Wõn Jiljilimjuon Jabõt im Ralitõk Irooj in Armej ro ilo Raan Kein?
“Jenaaj kajutak n̦ae e jiljilimjuon jabõt im ralitõk irooj in armej.”—MAIKA 5:5.
1. Etke ear jab tõprak pepe eo an kiiñ ro an Siria im Israel?
TARRIN 750 iiõ ko m̦okta jãn Kũraij, kiiñ eo an bwij ko 10 an Israel kab kiiñ eo an Siria rar jino tarin̦aeik aelõñ in Juda. Kiiñ rein rar kõn̦aan nitbwili Jerusalem bwe ren jol̦o̦k Ehaz jãn an kiiñ, im bõlen kairooj juon em̦m̦aan me ejjab jãn menmenbwij eo an Kiiñ Devid. (Aiseia 7:5, 6, UBS) Bõtab, pepe in aer ear jab tõprak. Etke? Kõnke em̦õj an Jeova kar kallim̦ur bwe enaaj baj wõr wõt kiiñ jãn baam̦le eo an Devid. Im ejjab likjab naan ko an Jeova, aolep iien rej jejjet im m̦ool.—Joshua 23:14; 2 Samuel 7:16, UBS.
2-4. (1) Ewi wãween kanaan eo ilo Aiseia 7:14, 16 ear jejjet ilo raan ko an Aiseia? (2) Ewi wãween kanaan in ear jejjet kitien ippãn Jijej?
2 Ke rar jino tarin̦ae, ri tarin̦ae ro an Siria im Israel remaroñ kar l̦õmn̦ak bwe renaaj anjo̦ ioon Jerusalem. Unin rar l̦õmn̦ak bwe renaaj anjo̦ ej kõnke m̦oktal̦o̦k rar m̦an 120,000 ri tarin̦ae ro an Kiiñ Ehaz ilo juon wõt iien! Bareinwõt, rar m̦ane l̦eo nejin Ehaz etan Measaia. (2 Kronikel 28:6, 7) Bõtab, Jeova ear loe aolepen men kein im ear keememej kallim̦ur eo an ñan Devid bwe enaaj baj wõr wõt kiiñ jãn baam̦le eo an. Innem, ear lel̦o̦k juon ennaan ñan ri kanaan Aiseia im jilkinl̦o̦ke bwe en kakajoor ro ilo Juda.
3 Aiseia ear ba: “Lale m̦õk, juon bõjin enaaj etta, im enaaj keotak juon l̦addik, im naaj n̦aetan Immanuel.” Ear wõnm̦aanl̦o̦k im ba: “M̦okta jãn an ajri in jel̦ã dike nana im kããlõt em̦m̦an, ãne eo an kiiñ ro ruo me kwõj mijak er enaaj erom menin jekdo̦o̦n.” (Aiseia 7:14, 16) Jejel̦ã bwe kanaan eo ilo eoon 14 ear jejjet kitien ippãn Jijej ilo iien eo ke ear l̦otak. (Matu 1:23) Bõtab, eoon kein ruo ilo Aiseia 7:14, 16, remaroñ kar bar jejjet ilo raan ko an Aiseia. Etke jej ba men in? Kõnke “kiiñ ro ruo” me ej jitõñl̦o̦k ñan kiiñ ro an Siria im Israel, rar jab tarin̦aeik aelõñ in Juda ilo raan ko an Jijej. Kõn men in, kanaan eo kõn Immanuel emaroñ kar bar jejjet im wal̦o̦k ilo raan ko an Aiseia. Ewi wãween an kanaan in kar jejjet?
