Aelõñ eo an Anij Ej Tõl Kiiõ!

1. Ta eo jej lukkuun tõmake, im etke?

ÑE KWÕJ lo wãween ko rej wal̦o̦k ilo lal̦ in kiiõ, epen ke am̦ tõmak bwe aolep men renaaj em̦m̦anl̦o̦k? Ejakol̦o̦k an baam̦le ko epaake doon. Enañin aolep armej ro el̦apl̦o̦k wõt aer lãj im l̦õmn̦ak kõn er make. Elõñ epen aer lõke ro rej tõl. Meñe ãindein, ak aolep wãween kein remaroñ kal̦apl̦o̦k am̦ lõke bwe aolep men renaaj em̦m̦anl̦o̦k. Etke? Kõnke armej ro rej em̦m̦akũt ilo ejja wãween eo wõt me kar kwal̦o̦k kake ilo juon kanaan kõn “raan ko ãliktata.” (2 Tim. 3:1-5) Juon armej eo me em̦ool eban ba bwe ejjab jejjet kũtien kanaan in. An jejjet kũtien ej kam̦ool bwe em̦õj an Jesus Christ jino Kiiñ ilo Aelõñ eo an Anij. Bõtab men in ej baj juon wõt iaan kanaan ko me rej kwal̦o̦k kõn Aelõñ eo. Enaaj juon menin kõkajoor tõmak eo ad ñe jenaaj etale kanaan ko jet me em̦õj aer jejjet kũtieer ilo iiõ ko me rej kab mootl̦o̦k.

2. Ta ko jenaaj etali ilo katak in, im etke? (Kwal̦o̦k l̦õmn̦ak eo am̦ kõn pija eo ilo kilin bok in.)

² Ilo katak in, jenaaj etale (1) juon kanaan me enaaj jipañ kõj ñan jel̦ã ñããt eo ear jutak Aelõñ eo, (2) kanaan ko me renaaj jipañ kõj mel̦el̦e bwe em̦õj an Jesus erom Kiiñ ilo Aelõñ eo an Anij ilañ, im (3) kanaan ko me renaaj kwal̦o̦k kõn wãween naaj ko̦kkure ri-kõjdat ro an Aelõñ eo an Anij. Jenaaj lo bwe kanaan kein rej ãinwõt m̦õttan ko ilo juon puzzle me em̦m̦an aer el̦l̦aak ippãn doon ñan jipañ kõj jel̦ã jepãd tuia ilo iien ko em̦õj an Jeova karõki.

WÃWEEN ÑAN JEL̦Ã ÑÃÃT EO EAR JUTAK AELÕÑ EO

3. Ta eo Daniel 7:13, 14 ej kaenõm̦m̦an kõj kake ikijjeen Kiiñ eo an Aelõñ eo an Anij?

³ Kanaan eo ilo Daniel 7:13, 14 ej kaenõm̦m̦an kõj im kwal̦o̦k bwe Jesus Christ enaaj ri-Tõl eo em̦m̦antata ñan Aelõñ eo an Anij. Armej otemjej jãn aolep aelõñ ko renaaj m̦õn̦õn̦õ in “karejar ñane,” im ejjel̦o̦k juon enaaj bõk jikin ãinwõt ri-Tõl. Bar juon kanaan ilo bokin Daniel ej kwal̦o̦k bwe Jesus enaaj jino tõl ilo Aelõñ in ãlikin an jem̦l̦o̦k jiljilimjuon iien ko. Ewõr ke ad maroñ ñan jel̦ã ñããt eo ear wal̦o̦k iien in ekam̦õn̦õn̦õ?

4. Kõmel̦el̦e ewi wãween an Daniel 4:10-17 jipañ kõj ñan jel̦ã iiõ eo me Jesus ear jino Kiiñ. (Bar lale footnote eo.)

⁴ Riit Daniel 4:10-17. “Jiljilimjuon iien ko” rej jitõñl̦o̦k ñan 2,520 iiõ ko. Iien in ear ijjino ilo 607 B.C.E. eo, ke ri-Babil̦on ro rar jol̦o̦k kiiñ eo ãliktata jãn tũroon eo an Jeova ilo Jerusalem. Ekar jem̦l̦o̦k iien in ilo 1914 C.E. eo, ke Jeova ear kajijet Jesus—“Eo im an maroñ eo”—ioon tũroon eo ãinwõt Kiiñ eo an Aelõñ eo an Anij.b—Ezk. 21:25-27.

