Lal Eo Ekãl​—Kwonaj Bed Ie Ke?

“Ejelok men emõnlok ñõn ir, jen bwe ren mõnõnõ, im bwe ren kõmõn emõn toõn air mour. Im bareinwõt, bwe jabrewõt armij en mõña im irak, im lõñliñ ilo tokjen aolepen jerbal eo an, eñin men in lelok jen Anij.”​—EKKLISIASTIS 3:​12, 13.

1. Etke jemaroñ bõk juõn lemnak emõn kin ilju im jeklaj?

ELÕÑ armij rej lemnak kin Anij eo Eutiejtata einwõt juõn eo ekijñeñe im lej. Ak, eon eo ilañ ej juõn men emol me kwonaj lo ilo Nan in kakõrmol eo an. Men in ej errã kin an juõn “Anij e mõnõnõ” im kin an kar likit jemed im jined moktata ilo juõn paradise ion lal. (1 Timote 1:​11; Jenesis 2:​7-9) Ñe jej bukõt ad melele kin ran ko renaj itok me Anij ear kallimur ñan armij ro an, jen jab bwilõñ in katak kin wãwen ko me renaj bõktok mõnõnõ eo ej indio ñan kij.

2. Ta jet ian men ko kwoj reimanlok ñan i?

² Ilo katak eo lok iman, jaar etale kin jilu ian emen eon ko ijo Bible ej kanan kin “lõñ ko rekãl im lõl ekãl.” (Aiseia 65:17) Juõn ian kanan kein kar je kake ilo Reveles̃õn 21:1. Eon ko tok rej jiroñ kij kin ien eo ñe Anij eo Eutiejtata enaj kakõmõnmõnlok wãwen ko ion lal. Enaj jolok den in kemjalal ko rej itok jen ad buromõj. Armij rejamin mij kin air rittolok, nañinmij, ak ñe juõn men ej jirullok im walok. Liãjlol, jañ, im eñtan renaj jako. Ej juõn kejatdikdik elap an emõn! Ak jemaroñ ke liki bwe enaj jejjet kitien, im kejatdikdik in emaroñ jelet kij ilo wãwen et eo kiõ?

Un ko Unin ñan Liki

3. Etke jemaroñ liki kallimur ko ilo Bible kin ilju im jeklaj?

³ Lale kin ewi wãwen Reveles̃õn 21:5 ej wõnmanlok. Ej eliji nan ko an Anij, eo ej jijet ion throne eo an ilañ, ke ear ba: “Lo, Ij kõmõn men otemjej bwe ren ekãl.” Kallimur in an Anij ej emõnlok jen jabdewõt declaration of independence an juõn ailiñ, jabdewõt bill of rights ilo ran kein, ak jabdewõt mejenkajjik an armij kin ran ko renaj itok. Ej juõn nan in kennan elap an mol kin Eo Bible ej ba “E ban riõp.” (Taitõs 1:2) Inem, kwomaroñ bõk eñjake eo bwe ejelok bar juõn men jej aikwiji, im lañliñ wõt kin kejatdikdik in eaibujuij im ñan liki Anij. Ak jejjab aikwij bõjrak. Elõñlok men jemaroñ katak kin ilju eo ad.

4, 5. Ta kanan ko ilo Bible emwij ad etale kaki remaroñ kakajurlok liki eo ad kin men ko rej bed imad?

⁴ Lemnak kin ta eo katak eo lok iman ear kamol ikijen kallimur ko ilo Bible kin lañ ko rekãl im lal ekãl. Isaiah ear kanan kin juõn jukjuk im bed ekãl, im kanan eo an ear jejjet kitien ke Ri Jew ro rar jeblak ñan kabijukneir im bar kajutak kabuñ eo emol. (Ezra 1:​1-3; 2:​1, 2; 3:​12, 13) Ak, kar den wõt ke kanan eo an Isaiah jitõñlok ñan e? Emol jaab! Men ko ear kanan kaki renaj jejjet kitieir ilo juõn wãwen elaplok ilo ran ko renaj itok. Etke jej bõk jemlok in? Kin wõt ta eo jej konono kake ilo 2 Piter 3:​13 im Reveles̃õn 21:​1-5. Eon kein rej jitõñlok ñan lañ ko rekãl im lal ekãl me Christian ro ibelakin lal renaj maroñ bõk tokjen jen i.

