“Wõn Eo In Lõl̦ño̦ñ Kake?”

“Meñe tarin̦ae enaaj wal̦o̦k n̦ae eõ, im ãindein inaaj peran kake.”​​—SAM 27:⁠3.

EWI WÃWEEN EOON KEIN REMAROÑ KAPERAN EOK?

Sam 27:1

Sam 27:4

Sam 27:⁠11

1. Ta kajjitõk ko Sam 27 enaaj jipañ kõj ñan lo uwaakier?

ETKE jej kal̦apl̦o̦k ad bõk kun̦aad ilo kwal̦o̦k naan meñe ej nana l̦o̦k men ko rej wal̦o̦k ilo lal̦ in? Etke jej m̦õn̦õn̦õ in kõjerbal iien ko ad im maroñ ko ad ñan jerbal in kwal̦o̦k naan meñe elukkuun penl̦o̦k mour? Ewi wãween jemaroñ in peran wõt meñe elõñ armej rej mijak ta eo enaaj wal̦o̦k ilo raan ko rej pãd im̦aan? Eokwe al eo an Kiiñ Devid me ej wal̦o̦k ilo Sam 27 enaaj letok uwaak in kajjitõk kein.

2. Ñe juon ej lõl̦ño̦ñ, men in emaroñ kõm̦m̦an bwe en ta? Ak ñe jej lõke Jeova, ta eo enaaj wal̦o̦k ñan kõj?

² Devid ear jino kine al eo an kõn naan kein: “Jeova aõ meram im aõ lo̦mo̦o̦r, wõn eo in mijak e? Jeova kajoor an aõ mour, wõn eo in lõl̦ño̦ñ kake?” (Sam 27:⁠1) Lõl̦ño̦ñ emaroñ kõm̦m̦an an juon lukkuun m̦õjn̦o̦ im jab kõm̦m̦an jabdewõt men. Bõtab, armej eo ej lõke Jeova enaaj peran im eban lõl̦ño̦ñ. (1 Piter 3:​14) Ñe jej lõke Jeova im kõm̦m̦an bwe en ad likõpejñak, jenaaj “lo jokwane.” Jenaaj ‘mour ilo aenõm̦m̦an im ejjel̦o̦k lõl̦ño̦ñ.’ (Jabõn Kõnnaan 1:​33, UBS; 3:​25) Etke enaaj ãindein?

“JEOVA AÕ MERAM IM AÕ LO̦MO̦O̦R”

3. Ta mel̦el̦ein an Baibõl̦ ba, “Jeova aõ meram”? Im ta eo jej aikuj kõm̦m̦ane?

³ Ilo an Baibõl̦ eo ba “Jeova aõ meram” ej mel̦el̦ein bwe Jeova ej katakin kõj m̦ool eo. (Sam 27:⁠1) Ñe ewõr meram ijo jej pãd ie eban kauwõtata kõnke jej lo im̦aan. Bõtab, ejjab mel̦el̦ein bwe meram eo emaroñ jol̦o̦k men eo ekauwõtata ej pãd im̦aad ak kõj eo jej aikuj jeer jãne. Ãindeinl̦o̦k wõt, Jeova ej kalikkar ñan kõj ta mel̦el̦ein men ko rej wal̦o̦k ilo lal̦ in. Ej kakkõl kõj kõn men ko rekauwõtata ilo jukjuk im pãd in enana. Ej letok naan in kakapilõk ko ñan kõj jãn Baibõl̦ eo im aolep iien rej jipañ kõj. Ri jeje sam ej ba bwe kien ko an Anij rar kõm̦m̦an an mãlõtlõtl̦o̦k jãn ro rar kõjdate im aolep rũkaki ro an. Ñe jej jerbali naan in kakapilõk ko ilo Baibõl̦, jenaaj bar mãlõtlõtl̦o̦k.​​—Sam 119:​98, 99, 130.

4. (1) Etke Devid ear ba bwe Jeova ej an Ri Lo̦mo̦o̦r? (2) Ñããt eo Jeova enaaj lo̦mo̦o̦ren ri karejar ro an?