5. Ta juon iaan wãween ko jemaroñ bõk tokjãn jãn kanaan eo kõn “jiljilimjuon iien ko”?

⁵ Ewi wãween an kanaan in jipañ kõj? Ad mel̦el̦e kõn kanaan eo kõn “jiljilimjuon iien ko” ej kõm̦m̦an bwe jen lõke bwe Jeova ej kajejjet kallim̦ur ko an ilo iien eo ejejjet. Ãinwõt an kar karõk im kajejjet iien eo enaaj kar jutak Aelõñ eo an, enaaj bareinwõt lale bwe aolep kanaan ko jet ren jejjet kũtieer ilo iien eo em̦õj an karõke. Aet, raan eo an Jeova eban rum̦wij ak “aepedped”!—Hab. 2:3.

WÃWEEN AD JELÃ BWE EM̦ÕJ AN JESUS EROM KIIÑ EO AN AELÕÑ EO AN ANIJ

6. (1) Ta ko rej kam̦ool bwe em̦õj an Jesus jino tõl ilañ? (2) Ewi wãween an kanaan eo ilo Revelesõn 6:2-8 bar kam̦oole men in?

⁶ Ilo jem̦l̦o̦kinl̦o̦k an kar kõm̦m̦ane jerbal eo an ioon lal̦ in, Jesus ear kanaan kõn wãween ko renaaj wal̦o̦k ilo lal̦ in me renaaj jipañ ri-kal̦oor ro an ñan jel̦ã bwe em̦õj an jino tõl ilañ. Jet iaan men ko ear kwal̦o̦k kaki rej tarin̦ae ko, ñũta, im m̦akũtkũt lal̦. Ear bareinwõt kanaan bwe enaaj wõr nañinmej ko rekapopo me renaaj wal̦o̦k “ilo elõñ jikin ko”—juon waanjoñak kõn men in ej nañinmej in COVID-19. Aolep wãween kein rej m̦õttan men eo me Baibõl̦ ej n̦aetan “kõkal̦l̦e eo” bwe Jesus ej pãd ak em̦õj an jino tõl. (Matu 24:3, 7; Luk 21:7, 10, 11) Elõñl̦o̦k jãn 60 iiõ ko ãlikin an kar mej im bar jepl̦aak ñan lañ, Jesus ear bar lukkuun kaalikkar ñan rijjilõk Jon bwe men kein renaaj wal̦o̦k. (Riit Revelesõn 6:2-8.) Aolep men kein em̦õj aer jino wal̦o̦k jãn kar iien eo Jesus ear erom Kiiñ ilo 1914 eo.

7. Etke elukkuun lõñ men ko renana rar wal̦o̦k ãlikin an kar Jesus erom Kiiñ?

⁷ Etke ear nanal̦o̦k wãween ko ilo lal̦ in ãlikin an kar Jesus erom Kiiñ? Revelesõn 6:2 ej kwal̦o̦k juon mel̦el̦e eaorõk—men eo m̦oktata Jesus ear kõm̦m̦ane ãlikin an kar erom Kiiñ ej tarin̦ae ilo juon tarin̦ae. Ear tarin̦aeik wõn? Tepil̦ eo im tim̦on̦ ro an. Ekkar ñan Revelesõn jebta 12, Setan ear luuji tarin̦ae in, innem kar jolal̦l̦o̦k e im tim̦on̦ ro an ñan lal̦ in. Kõn an Setan lukkuun illu, ear jino kajjioñ ko̦kkure armej ro im men in ear bõktok “jerata ñan lal̦.”—Rev. 12:7-12.

8. Ñe jej lo an jejjet kũtien kanaan ko kõn Aelõñ eo, ewi wãween an men in jipañ kõj?

