Kien Ko Rekwojarjar Rej Ñan Tokjen Eo Ad
“O e nañin lap aõ yokwe kiõm!”—SAM 119:97.
1. Ta lemnak eo ekkã an bed ibben armij ro ikijen bokake kien ko rekwojarjar?
BOKAKE kien ko rekwojarjar ejjab juõn manit ekkã an armij ro kõmmane ilo ran kein. Ñan elõñ, rej lemnak bwe ejelok tokjen ñan kõttãik ir ñan juõn eo eutiej rejjab maroñ loe. Jej mour ilo juõn ien bwe mour ilo erreo im mol ej bebe eo an kajjojo armij, bwe jelã emõn im nana ejjab alikar, im bwe men ko armij ro rej kõmmane ejjab bidodo ad loi elañe rej jimwe ak bwid. (Jabõn Kennan 17:15; Aiseia 5:20) Ñan kalikar juõn wãwen lemnak ekkã an walok ilo elõñ jikin jerbal ko, juõn etale ear kwalok bwe “enañin aolep Ri America ro rekõnan make beek ta eo ejimwe, emõn, im ewõr melelen ñan ir.” Rar kõnan “juõn Anij ejjab kijñeñe. Ejelok an kien. Ejelok ri tel ro rekijñeñe ñan debij juõn mour erreo.” Juõn ri etale ear lo bwe ilo ran kein “armij ro kajjojo rej kõtmene ir bwe ren make beek kin ta melelen mour ilo jimwe im erreo.” Ear wõnmanlok im ba: “Jabdewõt wãwen kajur eo eutiej ej aikwij ukõt kien ko an ekkar ñan aikwij ko remol an armij.”
2. Ewi wãwen an kien eo moktata ilo Bible ekkeijaklok ñan kajerammõn eo an Anij?
2 Kinke elõñ rej kajitõk kin tokjen kien ko an Jehovah, jej aikwij kabinlok tõmak eo ad bwe kien ko rekwojarjar ewõr tokjeir ñan kij. Ej juõn men in kaitoklimo ñan lale tu ia moktata ilo Bible eo ear kwalok kin konono kin kien. Ilo Jenesis 26:5, jej konono kin nan ko an Anij: “Ebream . . . e ar kejbãrok Aõ kalimur, im nan in kaiñi ko Aõ, im kien ko Aõ, im nan in kowe ko Aõ.” Nan kein kar konono kake elõñ ebeben ko mokta jen an kar Jehovah lelok Kien eo an ñan ajiri ro jibwin Abraham. Ewi wãwen an kar Anij kajerammõn kiblie eo an Abraham, ekoba an bokake kien ko An? Jehovah Anij ear kallimure: “Ilo ineõm dri ailiñ otemjej i lõl re naj jerammõn; bwe kwar bokake ainikiõ.” (Jenesis 22:18) Inem bokake kien ko rekwojarjar ej ekkeijaklok ñan jerammõn ko rekwojarjar.
3. (a) Kar ta eñjake eo an ri jeje sam kin kien eo an Jehovah? (b) Ta kajitõk ko rej tellokin ad etale kaki?
3 Juõn ian ri jeje sam—bõlen juõn bwirõk in Judah eo enaj juõn king ilo ran ko rej berotok—ear kwalok juõn eñjake ilo buruen eo ejeja an ekkeijak ñan kien. Ear ba ñan Anij: “O e nañin lap aõ yokwe kiõm!” (Sam 119:97) Men in ear jab juõn eñjake bajjek ear walok ilo jidimkij. Ear juõn wãwen yokwe kin ankil an Anij eo me emwij an jeje ilo kien eo an. Jesus Christ, Nejin Anij eo ewãppen, ear kwalok eñjake ko einlok wõt. Ilo kanan eo lok iman ear einwõt an Jesus ba: “I lõñliñ in kõmõnmõn ankil Am, O aõ Anij, aet kiõm ej ber iloan buruõ.” (Sam 40:8; Dri Hibru 10:9) Ta kin kij? Jej lañliñ ke in kõmanman ankil an Anij? Jej tõmak ke bwe elap an kien ko an Jehovah keie im wõr tokjeir? Ewi jo jikin bokake kien ko an Anij ilo wãwen kabuñ eo ad, ilo mour eo ad jen ran ñan ran, ilo ien ad kõmmane bebe ko, im ilo kõtan eo ad ibben armij ro jet? Ñan yokwe kien ko rekwojarjar, jej aikwij melele kin unin an Anij wõr maroñ ñan kine kien ko im kakiene armij bwe ren lori.
