Премореност — невидена стапица за камионџиите

ОД ДОПИСНИКОТ НА РАЗБУДЕТЕ СЕ! ВО ГЕРМАНИЈА

ДОДЕКА поминуваат часовите, монотоното брмчење на силниот мотор и пиштењето на 14-те тркала по патот се здружуваат за да ја отежнат битката на камионџијата против премореноста. Ознаките на патот бавно поминуваат во светлосниот зрак од фаровите. Одеднаш, приколката се занишува од едната страна спрема другата; почнала да се оддалечува од патот.

Со силно свртување на воланот, возачот го преместува своето 40 тонско возило повторно на патот. Освестен, сфаќа дека нема никакво сеќавање за изминатите неколку секунди. Тој страда од премореност.a

Секој кој се бори против премореност над воланот лесно може за кратко време да задреме. Земајќи ги предвид денешните преполни патишта, тоа може да биде крајно опасно — дури и за другите кои го користат патот. На пример, во Јужна Африка од сите несреќи кои вклучуваат тешки возила што се случиле помеѓу јануари 1989 и март 1994, преку 35 проценти ги предизвикале возачи кои заспале на воланот.

Професор Г. Стокер, истражувач на однесувањето на возачите, во германското списание Fahrschule рекол дека сѐ поголемата премореност води до дремливост и има дејства кои се слични на оние предизвикани од алкохолот. Се разбира, неговите коментари се однесуваат на возачи на сите возила, а не само на камиони.

Причини за премореност

Зошто несреќите поврзани со премореноста се случуваат толку често, кога во многу земји законот препорачува, или дури и пропишува, максимален број часови кои возачот на камион може да ги помине на воланот? За почеток, мораме да гледаме на вкупниот број работни часови на камионџиите што вклучува време поминато не само во возење туку и во вршење на други работи. Тие работни часови честопати се долги и нередовни.

Повеќето камионџии уживаат да гледаат како една задача се извршува од почеток до крај, што значи транспортирање на стоката до муштеријата во какво и да е време. Ефикасноста се мери по поминатото растојание и транспортираниот товар. Работните часови можат да бидат прилично над просекот. Во Германија, повеќето луѓе работат по помалку од 40 часа неделно, додека многу камионџии работат двојно повеќе од тоа.

Во други земји условите не се ништо подобри. Во Јужна Африка, платите се ниски и затоа возачите се обидуваат да ја надополнат својата заработувачка возејќи подолги часови. Извештаите од Индија покажуваат дека, иако транспортните фирми им дозволуваат на возачите доволно време да го завршат своето патување, многу камионџии ја зголемуваат својата заработувачка носејќи додатен товар до повеќе места, што бара повеќе време над воланот. Потоа треба да скратат од спиењето за да бидат во фирмата на време.

Во рамките на Европската унија, користејќи го максималниот број часови кој е дозволен со закон, камионџијата може да потроши над воланот 56 часа неделно. Но, во следната недела, максималниот број часови во возење се намалува на 34. Неговите работни часови, вклучувајќи го и времето поминато во товарење и растоварување, се снимаат со еден апарат за контролирање. Тој извештај овозможува да се провери дали секој возач се држи во рамките на прописите.

Друг фактор кој влијае врз времето поминато на шоферската столица е гледиштето на сопственикот. Неговиот камион претставува скапа инвестиција која мора добро да се употреби, ако е можно 24 часа дневно патувања со товар. Конкуренцијата помеѓу транспортните фирми расте и раководителите ги ставаат возачите под притисок доброволно да работат подолги часови.

Доаѓа до премореност кога работните часови се долги, но исто и кога почнуваат во необично време. На пример, вообичаено е да се започне работа помеѓу еден и четири наутро. Тоа е време кога многу возачи се наоѓаат на најниско ниво и кога нивната концентрација е најслаба. Притисокот се зголемува кога фирмите ја држат стоката на минимум, барајќи испораки ‚токму навреме‘. Тоа значи дека возачот мора да пристигне со товарот во просториите на муштеријата точно во договореното време. Густиот сообраќај, лошото време и поправките на патот можат да предизвикаат одложувања кои возачот мора некако да ги надомести.