⁸ Ewi wãween an kanaan kein jipañ kõj? Men ko rej wal̦o̦k ilo lal̦ in im an lukkuun nanal̦o̦k wãween ko ippãn armej rej jipañ kõj ñan jel̦ã bwe em̦õj an Jesus erom Kiiñ. Innem ijello̦kun ad illu ñe jej lo an armej l̦õmn̦ak wõt kõn er make im lukkuun lãj, jen keememej bwe kõm̦m̦an kein aer rej kajejjet kanaan ko ilo Baibõl̦. Aet, Aelõñ eo an Anij ej tõl kiiõ! (Sam 37:1) Im jemaroñ kõtmãne bwe enaaj l̦apl̦o̦k men ko renana ilo lal̦ in ilo an epaaktok Armagedon. (Mark 13:8; 2 Tim. 3:13) Kwõjjab ke lukkuun kam̦m̦oolol eo Jemãdwõj ilañ me el̦ap yokwe ippãn kõn an jipañ kõj ñan mel̦el̦e etke elukkuun lõñ men ko renana rej wal̦o̦k ilo lal̦ in?

WÃWEEN AN RO REJ JUM̦AE AELÕÑ EO AN ANIJ NAAJ BÕK KO̦KKURE

9. Ewi wãween an kanaan eo ilo Daniel 2:28, 31-35 kõmel̦el̦e kõn kien eo ekajoortata im ãliktata, kab ñããt eo ear jino ejaak?

⁹ Riit Daniel 2:28, 31-35. Jej lo an jejjet kũtien kanaan in ilo raan kein. Ettõn̦ak eo an Nebukadnezar ear kaalikkar ta ko renaaj wal̦o̦k ilo “ilo raan ko rej itok [ak, raan ko ãliktata, NW],” ãlikin an Jesus jino tõl. Juon iaan ri-kõjdat ro an Jesus ioon lal̦ in ej kien eo ekajoortata im ãliktata me kar kanaan kake ilo Baibõl̦, me ej jitõñl̦o̦k ñan neen ekjab eo me ear “kõm̦m̦an jãn mããl im kũl̦e.” Em̦õj an kien in ekajoortata jino tõl. Ear jino tõl ilo iien eo ear wal̦o̦k Pata eo an Lal̦ Kein Kajuon ke Britain im America rar kõm̦m̦ane juon kon̦ ejejuwaan ippãn doon me n̦aetan Anglo-America. Ettõn̦ak eo an Nebukadnezar kõn ekjab eo ear bar kwal̦o̦k bwe ewõr ruo men ko rej kõm̦m̦an an kien in ekajoortata oktak jãn kien ko m̦oktal̦o̦k jãne.

10. (1) Ewi wãween an kanaan eo an Daniel jejjet im jim̦we ilo an kwal̦o̦k kõn Anglo-America? (2) Ta men eo ekauwõtata jej aikuj kõjparok kõj jãne? (Lale bo̦o̦k eo etan “Kõjparok Kwe jãn Kũl̦e Eo!”)

¹⁰ M̦oktata, kien in eoktak jãn kien ko jet rekajoor ilo pijen eo kõnke Anglo-America ejjab kõkkar kõn men ko rej kõm̦m̦an jãn gold ak jelba wõt, ijoke ej kõkkar kõn mããl me em̦õj kãre ippãn kũl̦e. Kũl̦e eo ej jutak kõn ro “ineen armej,” ak armej ro. (Dan. 2:43) Ãinwõt an lukkuun alikkar ilo raan kein, elukkuun l̦ap an armej ro jelõt iien ekkããlel ko, campaign ko kõn jim̦we im maroñ ko an armej ro, an armej koba ippãn doon im jum̦ae, im doulul ko me rej jipañ ri-jerbal. Men in ej kõm̦m̦an bwe en pen an ri-tõl ro an kien kajejjet kakien ko aer.

11. Ewi wãween an tõl eo an Aelõñ eo Ekajoortata ilo Lal̦ in Anglo-America kõkajoor tõmak eo ad bwe jej mour ilo raan ko ãliktata?

¹¹ Kein karuo, Anglo-America, eo me ej jutak kõn neen ekjab kileplep eo, ej kien eo ekajoortata im ãliktata me Baibõl̦ ej kanaan kake. Enaaj ejjel̦o̦k bar juon kien me enaaj bõk jikin im tõl ãlikin an jako. Bõtab, Aelõñ eo an Anij enaaj ko̦kkure kien in ekoba aolep kien ko jet an armej ilo Armagedon.c—Rev. 16:13, 14, 16; 19:19, 20.