4 Eokwe, ejjabto ãlikin an Aiseia kwal̦o̦k kanaan in, lio pãleen ear etta im keotak juon nejierro l̦addik. Im rar n̦aetan Meher-shalel-hash-baz. Ilo iien ko etto, emaroñ lõñl̦o̦k jãn juon wõt etan armej. Rũtto ro rekõn lel̦o̦k juon ãt ñan niñniñ eo ilo iien eo ej kab l̦otak im ãt in ej ñan kakeememej er kõn juon men eaorõk. Bõtab, ekkã an baam̦le eo an im ro nukũn kũr e kõn bar juon ãt. (2 Samuel 12:24, 25) Innem, jemaroñ ba bwe ãt eo “Immanuel” me Aiseia ear kanaan kake ej bar jitõñl̦o̦k ñan l̦addik eo nejin Aiseia.a (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Im jejjab lukkuun jel̦ã ñe armej ro rar kũr Jijej kõn ãt in Immanuel.—Riit Aiseia 7:14; 8:3, 4.
5. Ta pepe eo Kiiñ Ehaz ear kõm̦m̦ane im ear jab em̦m̦an?
5 Ilo ejja iien eo me kiiñ ro an Israel im Siria rar pepe in tarin̦aeik aelõñ in Juda, aelõñ in Assiria ear bar pepe ñan tarin̦aeik aolepen jikin kein. Ilo kar tõre eo, Assiria ear juon aelõñ ekajoor im lãj. Im ear ikkutkut an tarin̦aeik aelõñ ko jet im anjo̦ iooer. Ekkar ñan naan ko ilo Aiseia 8:3, 4, kar kanaan bwe ri tarin̦ae ro an Assiria renaaj nitbwili Siria im Israel m̦okta jãn an kajjioñ in nitbwili aelõñ in Juda. Kiiñ eo an aelõñ in Juda etan Ehaz, en kar reil̦o̦k ñan Anij im lõke naan ko An me ear lil̦o̦k ñan Aiseia. Bõtab, ear jab. Ta eo Ehaz ear kõm̦m̦ane? Ear oktak im kõm̦m̦ane juon pepe ejjab em̦m̦an ilo an kar ejaake juon jem̦jerã ippãn Ri Assiria ro. Kõn an kar kõm̦m̦ane men in, tokãlik armej ro ilo Juda rar pãd ium̦win pein Ri Assiria ro im ear nana an rein kõm̦m̦an ñan er. (2 Kiiñ 16:7-10) Ehaz en kar kõjparok armej ro ilo Juda kõnke ear ri tõl im jabõt eo aer. Bõtab, ear jab lale im kõjparok er. Em̦m̦an bwe jen kajjitõk ippãd make, ‘Ñe ij kõm̦m̦ane juon pepe eaorõk, ij reil̦o̦k ñan armej ke ak Anij?’—Jabõn Kõnnaan 3:5, 6.
JUON JABÕT EKÃÃL IM EM̦M̦AN
6. Ta oktak eo ikõtaan Hezekaia im Ehaz?
6 Ilo iiõ eo 746 m̦okta jãn Kũraij, Ehaz ear mej im l̦eo nejin etan Hezekaia ear erom kiiñ. Ilo tõre eo ear erom kiiñ, armej ro ilo Juda rar lukkuun jerata. Bareinwõt, rar bõjrak jãn aer kabuñ ñan Jeova. Ta men eo m̦oktata Hezekaia enaaj kõm̦m̦ane kiiõ ke ej kiiñ? Enaaj ke kate e ñan kam̦weiek armej ro ilo aelõñ in Juda? Jaab. Hezekaia ear yokwe Jeova im ear juon jabõt em̦m̦an ñan armej rein. Ãlikin wõt an erom kiiñ ear jino jipañ armej ro bwe ren jepl̦aak ñan Jeova im bar kabuñ ñan E. Ke Hezekaia ear jel̦ã im mel̦el̦e kõn ta ko Anij ear kõn̦aan bwe en kõm̦m̦ani, eokwe Hezekaia ear kajju pokake. Eñin unin ej juon joñak elukkuun em̦m̦an ñan kõj!—2 Kronikel 29:1-19.
