Kwalok Kautiej Ñan Ro Jet
“Ilo kwalok kautiej ñan don bõk tel eo.”—ROMANS 12:10, New World Translation.
1, 2. (a) Ta eo jej aikwij kõmmane ñan kwalok an ettã ad lemnak? (b) Ewi wãwen an ekkã an Bible kajerbal nan in “kautiej,” im wõn ro rej lo an bidodolok kwalok kautiej?
KATAK eo ad lok iman ear kalikar nanin kakabilek eo ilo Nanin Anij: “Kom otemjej komin etã buruemi, im korijer ñõn dron: bwe Anij ej jumae ro dri jua, a Ej lelok joij ñõn ro dri etã burueir.” (1 Piter 5:5) Juõn wãwen ñan kõttãik buruõd ej ñan kwalok kautiej ñan ro jet.
2 Nan in “kautiej” ekkã kajerbale ilo Bible ñan kalikar kautiej, kile, im watõk bwe jej aikwij kwalok ñan ro jet. Jej kautiej ro jet ilo ad joij ñan ir, kile utiej eo air, roñjake lemnak eo air, im bojak in kajejjet kajitõk in kõmmanwa ko air ñan kij. Ro ettã air lemnak ekkã air jamin lo an bin menin. Bõtab, ro eutiej burueir remaroñ lo an bin ñan kwalok kautiej eo emol im remaroñ kajeoñ bõk emõn eo im tokjen ko ilo an tarjen joñan air lelok nebar ejjab mol.
Jehovah Ej Kautiej Armij
3, 4. Ewi wãwen an kar Jehovah kwalok kautiej ñan Abraham, im etke?
3 Jehovah make ej kwalok joñok eo ilo an kwalok kautiej. E ar kõmanmõn armij kin anemkwoj in bebe eo an im ejjab kõmman ñan ir einwõt baj machine robot ko. (1 Piter 2:16) Ñan wanjoñok, ke ear jiroñ Abraham bwe Sodom enaj kar jako kin nana ko an relap, Abraham ear kajitõk: “Kwo naj kokkure dru wãnik iben dri jerawiwi ke? Bwelen limñoul dru wãnik iloan jikin kwelok en: Kwo naj kokkure, im jab likit ir kin limñoul ro rej ber iloan ke?” Jehovah ear uak bwe enaj kõtlok jikin kwelok eo kin tokjen eo ñan ri wãnik ro 50. Inem Abraham ear etal wõt im eowor ilo ettã. A ta elañe ear wõr wõt 45? 40? 30? 20? 10? Jehovah ear kamol ñan Abraham bwe ejamin kar kokkure Sodom elañe kar joñoul wõt ri wãnik kar lo ir.—Jenesis 18:20-33.
4 Jehovah ear jelã bwe ear jab wõr joñoul emaan ro ri wãnik ilo Sodom, ak ear kautiej Abraham ilo an roñjake lemnak eo an im jerbal ibben ilo kautiej. Etke? Kinke Abraham “e ar tõmak Jeova; im Ej watõk men in ñõn e einwõt wãnik.” Abraham kar naetan “jeran Anij.” (Jenesis 15:6; Jemes 2:23) Bareinwõt, Jehovah ear lo bwe Abraham ear kautiej ro jet. Ke juõn iakwelel ear walok kin jikin eo ikõtan ri lale menin mour ko an im ko an leo mañden Lot, Abraham ear kautiej Lot ilo an jiroñlok bwe en kãlet melan eo ear kõnan. Lot ear kãlet men eo ear watõke jokãlet eo emõntata ilo ene eo, im Abraham ear emmakitlok ñan ijoko jet.—Jenesis 13:5-11.
