Ewi Joñan Am Yokwe Nan In Anij?
“O e nañin lap a yokwe kiõm! I kalmenlokjen kake iomin aolepen ran.”—SAM 119:97.
1. Ta juõn wãwen eo me kajjojo armij ro rej mijak-Anij rej kalikar air yokwe Nan in Anij?
ELÕÑ BUKI million emaan im kõrã ro ewõr air Bible. Ak ewõr oktak ikõtan juõn eo ewõr an Bible im an yokwe Nan in Anij. Emaroñ ke jimwe an juõn armij ba bwe ej yokwe Nan in Anij elañe ejeja an konono ie? Bwebõta ejjab! Ilo keidi, jet ilo juõn ien ear dik air lemnak kin Bible kiõ rej konono ie ran otemjej. Emwij air katak ñan air yokwe Nan in Anij, im einwõt ri jeje Sam, kiõ rej kõmman bwe ren kalmenlokjen kake Nan in Anij “iomin aolepen ran.”—Sam 119:97.
2. Ewi wãwen tõmak eo an juõn ian Ri Kennan ro an Jehovah ear kejbãrok e iumin wãwen ko rebin?
2 Juõn eo ear katak Nan in Anij ej Nasho Dori. Ilo an kobalok ibben ri tõmak ro mõttan, ear kate iumin elõñ ebeben ko, karejar ñan Jehovah ilo kabijuknen eo an ilo Albania. Elap wõt ien eo iumin ien in, rar kabõjrak Ri Kennan ro an Jehovah, im Christian rein retiljek eiet wõt book in katak Bible ko rar bõki. Ak, tõmak eo an Brother Dori ear bed wõt im kajur. Ewi wãwen an eindein? E ar ba, “Mejenkajjik eo aõ,” kar “ñan konono Bible ilo joñan in juõn awa ilo kajjojo ran, im iar kõmmane iumin jet 60 yiõ ko mokta jen an kar meja likjap in lolokjen.” Mae ien kein kiõ, aolepen Bible eo ear jab wõr ilo kajin Albania, ak Brother Dori ear katak Greek einwõt juõn ajiri, inem ear konono Bible ilo kajin in. Ekkeini konono Bible ear kejbãrok Brother Dori ilujen elõñ kajjo kain melejoñ ko, im emaroñ kejbãrok kij bareinwõt.
“Ejaake Juõn Kõnan” kin Nan in Anij
3. Ta lemnak eo Christian ro rej aikwij ejaake ñan Nan in Anij?
3 “Im einwõt niñniñ rej kab lotak,” ri jilek Peter ear je, “komin mako milk emõn im erreo wõt bwe komin edreklok lale ñõn lomor.” (1 Piter 2:2) Ejja einwõt juõn niñniñ eo elap an kõnan milk eo an jinen, Christian ro rej kalmenlokjen kin aikwij eo air ilo jitõb rej lo kõnan eo elap aorõkin ilo konono Nan in Anij. Eñin ke wãwen eo kwoj eñjake? Elañe jab, jab ebwer. Kwe bareinwõt kwo maroñ ejaake juõn kõnan kin Nan in Anij.
4. Ta eo ekoba ilo kõmman bwe konono Bible ran otemjej en juõn manit?
4 Ñan maroñ kõmman eindein, moktata katakin yuk make ñan am konono Bible einwõt juõn manit eo kwoj ekkeini, juõn eo kwoj kõmmane ran otemjej elañe emaroñ. (Jerbal 17:11) Kwo maroñ jab maroñ kajerbal juõn awa kajjojo ran ilo konono Bible einwõt kar Nasho Dori, ak bõlen kwo maroñ kajenolok jet ien kajjojo ran ñan etale Nan in Anij. Elõñ Christian ro rej jerkak jejjo minute jibboñtata ñan air maroñ kalmenlokjen kin juõn melele ilo Bible eo. Ta wãwen eo emõnlok emaroñ wõr ñan jino ran eo? Ro jet rekõnan kajemlok ran eo ilo air konono Bible eo mokta jen air kakije. Ak ro jet rej konono Bible eo ilo ien ko jet remelak. Men eo elap tokjen ej ñan ekkeini konono Bible eo. Inem, bõk jejjo minute ñan kalmenlokjen kin men eo kwar konono. Jen etale jet joñok ko kin armij ro rar bõk tokjen jen konono im kalmenlokjen kin Nan in Anij.