7. Etke Ri Livai ro rar aikuj jipañ jãn kiiñ eo ekããl?
7 Ear eddo eo an Ri Livai ro ñan jipañ armej ro bwe ren jepl̦aak ñan Jeova im kabuñ ñan E. Kõn men in, Hezekaia ear kweilo̦k ippãn Ri Livai ro im ear kallim̦ur ñan er bwe enaaj jipañ im rejetake er. L̦õmn̦ak m̦õk kõn joñan an kar Ri Livai rein lukkuun m̦õn̦õn̦õ ilo iien kweilo̦k in. Joñan, emaroñ kar to̦o̦r mejãer kõn dãnnin kõmjaal̦al̦ ke rar roñ naan kein an Kiiñ Hezekaia: “Kom̦ eo Irooj ear kããlõt kom̦ bwe kom̦win tile menin kaijurjur ko ñan e im tõl armej ro ilo aer kabuñ ñan e.” (2 Kronikel 29:11, UBS) Kiiñ Hezekaia ear jiroñ Ri Livai rein bwe ren jipañ armej ro ñan kabuñ ñan Anij eo em̦ool!
8. (1) Ta eo Hezekaia ear kõm̦m̦ane ñan jipañ armej ro bwe ren bar kabuñ ñan Jeova? (2) Ta tokjãn an kar Hezekaia kõm̦m̦ane men in?
8 Hezekaia ear kõjjel̦ãik im kũr aolep armej ro ilo Juda im Israel bwe ren kobal̦o̦k ippãn im kõm̦m̦ane juon kwõjkwõj in Kijoone el̦ap. Ãlikin kwõjkwõj in, armej rein rar kõm̦m̦ane Kwõjkwõj in Pilawã Ejjab Uwe ium̦win 7 raan. Joñan aer kar lañlõñ ilo iien in, rar wõnm̦aanl̦o̦k wõt kõn kwõjkwõj in ium̦win bar 7 raan. Baibõl̦ ej ba: “El̦ap lañlõñ ilo Jerusalem, bwe jãn iien Solomon nejin Devid kiiñ in Israel, ear ejjel̦o̦k ãinwõt i Jerusalem.” (2 Kronikel 30:25, 26) Kwõjkwõj in ear kakajoor im jipañ aolep armej rein. Ilo 2 Kronikel 31:1 ej ba bwe ãlikin wõt aer kõm̦m̦ane kwõjkwõj in, rar “ruprupi joor ko, im juoke Ashira ko, im ruplal̦l̦o̦k jikin ko reutiej im lokatok ko.” Aolep armej ilo aelõñ in Juda rar jepl̦aak ñan Jeova. Im men in ear jipañ er bwe ren pojak im jel̦ã ta ko ren kõm̦m̦ani ñe renaaj jelm̦ae juon apañ el̦ap tokãlik.
KIIÑ EO EJ LÕKE JEOVA
9. (1) Etke ear jab tõprak pepe eo an kiiñ in Israel? (2) Ke Senakerib ear jino tarin̦aeik aelõñ in Juda, ta tõprak ko ear loi?
9 Keememej bwe kiiñ in Israel ear pepe bwe en nitbwili aelõñ in Juda im kairooj juon kiiñ me ejjab itok jãn baam̦le eo an Devid. Bõtab, ear jab tõprak pepe in. Etke? Eokwe, ãinwõt an Aiseia kar kanaan kake, Ri Assiria ro rar tarin̦aeik aelõñ in Israel im anjo̦ ioon, im rar kajipo̦kweik er. Eñin unin ri tarin̦ae ro an Israel rar jab maroñ tarin̦aeik aelõñ in Juda. Bõtab, ta kõn ri tarin̦ae ro an Assiria? Eokwe rar kiiõ jibadekl̦o̦k aelõñ in Juda bwe ren tarin̦aeik er. Baibõl̦ ej ba: “Ilo iiõ eo kein kajoñoul emãn in an Hezekaia kar kiiñ, Senakerib, irooj l̦apl̦ap in Assiria eo, ear tarin̦aeik im bõki jikin kweilo̦k ko em̦õj wõrwõre ilo ãnen Juda.” Senakerib ear bõk 46 jikin ko ilo aelõñ in Juda me repaake Jerusalem. Ilo iien in ri tarin̦ae ro an Assiria rej kaiokl̦o̦k Jerusalem, ilo m̦õkaj rar bõk anjo̦ ioon jikin kein ilo Juda im rej epaakel̦o̦k wõt m̦õko ilo Jerusalem! El̦aññe kwaar jokwe ilo Jerusalem ilo kar tõre in, kwõnaaj kar et?—2 Kiiñ 18:13, UBS.