12. Ta kein kam̦ool ko jet me kanaan eo an Daniel ej kwal̦o̦k kaki me rej kaenõm̦m̦an kõj im letok kõjatdikdik?

¹² Ewi wãween an kanaan in jipañ kõj? Kanaan eo an Daniel ej bar kwal̦o̦k kein kam̦ool ko jet me rej kwal̦o̦k bwe jej mour ilo tõre ko ãliktata. Elõñl̦o̦k jãn 2,500 iiõ ko remootl̦o̦k, Daniel ear kanaan bwe ãlikin Babil̦on, enaaj bar wõr emãn kien ko jet rekajoortata me renaaj lukkuun jelõt armej ro an Anij. Bareinwõt, ear kwal̦o̦k bwe Aelõñ eo Ekajoortata ilo Lal̦ in Anglo-America, enaaj kien eo ãliktata iaan kien kein. Men in ej kaenõm̦m̦an kõj im letok ñan kõj kõjatdikdik bwe m̦õttan jidik Aelõñ eo an Anij enaaj ko̦kkure aolep kien ko an armej im enaaj tõl aolepen lal̦ in.​—Dan. 2:44.

13. “Kiiñ eo kein karalitõk” im ‘kiiñ ro joñoul’ ilo Revelesõn 17:9-12 rej jitõñl̦o̦k ñan ta, im ewi wãween an kar jejjet kũtien kanaan in?

¹³ Riit Revelesõn 17:9-12. Kõn an lukkuun l̦ap jorrããn ko rar wal̦o̦k jãn Pata eo an Lal̦ Kein Kajuon, men in ear tõll̦o̦k ñan an jejjet kũtien bar juon kanaan ilo Baibõl̦ kõn raan ko ãliktata. Ri-tõl ro an lal̦ in rar kõn̦aan bõktok aenõm̦m̦an ñan lal̦ in. Kõn men in, ilo Jãnwõde 1920, rar ejaake doulul eo etan League of Nations, eo me United Nations ear bõk jikin ilo Oktoba 1945. Baibõl̦ ej n̦aetan doulul in “kiiñ eo kein karalitõk.” Bõtab ejjab juon kien me ekajoortata. Unin an wõr an kajoor im maroñ ej kõn kien ko me rej rejetake. Ilo kõkkar, Baibõl̦ ej n̦aetan kien kein ‘kiiñ ro joñoul.’

14-15. (1) Ta eo Revelesõn 17:3-5 ej kwal̦o̦k kake kõn “Babil̦on El̦ap”? (2) Ta eo em̦õj an jino wal̦o̦k ñan ro rej rejetake kabuñ ko reriab?

¹⁴ Riit Revelesõn 17:3-5. Ilo juon pijen jãn Anij, rijjilõk Jon ear lo juon kõrã ekijoñ, “Babil̦on El̦ap,” eo me ej jutak kõn doululin aolep kabuñ ko reriab. Ta eo pijen in ej kwal̦o̦ke? Eto an kabuñ ko reriab jerbal ippãn kien ko an lal̦ in im rejetake er. Bõtab m̦õttan jidik, Jeova enaaj likũt ilo bũruon kien kein bwe ren “kajejjete l̦õmn̦ak eo an.” Ta eo enaaj wal̦o̦k? Kien ko an lal̦ in, ak ‘kiiñ ro joñoul,’ renaaj oktak im ko̦kkure aolep kabuñ ko reriab.​—Rev. 17:1, 2, 16, 17.

