Kwaar Jel̦ã Ke?
Jesus ear ke kwal̦o̦k waanjoñak eo an kõn “kidu ko reddik” ñan kal̦õkatip ro jet?
Juon ajri ippãn juon kidu jidikdik, juon annañ kõm̦m̦anin RiGrik ak RiRom (epepen eo kein kajuon m̦okta jãn Christ ñan epepen eo kein karuo ãlikin Christ)
Juon iien ke Jesus ear pãd ilikin aelõñin Israel ilo Siria, juon jikin me ear pãd ium̦win Rom, juon kõrã in Grik ear kepaake im kajjitõk bwe en jipañe. Ke Jesus ear uwaake, ear kõjerbale juon waanjoñak im keidi “kidu ko reddik” ñan ro me rar jab RiJu. Kidu ko rar jet iaan menninmour ko me rar jab erreo ekkar ñan Kien Moses. (Livitikõs 11:27) Bõtab, Jesus ear ke kwal̦o̦k waanjoñak in bwe kõrã in Grik eo im ro jet me rar jab RiJu ren l̦õkatip?
Jaab ñan jidik. Ãinwõt an kar Jesus kõmel̦el̦eik rũkal̦oor ro an, men eo eaorõktata bwe en kõm̦m̦ane ilo tõre eo ej ñan jipañ RiJu ro. Im Jesus ear kaalikkar men in ilo waanjoñak eo an ke ear ba ñan kõrã in Grik eo im ba: “Ejjab ekkar bwe in bõk pilawã kijen ajri ran̦ im jol̦o̦ke ñan kidu ko reddik.” (Matu 15:21-26; Mark 7:26) RiGrik im RiRom rar kaorõk kidu ko ãinwõt menninmour ko me renaaj pãd ippãer ilo m̦õko im̦weer im iukkure ippãn ajri ro nejier. Kõn men in, naan kein “kidu ko reddik” remaroñ kar jab kal̦õkatip ak kainepataik kõrã in Grik eo. Kõrã in Grik in, ear jel̦ã mel̦el̦ein naan ko an Jesus, innem ear ba: “Aet, Irooj, a kidu ko reddik rej attũkoko men ko rewõtlo̦k jãn tebõl̦ eo an aer irooj.” Jesus ear nõbare kõn tõmak eo an im tokãlik ear kãjmour ledik eo nejin kõrã eo.—Matu 15:27, 28.
Ke rijjilõk Paul ear lel̦o̦k rõjañ ñan karum̦wijl̦o̦k iien jerak eo, ear ke jim̦we naanin rõjañ eo an?
Amim̦õn̦o in juon waan m̦weiuk el̦ap me kar kõm̦m̦ane jãn al̦al̦ (ilo epepen eo kein kajuon ãlikin Christ)
Wa eo Paul ear uwe ie ñan Itali ear iioon kõto ko rel̦l̦ap im rekajoor. Im ke wa eo ear bõjrak, rijjilõk in ear rõjañ ro jet ilo wa eo bwe ren karum̦wijl̦o̦k iien jerkak eo aer. (Jerbal 27:9-12, UBS) Ewõr ke unin an kar Paul ba men in?
Jel̦a in etto ro rar jel̦ã bwe jãn lukwõl̦pãnl̦o̦k allõñin Nobõm̦ba ñan lukwõl̦pãnl̦o̦k allõñin M̦aaj, ekar lukkuun kauwõtata ñan an jabdewõt wa ejjerakrõk ilo̦meto eo ilo Mediterranean. Ilo allõñ kein, rar kabõjrak an jabdewõt wa ejjerakrõk. Ak tũreep in jerak eo Paul ear kõnono kake, enaaj kar kõm̦m̦an ilo allõñin Jeptõm̦ba ak Oktoba. Juon em̦m̦aan in Rom etan Vegetius (ilo kar iiõ ko 300 ñan 400 ãlikin Christ) ear je juon bok etan Epitome of Military Science, im ilo bok in ear kõmel̦el̦e kõn wãween ejjerakrõk ilo lo̦meto eo ilo Mediterranean. Ear ba: “Ilo jet allõñ em̦m̦an ñan ejjerakrõk, ak jet allõñ ejjab lukkuun em̦m̦an, im enañin aolep allõñ ko jet elukkuun nana im kwõjjab maroñ ejjerakrõk.” Vegetius ear ba bwe jãn Mãe 27 ñan Jeptõm̦ba 14, ej iien eo em̦m̦an ñan ejjerakrõk, bõtab iien ko me ejjab lukkuun em̦m̦an im elukkuun kauwõtata ñan ejjerakrõk, rej wal̦o̦k ilo Jeptõm̦ba 15 ñan Nobõm̦ba 11 im bareinwõt ilo M̦aaj 11 ñan Mãe 26. Ejjel̦o̦k pere bwe Paul ear jel̦ã kõn mel̦el̦e kein Vegetius ear je kõnke Paul ear jel̦ã mel̦l̦an ejjerakrõk. Emaroñ kar bar wõr an kapen eo im l̦eo waan wa eo jel̦ã kõn men kein, bõtab rar kõjekdo̦o̦ne naanin rõjañ eo an Paul. Kõn men in, ta eo ear wal̦o̦k? Eokwe, wa eo ear rup.—Jerbal 27:13-44, UBS.