Ro Jinen Ren Juburueir ilo Eddo eo Air
IBELAKIN lal in rainin, enañin aolep kõrã ro rej jerbal ilikin moko imwiir. Ilo ailiñ ko im elõñ business ko ie, oran kõrã ro rej jerbal im bõk wõnãn enañin joñan wõt juõn ibben emaan ro. Ilo ailiñ ko rejeramel, kõrã ro ekkã air jerbal iumin elõñ awa ko ilo jikin kallip ko ñan jibañ kabwe aikwij ko an family ko air.
Erup buruen elõñ kõrã ro kin air aikwij kãlet ikõtan air jerbal ñan kabwe aikwij ko an family eo air im kõnan eo ñan lale family eo im mweo imwiir. Kõrã rein rejjab jerbal im bõk jããn ñan wia mõñã, nuknuk, im kõllã wõnãn jikin jokwe wõt, ak rej bareinwõt make kõmat mõñã ko, kwale nuknuk ko, im karreoike mweo.
Bareinwõt, Christian kõrã ro rej kate ir ñan katakin ro nejiir kilen kaddek juõn kõtan emõn ibben Anij. “Emol, ñan kabukõt ien im ajeje ikõtan jerbal im lale family eo elukkun bin, elaptata ñe ewõr ajiri ro redik,” Cristina, juõn jinen ewõr ruo nejin ledik, ej ba. “Ebin ñan karõk ien ko ajiri ro rej aikwiji ñan lale ir.”
Ta ej kamakit elõñ ro jinen bwe ren kabuk air jerbal? Ta abañ ko rej jelmaiki? Im juõn jinen ej aikwij ke kabukõt juõn jerbal ñan an lo juburu ilo an mour?
Unin Ro Jinen Rej Jerbal
Ej juõn menin aikwij elap ñan elõñ kõrã ro im ewõr nejiir bwe ren jerbal full-time. Jet iair ejelok beleir ñan jibañ kabwe money ko family eo ej aikwiji. Jet ri belele ro rej lo bwe wõnãn jen juõn wõt ejjab bwe ñan bõk aolep aikwij ko an family eo.
Emol, ejjab aolep kõrã ro im ewõr nejiir rej jerbal full-time kinke rej aikwij jibañ kabwe aikwij ko an family eo. Elõñ rej jerbal ñan kalaplok eñjake eo air bwe ewõr tokjeir. Jet remaroñ jerbal kinke rekõnan make beek wãwen kajerbal money ko air ak ñan make kõllã kin men ko im elap wõnãir. Elõñ elap air kabel in kõmmane jerbal ko air im rej lañliñ kake.
Bar juõn unin rej eñjake air aikwij kabuk jerbal ej kin ijjibed ko jen ro dettair wõt. Meñe elõñ armij rejelã bwe kõrã rein im rej jerbal rej bed iumin jet eddo ko relap im kamõkmõk, ekkã air bõk juõn melele ebwid kin ro rar kãlet bwe ren jab jerbal im rej kajirere kake ir. “Ebin kamelele ñan ro jet kin etke kwoj jerbal ilo mweo wõt,” juõn kõrã ear ba. “Nan ko ak turin mejen jet armij rej kwalok bwe ej einwõt kwoj jerwane mour eo am,” ear ba. Rebeca, juõn kõrã ewõr nejin ledik ruo an yiõ, ej ba: “Meñe jukjuk im bed in ej kile bwe kõrã ro ren kar aikwij lale ro nejiir, ij kile bwe ej watõk ro im rejjab jerbal einwõt rettã ak edik tokjeir.”
Keidi Inoñ ibben Mol
Ilo jet jikin ko ilo lal in, news ko rej kwalok kin “kõrã eo emõn” einwõt juõn eo elap tõbrak ibben ilo jerbal eo ear kãlete—ej bõk juõn wõnãn elap, emõn nuknuk ko an, im ewõr an liki e make. Ñe ej rol ñan mweo imõn, ekajur wõt ñan kamadmõde abañ ko an ro nejin, kajimwe bwid ko an leo belen, im jerbale jabdewõt abañ ko ilo mweo. Ealikar, enaj lukkun jeja ad maroñ ellolo juõn kõrã einwõt in.