⁵ Einwõt jaar lo mokta, emen alen an Bible eo kajerbali nan ko “lõñ ko rekãl im lõl ekãl.” Emwij ad etale jilu iair im jaar bõk jemlok ko rekõketak. Ilo alikar, Bible eo ej kanan bwe Anij enaj jolok nana im un ko jet unin eñtan inem enaj kajerammõn armij ilo jukjuk im bed eo ekãl emwij kar kallimur kake.

6. Ta kanan kein kemen eo ej konono kin “lõñ ko rekãl im lõl ekãl” ej kanan kake?

⁶ Jen kiõ etale eon eo eliktata ijo nan ko “lõñ ko rekãl im lõl ekãl” rej walok ie, ilo Aiseia 66:22-​24: “Einwõt lõñ ko rekãl im lõl ekãl, ko I naj kõmõni, re naj bin imaõ, Jeova ej ba, ein drein ro ineõmi im etõmi re naj bin. Im ber inem, jen juõn aliñ ekãl ñõn bar juõn, im jen juõn Sabat ñõn bar juõn, kõniek otemjej e naj itok bwe en kabuñ imaõ, Jeova ej ba. Im re naj driojlok im kalimjek ubõn armij ro rar kokkure kien ko Aõ: likakrõk eo air e jamin mij, im kijeek eo air e jamin kwun; im re naj menin jõjõik ñõn kõniek otemjej.”

7. Etke jej aikwij bõk jemlok eo bwe Aiseia 66:22-​24 enaj wõr kitien ilo ran ko renaj itok?

⁷ Kanan in ear wõr kitien ibwiljin Ri Jew ro rar bar jeblak ñan eneo eneir, ak enaj bar wõr juõn jejjet in kitien. Men in enaj walok elõñ yiõ ko elikin kar je letter eo an Peter kein karuo im book in Reveles̃õn, bwe rar jitõñlok ñan ‘lõñ ko rekãl im lõl ekãl’ ilo ran ko renaj itok. Jemaroñ lo jejjet in kitien eo elaptata im eliktata ilo jukjuk im bed eo ekãl. Lemnak kin jet ian wãwen ko jemaroñ reimanlok ñan ad lañliñ kaki.

8, 9. (a) Ilo wãwen et eo armij ro an Anij “re naj bin”? (b) Ta melelen an kanan eo ba bwe ri karejar ro an Jehovah renaj kabuñ “jen juõn aliñ ekãl ñõn bar juõn, im jen juõn Sabat ñõn bar juõn”?

⁸ Reveles̃õn 21:4 ej kwalok bwe mij enaj jako. Eon eo ilo Aiseia chapter 66 ej errã ibben men in. Jen eon 22 jemaroñ lo bwe Jehovah ej jelã bwe ejamin jadkaju lañ ko rekãl im lal ekãl, bed iumin jidik wõt ien. Bareinwõt, armij ro an renaj bedwõt; “re naj bin” iman. Men ko ededelok an Anij kõmmani rej letok unin liki eo ad. Christian ro remol rar jelmaik matõrtõr ko relej, meñe jibadbad ko ellã jen joñan air kijejeto ñan torlokbõke ir. (Jon 16:2; Jerbal 8:1) Bõtab, ri kijirãt ro an armij ro an Anij me elap air kajur, einwõt Emperor eo an Rome Nero im Adolf Hitler, rar jab maroñ torlokbõke armij ro retiljek an Anij, ro rej bõk ãt eo etan. Jehovah ear kejbãrok congregation eo an armij ro an, im jemaroñ liki bwe emaroñ kõmman bwe en bin wõt ñan indio.