5. Ewi wãwen an kar Jehovah kautiej Lot?
5 Jehovah eindeinlok ear kautiej ri wãnik Lot. Mokta jen an kar kokkure Sodom, ear jiroñ Lot bwe en ko ñan juõn jikin ilo tol ko. Bõtab, Lot ear ba bwe ear jab kõnan ilok ñan ijo; ear kõnan ijo ebaklok Zoar, meñe jikin eo ear bed ilo melan eo enaj kar jako. Jehovah ear ba ñan Lot: “I ar bareinwõt eorõn yuk kin men in, bwe In jab kokkure jikin kwelok en kwar konono kake.” Jehovah ear kwalok kautiej ñan ri tõmak eo Lot ilo an kõmmane men eo ear kajitõk.—Jenesis 19:15-22; 2 Piter 2:6-9.
6. Ewi wãwen an kar Jehovah kautiej Moses?
6 Ke Jehovah ear jilkinlok Moses im kajeblaklok ñan Egypt ñan an tel armij ro an jen air ri kamakoko im ñan konono ñan Pharaoh bwe en kõtlok armij ro An bwe ren ilok, Moses ear uak: “Jeova, O, Iroij, I jab melak, jab mokta, ak kiõ.” Jehovah ear kamol ñan Moses: “I naj ilo loñõm, im naj katakin yuk ta eo kwo naj ba.” Ak Moses ear ebbururu wõt. Kin menin Jehovah ear kamol ñan Moses im karõk ñan an jilkinlok leo jein, Aaron, ibbenlok einwõt ri konono.—Exodus 4:10-16.
7. Etke Jehovah ear mõnõnõ in kautiej ro jet?
7 Ilo aolepen kain wãwen kein, Jehovah ear kwalok an mõnõnõ in kautiej ro jet, elaptata ro rej jerbal ñan e. Meñe men eo rar kajitõk kake emaroñ kar einjuõn jen karõk eo jinoin an Jehovah, ear watõk kajitõk ko air im kõmman jortoklik ñan ir toan wõt an rein jab rupe karõk eo an.
Jesus Ear Kautiej Ro Jet
8. Ewi wãwen an kar Jesus kautiej juõn kõrã eo ear kanuij nañinmij?
8 Jesus ear kajeoñe Jehovah ilo kautiej ro jet. Ilo juõn ien ibben juõn jar in armij, ear wõr juõn kõrã eo ear eñtan kin torlok bõtõktõk iumin 12 yiõ ko. Doctor ro rar jab maroñ kemour e. Iumin Kien eo ikijen Moses, kõrã eo kar watõke ejjab erreo ñan an bed ilo ien kwojkwoj im ejjab aikwij kar bed ijo. Lio ear etal ilikin Jesus, im uñũr nuknuk eo an, im ear mour. Jesus ear jab kijñeñe kin tibdikdik ko an Kien eo, lu kõrã eo kin men eo ear kõmmane. Jen an eindein, ilo an jelã kin wãwen abañ ko, ear kautiej kõrã eo, im ba: “Nejiõ, am tõmak e ar kemour yuk; kwon ilok im ainemõn, im mour jen am nañinmij.”—Mark 5:25-34; Livitikõs 15:25-27.
9. Ewi wãwen an kar Jesus kautiej juõn ri Gentile?
9 Bar juõn ien, juõn kõrã in Phoenicia ear ba ñan Jesus: “Kwon tiriamokake iõ, O Iroij, Nejin Devid: nijiõ jiroñ juõn dimon e kanuij kokkure e.” Ilo an jelã bwe kar jilkinlok e ñan ailiñ in Israel im jab ñan Ri Gentile ro (ri Ailiñ ko), Jesus ear ba: “E jab ekar bwe In bõk bred kijen ajiri rõn [in Israel] im jolok e ñõn kiru ko redrik [Ri Gentile ro].” Kõrã eo ear uak: “A kiru ko redrik rej atekoko men ko rewutlok jen tebel eo an air iroij.” Inem Jesus ear ba: “O kõra, elap am tõmak: einwõt am kõnan, en ein drein ñõn yuk.” Jiroñ eo nejin ear mour. Jesus ear kautiej ri Gentile in kin tõmak eo an. Meñe an kajerbal kajin in “kiru ko redrik,” jen an jitõñlok ñan kiru awia ko, ear kameoeoik wãwen eo im kwalok an tiriamokake.—Matu 15:21-28.