И покрај ограничувањата на бројот на часовите кои се дозволени над воланот, случајните проверки од полицијата сѐ уште откриваат прекршување на законот. Според списанието Polizei Verkehr & Technik, „скоро секој осми возач на сите камиони, автобуси и опасни товарни транспортери не се држи за бројот на пропишаните часови за возење и одмор“. За време на една сообраќајна проверка во Хамбург, полицијата открила еден камионски возач кој поминал 32 часа над воланот од својот камион без пауза.

Препознавање на опасноста

Еден возач на долги релации кој 30 години транспортирал меѓународен товар бил запрашан за проблемот со премореноста. Тој забележал: „Гордоста и претераната доверба можат да доведат возачот да ја игнорира измореноста. Така се случуваат несреќи“. Знаците на премореност се наведени во рамката на страница 22.

Препознавањето на раните знаци на предупредување може да спаси животи. Една студија во Соединетите Држави при Одборот за безбедност на националниот транспорт открила една алармантна статистика: Од 107 несреќни случаи во кои биле вклучени само камиони, 62 биле поврзани со премореноста. Оттука, индустријата ѝ придава големо значење на развојот на техничките помагала кои даваат предупредување секогаш кога возачот заспива.

Една јапонска фирма работи на електронски систем кој користи видеокамера која набљудува колку често возачот трепка со очите. Преголем број долги трепкања и еден однапред снимен глас го предупредува за неговата опасна ситуација. Една европска компанија работи на еден апарат кој мери колку рамномерно возилото е управувано. Ако камионот се ниша, во кабината ѕвони предупредување. Меѓутоа, извесно време ќе помине пред да бидат пуштени во производство делотворни помагала.

Спречување на опасноста

Премореноста е непоканет и недобредојден патник скоро во секое возило. Прашање е како да се истера. Некои возачи пијат со литри пијалаци со кофеин, само за да откријат дека премореноста сѐ уште немилосрдно ги следи. Други се свртуваат кон други стимуланси. Не мора да се каже дека тие вклучуваат ризик по здравјето. Во Мексико, некои возачи гризат феферончиња (многу лута пиперка) за да останат будни.

Пред рано тргнување, добро е доволно да се наспие. И од принцип, човек треба да се држи за пропишаниот број часови над воланот. Во Јужна Африка, стручњаците препорачуваат пауза после пет часа возење. При монотоните пространи патишта, возачот треба својот ум да го држи активен и концентриран. Некои возачи слушаат радио или разговараат со други возачи преку CB радио. Еден возач, кој е Јеховин сведок, слуша касети со библиски теми, како што се Стражарска кула и Разбудете се! и пасуси од Библијата. Други предлози можат да се најдат во рамката на оваа страница.

Да се заработи доволно за да се задоволат трошоците на животот станува сѐ потешко и затоа не е лесно да се биде урамнотежен. Некои фирми или раководители ја потценуваат опасноста која стапицата на премореноста ја создава за возачите. Тогаш, секој кој е поврзан со транспортниот бизнис добро ќе постапи ако го има на ум она што досега е научено за премореноста. Освен тоа, возачите честопати имаат корисни предлози од сопствено искуство кое може да им помогне на другите да се борат против дремливоста.

Се разбира, најдобриот начин да останете будни е на телото да му го наплатите данокот кој си го бара: Ако откриете некакви предупредувачки знаци, застанете на следното можно место за одмор и малку поспијте. После тоа, соочете се со предизвикот пак да возите. Немојте да западнете во невидената стапица на премореноста!

[Фуснота]

[Рамка на страница 22]

Знаци на предупредување кои бараат непосредна акција

• Дали Ве печат очите или Ви се спуштаат очните капаци?

• Дали замислувате некои работи или увидувате дека мечтаете?

• Дали Ви се чини дека патот е потесен, што Ве наведува да возите по средната линија?

• Дали Ви фали сеќавање за извесни делови од патот?

• Дали воланот и кочниците ги користите позгрчено од обично?

Ако одговорите со да само на едно од горните прашања, тоа значи дека веднаш Ви треба одмор

[Рамка на страница 23]

На патувања на долги релации

• Спијте доволно

• Немојте да се ослонувате на стимуланси

• Редовно користете паузи за одмор и вежбајте за да се загреете

• Имајте на ум дека монотоните пространи патишта се особено опасни

• Немојте да тргнувате на пат гладни. Обучете се со добри навики на јадење: лесна и здрава исхрана

• Пијте многу течности, но избегнувајте алкохол