10. Etke kanaan eo an Maika emaroñ kar kakajoor im kaperan Hezekaia?
10 Hezekaia ear jel̦ã bwe e kab armej ro rar pãd ilo kauwõtata. Bõtab, ear jab lõl̦ño̦ñ im kappok jipañ ippãn ri pegan ro jãn aelõñ ko jet ãinwõt kar jemãn. Hezekaia ear reil̦o̦k ñan Jeova im lõke naan ko an. (2 Kronikel 28:20, 21) Bõlen ear keememej naan ko an ri kanaan Maika kõn ri kõjdat ro ak “Ri Assiria” ro. Maika ear ba: “Jenaaj kajutak n̦ae e jiljilimjuon jabõt im ralitõk irooj in armej. Innem renaaj irooj ioon ãnen Assiria kõn jãje.” (Maika 5:5, 6) Naan kein me Jeova ear lil̦o̦k ñan Maika remaroñ kar lukkuun kakajoor im kaperan Hezekaia. Etke? Kõnke naan kein rar kwal̦o̦k bwe Jeova enaaj kõjerbal jarin tarin̦ae eo ejejuwaan ak 7 jabõt im 8 irooj in armej ñan tarin̦aeik Ri Assiria ro.
11. Ñããt iien eo el̦aptata an naaj jejjet kitien kanaan eo kõn 7 jabõt im 8 irooj in armej ro?
11 Ñããt iien eo el̦aptata an naaj jejjet kitien kanaan eo an Maika kõn 7 jabõt im 8 irooj in armej ro? Enaaj jejjet elõñ iiõ ko ãlikin an Jijej l̦otak, eo ej “Irooj ioon Israel, im An wal̦o̦ktok ej jãn etto.” (Riit Maika 5:1, 2.) Enaaj jejjet kitien ilju im jekl̦aj ñe “Assiria,” eo me ej kõkkar kõn ri kõjdat ro enaaj kajjioñ in ko̦kkure armej ro an Jeova. Wõn ro rej pãd ium̦win tõl eo an Jijej me Jeova enaaj kõjerbal er ñan tarin̦aeik ri kõjdat ro im anjo̦ iooer? Eokwe, jenaaj lo uwaakin kajjitõk in tokãlik ilo katak in. Bõtab m̦okta, jen lale men ko Hezekaia ear kõm̦m̦ani ke ri Assiria ro rar itõn tarin̦aeik Jerusalem. Elõñ men ko jenaaj katak jãn joñak eo an Hezekaia.
HEZEKAIA EJEL̦Ã KÕPPEL̦AAK
12. Ta ko Hezekaia kab armej ro m̦õttan rar kõm̦m̦ani ñan kõjparok armej ro an Anij?
12 Meñe Jeova epojak aolep iien ñan jipañ kõj kõn apañ ko ad, ak ej bar kõtmãne bwe jen kate kõj ñan kõm̦adm̦õdi apañ ko jej iiooni. Hezekaia ear jab aepedped ak ear jel̦ã kõppel̦aak. Baibõl̦ ej ba bwe ear roñjake naan in tõl ko an “ri utiej ro an” im ear pepe bwe en “kabõjrak unin dãn ko iturin jikin kweilo̦k eo.” Hezekaia ear bar “kapenl̦o̦k likõpejñak ko an jikin kweilo̦k eo im kõkããl wõrwõr eo, im ekkal im̦õn waj ko reutiej n̦a ioon, im bar kalõk juon wõrwõr ilik.” Ejjab men kein wõt, ak ear bareinwõt “kõm̦m̦an elõñ m̦ade im kein kattõrak ko rel̦l̦ap.” (2 Kronikel 32:3-5, UBS) Ilo kar tõre eo, Jeova ear kõjerbal Hezekaia im ri utiej ro an kab ri kanaan ro retiljek bwe ren ãinwõt jabõt ro ñan kõjparok armej ro An.
