Трагачи по возбуда — зошто таа фатална привлечност?

Трагачи по возбуда — зошто таа фатална привлечност?

ВО ЕДНА древна римска арена, возбудените мноштва — 50.000 луѓе — седат во напнато исчекување. Нивното исчекување расте со денови бидејќи насекаде се објавува дека настаните што следуваат ќе предизвикаат „спектакуларни возбудувања што не смеат да се пропуштат“.

Иако магионичарските претстави, пантомимите, кловновите и комедиите сѐ уште ги привлекуваат мноштвата во тамошните театри, настаните во арената се сосема поинакви. Неудобноста на тврдите седишта и грижите од тој ден наскоро ќе бидат заборавени од возбудувањата што го одземаат здивот, кои ќе се одиграат пред очите на гледачите.

Настапуваат пеачите, а по нив излегува свештеник облечен во мантија. Потоа, луѓе што носат темјан одат на чело на поворката од идоли на кои се прикажани богови и божици, подигнати високо за да ги видат сите. Ова остава впечаток дека настаните имаат божествено одобрување.

Колеж на животни

Големата забава треба да започне во секој момент. Најпрво, ноеви и жирафи, кои малку од присутните некогаш ги виделе, се пуштени во арената без да има каде да бегаат. Мноштва вешти ловци со лакови и стрели ги убиваат беспомошните животни, сите до едно, на радост на публиката што е желна за возбуда.

Потоа, пред мноштвата што навиваат се одигрува битка на живот и смрт помеѓу два огромни слона на чии заби се прицврстени долги, остри железни клинови. Се разлева громогласен аплауз кога едно од силните животни паѓа смртно рането врз песокот облеан со крв. Оваа сцена само го отвора апетитот на гледачите за главниот настан што ќе се одигра само неколку минути подоцна.

Главниот настан

Мноштвата желни за возбуда се креваат на нозе кога во арената, среде големата фанфара, излегуваат гладијатори. Некои се вооружени со мечеви и штитови и метални шлемови или со ками, а некои се лесно вооружени и лесно облечени. Додека гледачите навиваат, тие се борат гради в гради, честопати сѐ додека не умре едниот или двајцата. Извештаите покажуваат дека во една прилика биле убиени 5.000 животни за 100 дена. Во друга прилика биле убиени 10.000 гладијатори. Сепак, публиката развревено барала уште.

Криминалците и воените затвореници биле постојан извор на учесници за игрите. Меѓутоа, еден извор наведува дека „тие не треба да се помешаат со групата вешти гладијатори што се бореле со оружје, заработувале големи суми пари и не биле осудени да бидат гладијатори до крајот на животот“. На некои места гладијаторите оделе во посебни школи за да ги научат вештините на борба гради в гради. Под дејство на адреналинот ги обземала возбудата на спортот и неговата фатална привлечност. Потребата да се борат уште еден ден била страст што доминирала со нив. „Се сметало дека некој гладијатор е многу успешен ако во кариерата имал педесет завршени борби пред да се повлече“, заклучува еден извор.

Борба со бикови

Денес светот влегол во еден нов милениум. Но, очигледно е дека многу малку се смирени страстите на големиот број луѓе што се восхитени од ризичните спортови, особено од оние во кои ѝ се гледа в очи на смртта. На пример, веќе со векови борбата со бикови е популарен настан во Јужна Америка и Мексико. Денес цвета во Латинска Америка, Португалија и Шпанија.

Се известува дека во Мексико има околу 200 арени, а во Шпанија повеќе од 400. Една арена во Мексико може да собере 50.000 луѓе. Многу од тие арени се полни до последно место со луѓе што доаѓаат да гледаат како мажите ја испробуваат својата храброст против разјарените бикови. Секое покажување страшливост од страна на борецот со бикови предизвикува незадоволство меѓу мноштвата што се подбиваат.

Сега и жени стануваат матадори, со што заработуваат милиони долари убивајќи бикови. Во едно телевизиско интервју, една матадорка изјавила дека ништо не би можело да ја задоволи нејзината страст за возбуда како моментот кога се наоѓа во арена со некој разјарен бик, и покрај тоа што секогаш е присутна опасноста да биде смртно прободена.

Трката на биковите

„Мноштвото луѓе е наредено во четири реда кај ресторанот Сиксто на улицата Естафета во Памплона, а вревата што се слуша е на ниво на постојано викање“, забележал еден извештај. „Се зборува на повеќе јазици — баскајски, кастилијански, каталонски, англиски“. Мноштвата се собираат рано за да го гледаат настанот. Биковите што се чувале за борба во арена се сместени во торови оддалечени само нешто повеќе од еден километар од арената.