Juõn Ri Jeje Sam Eo Ear Yokwe Kien Eo An Anij
5, 6. Meñe jemaroñ jab jelã etan, ta eo jemaroñ katak kake kin ri jeje eo an 119 Sam ilo ad konono im kalmenlokjen kin men eo ear je?
5 Ri jeje eo an Sam 119 ear lukkun mũlal an kamolol kin Nan in Anij. Wõn eo ear je Sam in? Ri jeje eo ejjab alikar kile ilo Bible eo. Bõtab jen melele ko iloan, jej katak jet tibdikdik ko kin e, im jejelã bwe ear jelmae abañ ko ilo mour eo an. Jet ian ro mõttan ro ren kar ri kabuñ ro an Jehovah rar jab bõk kunair ilo yokwe eo an kin nan in kaiñi ko ilo Bible. Mekarta, ri jeje Sam ear jab kõtlok lemnak eo air ñan bõprae e jen an kõmmane men eo ear jimwe. (Sam 119:23) Elañe kwoj jokwe ak jerbal ibben juõn eo ejjab kautiej kien ko ilo Bible, kwo maroñ lo wãwen ko eierlok wõt ikõtan wãwen eo an ri jeje Sam im eo am make.
6 Meñe juõn armij ejjab tõmak ilo Anij, ri jeje Sam ear jab kowãnik e make. E ar kamol jab wãppen ko an make. (Sam 119:5, 6, 67) Bõtab, ear jab kõtlok an jerawiwi bwe en bebek e. “Ewi wãwen an naj juõn likao karreoik ial eo an?” ear kajitõk. Uak eo an: “Kin an kanuij lale ial eo ekar ñõn Am in nan.” (Sam 119:9) Inem, ilo an kalikar joñan kajur in Nan in Anij ñan men eo emõn, ri jeje Sam ear kobaiktok: “Am in nan I ar likit na ilo buruõ, bwe in jab bwir nae Yuk.” (Sam 119:11) Juõn kajur eo emaroñ jibañ kij bõprae jerawiwi nae Anij emol elukkun kajur!
7. Ta eo elaptata jodikdik ro rej aikwij kalmenlokjen kake kin aikwij eo ñan konono Bible ran otemjej?
7 Christian jodikdik ro emõn bwe ren lemnak kin nan ko an ri jeje Sam. Jodikdik Christian ro rej bed iumin air tarinaik ir rainin. Devil eo elukkun kõnan kananaiki ebeben in jodikdik in ej wanliñtak in ri kabuñ ro an Jehovah. Mejenkajjik eo an Satan ej ñan kabo Christian jodikdik ro bwe ren etal ilo kõnan ko an kanniek im rube kien ko an Anij. Movie ko im program in television ko ekkã air kalikar lemnak ko an Devil eo. Ri ikkure ro an program kein einwõt remenin kareelel im remõn; mour in lũñ eo ikõtair rej kalikari bwe einwõt remõn. Ta eo lemnak in ej kalikare? ‘Emõn ñan armij ro rejjab ri belele bwe ren babu ibben don toan wõt an mol air yokwe don.’ Ekaburomõjmõj, bwe kajjojo yiõ elõñ Christian jodikdik ro rej lorak ilo kain kõmmanwa rot in. Jet rej iione rup in wa in tõmak eo air. Inem emol ijjibed in ej jerbal! Ak ijjibed in elap an lap ke ñan an jodikdik ro kamadmõde? Ejjab! Jehovah ear lelok juõn ial ñan Christian jodikdik ro ñan air ellã jen kõnan ko rejjab emõn. Remaroñ jumae jabdewõt kein tarinae Devil eo emaroñ eiki ilo air ‘lale im kejbãrok wõt ekkar ñan Nan in Anij, kejbãrok nan ko an Anij ilo burueir.’ Ewi joñan ien eo rej kajerbale ilo ekkeini konono Bible im kalmenlokjen kake?