13. (1) Ta men eo eaorõktata im Hezekaia ear kõm̦m̦ane ñan jipañ armej ro? (2) Ewi wãween an naan ko an Hezekaia kar jipañ armej ro?
13 Tokãlik, Hezekaia ear kõm̦m̦ane juon men me el̦apl̦o̦k an aorõk jãn an kar kabõjrak dãn ko im kõkããl wõrwõr eo. Ãinwõt juon jabõt em̦m̦an, ta eo Hezekaia ear kõm̦m̦ane? Ear ko̦kweilo̦ktok armej ro bwe en kakajoor im kaperan er. Ear ba: “Kom̦win jab lõl̦ño̦ñ kõn irooj l̦apl̦ap in Assiria en̦, im jarin tarin̦ae en̦ ej tõll̦o̦k. Kajoor eo ippãd el̦apl̦o̦k jãn kajoor eo ippãn. Kajoor an armej epãd ippãn, ak Irooj ad Anij ej pãd ippãd bwe en jipañ kõj im tarin̦ae ñan kõj.” Hezekaia ear kakeememej armej ro bwe Jeova enaaj tarin̦ae ñan er. Naan kein an rar jipañ er ñan tõmak bwe Anij ej pãd ippãer im men in ear kaperan er. M̦oktal̦o̦k, Jeova ear kwal̦o̦k bwe enaaj wõr jabõt ro rem̦m̦an me renaaj lale armej ro doon. Men in ear wal̦o̦k ke Hezekaia im ri utiej ro an kab ri kanaan Maika im Aiseia rar lale im kõjparok armej ro ãinwõt jabõt ro rem̦m̦an.—2 Kronikel 32:7, 8, UBS; riit Maika 5:5, 6.
14. (1) Ta men ko Rabshake ear ba ñan ro ilo Jerusalem? (2) Ta eo armej ro an Jeova rar kõm̦m̦ane?
14 Kiiñ eo an Assiria im ri tarin̦ae ro an rar pãd ilo Lekish, juon jikin iturin Jerusalem. Ilo ijin kiiñ in ear jilkinl̦o̦k ñan Jerusalem jilu ri keeañ. Rar jiroñ armej ro ie bwe ren doori kein tarin̦ae ko aer im kõttãik er ñan jarin tarin̦ae eo an Ri Assiria ro. Ri keeañ eo el̦aptata an kõnnaan iaaer ej Rabshake. Kõnke l̦ein ear jel̦ã kajin Hibru, ear kõnono ñan armej ro ilo Jerusalem ilo kajin eo aer im kajjioñ kabbeer er. M̦okta ear ba bwe rej aikuj pokake Ri Assiria ro im jab roñjake naan ko an Hezekaia. Tokãlik, ear riab ñan er im ba bwe enaaj bõkl̦o̦k er ñan juon ãne me enaaj em̦m̦an kõjeãer ie. (Riit 2 Kiiñ 18:31, 32.) Rabshake ear bar ba bwe ãinwõt an anij ko an ri aelõñ ko jet kar jab maroñ kõjparok armej ro dooer, ãindein an Jeova ban kõjparok Ri Ju rein. Ak em̦m̦an bwe armej ro ilo Jerusalem rar kõjekdo̦o̦n aolep naan kein reriab im jab uwaak er. Raan kein, ekkã an armej ro doon Jeova l̦oor joñak in em̦m̦an.—Riit 2 Kiiñ 18:35, 36.
