kutaali nanti umwi uwamanyile uwanda uno Yesu wavyalilwepo, nupya antu aingi yataasumvileko na mano ku kumanya uwanda uwo.”

⁷ Nanti sile asambi yakwe Yesu, iyamanya uwanda uno wavyalilwepo, nga yatazevyanga ukuvyalwa kwakwe. I cani cino twalandila vivyo? Pano aina Klistu akutandikilapo “yelenganyanga ukuti ukuzevya uwanda uno umuntu wavyalilwepo kwafumile uku yantu aatazumila,” wakwe vino ibuku lyakuti The World Book Encyclopedia lyalanzile. Kuzevya uwanda wa kuvyalwa ukwalumbulwa muli Baibo kwaya sile kwili kuno ya kateeka yaili aatapepanga Yeova yaacisile. (Utandiko 40:20; Mako 6:21) Nakapya, ukuzevya uwanda wa kuvyalwa kwacitikanga sile ku kucindika tu leza twaufi. Wakwe vino apa 24 Mei aina Loma yazevyanga uwanda wakuvyalwa kwakwe ka leza kanaci kano yatangi Diana. Na pa wanda walondelelapo, yazevyanga uwanda wa kuvyalwa kwakwe ka leza ki lanzi kano yatangi Apollo. Fwandi, ukuzevya uwanda wa kuvyalwa kwali u kwa yantu aatataile, kutaali u kwa ina Klistu foo.

8. Londololini vino ukuzevya uwanda wa kuvyalwa kwalemana sana nu kutaila imipasi.

⁸ Kwaya umulandu nauze uno asambi yakwe Yesu yatazevezyanga uwanda wa kuvyalwa kwakwe Yesu. Nanti ciye uli asambi yaayo yamanyile ukuti ukuzevya uwanda wa kuvyalwa kwalemana sana nu kutaila imipasi. Wakwe vino aGliki aingi na ina Loma aaliko mpiti yaazumile ukuti lino umuntu akuvyalwa, pakaaya umupasi uukazanwapo pakuti uce wamucingilila umu umi wakwe onsi. Ibuku limwi ilyakuti The Lore of Birthdays lyatiile, “Umupasi uuwo ukaombela pamwi na ka leza akavilwe apa wanda uno umuntu wiyo wavyalilwapo.” Cumi kwene Yeova nga atatemilwe ukulola antu yakuzevya uwanda wa kuvyalwa kwa Mwana wakwe mu nzila iyo yakutaila tuleza twaufi. (Ezaya 65:11, 12) Nga fwandi caali uli pakuti antu aingi cuze yaazevya Klisimasi?

UKWAFUMILE KLISIMASI

9. Uzye caali uli pakuti 25 Dizemba uye u wanda wa kuzevya ukuvyalwa kwakwe Yesu?

⁹ Paapisile imyaka iingi sana kufuma pano Yesu wali pano nsi kufika lino antu yaatandike ukuzevya ukuvyalwa kwakwe pa 25 Dizemba. Nomba pa 25 Dizemba asi ali pano Yesu wavyalilwe foo, pano ukuvyalwa kwakwe kwacitike umu Okotoba.a Ngi cani cino antu yaasolwelile 25 Dizemba? Yamwi aatandike ukuiika pa ina Klistu “yalondanga ukuti uwanda uwo ulingane nu kuzevya kwa ciLoma kuno yazevyanga uwanda wa kuvyalwa kwakwe ka leza ki lanzi.’” (The New Encyclopædia Britannica) Mu nsita ya mpepo lino ilanzi lisiileta sana icikailila, antu aatataila yazevyanga pakuti ilanzi liwezye icikailila nu luswepo. Uwanda walenga 25 Dizemba ali uno yelenganyanga ukuti ali lino ilanzi likaweluluka. Intunguluzi zya mapepo zyalondanga ukuti uwanda uuwa usanguke u wa ina Klistu pakuti antu yaayo aatataile Leza nayo yaye aina Klistu.b

10. Uzye mpiti i cani calenzile ukuti yamwi yataazevya Klisimasi?

¹⁰ Fwandi cisambilizyo cii cakwe Klisimasi catandike mpiti sana. Pa mulandu wa kuti Klisimasi asi cisambilizyo ca mu malembelo, ku Ingalandi kwene alino nu mu mpanga zimwi izyatungululwanga na Amelika mu myaka yakwe ya 1600, yaalesizye nu kulesya ukuti kusi kuzevya Klisimasi. Nupya ndi cakuti umwi ataile uku milimo pa wanda wakwe Klisimasi, ala yamamupeela umulandu nu kumulipilisya impiya. Nomba pataalengile nu kulengela, ivisambilizyo vyakwe Klisimasi vizile ivivula nupya kwene iyalundamo na vyuze. Ali vino na Klisimasi wiyo wizile aya u wanda wa mwikalwe uno na ndakai kwene antu aingi wakwe cimwi yakazevya. Lelo kwene pa mulandu na vino Klisimasi walemana ni mipepele ya ufi, yonsi aakalonda ukuzanzya Leza yasizevyako uwanda uwo nanti sile amanda ya mwikalwe yauze aafumile ku yantu aataali ya kapepa.c

UZYE CACINDAMA UKUMANYA VINO UKUZEVYA KWATANDIKE?