8. Ewi wãwen wanjoñok ko emwij kalajraki ilo paragraph in maroñ jibañ yuk ñan kaddeklok am kamolol kin Kien eo ikijen Moses?
8 Ri Jeje eo an Sam 119 ear keañ: “O e nañin lap aõ yokwe kiõm!” (Sam 119:97) Kien et eo ear jitõñlok ñane? Ñan nan eo an Jehovah emwij kalikare, ekoba Kien eo ikijen Moses. Ilo jinoin kalimjeke Kien in jet armij remaroñ ba bwe emotlok an ien im bwilõñ ewi wãwen an jabdewõt maroñ yokwe e. Bõtab, ilo ad kalmenlokjen kin wãwen ko relõñ ilo Kien in ikijen Moses, einwõt kar ri jeje Sam, jemaroñ kamolol kin meletlet eo ilikin Kien in. Ijellokin elõñ wãwen kanan ko ilo Kien in, ebar lõñ wãwen ko ej errã ie kin kejbãrok erreo im ũnen mõñã ko, me rej kalaplok erreo im ejmour. (Livitikõs 7:23, 24, 26; 11:2-8) Kien eo ej rejañ ñan mol ilo mantin business im kõketak Israel ro ñan kalikar air lemnak kin ri kabuñ ro mõttair rej bed ilo aikwij. (Exodus 22:26, 27; 23:6; Livitikõs 19:35, 36; Duteronomi 24:17-21) Bebe ko an jikin ekajet eo rar aikwij kõmmani ilo ejelok kalijeklok. (Duteronomi 16:19; 19:15) Ke ri jeje eo an Sam 119 ear bõk elaplok jelã kin mour, ejelok bere ear kalikar joñan an emõn an oktaklok men ko ñan ro rar jerbale Kien eo an Anij, im yokwe eo an ñane ear kajurlok an eddek. Ilo wãwenlok wõt rainin, einwõt an Christian ro lo tõbrak ilo air jerbale nan in kaiñi ko ilo Bible, yokwe im kamolol eo air kin Nan in Anij ej kajurlok.
Juõn Iroij Eo Ebwe An Kajur Ñan An Einjuõn
9. Ta lemnak eo King Hezekiah ear ejaake ñan Nan in Anij?
9 Kobban 119 Sam emõn an errã ibben men eo jejelã kake kin Hezekiah ke ear juõn iroij ke ej likao dikdik wõt. Jet ri etale Bible eo rej kwalok air lemnak bwe Hezekiah kar ri jeje eo an Sam. Meñe menin ejjab lukkun alikar, jejelã bwe Hezekiah ear lap an kautiej Nan in Anij. Ilo ial in mour eo an, ear kalikar bwe ear errã ilo buruen kin nan ko ilo Sam 119:97. Kin Hezekiah, Bible eo ej ba: “Bwe e ar edrep ñõn Jeova; e ar jab illok jen an lor E, e ar bokake kien ko an Jeova, ko e ar jiroñ Moses.”—2 Kiñ Ro 18:6.
10. Ta menin kõketak eo wanjoñok eo an Hezekiah ñan Christian ro me jemeir im jineir rej tõmak ilo Anij ak rar jab kakajiririk ir?