⁴ Naan ko an Devid ilo Sam 27:1 rej kalikkar ñan kõj bwe ear jab mel̦o̦kl̦o̦k an kar Jeova lo̦mo̦o̦ren e. Ñan waanjoñak, Jeova ear lo̦mo̦o̦rene jãn juon l̦aiõn im jãn juon kidu pããr. Bareinwõt, Jeova ear jipañe bwe en anjo̦ jãn ri inea eo Golaiat. Im ilo iien ko Kiiñ Saul ear kajjioñ in kõrajje kõn m̦ade, Jeova ear lo̦mo̦o̦ren e. (1 Samuel 17:​37, 49, 50; 18:​11, 12; 19:​10) Eñin unin Devid ear ba bwe Jeova ej an Ri Lo̦mo̦o̦r. Ãindein, Jeova enaaj bar lo̦mo̦o̦ren ri karejar ro an ãinwõt kar Devid. Ñããt enaaj kõm̦m̦ane men in? Ñe enaaj itok “eñtaan eo el̦ap.”​—Revelesõn 7:14; 2 Piter 2:⁠9.

KEEMEMEJ AOLEPEN IIEN KO JEOVA EAR JIPAÑ EOK

5, 6. (1) Etke ad keememej iien ko Jeova ear jipañ kõj ej kaperan kõj? (2) Etke em̦m̦an bwe jen keememeje iien ko Jeova ear jipañe armej ro an ilo iien ko m̦okta?

⁵ Jemaroñ riiti Sam 27:​2, 3 im lale ta men eo eaorõk jemaroñ kõm̦m̦ane me enaaj kal̦apl̦o̦k ad peran. (Riit.) Devid ear keememej aolepen iien ko Jeova ear lo̦mo̦o̦rene. (1 Samuel 17:​34-37) Kõn an kar kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn iien kein, men in ear kaperan e bwe en kijenmej wõt ilo iien ko reppen ear iiooni. Kwõj ke keememej iien ko Jeova ear jipañ kwe? Am̦ kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn iien ko ear jipañ eok, men in ej ke kaperan eok? Ñan waanjoñak, kwõnañin ke kar buul̦ jar ñe kwõj iioon juon apañ me ekõm̦m̦an am̦ jab m̦õn̦õn̦õ? Ãlikin am̦ jar, kwõj ke kile an Jeova kamãlõtlõt eok im kakajoor eok ñan jel̦ã kijenmej ilo apañ eo kwõj iioone? Kwõj ke keememej ewi wãween an kar Jeova jipañ eok bwe kwõn jel̦ã kõm̦adm̦õde apañ eo me ear kapañ am̦ lo m̦õn̦õn̦õ ilo jerbal eo am̦ ñan e? Ak kwõj ke keememej an kar lewõj juon jeraam̦m̦an ñan am̦ kal̦apl̦o̦k am̦ jerbal ñan e? (1 Korint 16:​9, UBS) Ke kwõj keememej aolepen iien kein Jeova ear jipañ eok, ewi wãween men in ej jelõt eok? Men kein ren kõketak eok ñan wõnm̦aanl̦o̦k wõt im tõmak bwe Jeova enaaj jipañ eok ñan kõm̦adm̦õdi apañ ko relukkuun pen im ñan jel̦ã kijenmej ilo iien ko kwõj iiooni apañ ko.​​—Rom 5:​3-5.

⁶ Ta eo jenaaj kõm̦m̦ane ñe juon kien ekajoor ekõn̦aan jol̦o̦k doulul eo an Ri Kõnnaan ro an Jeova? Jet iien ko rej kab mootl̦o̦k ekar wõr ro im rar kajjioñ kõm̦m̦ane men in ak rar jab lo tõprak. Ñe jej keememeje wãween an kar Jeova jipañ armej ro an ilo iien ko m̦okta, men in enaaj kaperan kõj ñan kijenmej ilo jabdewõt men enaaj wal̦o̦k me jemaroñ iioone.​​—Daniel 3:​28, UBS.

KAORÕK KABUÑ EO EM̦OOL

7, 8. (1) Ekkar ñan Sam 27:​4, ta eo Devid ear kajjitõk ippãn Jeova? (2) Ta tampel̦ eo el̦ap an Jeova ilo kõkkar? Ewi wãween jej kabuñ ñan e ilo raan kein ilo tampel̦ in?