15. (1) Ta eo armej in Jerusalem rar aikuj kõm̦m̦ane? (2) Ta eo Jeova ear kõm̦m̦ane ñan lo̦mo̦o̦ren armej in Jerusalem?
15 Ke Hezekaia ear roñ naan in kabbeerer ko an Rabshake, men in emaroñ kar kainepataik e. Bõtab, ear jab kappok jipañ ippãn ri aelõñ ko jet. Ijello̦kun men in, ear kappok jipañ jãn Jeova ilo an kar etal ñan ippãn Aiseia. Ri kanaan Aiseia ear jiroñ Hezekaia im ba: “Ãindein Jeova ej ba kõn kiiñ in Assiria: ‘Ejãmin itok ñan jikin kweilo̦k in, ak lippo̦n̦ juon m̦ade ie.’” (2 Kiiñ 19:32) Ak ta eo armej in Jerusalem rar aikuj kõm̦m̦ane? Eokwe, rar aikuj peran im jab ebbeer kõnke Jeova ear kallim̦ur bwe enaaj tarin̦ae ñan er. Jeova ear ke kajejjet kallim̦ur in an? Aet! Baibõl̦ ej ba: “Ilo boñ eo enjel̦ an Jeova ear diwõjl̦o̦k, im m̦an ilo kamp an Ri Assiria, jibukwi ralitõkñoul l̦alem to̦ujin.” (2 Kiiñ 19:35) Meñe Hezekaia ear kõm̦m̦ane elõñ men ko ñan kõjparok armej ro ilo Jerusalem, ak men kein rar jab lo̦mo̦o̦ren er jãn Ri Assiria ro. Jeova eo ear lo̦mo̦o̦ren er ikijjeen kajoor eo an.
TA EO JEJ KATAK JÃN BWEBWENATO IN?
16. (1) Wõn ro rainin rej ãinwõt kar armej in Jerusalem? (2) “Assiria” eo ej kõkkar kõn ta? (3) Wõn ro rej 7 jabõt im 8 irooj in armej ro rainin?
16 Iien eo el̦aptata an naaj jejjet kitien kanaan eo kõn 7 jabõt im 8 irooj in armej ro ej ilo raan kein ad. Ilo iien ko etto, Ri Assiria ro rar kajjioñ in ko̦kkure armej in Jerusalem. Im ejjabto jãn kiiõ “Assiria” eo me ej kõkkar kõn ri kõjdat ro enaaj kajjioñ in ko̦kkure armej ro doon Jeova. Baibõl̦ ej kwal̦o̦k kõn iien ko me “Assiria,” “Gog ilo ãne in Megog,” “kiiñ eo an eañ,” im “kiiñ ro an lal̦” renaaj kajjioñ in ko̦kkure armej ro an Jeova. (Ezekiel 38:2, 10-13; Daniel 11:40, 44, 45; Revelesõn 17:14; 19:19) Enaaj ke oktak iien ko me rein renaaj kajjioñ in ko̦kkure armej ro an Anij? Eokwe, jejaje. Bõlen Baibõl̦ ej kõjerbal ãt kein ñan kõkkar kõn juon wõt iien me renaaj aolep kajjioñ in ko̦kkure ro doon Anij. Wõn ro Jeova enaaj kõjerbal er ãinwõt juon jarin tarin̦ae n̦ae “Assiria” eo ilo kõkkar? Eokwe, Baibõl̦ ej ba bwe enaaj kõjerbal 7 jabõt im 8 irooj in armej ro. (Maika 5:5) Rein rej kõkkar kõn wõn ro rainin? Rej kõkkar kõn em̦m̦aan ro me rej lale eklejia. (1 Piter 5:2) Rainin Jeova ej kõjerbal em̦m̦aan rein retiljek me rej ãinwõt jabõt ro ñan kakajoor armej ro an Anij bwe ren pojak ñe “Assiria” enaaj kajjioñ in ko̦kkure er.b (Lale kõmel̦el̦e eo itulal̦.) Kanaan eo an Maika ej kwal̦o̦k ñan kõj bwe em̦m̦aan ro me rej lale eklejia renaaj “irooj ioon ãnen Assiria kõn jãje.” (Maika 5:6) Juon iaan kein tarin̦ae ko aer me renaaj kõjerbale n̦ae ri kõjdat ro ej “jãje” eo ak “naan in Anij.”—Epesõs 6:17; 2 Korint 10:4.
