Nan eo an Jehovah Ej Mour Wõt
Katak ko Relap Jen Letter ko ñan Dri Galetia, Dri Epesõs, Dri Pilippai, im Dri Kolosse
KE EAR roñ bwe jet ian Ri Christian ro rar etal jen kabuñ eo erreo kin kilan ro uan kabuñ eo an Ri Jew, ri jilek Paul ear je juõn letter ekajur “ñõn eklisia ko i Galetia.” (Gal. 1:2) Kar je letter in ikõtan kar 50-52 yiõ ko elikin Christ. Iloan letter in ej nan in kakabilek ko rekajju im nan in rejañ ko rekajur.
Joñoul yiõ ko tokelik ke ear bed ilo Rome einwõt juõn “dri prisõn an Kraist Jisõs,” Paul ear jeje ñan congregation ko ilo Ephesus, ilo Philippi, im ilo Colossae, im lelok ñan ir nan in kakabilek ko im nan in rejañ ko ilo yokwe. (Ep. 3:1) Kij rainin jemaroñ bõk tokjen ikijen ad lukkun roñjake ennan eo ilo Bible eo ilo book in Galetia, Epesõs, Pilippai, im Kolosse.—Hib. 4:12.
“KOWÃNIK”—EWI WÃWEN?
Paul ej jojomare jerbal eo an einwõt juõn ri jilek ikijen an kobaik jet kamelele ko kin mour eo an make kinke ro uan kabuñ eo an Ri Jew ilo etao rar kajeoñ in katton ãt eo etan. (Gal. 1:11–2:14) Ilo an jumae katak ko air rebwid, Paul ear kwalok point in: “Armij e jab wãnik kin jerbal in kien, a kin liki Jisõs Kraist.”—Gal. 2:16.
Paul ej ba bwe Christ ear “binmour ñõn ro r’ar ber iomin kien” im kanemkwoj ir ñan lañliñ kin anemkwoj eo an Ri Christian. Ej lukkun kakabilek Ri Galatia ro: “Komin jutõk bin, im jab bar lorõk ilo ine in kamakoko.”—Gal. 4:4, 5; 5:1.
Emwij Uaki Kajitõk ko Rej Bedbed ion Bible:
3:16-18, 28, 29—Bujen eo ikijen Abraham ej jerbal wõt ke? Aet, ej jerbal wõt. Bujen Kien eo ear jab juõn kein binej jenkwon bujen eo an Anij ibben Abraham ak ear juõn kien ear kobaiki ibben bujen in. Kin men in, bujen eo ikijen Abraham ear jerbal wõt meñe kar “kajijtokjen” Kien eo. (Eph. 2:15) Kallimur ko kin bujen eo rar etal ñan “ine” eo emol an Abraham—Christ Jesus, ine eo elaptata, im ñan ro rej “juõn wõt ibben Christ Jesus.”
6:2—Ta in “kien Kraist”? Kien in ej koba aolep men ko Jesus ear katakin im kakien kaki. Elaptata ej kitibuj kien eo ñan “yokwe dron.”—Jon 13:34.
6:8—Ewi wãwen jej “jeor ñõn Jitõb”? Jej kõmman eindein ikijen ad mour ilo juõn wãwen me jej kõtlok bwe jitõb eo an Anij en bidodo an jerbal ibbed. Jeor ñan jitõb ej kitibuj ad bõk kunad kin aolepen buruõd ilo makitkit ko rej kowõnmanlok an jitõb eo jerbal wõt.
Tokjen Katak ko ñan Kij:
1:6-9. Ri Christian elder ro rej aikwij kamadmõde ilo mõkaj ñe abañ ko rej walok ilo congregation eo. Ilo air jerbal ilo kõmmanwa ekoba kajerbal Jeje ko ilo Bible eo, remaroñ kajimwe lemnak ko rebwid ilo mõkaj.
2:20. Binmour eo ej juõn menin letok jen Anij ñan kij. Jej aikwij katak ñan watõke ilo wãwen in.—Jon 3:16.
5:7-9. Kamao ko renana remaroñ ‘karumij kij bwe jen jab bokake mol eo.’ Jej meletlet ilo ad bõprae kamao ko renana.
6:1, 2, 5. Ro reritto “ilo Jitõb” remaroñ jibañ kij ñan inek juõn men jej eddodo kake, einwõt juõn abañ ebin ej waloktok jen ad kar bõk juõn ial ebwid ilo jaje kake. Ñe ej itok ñan inek eddo ko ad me Anij ekõnan bwe jen kõmmani, jej aikwij kõmmani.