⁷ Bar juon men enaaj kaperan kõj ej ñe jej kaorõk kabuñ eo em̦ool. (Riit Sam 27:⁠4.) Ilo iien ko an Devid, m̦weo “m̦õn Jeova” ear jab juon tampel̦ ak ear juon em̦ nuknuk. Devid ear kõpooj aolep men bwe Solomon, l̦eo nejin en maroñ kalõk juon tampel̦ eaiboojoj im̦õn Jeova bwe en jikin kabuñ ñan E. Elõñ buki iiõ ko tokãlik, Jijej ear kõmel̦el̦e bwe enaaj wõr juon iien me enaaj jako an armej ro aikuj etal im kabuñ ñan Jeova ilo tampel̦ eo. (Jon 4:​21-23) Jeova ear ejaake juon karõk me ej kamaroñ ad kabuñ ñan e ilo wãween eo ej buñbũruon kake. Jeova enaaj buñbũruon kõn wãween ad kabuñ ñan e el̦aññe ewõr ad tõmak ilo katok in mej eo an Jijej. Ilo bok in Hibru jebta 8 ñan 10, rijjelõk Paul ear ba bwe karõk in ej ãinwõt juon tampel̦ el̦ap me jemaroñ kabuñ ñan Anij ie, bõtab tampel̦ in ejjab ‘kõm̦m̦an jãn pein armej.’ Paul ear kõmel̦el̦e bwe tampel̦ in ear ejaak ilo iien eo Jijej ear peptaij im ajel̦o̦k an mour ñan kõm̦anm̦an ankilaan Jeova. Iien in ear wal̦o̦k ilo iiõ eo 29. (Hibru 10:​10, UBS) Ewi wãween jej kabuñ ñan Jeova ilo tampel̦ in ilo kõkkar? Ej ilo ad jar ñan Jeova jãn juon “bõro em̦ool im kõn tõmak epen,” im ilo ad peran in kwal̦o̦k naan kõn e ñan ro jet. Bareinwõt, jej kabuñ ñan e ilo tampel̦ in ilo kõkkar ñe jej pãd ilo kweilo̦k ko im katak ippãn baam̦le eo ad. (Hibru 10:​22-25, UBS) Ad kaorõk kabuñ eo em̦ool enaaj jipañ kõj ñan kõm̦m̦ane wõt men kein ilo raan kein ãliktata me elõñ apañ ko ie.

⁸ Ilo pel̦aakin lal̦ in, ri karejar ro retiljek an Jeova rej kõjerbal enañin aolepen iien ko aer ilo jerbal in kwal̦o̦k naan kab katak bar juon kajin. Im rej em̦m̦akũt ñan jikin ko el̦ap aikuj jipañ kõn kwal̦o̦k naan kõn Aelõñ eo. Aer kõm̦m̦ane men kein rej ãinwõt ri jeje Sam ke ear kajjitõk ippãn Jeova kõn juon wõt men. Ta in? Ear kajjitõk bwe en lo wõt m̦õn̦õn̦õ kõn wãween ko rem̦m̦an kõn Jeova im bwe en kabuñ ñan e jekdo̦o̦n ta eo enaaj wal̦o̦k.​​—Riit Sam 27:⁠6.

LÕKE ANIJ BWE ENAAJ JIPAÑ EOK

9, 10. Ta eo Sam 27:10 ej kallim̦uri kõj kake?

⁹ Devid ear ba: “Jema im jinõ remaroñ in jol̦o̦k eõ, ak Irooj enaaj kõjparok eõ.” (Sam 27:​10) Naan kein an Devid rej kwal̦o̦k ñan kõj bwe ear lukkuun lõke Jeova bwe enaaj jipañ e. Ilo m̦ool, ñe jej riiti 1 Samuel jebta 22, jenaaj jel̦ã bwe jemen im jinen Devid rar jab jol̦o̦ke. Ak elõñ armej ro rainin baam̦le eo aer ear kejoole er ak jol̦o̦k er. Bõtab, ro jeid im jatid ilo eklejia ko rar jipañ er im kõjparok er.

¹⁰ Jeova epojak aolep iien ñan kõjparok ri karejar ro an ñe ro jet renaaj jol̦o̦k er ak kejoole er. Kõn men in, jen lõke Jeova bwe enaaj kõjparok er ñe rej iioon apañ ko jet. Ñan waanjoñak, ñe jej inepata kõn ekõjkan ad naaj kabwe aikuj ko an baam̦le eo ad, jen keememej bwe Jeova enaaj jipañe kõj. (Hibru 13:​5, 6) Jeova emel̦el̦e ta eo jej iioone im ta ko jej aikuji.