⁹ Eindein, ro rej tiljek ñan Anij einwõt mõttan lal eo ekãl, jukjuk im bed eo an ri kabuñ ro remol ilo lal eo ekãl, renaj kajjojo jutak bin kinke rej lelok kabuñ eo erreo ñan Ri Kõmanmõn eo kin men ko otemjej. Ej melelen men in bwe en jab juõn men eo ejakkeini air kõmmane. Kien eo an Anij, eo emwij an kar leloke ñan Israel ikijen Moses, ear aikwij air kõmmani jet men in kabuñ ko ilo kajjojo alliñ, ekkar ñan alliñ ekãl, im ilo kajjojo week, ekkar ñan ran in Sabbath. (Livitikõs 24:​5-9; Bwinbwin 10:10; 28:​9, 10; 2 Kronikel 2:4) Inem Aiseia 66:23 ej jitõñlok ñan kabuñ eo ekkeini air kõmmane ñan Anij, jen juõn week ñan bar juõn week im juõn alliñ ñan bar juõn. Enaj jako atheism (jab tõmak ilo Anij) im jelã mon an kabuñ. “Kõniek otemjej e naj itok bwe en kabuñ imaõ [Jehovah].”

10. Etke jemaroñ liki bwe ri nana ro rejamin kokkure indio lal eo ekãl?

¹⁰ Aiseia 66:24 ej kamol ñan kij bwe ainemõn im wãnik an lal eo ekãl ejamin bed ilo kauwatata. Kememej bwe 2 Piter 3:​7 ej ba bwe “ran in ekajet im kokkure armij renana” ej bed imad. Ro renaj jako naj armij ro renana. Ejelok jorrãn enaj walok ñan ro ejelok rueir, jab einwõt men eo ekkã an walok ilo tarinae ko an armij, ijo elõñlok ro rejjab ri tarinae ekkã air jorrãn. Ri Ekajet eo Elap ej kamol ñan kij bwe ilo ran eo an enaj kokkure armij renana.

11. Ta eo Isaiah ej kwalok kin ilju eo an jabdewõt armij eo ej jumae Anij im kabuñ eo an?

¹¹ Ro rewãnik me rej deod renaj lo bwe nan in kanan eo an Anij ej mol. Eon 24 ej kanan bwe “ubõn armij ro rar kokkure kien ko” an Jehovah enaj kein kamol kin ekajet eo an. Kajin alikar eo Isaiah ej kajerbale emaroñ kailbõkbõk. Ak, ej errã ibben mol in bwebwenato eo. Ilikin worwor in Jerusalem eo etto kar wõr jikin jokobej ko im, jet ien, ubõn ri nana ro me ejjab tellokin kalbwini ir kar joloki na ie.a Ijo likakrak ko im kijeek urur renaj kar kañ kobej ko im ubõn armij rein. Alikar, nan ko an Isaiah ej kwalok jemlokin ekajet eo an Jehovah nae ri nana ro.

Ta Eo Ear Kallimur Kake

12. Bar ta eo Isaiah ej ba ikijen mour ilo lal eo ekãl?

¹² Reveles̃õn 21:4 ej jiroñ kij kin jet ian men ko me renaj jako ilo jukjuk im bed eo ekãl ej itok. Bõtab, kain men rot ko renaj bed ilo ien eo? Enaj ewi wãwen mour? Jemaroñ ke bõk jabdewõt kamelele ko kin men kein? Aet. Aiseia chapter 65 ej kanan kin wãwen ko jemaroñ lañliñ kaki elañe Jehovah ej kamelim ad mour ñe ej, ilo wãwen eo eliktata, kõmanmõn lañ ko rekãl im lal ekãl. Ro rej bõk jerammõn eo kin juõn jikin ilo lal eo ekãl rejamin rittolok im mij. Aiseia 65:20 ej kamol ñan kij: “Re jamin bõklok jen ijo niñniñ ro eiet air ran, ak juõn lõlap e jañin uñ an ran; bwe ajiri e naj mij ñe jibuki yiõ ridtõn, im dri jerawiwi eo jibuki an yiõ, e naj menukol.”