10. Ta katak eo ekajur Jesus ear katakin ri kalor ro an kake, im etke ear menin aikwij?
10 Jesus ear etal wõt im katakin ri kalor ro an kin aikwij eo ñan ettã in lemnak im ñan kautiej ro jet, ke ear bed wõt ibbeir abañ in kin ña-mokta. Juõn ien elikin an kar wõr juõn air akwel, Jesus ear kajitõk: “Ta eo kom ar akwaile dron kake?” Rar ikõñ, bwe “r’ar akwaile dron, kin wõn iair elaptata.” (Mark 9:33, 34) Meñe joten eo mokta jen an Jesus mij, “juõn akwail ej walok ibeir, wõn iair e naj laptata.” (Luk 22:24) Inem ilo ien kwojkwoj in Kijone eo, Jesus ej “lutõk dren ilo jãbi, im jino An kwoli neen ro dri kaloran.” Juõn katak ekajur! Jesus kar Nejin Anij, e wõt jeltokin jen Jehovah ijoko otemjej ilañ. Ak, ear katakin ri kalor ro an juõn katak in kautiej ilo an kwal neiir. E ar ba: “I ar lewoj ñõn kom juõn joñok, bwe komin bareinwõt kõmõn einwõt I ar kõmõn ñõn kom.”—Jon 13:5-15.
Paul Ear Kwalok Kautiej
11, 12. Elikin an Paul erom juõn Christian, ta eo ear katak, im ewi wãwen an kar jerbale ilo an kobaiklok ibben Philemon?
11 Einwõt juõn ri kajeoñe Christ, ri jilek Paul ear kwalok kautiej ñan ro jet. (1 Dri Korint 11:1) E ar ba: “Im kim ar jab bukot nebar jen armij . . . A kim ar joij iolapemi einwõt ke lio dri kõkajiriri ej lale ro nejin.” (1 Dri Tessalonika 2:6, 7) Juõn jinen eo ej kakajiriri ej kejbãrok ajiri ro nejin redik. Elikin an Paul kar erom juõn Christian, ear katak ñan an ettã ilo lemnak im kwalok kautiej ñan Christian ro mõttan ilo an kõmman ñan ir ilo inemõn. An kõmman eindein, ear bareinwõt kile anemkwoj in bebe eo air, einwõt an kar kalikar ikijen juõn men eo ear walok ke ear juõn ri kalbuj ilo Rome.
12 Juõn ri kamakoko eo ear ko etan Onesimus ear roñjake katak eo an Paul. E ar erom juõn Christian im bareinwõt jeran Paul. Armij eo an ri kamakoko in kar Philemon, bareinwõt juõn Christian, eo ear jokwe ilo Asia Minor. Ilo juõn an letter ñan Philemon, Paul ear je kin joñan tokjen kar Onesimus ñan e, ke ej ba: “I kõnan debiji na ibba make.” Ak, Paul ear kajeblaklok Onesimus ñan Philemon, bwe ear je: “Ilo an ejelok melim jen kwe I jab kõnan kõmman jabdewõt, bwe kõmman eo am emõn emaroñ, jab einwõt iumin ijjibed, ak jen anemkwoj in bebe eo am make.” Paul ear jab bõk tokjen mol eo ke e juõn ri jilek, ak ear kautiej Philemon ilo an jab kajitõk bwe Onesimus en bed wõt ibben ilo Rome. Bareinwõt, Paul ear rejañ Philemon ñan an kautiej Onesimus, kõmman ñan e “elaplok jen baj juõn ri kamakoko wõt, a einwõt juõn jimjãn jimjatin eo ej yokwe.”—Philemon 13-16, NW