10 Ilo aolepen bwebwenato kein, Hezekiah ear jab rittolok ilo juõn family eo ear tõmak ilo Anij. Jemen, King Ahaz, eo ejelok an tõmak kar juõn ri kabuñ ñan ekjap im juõn ian lõmaro nejin—leo jein im jatin Hezekiah—rar tile ke ej mour wõt einwõt juõn menin katok ñan juõn anij wan! (2 Kiñ Ro 16:3) Meñe enana wanjoñok in, Hezekiah ear maroñ “kõmõn men ko re jime” jen kareelel ko an pagan ilo an bõk an jelã kin Nan in Anij.—2 Kronikel 29:2.
11. Einwõt an kar Hezekiah kalimjeke, ewi wãwen an kar wãwen ko oktak ñan jemen eo ear ejelok an tõmak?
11 Ke Hezekiah ear rittolok, ear lo kin mejen wãwen an ri kabuñ ñan ekjap eo jemen jerbale wãwen ko an Jikin eo. Judah ri kijirãt ro rar bed ibelakin. Rezin, King eo an Syria, eo ear kobalok ibben King Pekah eo an Israel ilo nitbwili Jerusalem. (2 Kiñ Ro 16:5, 6) Ri Edom ro im ri Philistia ro, ro rar lo tõbrak ilo air deloñlok Judah im bõke im bar bõk jet ian bukwon ko an ri Judea. (2 Kronikel 28:16-19) Ewi wãwen an kar Ahaz jerbale jorrãn kein? Jen an eowor ñan Jehovah ñan bõk jibañ nae Syria, Ahaz ear oktaklok ñan king eo an Assyria, wiaik buruen kin gold im silver, ekoba eo jen temple in mweiuk aorõk ko. Ak menin ear jab bõktok ainemõn eo eaetok jetñakin ñan Judah.—2 Kiñ Ro 16:6, 8.
12. Ta eo ilo an kõmmane Hezekiah ear maroñ bõprae jen an elijinmene bwid ko an jemen?
12 Ear etal em, Ahaz ear mij im Hezekiah ear erom king ke ej 25 yiõ dettan. (2 Kronikel 29:1) E ar bwe an dik, ak menin ear jab kabõjrak e jen an oktak im juõn king eo ear jerammõn. Jen an kajeoñe mwilin jemen eo ear jab tiljek, ear eddeb wõt ñan Kien eo an Jehovah. Menin ekoba juõn kien eo einjuõn ñan king ro: “Im ñe ej [king eo] jijõt ion tron in ailiñ eo an, en jeje ñõn e kien in ilo juõn buk, jen buk eo ej iman pris ro, dri Livai. Im en ber iben, im en konono ie ran otemjej in mour eo an; bwe en maron in jela mijõk Jeova an Anij, bwe en bokake nan ko otemjej an kien in im nan in kaiñi kein bwe en kõmõni.” (Duteronomi 17:18, 19) Ilo an konono Nan in Anij ran otemjej, Hezekiah ear katak mijak Jehovah im bõprae an elijinmen bwid ko an jemen eo ear jab tõmak Anij.
13. Ewi wãwen an juõn Christian maroñ liki bwe ilo juõn wãwen ilo jitõb, men otemjej ej kõmmane enaj jerammõn?
13 King ro an Israel rar jab kõketak wõt ir ñan air lemnak wõt kin Nan in Anij ak bar ri Israel ro otemjej rar mijak-Anij bwe ren kar bar kõmman eindein. Sam eo kein kajuõn ej kwalok kin juõn emaan eo emol an mõnõnõ einwõt juõn eo “ej lõñliñ ilo kien Jeova; im ej lemnok kin kien eo ran im boñ.” (Sam Ko 1:1, 2) Kin kain emaan rot in ri jeje Sam ej ba: “Im e naj jerammõn kin men otemjej ej kõmõni.” (Sam Ko 1:3) Ilo keidi, kin juõn eo ejjab tõmak ilo Jehovah Anij, Bible eo ej ba: “E armij buruen ruo im burueir ilo ial ko an otemjej.” (Jemes 1:8) Kij otemjej jej kõnan bwe jen mõnõnõ im jerammõn. Ekkeini, konono eo ewõr melelen ilo Bible emaroñ wõr kunan ñan mõnõnõ eo ad.