Ilo mol, elõñ jerbal ko me kõrã ro rej bõki rekamõkmõk im ejjab lap wõnãir. Elõñ ian kõrã rein, elap air buromõj ñe rej lo bwe jerbal eo air ejjab kõtlok bwe ren kajerbal kabel ko air joñan wõt air maroñ. Book eo Social Psychology (Katak kin Wãwen an Armij Lemnak) ej kwalok: “Meñe joñan kõtan armij ej emõnlok wõt, maan ro rej wõnmanlok wõt im bõk jerbal ko remõnlok im elaplok wõnãir. Kõrã ro me rej kõmman bwe tokjeir en bedbed ion jerbal eo air rej jelmae juõn wãwen elaplok an bin.” Juõn newspaper ilo Spain ej ba: “Ikijen kõrã ro, kar antonelok bwe rej eñtan kin inebata ko jilu alen elaplok jen maan ro, kinke enañin aolepeir ewõr ruo jerbal ko ibbeir—juõn ilo jikin jerbal eo im eo juõn ilo mweo.”
Wãwen Lõmaro Beleir Remaroñ Jibañ
Emol, juõn Christian kõrã ej aikwij make bebe elañe ej aikwij kabuk an jerbal ak jab. Bõtab, elañe ewõr belen, erro jimor naj aikwij bebe kake elikin air lukkun etale im joñe men otemjej.—Jabõn Kennan Ko 14:15.
Ta elañe ri belele ro rej bebe bwe erro jimor naj aikwij jerbal full-time kinke ebin kabwe aikwij ko air? Ñe eindein, leo ri belele emeletlet enaj lukkun lemnak kin nan in kakkõl in ilo Bible: “Ein drein, lõmaro, komin jokwe iben belemi kin jelalokjen, im koutiej kõra rõn, einwõt jãbi remõjino jen kom, im ro dri jolit ibemi kin joij in mour.” (1 Piter 3:7) Juõn leo ri belele ej kwalok an kautiej lio belen ilo an kile bwe ewõr joñan maroñ ko an ilo enbwin im ilo eñjake. Ñe emaroñ, enaj jibañ lio belen kin jerbal ko ilo mweo. Einwõt Jesus, leo kin juõn buru ettã enaj mõnõnõ in kõmmani jerbal ko, im ejamin makoko kin an lemnak bwe rej menin kajookok. (Jon 13:12-15) Jen an eindein, enaj watõk jerbal kein einwõt juõn ien emõn ñan kwalok an yokwe lio belen eo elap an niknik in jerbal. Lio enaj lap an kamolol kin jibañ rot kein.—Dri Epesõs 5:25, 28, 29.
Ejelok bere, elañe leo im lio jimor renaj aikwij jerbal, air buru wõt juõn imweo enaj lukkun aorõk. Juõn report ilo ABC, juõn newspaper ilo Spain, ear kalikar ejja melele in wõt. Ilo an kamelele kin juõn ekkatak me Institute of Family Matters (Dolul kin Men ko an Family) ear kõmmane, katak in ear kalikar bwe unin an lap jebel ilo Spain kar kin an “jako joñok ko an kabuñ im mwil emõn” im ebar koba ruo men ko—“an kõrã ro kabuk air jerbal im an lõmaro jab bõk kunair kin jerbal ko ilo mweo.”
Jerbal eo Eaorõk an juõn Jinen me Ej Christian
Meñe Jehovah ear karõk bwe ro jemen elaptata ren bõk eddon katakin ro nejiir, ro jinen me rej Christian rejelã bwe ebar wõr kunair ilo men in—elaptata ñe ajiri eo ej dik wõt. (Jabõn Kennan Ko 1:8; Dri Epesõs 6:4) Jehovah ear konono ñan ro jinen im jemen jimor ke ear kaiñi Ri Israel ro bwe ren kanuij katakin ro nejiir Kien eo an. Ear jelã bwe ñan air kõmmane men in renaj aikwij ien im meanwõd, elaptata ilo yiõ ko ke rej dik wõt. Kin un in, Anij ear jiroñ ritto ro bwe ren katakin ro nejiir ilo mweo imwiir, iturin ial, ñe rej jerkak, im ñe rej babu.—Duteronomi 6:4-7.
