Грчката православна црква — поделена религија

ОД ДОПИСНИКОТ НА РАЗБУДЕТЕ СЕ! ВО ГРЦИЈА

ЗА ИСКРЕНИТЕ луѓе кои го сакаат Бог и вистината и кои имаат длабоко почитување кон неговото обожавање, моменталната ситуација во Грчката православна црква во Грција, благо речено е ужасна. Жалосниот недостиг на единство, насилните конфронтации помеѓу завојуваните фракции на црквата, поплавата од бесрамни морални скандали и неспособноста на една религија која себеси се опишува како „единствената вистинска црква Божја“ да даде духовно водство — сето тоа предизвикува многу Грци да се разочараат и да чувствуваат одвратност кон неа.

Обичните луѓе се фрустрирани, па дури и разбеснети поради ваквата состојба. Еден универзитетски професор, пишувајќи во еден водечки грчки весник, се жали: „Грчката црква е растргната од една криза која е без преседан по својот интензитет и трајност, која го доведува во прашање авторитетот [на црквата] и ја поткопува вкоренетата вредност на нејзините институции. За жал, штетата продолжува“.

Како настанала оваа ситуација? Дали блиските врски што ги уживала Грчката православна црква со државата се покажале навистина корисни? Каква е иднината на овие односи помеѓу црквата и државата? Каква алтернатива постои за луѓето кои го бараат вистинското, обединето собрание на Христос? Ајде да ги испитаме фактите и да видиме што има да каже Библијата во врска со тоа.

Борба за власт

Кога во текот на 1967-74 година над Грција владеела воена диктатура, таа активно се мешала во работите на Грчката православна црква со цел да ја утврди сопствената власт. Во обидот да преземе потполна контрола, воената хунта го распуштила претходно избраниот Свет синод — највисокото извршно тело на Грчката православна црква — и поставила свој синод, „според заслуга“, како што бил наречен. Кога во 1974 година била обновена демократијата, владејачкото тело на црквата повторно било избрано според својата Канонска повелба. Според тоа, епископите кои биле дел од синодот поставен од страна на хунтата, биле симнати и заменети со други.

Меѓутоа, еден нацрт-закон на владата кој бил донесен во 1990, им дал право на отпуштените епископи да ги повратат своите положби со тоа што ќе апелираат до световните судови и на крајот до највисокиот административен суд, Советот на државата. Тројца од тие свештеници го сториле токму тоа и, на крајот, ги добиле своите судски случаи. Денес, како резултат на тоа, три одделни православни архиепископски диецезии во Грција имаат по два епископа — еден кој е официјално признат од Грчката православна црква и еден кој е официјално прифатен од Советот на државата.

„Завојувани христијани“

Откако претходно отпуштените епископи повторно ги повратиле своите положби, тие апсолутно одбиваат да го признаат постоењето на другите епископи кои се поставени од официјалната црква. Освен тоа, секој од нив има мноштво следбеници на „религиозни фанатици“ — како што ги опишал еден весник — кои се горливо гласни во поддржувањето на делото на нивниот епископ. Оваа ситуација предизвикала вжештени и напнати реакции, а телевизиските екрани ширум земјата покажувале сцени на насилство, прикажувајќи мноштво такви „завојувани христијани“ како насилно влегуваат во црквите, разбивајќи религиозни икони и напаѓајќи ги свештениците и верниците од спротивните фракции. Во повеќето вакви случаи, за да биде вратен мирот морала да интервенира специјална полиција. Настаните достигнале кулминација во октомври и ноември 1993 во црквите лоцирани во богатата населба на Атина, Кифисија, а подоцна во јули и декември 1994 во градот Лариса, додека бунтовни сцени на слеп религиозен фанатизам ја шокирале јавноста на Грција.