Jehovah—Ej Make Wõt Ri Letok Kien
4. Etke Jehovah ej Ri Kakien eo ejimwe im utiejtata?
4 Einwõt Ri Kõmanman eo, Jehovah ej Ri Kakien eo eutiejtata ijoko otemjej ilañ im iion lal. (Reveles̃õn 4:11) Ri kanan eo Isaiah ear ba: “Jeova ej am dri kaiñi.” (Aiseia 33:22) Ear likit kien ko ilo kanniek rej kaiñi men in kõmanman ko rej mour im jab mour. (Job 38:4-38; 39:1-12; Sam 104:5-19) Einwõt juõn men in kõmanman eo an Anij, armij ej aikwij kõttãik e ñan kien ko an Jehovah ilo kanniek. Im meñe ewõr an armij maroñ ñan kãlet wõn eo ekõnan bokake, ewõr an maroñ ñan lemnak ilo kõmmanwa, ej mõnõnõ ilo ien eo wõt ej kõttãik e ñan kien ko ilo jitõb im rerreo an Anij.—Dri Rom 12:1; 1 Dri Korint 2:14-16.
5. Ewi wãwen an kien eo ilo Dri Galetia 6:7 ej mol ikijen kien ko rekwojarjar?
5 Einwõt am jelã, kien ko ilo kanniek an Anij ejelok juõn emaroñ rupi. (Jeremiah 33:20, 21, NW) Elañe juõn armij ej jumae jet kien ko ilo kanniek, einwõt kien gravity ak kajur eo ej kadebijik men ko ñan lal, enaj lo tokjen ko. Eindeinlok wõt, kien ko an Anij kin mour erreo reban ukõti im kebõjrak ak kokkure im jab lo jorrãn. Rej aikwij lori einwõt air lor kien ko ilo kanniek, meñe tokjen ko rejjab alikar ilo mõkaj. “Anij e jab likit bwe ren kajirere kake E. bwe jabrewõt eo armij ej jeor e, men in e naj bareinwõt marmir e.”—Dri Galetia 6:7; 1 Timote 5:24.
Joñan Maroñ eo an Kien Jehovah
6. Ewi joñan an kien ko rekwojarjar jelet mour?
6 Juõn nan ebolemen kin kien eo ekwojarjar ej Kien eo an Moses. (Dri Rom 7:12) Tokelik, Jehovah Anij ear kõmman bwe “kien Kraist” en bõk jikin Kien eo an Moses.a (Dri Galetia 6:2; 1 Dri Korint 9:21) Einwõt Ri Christian ro iumin “kien anemkwoj eo e wãppen,” jej kamolol bwe Anij ear jab lelok nan in kakabilek ko an ikijen jet wõt wãwen ko ad ilo mour, einwõt katak ko an ak manit ko an kabuñ. Kien ko an rej jerbal ñan aolep wãwen mour, ekoba wãwen mour in family, wãwen kõmman business, mwilin limaro im lõmaro ñe rej bed ibben don,, lemnak ko ibben Ri Christian ro mõttad, im kunad ilo kabuñ eo emol.—Jemes 1:25, 27.