13. Ewi wãwen Aiseia 65:20 ej kamol ñan kij bwe armij ro an Anij renaj jokane?

¹³ Ilo jejjet in kitien eo mokta an kanan in ñan armij ro an Isaiah, ear melelen bwe niñniñ ro ilo ene eo rar jab bed ilo kauwatata. Kar ejelok ri kijirãt ro rar itok, jab einwõt ke Ri Babylon ro rar itok, ñan bõk niñniñ ro ak ñan mõn ro emõn ded. (2 Kronikel 36:17, 20) Ilo lal eo ekãl ej itok, armij ej jamin eñjake air uwõta, renaj jokane, im renaj maroñ lañliñ kin mour. Elañe juõn armij ej kãlet ñan an jumae Anij, rejamin kõtlok an wõnmanlok im mour. Anij enaj jolok e. Ta elañe ri jerawiwi eo ej jumae ej jibuki an yiõ dettan? Enaj mij einwõt juõn “ajiri” ñe keidi ñan an kar maroñ mour ñan indio.​—1 Timote 1:​19, 20; 2 Timote 2:​16-​19.

14, 15. Ekkar ñan book in Aiseia 65:21, 22, jemaroñ reimanlok ñan kain jerbal rot ko rekajuburuõd?

¹⁴ Jen an lemnakelok kin ewi wãwen an naj jako juõn ri nana, Isaiah ej kwalok kin ewi naj wãwen mour an armij ilo lal eo ekãl. Pijaik am bed ilo jikin eo. Ta ko moktata kwonaj pijaiki me enaj lap an jelet yuk? Isaiah ej jerbali men in ilo eon 21 im 22: “Im re naj kalek moko, im jokwe ilo ir; im re naj kallip bwil in grep, im mõña jen leen. Re jamin kalek, im bar juõn ej jokwe ie; im re jamin kallip, im bar juõn ej mõña: bwe einwõt ran ko an juõn wijki, ej ran ko an ro droõ, im ro I ar kãlet ir, naj etto air mõnõnõ kake jerbal an peir.”

¹⁵ Elañe kwo jañin bõk iminene in kalek juõn em ak kõmman jikin kallip, kanan eo an Isaiah ej kwalok bwe bõlen men kein renaj men ko kwonaj katak kaki. Ak, kwonaj mõnõnõ ke in katak ikijen jibañ eo an ro ewõr air iminene, bõlen ri turõm ro rejoij me rej mõnõnõ in lewõj jibañ? Isaiah ear jab ba elañe enaj wõr window ko ilo mweo imõm me ejelok glass ak ewõr blind ko, bwe en maroñ elladikdik tok ñan loan mweo, ak elañe enaj wõr glass ilo window ko bwe kwon maroñ lo oktak in tere ko. Kwonaj ke kõmman bõrwoj in mweo imõm ej slant bwe en maroñ torlok wõt ak snow? Ak mejatoto in bukwon eo ej kõmman ke bwe juõn bõrwoj ebiken wõt juõn en emõnlok​—einwõt ko ilo Middle East​—juõn bõrwoj ijo kwe im family eo am remaroñ kuktok ibben don ñan mõñã im bwebwenato?​—Duteronomi 22:8; Nihimaia 8:​16.