¹⁵ Ewi wãween ad jel̦ã bwe epaaktok iien eo naaj ko̦kkure Babil̦on El̦ap? Ñan uwaake kajjitõk in, em̦m̦an ñe jej keememej bwe jikin kweilo̦k in Babil̦on ilo iien ko etto ear bõk kõjparok jãn reba eo el̦ap etan Upretis. Bokin Revelesõn ej keidi aolep milien ro me rej rejetake Babil̦on El̦ap ñan “dãn ko” me rej kõjparoke. (Rev. 17:15) Bõtab ear bar kwal̦o̦k bwe dãn ko renaaj “m̦õrã,” men in ej kwal̦o̦k bwe elõñ iaan ro me rej rejetake doululin kabuñ ko reriab, enaaj jako aer rejetake. (Rev. 16:12) Rainin, em̦õj an jino jejjet kũtien kanaan in kõnke elõñ armej em̦õj aer ilo̦k jãn kabuñ ko aer im jino kappok kilen kõm̦adm̦õde apañ ko aer ilo bar juon jikin.

16. Ewi wãween ad bõk tokjãn jãn ad mel̦el̦e kanaan ko kõn an kar ejaak United Nations im an Babil̦on El̦ap naaj bõk ko̦kkure?

¹⁶ Ewi wãween an kanaan kein jipañ kõj? An kar ejaak United Nations im an lukkuun lõñ armej ro me ejako aer rejetake kabuñ ko reriab, men kein rej kam̦ool bwe jej mour ilo raan ko ãliktata. Meñe dãn ko ilo kõkkar me rej rejetake Babil̦on El̦ap rej m̦õrãl̦o̦k wõt, bõtab ejjab men eo in me enaaj ko̦kkure Babil̦on El̦ap. Ãinwõt kar kwal̦o̦k kake m̦oktal̦o̦k, Jeova enaaj likũt ilo bũruon ‘kiiñ ro joñoul’—ak kien ko an lal̦ in me rej rejetake United Nations—ñan “kajejjete l̦õmn̦ak eo an.” Ilo jidimkij, kien kein renaaj ko̦kkure aolep kabuñ ko reriab, im men in enaaj lukkuun kailbõk aolep armej ro ilo lal̦ in.d (Rev. 18:8-10) An Babil̦on El̦ap naaj bõk ko̦kkure enaaj lukkuun l̦ap an jelõt aolepen lal̦ in im emaroñ kõm̦m̦an bwe jen iioon wãween ko reppen, meñe ãindein ak ewõr ruo un ko unin an armej ro an Jeova Anij naaj lañlõñ ilo iien en̦. Babil̦on El̦ap, eo me ej ri-kõjdat eo an Anij me eto an pãd enaaj jako ñan indeeo, im m̦õttan jidik naaj lo̦mo̦o̦ren kõj jãn jukjukun pãd in enana!—Luk 21:28.

JELM̦AE ILJU IM JEKL̦AJ ILO PERAN

17-18. (1) Ewi wãween jemaroñ wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõkajoor tõmak eo ad? (2) Ta ko jenaaj kõnono kaki ilo katak eo tok juon?

¹⁷ Daniel ear kanaan bwe enaaj “l̦apl̦o̦k jel̦ãl̦o̦kjen̦” eo em̦ool, im em̦õj an lukkuun wal̦o̦k men in! Em̦õj kwal̦o̦k ñan kõj ta mel̦el̦ein kanaan ko ilo raan kein ad. (Dan. 12:4, 9, 10) An lukkuun jejjet im m̦ool kanaan kein rej kõm̦m̦an bwe en m̦wilal̦l̦o̦k ad kautiej Jeova im Naan eo an. (Ais. 46:10, UBS; 55:11) Kõn men in, wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõkajoor tõmak eo am̦ ikijjeen am̦ niknik ilo am̦ katak Baibõl̦ im jipañ ro jet bwe ren ejaak juon kõtaan em̦m̦an ippãn Jeova. Enaaj kõjparok aolep ro rej lukkuun lõke e, im enaaj lel̦o̦k ñan er “aenõm̦m̦an eo el̦ap” im ejjãmin jem̦l̦o̦k.​—Ais. 26:3, UBS.

¹⁸ Ilo katak eo tok juon, jenaaj kõnono kõn kanaan ko kõn eklejia eo an Kũrjin ro ilo raan ko ãliktata. Ãinwõt ad nãj katak, kanaan kein rej bar kam̦ool bwe jej mour ilo raan ko ãliktata. Jenaaj etali kein kam̦ool ko jet me rej kwal̦o̦k bwe Jesus—Kiiñ eo ad—ej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im tõl ri-kal̦oor ro an me retiljek.