7. Kwalok jet wanjoñok ko kin aorõkin kien ko rekwojarjar.
7 Ñan wanjoñok, Bible eo ej ba: “Ejelok dri lũñ, ak dri kabuñ ñõn ekjõp, ak dri lejen, ak dri ejej, ak dri Sodom, ak dri kwot, ak dri ankwonak, ak dri karek, ak dri kajirere, ak dri koaroñ, e naj bõk an jolit ailiñ in Anij.” (1 Dri Korint 6:9, 10) Aet, lũñ im ãjãj rejjab baj “ien mijkaie” wõt. Belele ejõkkar einwõt juõn emaan ej babu ibben bar juõn emaan ak kõrã ibben kõrã ejjab baj juõn wãwen mour einjuõn ak “alternative-lifestyle.” Manit kein rej kokkure kien Jehovah. Im ej eindein ibben wãwen ko einwõt kwot, riap, im ruruwe. (Sam 101:5; Dri Kolosse 3:9; 1 Piter 4:15) James ear liakelok jãjjãj, ak Paul ej kakabilek kij ñan kejbãrok kij jen konono in bwebwe ak kejak. (Dri Epesõs 5:4; Jemes 4:16) Ñan Ri Christian ro, kien mour kein aolep rej mõttan kien eo ewãppen an Anij.—Sam 19:7.
8. (a) Ta eo kien eo an Jehovah ej kitibuj kake? (b) Ta melele eo elap ej bed ilikin nan in kajin Hebrew eo kin “kien”?
8 Kien ko relap ilo Nan eo an Jehovah rej kalikar bwe kien eo an ejjab baj juõn lajrak in kien ko ejelok tokjeir. Ej ejaake juõn bedbed ñan juõn wãwen mour ejokkin wõt juõn, im ewõr tokjen ko remõn. Kien eo ekwojarjar ej kakajur, ej juõn men ekkar, im jemaroñ katak jen e. (Sam 119:72) Nan eo “kien” einwõt ri jeje sam ear kajerbale jen nan in kajin Hebrew toh·rahʹ. Juõn ri meletlet eo kin Bible ej ba: “Nan in ej waloktok jen bar juõn nan eo ej melelen ñan tel, ñan kajjiroro, ñan buuk manlok. Inem, melele eo an enaj juõn kien ej jerbal ñan wãwen mour.” Ñan ri jeje sam kien eo ear einwõt juõn men in letok jen Anij. Inem en kar ejjab eindein ke ibbed, im kõtlok e bwe en ukõt mour eo ad?
9, 10. (a) Etke jej aikwij nan in tel eo ejimwe? (b) Ewi wãwen eo wõt jemaroñ bõk juõn wãwen mour elemõnõnõ im wõr tõbrak ie?
9 Aolep men in kõmanman ko remour rej aikwiji nan in tel ko remol. Men in ej mol ñan Jesus im enjel ro jet, ro rej utiej lok jen armij. (Sam 8:5; Jon 5:30; 6:38; Dri Hibru 2:7; Reveles̃õn 22:8, 9) Elañe enjel rein rewãppen remaroñ lo tokjen jen nan in tel ko an Anij, enaj laplok ñan armij ro rejjab wãppen! Bwebwenato ko an armij im makitkit ko ad make rar kamole men eo ri kanan Jeremiah: “Ij jelã, O Jehovah, bwe ejelok an armij ro maroñ ñan tel ir make. Ejelok tokjen ibben armij eo ej tel e make bwe en etetal ilo ial ko an make.”—Jeremiah 10:23, NW.
10 Elañe jekõnan bõk juõn mour elemõnõnõ im ewõr tõbrak ie, jej aikwij reilok ñan Anij bwe en tel kij. King Solomon ear kile kauwatata eo jen ad mour ekkar ñan kien ko ad make, rejjab jen tel eo an Anij: “Eor ial einwõt ial e jime ñõn juõn armij; a jemlokin, ial ko in mij.”—Jabõn Kennan 14:12.