11. Kõn ad lõke Jeova, ta eo men in ej kõm̦m̦an an armej ro l̦õmn̦ak kõn kõj Ri Kõnnaan ro an? Kwal̦o̦k waanjoñak eo.

¹¹ Jen lale juon waanjoñak kõn juon ri katak Baibõl̦ etan Victoria im ej jokwe ilo Liberia ilo Africa. L̦eo ear koba ippãn ear etal jãne im ajri ro jilu nejin. Ear ejjel̦o̦k im̦õn Victoria im ear ejjel̦o̦k an jerbal. Ak ear jab bõjrak jãn an katak Baibõl̦ innem tokãlik ear peptaij. Juon raan leddik eo nejin me 13 an iiõ ear lo juon wallet elõñ kobban kõn tal̦a. Victoria im leddik in nejin rar jab bwine joñan jããn eo kõnke rar jab kõn̦aan bwe en jiktok ilo l̦õmn̦ak ko aerro ñan bõke men eo ejjab aerro. Kõn men in, rar m̦õkaj in pukote ri tarin̦ae eo me an wallet eo. Ke erro ar loe l̦eo im lel̦o̦ke wallet eo, l̦ein ear ba bwe ñe armej otemjej renaaj kar m̦ool ãinwõt Ri Kõnnaan ro an Jeova, aolepen lal̦ in en kar juon jikin em̦m̦an im eaenõm̦m̦an. Victoria ear kwal̦o̦k ñan l̦ein jãn Baibõl̦ eo kõn kallim̦ur eo an Jeova kõn juon lal̦ ekããl. Ri tarin̦ae in ear lukkuun bwilõñ kõn an kõrã in m̦ool im kõn tõmak in an. Kõn men in, l̦ein ear lel̦o̦k jããn ñan Victoria jãn jããn ko ear karo̦o̦ll̦o̦k ñan e im ear l̦ap joñan eo ear lel̦o̦k ñan Victoria. Armej ro jãn aelõñ ko otemjej rejel̦ã bwe aolep iien Ri Kõnnaan ro an Jeova rej kwal̦o̦k m̦ool. Unin rej kwal̦o̦k m̦ool ej kõnke el̦ap aer lõke Jeova bwe enaaj kõjparok er im kabwe aikuj ko aer.

12. Etke jej karejar wõt ñan Jeova jekdo̦o̦n ñe jemaroñ luuji jerbal eo ad ak ejjel̦o̦k ad jããn? Kwal̦o̦k waanjoñak eo.

¹² Baj l̦õmn̦ak m̦õk kõn juon em̦m̦aan etan Thomas me ear juon ri kwal̦o̦k naan ejañin peptaij im ej jokwe ilo Sierra Leone ilo Africa. Jen lale kar l̦õmn̦ak eo an l̦ein. Ear jino jerbal in ri kaki, ak juon iiõ in an kar jab kõl̦l̦ã. Kõn men in, Thomas ear aikuj kõnono ippãn juon iaan ro rej bõk eddon jikuul̦ eo kõnke ejañin kõl̦l̦ã, ak in me ear kõnono ippãn ear juon bũrij. L̦ein ear jiroñ Thomas bwe jikuul̦ eo ejjab errã ilo tõmak ko an Ri Kõnnaan ro an Jeova. Im ear jiroñ e bwe ñe ekõn̦aan bwe en jab jako jãn jerbal eo, eokwe ej aikuj jab kobal̦o̦k ippãn Ri Kõnnaan ro an Jeova. Ta eo Thomas ear kõm̦m̦ane? Ear kam̦õje jãn jerbal eo an meñe jikuul̦ eo em̦uri ippãn kõnke ejañin kõl̦l̦ãiki on̦ean. Tokãlik, Thomas ear bar lo juon an jerbal me ej kõm̦m̦ani retio ko kab cell phone ko rejorrããn. Ekanooj lõñ waanjoñak ko me rej kwal̦o̦k bwe ñe jej lõke wõt Jeova, jejamin mijak ñe eban tõprak aikuj ko ad. El̦ap ad jel̦ã bwe aolep iien Jeova enaaj lale im kõjparoke kõj kõnke e eo ej Ri Kõm̦anm̦an eo im iien otemjej ej jipañ armej ro an.