Nan in Anij ej kwalok aorõkin im utiejen jerbal eo an limaro ilo an kakien ajiri ro: “Jab illok jen nan in kibel an jinõm.” (Jabõn Kennan Ko 6:20) Emol, juõn kõrã ri belele ej aikwij bebe ibben leo belen mokta jen an kõmman jabdewõt kien ñan ajiri ro. Ak, einwõt eon in ej kalikar, ro jinen ewõr air maroñ ñan kõmman kien ko. Im ajiri ro me rej bõk ñan burueir kien ko lor jitõb kab mwil emõn jen jineir, eo ej mijak Anij, renaj bõk elap tokjen jeni. (Jabõn Kennan Ko 6:21, 22) Teresa, juõn jinen me ewõr ruo nejin ladik redik, ear kamelele kin unin ejjab kabuk an jerbal. Ear ba: “Katakin ro nejiõ bwe ren karejar ñan Anij ej jerbal eo eaorõktata ibba. I kõnan kõmmane jerbal in ilo wãwen eo emõntata imaroñ.”
Kõrã Ro Me Emõn Air Kakajiriri
King Lemuel ilo ailiñ in Israel, emol an kar bõk tokjen jen jibadbad ko an jinen. “Ine eo” me jinen ear lelok ñan “katakin e” kar kobaiki ilo Nan in kakõrmol eo an Anij. (Jabõn Kennan Ko 31:1; 2 Timote 3:16) Kamelele in an jinen kin juõn kõrã ekabel im belen emõn ej jerbal wõt ñan jibañ lõmaro ñan kõmman juõn jokãlet emeletlet kin juõn beleir. Im nan in kakkõl ko an kin lũñ im kadõk rejejjet wõt ñan rainin einwõt kar ilo ien eo rar jeje kaki.—Jabõn Kennan Ko 31:3-5, 10-31.
Ilo ebeben eo kein kajuõn, ri jilek Paul ear nebar juõn kõrã etan Eunice kin tõbrak ko ñan katakin Timothy nejin. Kinke leo belen ear jab kabuñ ñan Jehovah ak emaroñ kar kabuñ ñan anij ko an Ri Greek, Eunice ear aikwij lukkun kate in kareel Timothy ñan an tõmak ilo “jeje ko rokwojarjar.” Ñããt eo Eunice ear jino katakin Timothy kin Jeje kein? Nan in kakõrmol eo ej ba bwe ear jen ke ej “ajiri”—ilo bar juõn wãwen ba, jen ien eo Timothy ear juõn niñniñ. (2 Timote 1:5; 3:14, 15) Alikar bwe tõmak im joñok eo an, koba nan in katak ko an, ear keboj Timothy kin jerbal in missionary eo an me ear walok tokelik.—Dri Pilippai 2:19-22.
Bible eo ej bareinwõt konono kin kõrã ro me rar karuwaineneiktok ri karejar ro retiljek an Anij im men in ear kabellok juõn ien emõn bwe ro nejiir ren kamao ibben rein remõn ñan air anõk ir. Ñan wanjoñok, juõn kõrã in Shunem ekkã an kadeloñ ri kanan Elisha ñan loan mweo imõn. Tokelik Elisha ear kajerkakbijeik ladik eo nejin ke ear mij. (2 Kiñ Ro 4:8-10, 32-37) Lemnak bareinwõt kin joñok eo an Mary, jinen ri jeje Bible eo Mark. Alikar ear kabellok mweo imõn ilo Jerusalem ñan ri kalor ro ilo jinoin bwe ren kwelok ie. (Jerbal 12:12) Emol an kar Mark bõk tokjen kamao kein ibben ri jilek ro im Ri Christian ro jet im rar keini air itok ñan mweo imõn.
Alikar, Jehovah elap an kaorõk jerbal ko an kõrã ro retiljek me rej kadeloñ nan in kaiñi ko an ilo buruen ajiri ro nejiir. Elap an yokwe kõrã rein kin tiljek im kate ko air ñan kõmman bwe men ko lor jitõb ren aorõktata ilo mweo.—2 Samuel 22:26; Jabõn Kennan Ko 14:1.
Jokãlet eo Elaptata an Kajuburu
Einwõt joñok kein jen Jeje ko emwij air kwaloki, tiljek in lale aikwij ko an family eo ad ilo kanniek, jitõb, im eñjake rej bõktok jerammõn ko rejej uair. Ak jerbal in ejjab bidodo kõmmane. Jerbal eo an juõn kõrã ilo mweo emaroñ binlok jen jabdewõt jerbal an juõn ri utiej ilo juõn business.