“KOBAIK MEN KO OTEMJEJ ILO KRAIST”
Ilo an kalikar unin tel eo elap kin burukuk eo an Ri Christian ilo letter eo an ñan Ri Ephesus ro, Paul ej konono kin “jerbal an ien ko rejejit, bwe En kobaik men ko otemjej ilo Kraist, men ko i lõñ, im men ko i lõl.” Christ ear lelok “men in yokwe ñõn armij rõn” ñan jibañ aolep ñan “tõbare juõn wõt tõmak.”—Ep. 1:10; 4:8, 13.
Ñan kautiej Anij im kowõnmanlok burukuk, Ri Christian ro rej aikwij “kõnõk armij ekal” im “kõtãik [ir] ñõn dron ilo mijõk Kraist.” Rej aikwij bareinwõt “jutõk mae etao ko an devil” ikijen air kõnak aolep kein tarinae ko ilo jitõb.—Ep. 4:24; 5:21; 6:11.
Emwij Uaki Kajitõk ko Rej Bedbed ion Bible:
1:4-7—Ewi wãwen kar bebe lok iman kin Ri Christian ri kabit ro mokta jen air kar lotak? Kar bebe lok iman kake ir einwõt juõn kumi, im jab einwõt kajjojo armij. Men in ear walok moktalok jen an kar Adam im Eve neje im lelok jerawiwi ñan ro nejiir. Kanan eo kar je ilo Jenesis 3:15, me kar kwalok kake mokta jen an kar armij jerawiwi, ekoba karõk eo an Anij bwe en wõr jet ri kaloran Jesus ñan iroij ibben ilañ.—Gal. 3:16, 29.
2:2—Ewi wãwen jitõbõn lal in ej einwõt mejatoto, im ewi wãwen ej jerbale kajur eo an? “Jitõb õn lõl” in ej jitõbõn jenolok im kiblia. Ej bed ijoko otemjej. (1 Kor. 2:12) Ekajur im kilan eban bõjrak.
2:6—Ewi wãwen Ri Christian ri kabit ro remaroñ bed “ijo ko i lõñ” meñe rej bed wõt ion lal? Nan eo “ijo ko i lõñ” ilo eon in ejjab jitõñlok ñan kallimur eo kin jolet ilañ. Ak, ej jitõñlok ñan kõtan eo air ebak ibben Anij itok jen an ‘jitõb in kalimur Eo ekwojarjar kar sil ir.’—Ep. 1:13, 14.
Tokjen Katak ko ñan Kij:
4:8, 11-15. Jesus Christ “ear bõk ibben elõñ ri jibokwe,” melelen, ear bõk armij ro jen iumin maroñ eo an Satan bwe en kajerbal ir einwõt menin letok ko ñan eddeklok eo an congregation in Christian. Jemaroñ ‘ilo yokwe, edrekliñlok ñõn . . . Kraist’ ikijen ad bokake im kõttãik kij ñan ro rej tel kij im rejetake karõk ko rej kõmmani ilo congregation eo.—Hib. 13:7, 17.
5:22-24, 33. Ijellokin an baj lio kõttãik wõt e ñan leo belen, ej aikwij bareinwõt kautiej leo. Ej kõmmane men in ikijen an kwalok juõn “jitõb e inimõn im joij wõt.” Bareinwõt ej kate ñan kautiej eo belen ke ej konono kin men ko remõn kin e im jerbal ibben bwe bebe ko ej kõmmani ren tõbrak.—1 Pit. 3:3, 4; Tait. 2:3-5.
5:25, 28, 29. Einwõt an leo “najidriki” e make, eindein ej aikwij in juõn eo emõn an kabwe aikwij ko an lio belen—ilo kanniek, ilo eñjake, im ilo jitõb. Ej aikwij bareinwõt kaorõk lio belen ikijen an jolok elap ien ibben im ilo an emõn an kõmman ñan e ilo nan im ilo kõmman.
6:10-13. Ñan jumae kajur eo an demon ro, kin aolepen buruõd, jej aikwij in kõnak aolep kein tarinae ko ilo jitõb jen Anij.
“JEN ETAL”
Paul ear kwalok kin yokwe ilo aolepen letter eo an ñan Ri Philippi ro. “Eñin jar eo aõ kin kom,” ej ba, “ij jar bwe yokwe eo ami en eddreklok im lablok, kin jelãlokjen eo emol im ekajet jimwe.” Ilo an jibañ ir ñan bõprae aujid eo kin tarjen joñan liki ir make, ej rejañ ir: “Komin jerbale ami mour kin mijõk im wurirrir.”—Pil. 1:9; 2:12.
Paul ej rejañ ro me reritto ilo lemnak ñan jibadõk “mejenkajik eo an kir eutiej an Anij.” Ej ba: “Ijo emwij ar tõbare, jen etal ilo ial in.”—Pil. 3:14-16.