Un ko Unin Ad Kaorõk Kien ko an Jehovah
11. Etke jekõnan melele kien eo an Anij?
11 Enaj wõr tokjen ñan ejaak juõn kõnan emũlal ñan melele kin kien ko an Jehovah. Ri jeje sam ear kwalok kain kõnan rot in ke ear ba: “Kwon kebellok meja, bwe in lo men in bwilõñ ko ilo kiõm.” (Sam 119:18) Joñan wõt ad kalaplok ad jelã kajjen Anij im wãwen ko an, naj joñan wõt mũlal in kamolol eo ad kin mol in nan ko an Isaiah: “Ña Jeova am Anij, Eo eor tokjen An katakin yuk, Eo ej tel yuk ilo ial eo emõn kwon etal ie. O elañe kwar eoroñ kien ko Aõ!” (Aiseia 48:17, 18) Jehovah elukkun kõnan bwe armij ro an ren kejbãrok ir jen jorrãn im lo mõnõnõ ilo mour eo air ilo air bokake kien ko an. Jen etale un ko relap unin ad aikwij kaorõk kien eo an Anij.
12. Ewi wãwen an Jehovah jelã kajjer tellokin bwe en einwõt Ri Kakien eo emõntata?
12 Kien eo Ekwojarjar ej itok jen Eo elukkun jelã kajjer. Kinke Jehovah ej Ri Kõmanman eo ad, alikar bwe elukkun jelã men otemjej kin armij. (Sam 139:1, 2; Jerbal 17:24-28) Ro jerad rej ebak, ro nukid, im elaptata jemed im jined rejjab jelã kajjer joñan wõt Jehovah. Bwebõta, elaplok an Anij jelã kajjer jen kij make! Ri Kõmanman eo ad ej make wõt jelã kin aikwij ko ad ilo jitõb, eñjake, lemnak, im kanniek. Ñe ej kalimjek kij, ej kwalok juõn melele ej ebake kij kin kadkadid, kõnan ko ad, im mejenkajjik ko ad. Jehovah ej melele kin likjap ko ad, ak ej jelã bareinwõt kin maroñ ko ad ñan kõmman emõn. Ri jeje sam ej ba: “Bwe E jela wãwen kõmõnmõn kim; E kememej bwe kim bõñõlñõl.” (Sam 103:14) Kin men in, jemaroñ bõk juõn eñjake kin jokane eo ilo jitõb ñe jej bukõt kilen etetal ilo kien eo an, kõttãik kij ilo mõnõnõ ñan tel eo an jen lañ.—Jabõn Kennan 3:19-26.
13. Etke jemaroñ liki bwe elap an Jehovah lukkun kõnan kõmman men eo emõntata ñan kij?
13 Kien eo ekwojarjar ej itok jen Eo ej yokwe kij. Elap an Anij lemnak kin mour eo ad toan wõt ad mour. Ejjab ke bwe ear make bõk eddo eo ñan lelok Nejin einwõt juõn “binmour ñõn ro relõñ”? (Matu 20:28) Jehovah ear jab kallimur ke bwe ‘ejamin kõtlok bwe ren kabo kij elap jen ad maroñ’? (1 Dri Korint 10:13) Ejjab ke bwe Bible eo ej kallimure kij bwe ej ‘kaorõk kij’? (1 Piter 5:7) Ejelok bar juõn ijellokin Jehovah eo ej yokwe im itoklimo kin armij ro rej men in kõmanman ko an im ej letok nan in kakabilek ko ewõr tokjeir. Ej jelã kin ta eo emõn ñan kij im ewi kõtan eo ej kajenolok mõnõnõ jen buromõj. Meñe jejjab wãppen im jej kõmman bwid, elañe jej jibadõk wãnik, ej kwalok yokwe ñan kij ilo wãwen ko renaj jemlok ilo ad bõk mour im jerammõn ko.—Ezekiel 33:11, NW.