Kwalok Kautiej Ilo Ran Kein Ad
13. Ta eo Dri Rom 12:10 ej jiroñ kij ñan ad kõmmane?
13 Nanin Anij ej kakabilek: “Kin kõnimarmij, komin koutiej dron.” (Dri Rom 12:10) Melelen menin bwe jej aikwij jab kõttar an ro jet kwalok kautiej ñan kij mokta, ak jej aikwij bwilik man. “Ejelok armij en kabukõt men eo ej jibõñ e mõke, a men eo ej jibõñ dri turin.” (1 Dri Korint 10:24; 1 Piter 3:8, 9) Kin menin, ro ri karejaran Jehovah rej bukõt ien ko remõn ñan air kwalok kautiej ñan ro ilo dolul in family eo, ñan Christian ro mõttair ilo congregation eo, im meñe ñan ro ilikin congregation eo.
14. Ewi wãwen kwalok kautiej ikõtan leo im lio ri belele?
14 Bible eo ej ba: “Bõran jabrewõt man Kraist; im bõran kõra man.” (1 Dri Korint 11:3) Jehovah ej likit eddo eo ñan leo bwe en kõmman ñan lio belen einwõt an kar Christ kõmman ñan congregation eo. Ilo 1 Piter 3:7, ej kakabilek leo ri belele bwe en lelok ñan lio belen kautiej “einwõt jãbi remõjino.” E maroñ kõmmane menin ilo an kalikar juõn mõnõnõ eo emol ilo an roñjake im bõk lemnak ko an lio belen im lemnak kaki. (Jenesis 21:12) E maroñ lelok kãlet eo mokta ñan lio ñe ejelok kien Bible en ej jelete, im ej kõmmani men ko ñan lio im kõmman ñan e ilo joij. Ilo ukõtlok, “bareinwõt lio en kautiej leo belen.” (Ephesians 5:33, NW) Lio ej roñjake leo, im jab ien otemjej kate bwe en tõbrak kõnan eo an, en jab kajettokjen ak kabõnõnõik e. Lio ej kwalok ettã in lemnak ilo an jab kajeoñ kajur ion leo belen, meñe elap kajur ko an ilo jet wãwen.
15. Kautiej ta eo jej kwaloke ñan ritto ro, im ewi wãwen air aikwij uak?
15 Iloan congregation eo an Christian, elõñ ro elaptata air tellokin lelok kautiej, einwõt ritto ro. “Kwon jutõk im aber iman armij e uõn bõran, im kõñiajoik turin mejen leo e lõllab [ak, lellab].” (Livitikõs 19:32) Menin elaptata ilo wãwen eo ibben ro rej jerbal ñan Jehovah ilo tiljek iumin elõñ yiõ ko kinke “uõn in juõn armij ej belin aibujuij, elañe rej loe ilo ial in wãnik.” (Jabõn Kennan 16:31) Overseer ro rej aikwij kwalok joñok ilo air kwalok air lemnak kin Christian ro mõttair ro rerittolok jen ir. Bwebõta, ro reritto bareinwõt rej aikwij kalikar juõn lemnak in kautiej ñan ro rediklok, elaptata ro rej bõk kunair ilo eddo eo in shepherd e bwij eo.—1 Piter 5:2, 3.
16. Ewi wãwen an jemen im jinen im ajiri ro kautiej don?
16 Ro redik rej aikwij kautiej jemeir im jineir: “Ajiri rõn, komin bokake jememi im jinemi ilo Iroij: bwe men in e jime. Kwon koutiej jemõm im jinõm (eo kien moktata eor kalimur iben), Bwe en emõn ibõm, im bwe en eto am mour ion lõl.” Ilo ukõtlok, jemen im jinen rej kautiej ro nejiir redik, bwe emwij jiroñ ir ‘jab biuktõke ro nejimi ñõn illu: a komin kakajiririk ir ilo kaje im kowe an Iroij.’—Dri Epesõs 6:1-4; Exodus 20:12.