13. Etke ro jeid im jatid ilo jikin ko epen mour ie rej lukkuun poub ilo kwal̦o̦k naan?

¹³ Ro jeid im jatid ilo aolep jikin ko el̦ap an pen mour ie rej lukkuun poub ilo jerbal in kwal̦o̦k naan. Etke? Juon iaan ra ko an Ri Kõnnaan ro an Jeova ear jeje im ba bwe elõñ armej ro me rej m̦õn̦õn̦õ in katak Baibõl̦ ejjel̦o̦k aer jerbal. Eñin unin elukkuun l̦ap aer iien ñan katak Baibõl̦. Bareinwõt, ro jeid im jatid el̦apl̦o̦k aer iien ñan kwal̦o̦k naan. Em̦õkaj an armej ro tõmak bwe jej mour ilo raan kein ãliktata kõnke rej loe im kile an nanal̦o̦k men ko rej wal̦o̦k ipel̦aakier. Ilo bar juon aelõñ, elõñ ri kwal̦o̦k naan ro ewõr aer ri katak, im kajjojo iaaer elõñl̦o̦k jãn jilu an ri katak Baibõl̦. Juon mijenede me elõñl̦o̦k jãn 12 iiõ in an pãd ilo aelõñ in ear je im ba bwe ro jeid im jatid ilo jikin in el̦apl̦o̦k aer iien ilo kwal̦o̦k naan im katakin armej ro Baibõl̦ eo kõnke eiet men ko rej kõm̦ad er.

14. Ewi wãween Anij emaroñ kõjparok jarin armej ro an?

¹⁴ Jeova ej kallim̦ur bwe enaaj jipañ, lo̦mo̦o̦ren im kõjparok doulul eo an. Im jej tõmak bwe enaaj kam̦oole kallim̦ur in an. (Sam 37:28; 91:​1-3) Enaaj wõr juon jarin armej el̦ap me renaaj el̦l̦ã im mour jãn ‘eñtaan eo el̦ap.’ (Revelesõn 7:​9, 14) Innem, Anij enaaj kõjparok jarin armej rein. Ewi wãween? Eokwe, eban kõtl̦o̦k bwe jabdewõt en ko̦kkure aolepen armej ro an ilo raan ko ãliktata an jukjuk im pãd in. Bareinwõt, enaaj lel̦o̦k men ko rej aikuji me renaaj jipañ er ñan jutak pen wõt im dãpij wõt aer jem̦jerã ippãn. Im ilo naaj Armagedon, enaaj kõjparok ri karejar rein an ilo an lo̦mo̦o̦ren er.

“KWÕN KATAKIN EÕ KÕN IAL̦ EO AM̦, O JEOVA”

15, 16. Ta tokjãn eo ñe jej jerbali men ko jej katak jãn Anij? Kwal̦o̦k waanjoñak eo.

¹⁵ Ñe jekõn̦aan bwe jen peran wõt, jej aikuj wõnm̦aanl̦o̦k im katak jãn Anij. Devid ear ba: “Kwõn katakin eõ kõn ial̦ eo Am̦ O Jeova, im tõl eõ ilo ial̦ e alikkar.” (Sam 27:​11) Ewi wãween jej katak jãn Anij? Ej ilo ad kanooj roñjake ta eo Baibõl̦ ej ba im naan in tõl ko jãn doulul eo an. Im jen m̦õkaj in jerbali men ko jej bõk jãn men kein. Elõñ rar kõm̦m̦ane men in ilo aer kar m̦õkaj in jerbali naan in kakapilõk ko ñan jab kanooj kalõñl̦o̦k men ko reban aikuji. Rar kõl̦l̦ãiki m̦uri ko aer im wiakake m̦weiuk ko aer me rejjab aikuji. Innem, ke ear penl̦o̦k mour ilo aelõñ ko aer, rar jab apañ kõn m̦uri. Kõn men in, rejjab aikuj jol̦o̦k el̦ap iien ilo jerbal ñan kõl̦l̦ãiki on̦ean men ko rejjab aikuji kõnke en l̦ap aer iien ilo kwal̦o̦k naan. Em̦m̦an bwe jen kajjitõkin kõj make, ‘Ij ke m̦õkaj in jerbale aolep men ko ij katak jãn Baibõl̦ eo im jãn bok ko rej pedped ioon Baibõl̦ jãn ri karejar eo etiljek im mãlõtlõt meñe epen?’​​—Matu 24:⁠45.