14. Ilo wãwen et eo kien eo an Anij eaorõk jen lemnak ko an armij?
14 Kien eo an Anij ejjab oktak. Ilo ien kein renana jej ber iloan, Jehovah ej juõn ejman ebin, eo ej mour jen indio ñan indio. (Sam 90:2) Ear ba kin emake: “Ña Jehovah; Ijañin oktak.” (Malachi 3:6, NW) Kien ko an Anij, einwõt emwij jeje ilo Bible, jemaroñ atartar iion ilo ejelok bere—jab einwõt lemnak ko an armij rej oktak aolep ien. (Jemes 1:17) Ñan wanjoñok, iumin elõñ yiõ ko psychologist ro rar kakabilek bwe jemen im jinen ajiri ro ren kõtlok ro nejiir bwe ren rittolok ilo anemkwoj wõt, ak tokelik rar ukõt lemnak ko air im ba bwe nan in kakabilek in air ear jab jimwe. Kien ko im nan in kakabilek ko an lõl kin menin ear ajjimalal; einwõt ñe kõto eo ej uuki juõn men. Bõtab, Nan eo an Jehovah eban oktak. Iumin elõñ ebeben ko Bible eo ear letok nan in kakabilek ko kin kilen katakin ajiri ro ilo yokwe. Ri jilek Paul ear je: “Ro jemeir, komin jab biuktõke ro nejimi ñõn illu; a komin kakajiriri ir ilo kaje im kowe ñõn Kraist.” (Dri Epesõs 6:4) Emen in kainemõn elap ñan kij ñan jelã bwe jemaroñ atartar iion kien ko an Jehovah; rejamin oktak!
Jerammõn ko ñan Ro Rej Bokake Kien ko an Anij
15, 16. (a) Ta eo enaj walok elañe jej jerbale kien eo an Jehovah? (b) Ewi wãwen an kien eo an Anij maroñ tel ilo mour in belele?
15 Ikijen ri kanan eo an Isaiah, Anij ear ba: “Nan eo ej waloklok jen loñiõ . . . e naj jerammõn.” (Aiseia 55:11) Eindein, ñe jej kate kij ñan lore kien ko ilo Nan eo an, jenaj lo tõbrak, jenaj kõmman men ko remõn, im lo mõnõnõ.
16 Lemnak kin wãwen an kien ko an Anij juõn nan in kakabilek eo ekeie ñan lo tõbrak ilo mour in belele. “Armij otemjej ren koutiej belele,’ Paul ear je, “im en kwojarjar jikin babu; bwe E ar ba, I jamin likit yuk, im I jamin illok jen kwe in drio.” (Dri Hibru 13:4) Ri belele ro rej aikwij kautiej im yokwe don: “Ijoke kom otemjej bareinwõt, jabrewõt iami en yokwe lio belen im einwõt e; im bareinwõt lio en mijõk leo belen.” (Dri Epesõs 5:33) Kain yokwe rot eo ej aikwiji 1 Dri Korint 13:4-8 ej kamelele kake: “Yokwe ej meanwõr, im e joij; yokwe e jab junmare; yokwe e jab mõke kimjãje, e jab jua; e jab kõmõn men ko jakkar, e jab kabukot men ko an, re jab kaillu e, e jab lemnok nana; e jab lõñliñ ilo jerawiwi, a e mõnõnõ kake mol; ej kijenmij ilo men otemjej, ej tõmak men otemjej, ej kejatrikrik e kin men otemjej, ej niknik ilo men otemjej. Yokwe e jamin joko.” Mour in belele eo ej bedbed iion kain yokwe rot in ejamin jako.