16. Etke kwomaroñ kõtmene bwe kwonaj juburu indio kin lal eo ekãl?

¹⁶ Men eo elaplok an aorõk jen am jelã tibdik rot kein ej bwe enaj wõr jikõm make. Enaj am​—jab einwõt rainin ñe kwoj kate yuk ñan kalek ak bar juõn armij ej bõk tokjen jen e. Aiseia 65:21 ej bareinwõt ba bwe kwonaj kallip im mõñã jen leen. Alikar, ej kwalok ilo tu-kadu kin wãwen eo. Enaj lap am bõk juburu jen jibadbad ko am, leen jerbal ko am. Eindein am naj maroñ kõmmane iumin juõn mour eaetok​—“einwõt ran ko an juõn wijki.” Emol an kwalok kin “men otemjej bwe ren ekãl”!​—Sam Ko 92:12-​14.

17. Ro jemen im jinen rej bõk kõketak jen kallimur et eo?

¹⁷ Elañe kwoj juõn jemen ak jinen, nan kein renaj jelet buruõm: “Re jamin jerbal bata, ak keutak ñõn kokkure; bwe ir inen Jeova e mõnõnõ, im bareinwõt ro nejir. Inem mokta jen air kir, I naj uak; im ñe rej konono wõt, I naj roñjake.” (Aiseia 65:23, 24) Kwoj jelã ke jen iminene eo am kin metak eo ej itok jen ‘keutak ñõn kokkure’? Jejjab aikwij kõlajrak aolep abañ ko ajiri ro rej jelmaiki me rej kainebataik jemeir im jineir im ro jet. Eindein, kij aolep jaar lo an ro jemeir im jineir lap air boub kin jerbal ko air, makitkit ko air, ak men in kamõnõnõ ko air im ejelok ien air bed ibben ajiri ro nejiir. Ilo oktan, Jehovah ej kamol ñan kij bwe enaj roñjake im emmakit ñan aikwij ko ad, meñe lemnak lok iman kaki.

18. Etke kwomaroñ kõtmene ñan am lañliñ kin menin mour ko ilo lal eo ekãl?

¹⁸ Ñe kwoj lemnak kin ta eo kwomaroñ lañliñ kake ilo lal eo ekãl, pijaik ilo lemnak eo am wãwen eo me nan in kanan eo an Anij ej kwaloke: “Kiru wulf im jindrik in sip re naj mõña iben dron, kiru laion e naj mõña kan in wit, einwõt kau; im brij e naj kijen serpent. Re jamin mõn ak kokkure ilo aolepen Aõ tol e kwojarjar, Jeova ej ba.” (Aiseia 65:25) Ri pija ro rar kajeoñ in unoik juõn pija rot in, ak men in ejjab nan ko bajjek. Wãwen in enaj mol. Enaj wõr ainemõn ibwiljin armij ro im enaj eindein ainemõn eo ibben menin mour ko. Elõñ biologist ro im ro rej yokwe menin mour ko rar kajerbal elõñ yiõ ko in air mour ñan katak kin jet wõt kain menin mour ak baj juõn wõt. Ilo keidi, lemnak kin ta eo kwomaroñ katak kin menin mour ko ñe rejjab mijak armij. Inem kwonaj maroñ kebak bao ko im menin mour ko redik me rej jokwe ilo bulõn mar ak bukin wijki ko​—aet, etale, katak jen, im lañliñ kake ir. (Job 12:​7-9) Kwonaj maroñ kõmmani ilo ejelok uwõta jen armij ak menin mour. Jehovah ej ba: “Rejamin mõn ak kokkure ilo aolepen Aõ tol e kwojarjar.” Enaj juõn oktak elap jen men ko jej loi im iioni rainin!

19, 20. Etke armij ro an Anij elap air einjuõn jen jarlepju in armij ro rainin?

¹⁹ Einwõt kar ba mokta, armij rejjab maroñ kanan kin jejjet in ilju im jeklaj, meñe ewõr inebata ko ikijen millennium eo ekãl. Men in ej kõmman bwe elõñ ren abõnõnõ, bwok, im eñjake air iten ebwer. Peter Emberley, director eo ilo Canadian university, ear je: “Elõñ [ritto ro] re jelmaik kajitõk ko relap kin bed eo air. Wõn ña? Ta eo emol aõ jibadõke? Ta men in jolet eo ij door ñan ro nejiõ? Rej kate ir ñe rej middle age (yiõ ko ikõtan 40 ñan 60 yiõ dettan) ñan kõtõbrak ainemõn im bwe en wõr unin air mour.”