17. Wõn ro emwij jeje kake ir bwe rej tellokin air “kanuij koutiej ir”?
17 Bareinwõt kwalok kautiej ñan ro rej kate ir jerbal ilo congregation eo: “Ren koutiej wõt elder ro rej iroij jime, im ro rej bareinwõt jerbal ilo nan in katakin, ren kanuij koutiej ir.” (1 Timote 5:17) Juõn wãwen jemaroñ kwalok ñan ir kautiej in ej ilo ad kõmmane men eo Dri Hibru 13:17 ej ba: “Komin bokake im kõtãik kom ñõn ro rej tel kom.”
18. Ta eo jej aikwij kõmmane ñan ro ilikin congregation eo?
18 Kwoj aikwij ke kwalok kautiej ñan ro ilikin congregation eo? Aet. Ñan wanjoñok, rej jiroñ kij: “Armij otemjej ren kiblie ñõn ro routiej jen ir.” (Rom 13:1) Rein rej iroij ro ilo jikin jerbal ko me Jehovah ej kõtlok ñan air jerbale maroñ mae ien Ailiñ eo an ej bõk jikiir. (Daniel 2:44, NW) Inem jej “lelok ñõn ro otemjej men ko rekar ñõn ir, owõj ñõn eo en bõk owõj, kwojkwoj ñõn eo kwojkwoj ekar, kõnimarmij ñõn eo kõnimarmij ekar.” (Dri Rom 13:7) Jej aikwij “kautiej emaan ro [ak, kõrã ro] otemjej.”—1 Peter 2:17, NW.
19. Ewi wãwen ad maroñ “jerbal emõn” ñan ro jet im kwalok kautiej ñan ir?
19 Ke emol bwe jen kautiej meñe ro ilikin congregation eo, lale ta eo Nanin Anij ej kalikar: “Inem, einwõt ewõr ien iber, jen jerbale emõn ñõn armij otemjej, im elaplok ñõn ro rej ber ilo nukin tõmak.” (Dri Galetia 6:10) Bwebõta, wãwen eo emõntata jemaroñ “jerbale emõn” ñan ro jet ej ñan ejaake im kaju burueir kin aikwij ko air ilo jitõb. (Matu 5:3) Menin jemaroñ kõmmane ilo ad bõk ñan buruõd nan ko an ri jilek Paul ke ej kakememej: “Kwon kate yuk bwe Anij en lo kwo mõn, dri jerbal e jamin jok im ejimewõt an katakin kin nan in mol.” Ñe jej kajerbal jabdewõt ien emõn tok ilo jelã kilen ilo kwalok nan, jej ‘kajejit jerbal eo [ad],’ jejjab kõmman emõn wõt ñan ro otemjej ak bareinwõt kwalok kautiej ñan ir.—2 Timote 2:15; 4:5.
Kautiej Jehovah
20. Ta eo ear walok ñan Pharaoh im jar in tarinae ko an, im etke?
20 Jehovah ej kautiej menin kõmanmõn ko an. Inem ej menin kõmmanwa bwe jej aikwij, ilo ukõtlok, kautiej e. (Jabõn Kennan Ko 3:9; Reveles̃õn 4:11) Nan eo an Jehovah ej ba: “Ro rej kõñiãjoik Iõ I naj kõñiãjoik ir, im ro rej kejekron Iõ, I naj kejekron ir.” (1 Samuel 2:30) Ke kar jiroñlok Pharaoh in Egypt eo bwe en kõtlok armij ro an Anij bwe ren ilok, ilo an kabwil ear uak: “Wõn Jeova, bwe in eoroñ ainiken?” (Exodus 5:2) Ke Pharaoh ear jilkinlok jar in tarinae ko an ñan kokkure ri Israel ro, Jehovah ear kejebel den ko ilo Lomalo Ekilmir ñan Israel. A ke ri Egypt ro rar lorlok ir, Jehovah ear kõmman bwe den ko ren jeblaktok. “Chariot ko an Pharaoh im jar in tarinae ko an [Jehovah] ear jolok ir na ilo lomalo eo.” (Exodus 14:26-28; 15:4, NW) Inem utiej buru eo an Pharaoh in makoko ñan kautiej Jehovah ear tellok ñan jemlok eo an ear jorrãn.—Sam Ko 136:15.