Emol, elañe juõn kõrã ej kãlet bwe en kadiklok an jerbal, mwijin an bebe kake ibben leo belen, inem family eo enaj aikwij kõmman bwe en lemwan wãwen air mour, im emaroñ aikwij kijenmij wõt elañe ewõr kajirere jen ro im rejjab melele kin bebe eo an. Ak jerammõn ko kwonaj bõki emaroñ laplok jen men ko kwar luji. Paqui ewõr jilu nejin im ej aikwij jerbal part-time. Liin ej ba: “Ej kõnan eo aõ ñan bed ilo mweo ñe ajiri ro rej rol jen school kinke ilo wãwen in enaj wõr juõn armij remaroñ bwebwenato ibben.” Ewi wãwen ajiri ro nejin rej bõk tokjen jen men in? “Imaroñ jibañ ir kõmman homework ko air, im elañe ewõr abañ ko, emõkaj aõ maroñ jerbali,” ej ba. “Ien kimij ibben don kajjojo ran elap an jibañ kim jelã kajjen don. Joñan aõ kaorõki ien in ibben ajiri ro nejiõ, iar jab bõk jerbal in full-time me rar kõnan letoke.”
Elõñ Christian kõrã ro rar lo bwe elañe remaroñ kaeitlok awa in jerbal ko air, aolep ro uan family eo air renaj bõk tokjen. “Ke iar kamwij aõ jerbal, ear diklok abañ ko ilo family eo,” Cristina, eo kar konono kake mokta, ear kamelele. “Ear wõr ien aõ bwebwenato ibben ajiri ro nejiõ im jibañ leo beleiõ ilo elõñ wãwen ko. Iar jino lo mõnõnõ in katakin ledik ro nejiõ, im lo wãwen air katak im wõnmanlok.” Ewõr juõn men elap an Cristina kememeje. “Ledik eo nejiõ erittotata ear jino katak etetal ilo juõn mõn kakajiriri ajiri ro,” ej kememej, “ak iar katakin nejiõ kein karuo ñan etetal imweo wõt. Ear jino an etetal im ke ear okjak iar bauri kin peiõ. Ien in elap an kar kamõnõnõik iõ!”
Bar juõn men emõn ñan etale ej bwe joñan diklok in money eo kin an jinen jolok ak kaeitlok awa in jerbal ko an emaroñ diklok jen air kar kõtmene kake. “Wõnãn lale ajiri ro im bõkto-bõktak ir ear lap an kañ jããn,” Cristina ear kamelele. “Ke kimar lukkun etale men in, kimar lo bwe ear jab lap bwen kõllã eo aõ.”
Elikin an jet ri belele ro etale wãwen ko ibbeir, rar bebe bwe tokjen an lio kajerbal ien ko an ñan lale family eo ear aorõklok jen jabdewõt jããn ko en kar maroñ kabukõti ñan family eo air. “Elap aõ mõnõnõ bwe lio beleiõ emaroñ bedwõt ilo mweo im lale ajiri ro ruo nejimro,” leo belen Cristina, Paul, ej ba. “Ear laplok an wõr inebata im abañ ko ñan kimro jimor ke lio beleiõ ear jerbal.” Bebe in an ri belele rein kar jelet ledik ro ruo nejiir ilo wãwen et? “Elap air jokane,” Paul ej ba, “im bareinwõt kar kejbãrok ir ilo juõn joñan elap jen kilan ko renana ilo yiõ ko jinoin in air mour.” Etke ri belele rein elap air watõk bwe eaorõk ien air bed ibben ledik ro nejiir? Paul ej uak: “I jelã bwe elañe ro jemen im jinen rej jab tel buruen ro nejiir, bar juõn enaj.”
Inem ealikar bwe, kajjojo ri belele ro rej aikwij etale wãwen bed ko air make, im en ejelok bar juõn en kar kananaik bebe ko me ro jet rej kõmmani. (Dri Rom 14:4; 1 Dri Tessalonika 4:11) Mekarta, ewõr tokjen ñan etale jerammõn ko relõñ rej walok ñe jinen ajiri ro rejjab kabuk juõn jerbal full-time. Ilo an kwalok lemnak eo an kin men in, Teresa, eo kar konono kake mokta, ej ba: “Ejelok bar juõn men elaplok an kajuburu jen am karõk ien ko am, joñan wõt am maroñ, ñan kejbãrok im katakin ajiri ro nejõm make.”—Sam 127:3.
[Pija eo ilo peij 23]
Christian kõrã ro rej bõk kunair ilo jerbal eo eaorõk ñan katakin ajiri ro nejiir