Најнасилните судири се случиле на 28 јули 1994, за време на хиротонисувањето на Игнациј, епископот на Лариса поставен од Светиот синод. Прикажувајќи го ударниот наслов „Лариса станува бојно поле за новиот епископ — оживеан е средниот век“, весникот Ethnos известил: „Само еден термин одговара: среден век. Како инаку може некој да ги опише сите работи што се случија вчера во Лариса, . . . улични борби, бунтовни судири, физички повреди?“

После неколку седмици, противниците се нафрлиле врз автомобилот на епископот Игнациј, „користејќи железни шипки и палки, после свирепа хајка“. Еден новинар се прашувал: „Зарем е возможно некој да верува дека злосторниците кои се вклучени се исполнети со христијански чувства кога, истовремено, нивниот фанатизам ги води до тоа да вршат дела слични на гангстерите, дела на насилство кои би можеле да предизвикаат смрт? . . . А тие дела се поттикнувани и допуштени од проминентни водачи на црквата“.

Ситуацијата станала уште полоша за време на божиќната сезона. Осврнувајќи се на трауматските настани од 23-26 декември 1994 во Лариса, весникот Eleftherotipia напишал: „Тоа беше срамен Божиќ во Лариса, каде што уште еднаш, долгиот, развлечен конфликт ја упропасти [прославата]. . . . Додека црковните ѕвона го најавуваа раѓањето на Христос, полициските палки паѓаа врз главите на ‚праведните и неправедните‘. Немири, судири, тиради на клетви и апсења ги заменија срдечните божиќни честитки и благослови во дворот на црквата Свети Константин во Лариса. . . . Демонстрациите [против Игнациј] брзо се претворија во вербални навреди, а потоа и во судири со полицијата. . . . Тие го претворија дворот на црквата во бојно поле“.

Како реагирале луѓето на тоа? Еден православен човек коментирал: „Не можам да разберам како можат луѓе кои се декларираат за христијани, да извршат такви дела на насилство за време на свети религиозни празници. Како да одам в црква кога таму сум соочен со ризикот да ме изнатепаат?“ А една оддадена православна жена изјавила: „Сега, после сите тие настани, се плашам да одам в црква“.

Се чини како сето тоа да не е доволно, бидејќи постои поплава од разоткриени морални скандали во кои е вклучена Грчката православна црква. Средствата за јавно информирање постојано откриваат извештаи за декадентниот морал на одредени членови на свештенството — хомосексуални и педофилични свештеници, проневерување на финансиски средства и незаконската трговија со старински предмети. Последново е возможно затоа што многу свештеници имаат неконтролиран, слободен пристап кон ризници со скапоцени икони и други вредни ракотворби.

Колку само оваа ситуација бесрамно ја прекршува силната опомена што им ја дал апостол Павле на христијаните, да не бидат следбеници на луѓе затоа што тоа доведува до „несогласувања“ (НС) и „делење“! (1. Коринтјаните 1:10-13; 3:1-4).

Односите црква-држава — каква иднина?

Уште од зачетокот на грчката држава, Грчката православна црква ја уживала предносната положба да биде доминантна религија. Во Грција досега немало такво нешто како што е одвојување на црквата од државата. Самиот Устав ја гарантира положбата на Грчката православна црква како ‚преовладувачка религија‘ во Грција. Тоа значи дека Грчката православна црква навлегла во сите сектори од јавниот живот, вклучувајќи ја и јавната администрација, правниот систем, полицијата, јавното образование и, практично, секој друг аспект од општеството. Оваа сеопфатна присутност на црквата значела угнетување и неописливи тешкотии за религиозните малцинства во Грција. Иако Уставот гарантира религиозна слобода, кога некое религиозно малцинство се обидува да ги добие своите права, скоро секогаш ќе се заплетка во неодгатлива пајажина од религиозна пристрасност, предрасуда и противење која ја исплел овој однос црква-држава.

Се чини дека во блиска иднина постои неоспорлива можност да се направи ревизија на Уставот. Затоа, веќе се слуша силно барање за одвојување на црквата и државата. Влијателни грчки уставни стручњаци и аналитичари го свртуваат вниманието на проблемите создадени поради оваа тесна врска помеѓу црквата и државата. Тие укажуваат дека единственото можно решение би било строго одвојување на овие два ентитета.