17. Ta men ko 4 me em̦m̦aan ro rej lale eklejia rej katak jãn bwebwenato in kõn Hezekaia?
17 Kom̦ em̦m̦aan ro me kom̦ij lale eklejia, ewõr 4 men ko kom̦ maroñ katak jãn bwebwenato in. Ta kein? (1) Ekanooj aorõk bwe kom̦win kal̦apl̦o̦k ami lõke Anij im jipañ ri tõmak ro m̦õttami ñan bar kõm̦m̦an ãindein. Ilo wãween in kom̦ aolep naaj pojak ñe “Assiria” eo ilo kõkkar enaaj tarin̦aeik armej ro an Anij. (2) Ñe “Assiria” eo ilo kõkkar ej itõn tarin̦aeik kõj, kom̦ij aikuj tõmak jãn tum̦wilal̦ in bũruomi bwe Jeova enaaj lo̦mo̦o̦ren kõj. (3) Ilo naaj iien in, bõlen kom̦ naaj bwilõñ kõn naan in tõl ko jãn doulul eo an Jeova im l̦õmn̦ak bwe rejjab jim̦we. Bõtab, kõj aolep jej aikuj m̦õkaj im pokake jabdewõt naan in tõl ko me renaaj letok ñan kõj jekdo̦o̦n ñe jejjab errã. Etke? Kõnke ro wõt me rej pokake renaaj mour. (4) El̦aññe jabdewõt ilo eklejia eo ej lõke im reil̦o̦k ñan jel̦ãl̦o̦kjen̦ ko an lal̦ in, jããn ak m̦weiuk ko, im doulul ko an armej ñan jipañ er, eokwe ej iien kiiõ ñan aer ukot wãween aer l̦õmn̦ak im jab lõke men kein. Kom̦ em̦m̦aan ro rej lale eklejia eo, kom̦ij aikuj kiiõ jipañ jabdewõt eo me ejjab reil̦o̦k ñan Jeova bwe en oktak im lõke E jãn aolepen bũruon.
18. Ewi wãween bwebwenato in kõn Hezekaia enaaj jipañ kõj ilju im jekl̦aj?
18 M̦õttan jidik im enaaj ãinwõt ñe jej pãd ilo kauwõtata ãinwõt kar armej ro ilo Jerusalem ilo raan ko an Hezekaia. Bõtab, ñe men in ej wal̦o̦k, naan ko an Hezekaia renaaj jipañ kõj ñan lõke wõt Jeova im tõmak bwe enaaj jipañ kõj. Ñe ri kõjdat ro renaaj kajjioñ in ko̦kkure kõj, jen keememej bwe ‘kajoor eo ippãd el̦apl̦o̦k jãn kajoor eo ippãer. Kajoor an armej epãd ippãer, ak Irooj ad Anij ej pãd ippãd bwe en jipañ kõj im tarin̦ae ñan kõj.’—2 Kronikel 32:8, UBS.
a Kar ukote naan in “bõjin” ilo Aiseia 7:14 jãn juon naan ilo kajin Hibru me ej bar mel̦el̦ein juon jiroñ em̦õj an m̦are. Innem, eoon in emaroñ jitõñl̦o̦k ñan lio pãleen Aiseia im bar jitõñl̦o̦k ñan bõjin Meri.
b Ilo Baibõl̦, ekkã an kõjerbal nõmba 7 ñan juon men elikiio. Im kõnke 8 el̦apl̦o̦k jãn nõmba 7, ekkã an Baibõl̦ kõjerbal nõmba 8 ñan kwal̦o̦k kõn juon men me el̦ap jãn joñan.