11. Uzye u mulandu ci uno antu yamwi yakazevezya manda ya mwikalwe, nomba i cani cino tufwile ukucindamika sana?

¹¹ Antu yamwi yaazumila ukuti ukuzevya kumwi wakwe Klisimasi, kwafumile kuli yaaya atataile Leza, nomba yakati ukuzevya kwene, kwaya sile ningo. Nupya aingi ndi yakuzevya vivyo, yasielenganyapo nu kuti yakucita ivintu vya mu mipepele ya ufi. Yakati kuzevya kuu kukayavwa ukukolongana pamwi na yalupwa ni vyuza. Uzye namwe ali vino mukaelenganya? Nga ali vino mukaelenganya, ale cino mwatemwisya a yalupwa inu, asi kupepa kwa ufi awe; nupya cico kwene i calenga nu kuti camutalila ukuya umu upefi wa cumi. Mwaiusya nu kusininkizya ukuti Yeova uwapekinye ukuti kuye ulupwa akalonda ukuti mwauvwana na yalupwa inu. (Efeso 3:14, 15) Nomba kwaya inzila zyuze izisuma zino mungaomvya pa kuti mwauvwana nayo kucila ukulondela zino Leza wapata. Paulo walemvile ukulozya uku kusumba mano ku vintu vyampomvu ati, “Mwaezya kusambilila vintu vino vikazanzya Mwene.”—Efeso 5:10.

12. I cilangililo ci icingatwavwa ukumanya umulandu uno tulinzile ukusenkela uku kuzevya, ni ntambi ivyatandikiile uku antu aatataile Leza?

¹² Limwi mukaelenganya muti vino manda ya mwikalwe yatandika, vitakwata uwavya, pano vyapusana na vino antu yakazevya ndakai. Uzye vwilini cacindama ukumanya vino ukuzevya kumwi kwatandike? Ee, cacindama sana! Lekini tulangilile: Tuti limwi mwazana switi wataponela pa citumba. Uzye mungatola switi wiyo mutandike nu kulya? Awe, mutanga mwezye, foo! Pano ala switi wiyo ali ni vikwi. Na manda ya mwikalwe kwene yangaloleka uti asuma wakwe switi, nomba kuno yaafumile, kwali vikwi wakwe cimwi. Nga tukulonda ukuya umu mipepele ya cumi, tulinzile ukuya wako Ezaya uwaneenyile ya kapepa ya cumi ati: “Mutezya muleme vyamankowezya.”—Ezaya 52:11.

MWACENJELA PA KULONDOLWELA AUZO

13. Iintazi ci zino mungazana pa mulandu nu kukanazevya manda ya mwikalwe?

¹³ Limwi ivintu vingatala ndi mwapingulapo ukuti mutaazevya manda ya mwikalwe. Limwi yano mukaomba nayo incito, yangatandika ukuuzikisya umulandu uno mwemo musizevezyako manda ya mwikalwe apa ncito. Nga, ndi cakuti yamupeela uwila wa pa Klisimasi, mungacita uli? Uzye ndi mwapoka uwila uwo, ala mwaluvyanya nanti foo? Nga, ndi cakuti mwatwala, nanti ukutwalwa, alino yawinu yene yataazumila vino mwazumila, mungacita uli? Uzye ndi cakuti mwakwata ana, mungacita uli pakuti ana inu yatauvwa uyi pali vino yasizevyako manda ya mwikalwe?

14, 15. Uzye mungacita uli ndi cakuti umwi wamulamuka ukuomvya amazwi ya pa Klisimasi nanti ndi cakuti umwi akasi ukumupeela uwila?

¹⁴ Mufwile ukupingula ningo pali vino mufwile ukucita. Ndi umwi wamulamuka ukuomvya mazwi ya pa Klisimasi, mwemo mungamutaizya sile pali vino wamulamuka. Nomba, tuti limwi umuntu wiyo mukalolana cila-wanda nanti limwi mukaomba nawe, mungacita uli? Cingazipa ukuti mulandepo amazwi yamwi. Lelo mutailila ukulanda nanti ukucita ivintu ivitanga visosye umwi. Baibo ikati: “Mvwango zinu zilinzile kuya zisuma nupya zyakuzanzya antu, nupya mulinzile kumanya musango uno mungaasukilamo umuntu ali wensi.” (Kolose 4:6) Mwacenjela pa kuti mutaasaalula auzo. Mwemo mwalondolola sile vino mwapingulapo ukucita ukwaula kusosya wino mukunena. Mwalondolola ningo pakuti umuntu auvwikisya ukuti musikaanya ukupeelana mawila nu kukolongana pamwi na auzo, lelo mwapingulapo ukuti ivintu vivyo mungavicita uwanda uze.