Emwij Uaki Kajitõk ko Rej Bedbed ion Bible:
1:23—Ta jokãlet ko “ruo” Paul ear jelmae, im ear kõnan “ilok” im bed ibben wõn? Kin wãwen ko ear jelmaiki, Paul ear aikwij kãlet juõn ian men ko ruo rar bed iman: mour ak mij. (Pil. 1:21) Ilo an jab ba ta eo enaj kar kãlete ian men kein ruo, ear kwalok ta eo ekõnan—“ilok, im ber iben Kraist.” (Pil. 3:20, 21; 1 Tes. 4:16) “Ilok” in ilo ien bed eo an Christ enaj kar walok ilo ien eo Paul ej bõk ãjinkij eo an me Jehovah emwij an kar keboje ñan e.—Mat. 24:3.
2:12, 13—Ilo wãwen et eo Anij ej kõmman bwe jen “kõnan im jerbal”? Jitõb kwojarjar eo an Jehovah emaroñ jerbal ilo buruõd im lemnak ko ad ñan kalaplok kõnan eo ad ñan kamat ad maroñ ilo jerbal eo an. Kin men in, jej bõk jibañ ke jej ‘jerbale ad mour.’
Tokjen Katak ko ñan Kij:
1:3-5. Meñe rar jeramel ilo kanniek, Ri Philippi ro rar likit juõn joñok emõn ñan kij kin kwalok joij.—2 Kor. 8:1-6.
2:5-11. Einwõt joñok eo an Jesus ej kwalok, kadkad in ettã buru ejjab juõn kakõllan mõjno ak ej juõn kakõlle ekajur kin jutak kin men ko rejimwe. Bareinwõt, Jehovah ej nebar ro ettã burueir.—Jk 22:4.
3:13. ‘Men ko rej ber ilikid’ remaroñ men ko einwõt jibadõk jerbal ko reutiej, jokane eo kin ad bed ilo juõn family emweie, ak jerawiwi ko relap jekin kõmmani mokta me emwij ad kar ukwelok jeni im “emwij karreoik” kij jeni. (1 Kor. 6:11) Jej aikwij meloklok men kein, melelen, bõjrak ad inebata kaki, im “mõllok ñõn men ko rej ber [imad].”
“KOMIN BIN ILO TÕMAK”
Ilo letter eo an ñan Ri Colossae ro, Paul ej kajerwawaik lemnak ko rebwid an ri kaki ro rewan. Lomor ej bedbed, jab ion menin aikwij ko an Kien eo, ak ion “berwõt ilo tõmak.” Paul ej rejañ Ri Colossae ro ñan air ‘etetal ilo Christ, im en elle okrair im kalek ir ilo E, im ren bin ilo tõmak.’ Ewi wãwen bin ilo tõmak en kar jelet ir?—Kol. 1:23; 2:6, 7.
“Ion men kein otemjej,” Paul ej jeje, “komin kõnõk yokwe, eo ken lukwõj ej kowãppemi. Im ainemõn jen Kraist en iroij ilo buruemi.” Paul ej jiroñ ir: “Jabrewõt men eo komij kõmõne, komin kõmõne kin buru, einwõt ñõn Iroij, im jab ñõn armij.” Kin ro ilikin congregation eo, ej ba: “Komin etetal im meletlet” ñan ir.—Kol. 3:14, 15, 23; 4:5.
Emwij Uaki Kajitõk ko Rej Bedbed ion Bible:
2:8—Ta “irinekatak ko an lõl” Paul ear kakkõl kaki? Men kein rej men ko otemjej an lal in an Satan—jabdewõt men ak kien me ej ejaaki, teli, ak kowõnmanloki. (1 Jon 2:16) Kobalok ibben men kein rej katak ko rebuñbuñ an lal, arõk mweiuk, im kabuñ ko rewan an lal in.
4:16—Etke letter eo ñan Ri Laodicea ro ejjab mõttan Bible eo? Emaroñ kinke iloan letter in ejelok melele ko rekeie ie ñan kij rainin. Ak emaroñ kinke kar eliji point ko jen letter ko jet ilo Bible eo.
Tokjen Katak ko ñan Kij:
1:2, 20. Binmour eo, menin letok eo kin joij eo an Anij, emaroñ karreoik bõklikit eo ad im kainemõn kij.
2:18, 23. “Kilen kõttãike ak ejjab mol”—kwalok ettã buru iman mejen armij wõt ikijen jolok mweiuk ko ak ikijen kokkure enbwiniir ej juõn kakõlle kin an juõn “kautiej e make ilo an lemnak.”