Во меѓувреме, црковните водачи го изразуваат своето негодување за такво евентуално одвојување. Осврнувајќи се кратко на едно осетливо прашање, врз кое неповолно би влијаел таквиот развој во односите црква-држава, еден православен епископ напишал: „Како последица на тоа, дали државата ќе престане да им дава плата на свештениците? . . . Тоа би значело дека многу епархии ќе останат без свештеници“. (Спореди Матеј 6:33.)

Уште една последица од блискиот однос помеѓу црквата и државата во Грција е тоа што Грчкиот закон — во директен конфликт со прописите на Европската унија и со одредбите на Европската конвенција за човекови права, кои ја обврзуваат и Грција — бара во личната карта на сите грчки граѓани задолжително да стои религиозната припадност на секој граѓанин. Непристрасните луѓе бурно приговараат на тоа затоа што членовите на религиозните малцинства обично стануваат жртви на дискриминација. Еден новинар навел: „Овој факт може, најверојатно, да има негативни последици што се однесува до правата на едно религиозно малцинство да може да ја практикува својата религиозна слобода“. Коментирајќи за тоа, весникот Ta Nea напишал: „Државата треба да ги донесува своите одлуки и да издава закони без обѕир на доминантните навики и реакции на црквата за такви работи како што е задолжителното впишување на нечија религија на неговата или нејзината лична карта“.

Нагласувајќи ја итната потреба за едно такво одвојување, Димитрис Цацос, професор по уставно право, како и член на Европскиот парламент, навел: „Црквата [на Грција] мора да престане да доминира во општествениот, политичкиот и образовниот живот. Начинот на кој работи Грчката црква е угнетувачки. Таа е деспот кој владее над нашиот образовен систем и над нашето општество“. Во друго интервју, истиот тој професор рекол: „Црквата има застрашувачка моќ во Грција, која за жал не е ограничена само на нејзиното природно место на безмилосен конзервативизам туку успеала да се вовлече дури и во прогресивниот сектор на грчкото општество. Лично, јас барам одвојување на црквата од државата. Барам православните Грци да бидат ставени на истото ниво и да бидат еднакви со следбениците на другите религии во Грција“.

Вистинските христијани се обединети

Навистина е тешко да се најде обележјето на вистинското христијанство во Грчката православна црква. Исус немал намера во рамките на христијанството да се развијат поделби и расколи. Кога му се молел на својот Татко, молел неговите ученици да бидат „сите едно“ (Јован 17:21). А тие ученици требало да ‚имаат љубов помеѓу себе‘, која требало да биде знак на препознавање на вистинските следбеници на Христос (Јован 13:35).

Единството како да ја заобиколува Грчката православна црква. Меѓутоа, тешко дека тоа е единствен случај во организираната религија денес. Напротив, тоа е карактеристично за поделеноста која ги измачува религиите на т.н. христијанство.

Искрените љубители на Бог увидуваат дека таа жалосна состојба тешко се ускладува со зборовите на апостол Павле упатени до вистинските христијани во 1. Коринтјаните 1:10: „Браќа, ве молам, во името на нашиот Господ Исус Христос, сите вие да зборувате едно и исто, и помеѓу вас да нема делење, туку да бидете соединети во еден дух и во една мисла“.

Да, вистинските ученици на Исус уживаат меѓусебно нескршливо единство. Затоа што се обединети со врската на христијанска љубов, тие немаат политички, секташки или доктринарни разлики. Исус јасно објаснил дека секој ќе може да ги препознае неговите следбеници по „нивните плодови“ или активности (Матеј 7:16). Издавачите на ова списание ве покануваат да ги истражите ‚плодовите‘ на Јеховините сведоци, кои уживаат вистинско христијанско единство како во Грција така и насекаде во светот.

[Слика на страница 31]

Свештеници во судир со полицијата

[Извор на слика на страница 28]

Од книгата The Pictorial History of the World