17. Ta tokjen ko rej itok jen ad jerbale kien ko an Jehovah ikijen idak den in kadõk?
17 Bar juõn men ej kamole tokjen kien ko an Jehovah, ej mol eo bwe ej liakelok kadõk. Ejjab buñburuen kake jabdewõt eo ej ‘ijol wain.’ (1 Timote 3:3, 8; Dri Rom 13:13) Elõñ ro rar kajekdon kien ko an Anij kin men in rar bõk eñtan kin nañinmij ko rar walok jen air idak den in kadõk le jen joñan. Ilo air kajekdon kien Bible eo ikijen idak ilo emõn joñan, jet ian armij ro rar lorak ilo juõn manit ñan idak le jen joñan ñan “kainemõn ir.” Elõñ abañ ko rej waloktok jen idak le jen joñan, ekoba luji kautiej, rupe kõtan ko an family eo ak jebel, kokkure money, im luji jerbal eo ilo jikin jerbal. (Jabõn Kennan 23:19-21, 29-35) Ejjab ke bwe bokake kien ko an Jehovah ikijen idak den in kadõk ej juõn men in kejbãrok?
18. Kien ko an Anij rej keie ke ilo wãwen ko ikijen money? Kamelele.
18 Kien ko an Anij rar mol air keie ikijen business ko kin money. Bible eo ej rejañ Ri Christian ro bwe ren mol im niknik. (Luk 16:10; Dri Epesõs 4:28; Dri Kolosse 3:23) Kinke rej lore nan in kakabilek in, elõñ Ri Christian ro bõk jerbal ko relaplok ak bin wõt ilo jikin jerbal ko air meñe ro jet rar luji air jerbal. Tokjen ko remõn kin money renaj waloktok ñe juõn armij ej kejbãrok e jen kain manit rot kein rejõkkar ñan Bible einwõt gamble, kõbatat, im idak uno ko ilo jõkkar. Ejelok bere bwe kwomaroñ lemnak kin wanjoñok ko jet kin tokjen ko rekeie jemaroñ bõk ilo ad jerbale kien ko an Anij.
19, 20. Etke emenin meletlet ñan bõk im eddeb ñan kien ko an Anij?
19 Ebidodo an armij ro rejjab wãppen belok jen kien im kaiñi ko an Anij. Baj lemnak mõk kin Ri Israel ro iturin Tol Sinai. Anij ear ba ñan ir: “Elañe komij eoroñ ainikiõ im kejbãrok bujen eo Aõ, inem kom naj Aõ mweiuk e aurõk.” Rar uak im ba: “Men otemjej Jeova e ar konono, kim naj kõmõni.” Ak, elap an oktak ial eo rar kãlet in lore! (Exodus 19:5, 8; Sam 106:12-43) Oktan men in, jej aikwij bõk im debij kien ko an Anij.
20 Ial eo emeletlet im lemõnõnõ ej ñan eddeb ñan kien ko rej make wõt emõn Jehovah ear litoki ñan tel mour eo ad. (Sam 19:7-11) Ñan kõmman men in im lo tõbrak, jej aikwij melele im kaorõk tokjen kien ko rekwojarjar. Jenaj katak men in ilo katak eo tok ilal.
[Kamelele ko itulal]
a Ñan bwebwenato kake ilo tibdikin kin “kien Kraist,” lale Imõniaroñroñ Eo, March 1, 1997.
Kwoj Kememej Ke?
• Etke jemaroñ liki bwe ewõr tokjen kien ko an Anij ñan kij?
• Ta un ko unin ad aikwij kaorõk kien eo an Jehovah?
• Ilo wãwen et ko jemaroñ bõk tokjen jen kien ko an Anij?
[Pija eo ilo peij 21]
Abraham ear bõk jerammõn ilo an bokake kien eo an Jehovah
[Pija ko ilo peij 23]
Inebata ko ilo boub wõt ilo ran kein rej kamade elõñ jen kien ko an Anij
[Pija eo ilo peij 25]
Einwõt juõn imõn ri waje wan lojet eo ej bed iion juõn bedbed ebin, kien eo ekwojarjar ejjab makitkit im ejjab oktak