Nan in Anij Ear Kejbãrok Jesus
14. Ewi wãwen an kar Jesus kwalok an yokwe Nan in Anij?
14 Ilo juõn ien, jemen im jinen Jesus rar lo an jijet iolapen ri kaki ro ilo temple eo ilo Jerusalem. Ri kabel rein ilo Nan in Anij “re bwilõñ kin An meletlet im kin nan in uak ko an”! (Luke 2:46, 47, New World Translation) Ien in kar ien eo ke Jesus kar 12 yiõ dettan. Aet, meñe ear juõn jodikdik wõt, ear alikar an mũlal an yokwe Nan in Anij. Tokelik, Jesus ear kajerbal Jeje ko ñan an jumae Devil eo, ilo an ba: “Armij e jamin mour kin bred wõt, a kin nan otemjej rej waloktok jen loñin Jehovah.” (Matthew 4:3-10, NW) Ejjabto elikin menin, Jesus ear kwalok nan ñan armij ro ilo bukwon eo an ilo Nazareth, im kajerbal Jeje ko.—Luk 4:16-21.
15. Ewi wãwen an kar Jesus kwalok juõn joñok kin kwalok nan ñan ro jet?
15 Jesus ekkã an kin elij jen Nan in Anij ñan rejetak katak ko an. Ri roñjake ro an “rar bwilõñ kin wãwen an katakin.” (Matthew 7:28, NW) Im ejelok bwilõñ—katak ko an Jesus rar itok jen Jehovah Anij make! Jesus ear ba: “Nan in katak eo Aõ e jab Aõ, a an Eo e ar jilkintok Iõ. Eo ej konono jen e mõke ej kabukot an aibujuij; a eo ej kabukot aibujuij an Eo e ar jilkintok Iõ, E in emol, im ejelok jab wãnik ilo E.”—Jon 7:16, 18.
16. Ñan joñan et eo Jesus ear kalikar an yokwe Nan in Anij?
16 Ilo an jab einwõt ri jeje eo an Sam 119, ear ejelok “jab wãnik” ilo Jesus. E ar ejelok an jerawiwi, Nejin Anij, eo “E ar mõke kõtãik E, im E ar bokake ñõn mij.” (Dri Pilippai 2:8; Dri Hibru 7:26) Ak, einwõt ke ear wãppen, Jesus ear katak im bokake Kien eo an Anij. Menin kar juõn key in mol ilo maroñ eo an ñan debij wõt an tiljek. Ke Peter ear kajerbal juõn jãje ñan kajeoñ in bõprae Master eo an jen air jibwe in kalbuji, Jesus ear jumae ri jilek eo im kajitõk: “Kwoj lemnok bwe I jab maroñ in kajitõk iben Jema, im E naj jilkintok ñõn iba kiõ elõñ jen joñoul im ruo lijion enjel ke? Elañe einwõt, ekijkan an kamol Jeje ko, bwe ren kõmõnmõn ein drein?” (Matu 26:53, 54) Aet, an jejjet kitien Jeje ko elaplok melelen ñan Jesus jen an ko jen juõn lej im mij ilo wãwen ettã buru. Juõn yokwe ñan Nan in Anij elap an emõn!