¹⁶ Enaaj ejjel̦o̦k unin ad lõl̦ño̦ñ ñe jej kõtl̦o̦k bwe Jeova en katakin kõj im tõl mour ko ad. Juon jeid im jatid me ej regular pioneer im ej jokwe ilo Amedka ear kajjioñ in kõttõpar juon bar jerbal ilo ijo ej jerbal ie kõnke en maroñ jipañ e im aolepen baam̦le eo an ñan aer pioneer wõt. Ak bo̦o̦j eo an ear ba bwe ejjab maroñ bõk jerbal eo kõnke ejjel̦o̦k an peba in kadiwõjl̦o̦k jãn college. Ñe men in ear wal̦o̦k ñan eok, kwõn kar ke ajl̦o̦k bwe kwaar kããlõt ñan pioneer im jab etal ñan college? Eokwe ruo wiik tokãlik, bo̦o̦j eo ear luuji jerbal eo an, ak ear bar wõr juon bo̦o̦j im ear kajjitõk ippãn in jeid im jatid ta ko ekõn̦aan kõm̦m̦ane. Ear uwaake bo̦o̦j eo bwe e im lio pãleen rej jim̦or Ri Kõnnaan ro an Jeova im rekõn̦aan wõnm̦aanl̦o̦k ilo jerbal in pioneer. Ak m̦okta jãn an in jeid im jatid wõnm̦aanl̦o̦k im kõnnaan, bo̦o̦j in ear ba: “Eñin unin iar kile bwe el̦ap am̦ oktak. Ke jema ear lukkuun do̦o̦lol, ewõr ruo jãn kabuñ n̦e am̦ rekõn lotok e im riiti Baibõl̦ eo ñan e aolep raan. Iar kallim̦ur ippa make bwe juon iien inaaj bar jipañ kom̦ ñe el̦ak in baj jejjet bwe in jipañ juon iaami.” Jibboñõn eo tok juon, eo jeid im jatid ear bõk jerbal eo me bo̦o̦j eo juon ear m̦akoko in kar lel̦o̦k ñan e. Elukkuun alikkar bwe ñe jej likũt Aelõñ eo an Jeova bwe en men eo m̦oktata, eokwe enaaj kajejjet kallim̦ur eo an bwe enaaj letok jabdewõt men jej aikuji.​​—Matu 6:⁠33.

EJ AIKUJ WÕR AD TÕMAK IM KÕJATDIKDIK

17. Ta ko renaaj jipañ kõj bwe jen jab mijak men ko renaaj wal̦o̦k ilo raan ko rej pãd im̦aan?

¹⁷ Devid ej ba naan kein: “Inaaj kar ebbeer, el̦aññe iar jab tõmak in lo m̦ool an Jeova ilo ãne an ro ri mour.” (Sam 27:​13) Elukkuun alikkar bwe Devid ear tõmak ilo kallim̦ur ko an Jeova. Eñin unin ear wõr an kõjatdikdik. Ãindein, ej aikuj bar wõr ad tõmak im kõjatdikdik. Baj l̦õmn̦ak m̦õk ta eo enaaj kar wal̦o̦k ñan kõj el̦aññe Anij ear jab letok ad kõjatdikdik kõn raan ko rej pãd im̦aan im jaar jaje mel̦el̦e ko ilo Sam 27? Ilo raan kein ãliktata, em̦m̦an bwe jen jar wõt ñan Jeova bwe en kaperan kõj im bwe en lo̦mo̦o̦ren kõj kiiõ im m̦aanl̦o̦k ñan Armagedon.​​—Riit Sam 27:⁠14.

[Pija ilo peij 23]

Devid ear peran kõnke ear keememej iien ko Jeova ear kõjparok e

[Pija ilo peij 25]

Ñe jej iioon apañ kõn an penl̦o̦k mour, jej ke kile bwe ej iien eo em̦m̦an ñan kal̦apl̦o̦k ad kwal̦o̦k naan?