²⁰ Kwomaroñ melele kin taunin men in ej mol ibben elõñ. Rej jibadõk air mõnõnõ ilo mour ikijen men in kamõnõnõ ko. Ak, rejaje kin ta eo ej bed iman, inem ejelok kwon im unin mour eo air. Kiõ keidi men in ibben lemnak eo am kin mour, ekkar ñan ta eo emwij ad etale kake. Kwoj jelã bwe ilo lañ ko rekãl im lal ekãl me Jehovah ear kallimur kaki, jenaj maroñ reito-reitak im ba jen buruõd, ‘Emol, Anij ear kõmman men otemjej bwe ren ekãl!’ Enaj lap ad lañliñ kake men in!

21. Ta mol eo jemaroñ lo ilo Aiseia 65:25 im Aiseia 11:9?

²¹ Inem ejjab wãlok ñan lõmake am mour ilo lal eo ekãl an Anij. Ej kir, aet meñe rejañ, kij ñan kabuñ ñan e ilo mol kiõ im kõmman ad tellokin mour ñe ‘re jamin mõn ak kokkure ilo aolepen Aõ tol e kwojarjar.’ (Aiseia 65:25) Ak, kwar jelã ke bwe ear eindein an Isaiah ba mokta im bwe ear kobaik juõn men eo me ej aorõk ñan ad lañliñ kin lal eo ekãl? Aiseia 11:9 ej ba: “Re jamin kaiñtan ak kokkure ilo aolepen tol e kwojarjar eo Aõ; bwe lõl e naj obrõk kin jela Jeova einwõt dren ko rej kalibubu lojit.”

22. Etale eo ad kin kanan ko emen ilo Bible en kar kakajurlok bebe eo ad ñan kõmman ta?

²² “Jela Jeova.” Ñe Anij ej kõmman men otemjej bwe ren ekãl, ro rej jokwe ion lal enaj wõr jelãlokjen eo ejejjet kin e im kin ankil an. Men in ej kitibuj elaplok jen air baj katak wõt jen menin mour ko. Ej kitibuj Nan in kakõrmol eo an. Ñan wanjoñok, lemnak kin men ko emwij ad melele kaki jen ad etale kanan ko emen me rej konono kin “lõñ ko rekãl im lõl ekãl.” (Aiseia 65:17; 66:22; 2 Piter 3:​13; Reveles̃õn 21:1) Ewõr un emõn ñan am keini am konono Bible eo. Ej mõttan manit eo am ke? Elañe jab, ta oktak ko kwomaroñ kõmmani bwe kajjojo ran kwon maroñ konono kin jet wõt men ko Anij ej ba? Kwonaj lo bwe ijellokin am reimanlok ñan am lañliñ kin lal eo ekãl, enaj laplok am maroñ bõk lañliñ kiõ, einwõt kar ri jeje sam.​—Sam Ko 1:​1, 2.

[Kamelele eo itulal]

Ewi Wãwen Kwonaj Kar Uak?

• Etke jemaroñ bõk jemlok eo bwe Aiseia 66:22-​24 ej kanan kin men ko rej bed wõt iman?

• Ta eo elaptata am reimanlok ñan e ibwiljin men ko kar kwalok kaki ilo kanan ko ilo Aiseia 66:22-​24 im Aiseia 65:20-​25?

• Ta un ko ewõr ibbam ñan liki kin ilju eo am?

[Pija ko ilo page 15]

Isaiah, Peter, im John rar kanan kin tibdik in wãwen ko kin “lõñ ko rekãl im lõl ekãl”