Ri Kajeoñe ro Jet kin Christ
17. Ewi joñan kar aorõk in Nan in Anij ñan ri jilek Paul?
17 Ri jilek Paul ear jeje ñan Christian ro mõttan: “Komin dri kajeoñwe ña, einwõt ña ij bareinwõt dri kajeoñwe Kraist.” (1 Dri Korint 11:1) Einwõt Master eo an, Paul ear ejaake juõn yokwe eo emũlal kin Jeje ko. E ar kamol: “Ilo ijo emũlal ilo ña ij yokwe Kien eo an Anij.” (Romans 7:22, The Jerusalem Bible) Ekkã an Paul elij Nan in Anij. (Jerbal 13:32-41; 17:2, 3; 28:23) Ke ear lelok nan in tel ko eliktata ñan Timothy, juõn jitenburu eo mõttan in ri kwalok nan, Paul ear kalikar mõttan eo eaorõk bwe Nan in Anij ej aikwij jerbal ilo mour eo an jabdewõt “armij eo an Anij” ran otemjej—2 Timothy 3:15-17, NW.
18. Kwalok juõn wanjoñok kin juõn eo, ilo ien kein, ear kalikar an kautiej Nan in Anij.
18 Elõñ ri karejar ro retiljek an Jehovah ilo ien kein rar ilo wãwen in lok wõt kajeoñe yokwe eo an Jesus kin Nan in Anij. Ilo jinoinlok ebeben in, juõn jodikdik ladik ear bõk juõn Bible jen juõn jeran. E ar kwalok kin tokjen eo menin lelok in eaorõk ear jelet e: “I ar beek bwe en juõn menin aikwij ilo mour eo aõ ñan konono mõttan Bible eo kajjojo ran otemjej.” Jodikdik in kar Frederick Franz, im yokwe eo an kin Bible ear tel e ñan an lañliñ kin juõn mour eo eaetok im wõr jerammõn ie ilo jerbal eo an Jehovah. Ej kememej an maroñ in elij aolepen chapter ko ilo Bible jen an kememeji.
19. Ewi wãwen an jet karõk ien air konono Bible week otemjej ñan Theocratic Ministry School eo?
19 Ri Kennan ro an Jehovah elap air kalikar air ekkeini konono Bible. Kajjojo week, ilo air kebojak ñan juõn ian kwelok in Christian ko air, Theocratic Ministry School, rej konono elõñ chapter ko ilo Bible. Men ko rej kalikar eon ko ren konono kaki ilo Bible rej konono kaki ilo ien kwelok eo. Jet Ri Kennan rej lo bwe emelaklok ilo air kejebel konono Bible eo ilo juõn week ñan jiljilimjuõn mõttan ko rediklok im konono juõn mõttan kajjojo ran. Ke rej konono, rej kalmenlokjen kin menin konono eo. Ñe emaroñ, rej kobaiktok air bar etale jibañ eo ej bedbed ion publication ko.
20. Ta eo ej menin aikwij ñan kõmman ien ñan ekkeini konono Bible?
20 Kwo maroñ aikwij ‘wiaik ien’ jen makitkit ko jet ñan am ekkeini konono Bible. (Dri Epesõs 5:16) Bõtab, tokjen ko enaj laplok eddoiir jen jabdewõt menin jortak ko. Ilo am ejaake manit in konono Bible eo ran otemjej, yokwe eo am kin Nan in Anij enaj eddek. Ejjabto, kwo naj emmakit im ba ibben ri jeje Sam: “O e nañin lap aõ yokwe kiõm! I kalomõnlokjen kake iomin aolepen ran.” (Sam 119:97) Juõn lemnak eo einwõt in enaj bõktok elap tokjen ko kiõ im ilo ran ko rej itok, einwõt an naj katak in tok juõn kwalok.
Kwoj Kememej Ke?
◻ Ewi wãwen an kar ri jeje Sam 119 kalikar yokwe eo emũlal kin Nan in Anij?
◻ Ta katak ko jemaroñ bõk jen wanjoñok ko an Jesus im Paul?
◻ Ewi wãwen ad maroñ kalaplok yokwe eo ad kin Nan in Anij?
[Pija ko ilo peij 20]
King ro retiljek ren kar ekkeini air konono Nan in Anij. Kwoj ke?
[Pija eo ilo peij 22]
Meñe kar juõn ladik wõt, Jesus ear wõr an yokwe Nan in Anij