21. Etke Jehovah ear nae Belshazzar, im ta eo ear walok?
21 Kiiñ Belshazzar in Babylon eo ear makoko in kautiej Jehovah. Ilo juõn ien eo rej kwojkwoj im kadõk ie, ear kajirere kin Jehovah ilo an idak wine jen jãbi gold im silver ko rekwojarjar rar bõki jen temple eo an Jerusalem. Im ilo ien eo ke ear kõmman eindein, ear wijtake anij in pagan ko an. Ak ri karejar eo an Jehovah Daniel ear jiroñlok e: “Kwar jab kõttãik buruõm . . . Ak kwar kautiej yuk make nae Iroij in lañ ko.” Ilo joten eo wõt rar mõn Belshazzar, im ailiñ eo an rar bõk jen e.—Daniel 5:22-31, NW.
22. (a) Etke illu eo an Jehovah ear itok ion ri tel ro an Israel im armij ro air? (b) Wõn ro rar emõn ibben Jehovah, im kin ta tokjen eo?
22 Ilo ebeben eo kein kajuõn C.E., Kiiñ Herod ear kwalok an nan ñan armij ro, im rar lamõj: “Ainiken anij, im e jab an armij!” Kiiñ eo ear errã ilo wãwen eo a men eo ear kõnan eo wijtak. Kin menin, “emõkõj an enjel in Iroij mõn e, bwe e ar jab wijtake Anij.” (Jerbal 12:21-23) Herod ear kautiej e make, jab Jehovah, im rar mõne ñan mij. Ri tel ro an kabuñ ilo ien eo rar jab kautiej Anij ilo air kar karõk air mõn Nejin, Jesus. Jet iroij ro rar jelã bwe Jesus ear katakin kin mol eo ak rar jab lor e, “bwe rej yokwe nebar an armij elap jen nebar an Anij.” (Jon 11:47-53; 12:42, 43) Aolepen ailiñ eo ear jab kautiej Jehovah im eo ear jitõñe bwe en itok ilo Etan, Jesus. Tokjen menin, Jehovah ear jab etal wõt im kautiej ir, ak ear karmijeteik ir im temple eo air bwe en jorrãn. Ak ear kejbãrok bwe ren mour wõt ro rar kautiej e im Nejin.—Matu 23:38; Luk 21:20-22.
23. Ta eo jej aikwij kõmmane ñan mour ilo lal eo ekãl an Anij? (Sam Ko 37:9-11; Matu 5:5)
23 Ro otemjej rej kõnan mour ilo lal eo ekãl an Anij elikin an jako jukjuk im bed in rej aikwij kautiej Anij im Nejin, Christ Jesus, im bokake ir. (Jon 5:22, 23; Dri Pilippai 2:9-11) Ro rejjab kwalok kain kautiej rot in “naj kamakit ir jen lõl.” Ilo wãwen eo juõn, ro rejime im rej kautiej im bokake Anij im Christ “renaj jokwe ilo lõl.”—Proverbs 2:21, 22, NW.
Ilo Elij
◻ Ta melelen kautiej ro jet, im ewi wãwen an kar Jehovah kõmmane menin?
◻ Ewi wãwen an kar Jesus im Paul kautiej ro jet?
◻ Wõn ro rej tellokin bõk kautiej ilo ran kein ad?
◻ Etke jej aikwij kautiej Jehovah im Jesus?
[Pija eo ilo peij 27]
Jehovah ear kautiej Abraham ilo an lemnak kin eowor eo an
[Pija eo ilo peij 28]
Ilo belele ko ewõr tõbrak ie, leo im lio ri belele rej kautiej don