¹⁵ Nga, ndi cakuti umwi akulonda ukumupeela uwila? Mufwile ukwelenganya pa mipeelele yakwe. Limwi wino akumupeela angalanda ati: “Kumanya kwene namanya ukuti musizevya manda ya mwikalwe. Nomba namupeela sile uwila uu.” Limwi vino mungapingulapo i vyakuti ndi mwazumila nu kupoka uwila uwo, u mulandu sile wakuti watamupeela, asi pa mulandu wakuti mukulonda ukuzevya, awe. Lelo ukuya kwene ndi cakuti wino akumupeela wamanya ningo vino mwazumila, mungamunena ukuti mwemo musizevyako manda ya mwikalwe. Kucita vivyo kungamwavwa ukulondolola umulandu uno mwapokela uwila, nu mulandu uno mwemo mutanga mupeelele uwila ku muntu apa wanda uwo. Lelo kwene, cingaya ica mano ukukanapoka uwila ndi cakuti wino akumupeela uwila uwo akumwezya sile pakuti ciloleke kwati mwemo ndi mwalola ivintu ivisuma mukailila na vino mwazumila.

MUNGALONDOLWELA ULI YALUPWA INU?

16. Mungacita uli ndi cakuti amu lupwa yakuzevya manda ya mwikalwe?

¹⁶ Nga ndi cakuti yalupwa inu yatazumila vino mwazumila? Na pakwene mufwile ukulanda ivitanga viyasosye. Mutafwile ukupaazyanya nayo pa ntambi zyonsi nanti ukuzevya konsi kuno yene yakalondela. Mwalangizya ukuti mwacindika vino yene yazumilamo, nga lino nayo yalacindika vino mwazumilamo. (Mateo 7:12) Mwacenjela pakuti mutaacitako vino yakucita pa wanda wakuzevya uwanda wa mwikalwe. Lelo mutaakomya imilandu na pa tuntu ututange tuye uwavya. Mwaisuya sile ukucita ivintu vyakuti ivimusya na kampingu musuma.—1 Timoti 1:18, 19.

17. Uzye mungazwa uli ana inu pakuti yatauvwa sana uyi pali vino yasizevyako manda ya mwikalwe?

¹⁷ Uzye mungacita uli pakuti ana inu yatauvwa sana uyi pali vino yasizevyako manda ya mwikalwe? Mwatala imwelenganya pali vino mukayacitila apa manda yauze umu mwaka. Avyazi yamwi, yakasoolola uwanda umwi uno yakapeela ana yao mawila ni vintu ivisuma. Uwila uwampomvu kuluta uno mungapeela ana inu, iinsita, nu kuyasakamala.

TWALILILINI MU UPEFI WA CUMI

18. Uzye ukuya umu kulongana kwa ina Klistu kungamwavwa uli ukutwalilila umu mipepele ya cumi?

¹⁸ Pa kuzanzya Leza, mulinzile ukusenka uku mipepele ya ufi, nu kutandika ukumupepa umu cumi. Uzye ukupepa Leza umu cumi u kucita uli? Baibo ikati: “Lekini twasakamala nu kwazwana nu kutemwa kucita visuma. Tutata kukongana pamwi kulingana nu mwata witu, ndi vino yamwi yakucita. Lelo lekini twakomelezyanya nu kuluta, pano mwati mulola ukuti Wanda wa Mwene ukupalama pipi.” (Ayebulai 10:24, 25) Ukuya umu kulongana kwa ina Klistu kungamwavwa ukupepa Leza umu nzila ino umwineco wazumilizya. (Masamu 22:22; 122:1) Pa kulongana kuko ali pano pakaaya ‘ukukomelezyanya’ na ina Klistu yanji.—Loma 1:12.

19. I cani cino caziipila ukuti mwanenako auzo pa vintu vino mwasambilila muli Baibo?

¹⁹ Inzila nayuze ino mungaomvya ukuti mwapepa Leza umu cumi u kunenako antu yauze pa vintu ivisuma vino mukusambilila muli Baibo na ya Nte yakwe Yeova. I cumicumi antu aingi ‘yakuteta nu kulila’ pa mulandu ni ntazi izili umu nsi ii ndakai. (Ezekelo 9:4) Limwi namwe kwene mwamanyako antu ya musango uwo. Uzye mutanga muyaneneko vino mwasambilila muli Baibo ukuti i vilacitika uku nkoleelo? Ndi mukulongana na ya kapepa ya cumi, nu kunenako antu yauze pa vintu ivisuma vino mukusambilila muli Baibo, mulalola ukuti vyonsi vino mwatemilwe ivya mu mipepele ya ufi vilatandika ukufuutika umu mwenzo winu. Mwataila sana ukuti mulaya nu luzango cuze, nupya mulapolelelwa ndi cakuti mwalemasya umu kupepa kwa cumi.—Malaki 3:10.