Во утрата кога треба да има борби, вратите на торовите широко се отвораат, при што се пуштаат шест бикови, освен еден што се чува како резерва, кои ќе се борат таа ноќ. По должината на улицата има згради, а пристапот во споредните улици е спречен со барикади. Ова овозможува соодветен премин за биковите да истрчаат до арената, за што ќе им требаат околу две минути, ако сѐ оди добро.

Пред многу години, ризикувајќи да се случи несреќа, луѓето одлучиле да ги испробаат своите вештини и да ги наттрчаат биковите. Секоја година некои сѐ уште се обидуваат да го сторат тоа. Со текот на времето ова станало меѓународен настан. Многу луѓе биле тешко повредени од биковите, а други биле смртно избодени. „Ако мислите дека можете да ги наттрчате“, рекол еден тркач, „многу грешите.“ Според Црвениот крст на Шпанија, во период од 20 години имало „просечно по една повреда од прободување секој ден“. Исто така, секој ден уште на 20 до 25 луѓе им била укажана помош поради разни повреди.

Зошто е оваа фатална привлечност? Еден тркач одговорил: „Тие секунди кога сте таму со биковите, додека трчате покрај нив, ги мирисате, го слушате топотот на копитата и им ги гледате роговите како се движат горе-долу само на неколку сантиметри од вас — е, тоа е она вистинското“. Мноштвата што навиваат ги бодрат тркачите. Дали некои ќе бидат разочарани ако не бидат сведоци на некое смртно прободување или ако некој тркач не биде жестоко фрлен преку грбот на некој разјарен бик што тежи околу 750 килограми? Можно ли е за некои од нив крвопролевањето да ја има истата привлечност што ја имало и за мноштвата во римските арени?

Играње со животот

Освен тоа, има и такви чија страст е да си играат со животот на други начини. Постојат каскадери на мотори што ѝ гледаат в очи на смртта и добиваат сериозни повреди прескокнувајќи скок над 50 автомобили паркирани еден до друг или над неколку големи патнички автобуси или, пак, преку некој широк кањон. Еден таков каскадер известил дека има 37 скршени коски во своето тело и дека бил во кома 30 дена. Тој рекол: „Скршените коски или раце веќе не ми значат ништо . . . Имав дванаесет големи отворени операции за поврзување на скршените коски. Тогаш Ве отвораат и Ви ставаат плочка или шраф. Мислам дека ми имаат ставено околу триесет и пет или четириесет шрафови за да ми ги прицврстат коските. Нонстоп сум по болници“. Во една прилика кога се повредил при еден тренинг, не можел да се обиде да прескокне преку неколку автомобили и мноштвата луѓе свиркале за да го покажат своето разочарување.

Многу трагачи по возбуда учествуваат во екстремни спортови, вклучувајќи и акробации во кои ѝ се гледа в очи на смртта, како што се: искачување по фасадите на градските облакодери без да се носи безбедносна опрема, скијање на даска по стрмни планини високи 6.000 метри, банџи џампинг од високи кули и мостови, спуштање со падобран од авион додека човек е врзан за грбот на друг скокач или, пак, искачување по стрмни карпи покриени со мраз само со еден пар мали секирчиња во рацете. „Сметам на тоа дека ќе губам тројца до четворица пријатели секоја година“, се жалела една планинарка што се искачува по карпи со мраз. Ова се само некои акробации со кои ѝ се гледа в очи на смртта, кои станале популарни во светот на спортот. „Шансата дека ќе се дојде до несреќа е она што ги прави екстремните спортови толку примамливи“, изјавил еден писател.

„Расте популарноста дури и на најекстремните од сите екстремни спортови“, пишувало во списанието U.S.News & World Report. „Серфувањето во воздух, во кое искусни падобранци изведуваат циркузантски спирали и салта на графитни даски за серфување додека слободно паѓаат од висичина од 4.000 метри, не постоеше во 1990; сега тоа привлекува илјадници љубители. А еден спорт познат како BASE џампинг (скокање од згради, антени, мостови и земја), официјално основан во 1980, сега привлекува стотици луѓе, кои се пуштаат со падобран — честопати нелегално и ноќе — од фиксни објекти како што се радиокули или мостови“. Овој спорт веќе одзел десетици животи. „Нема многу повреди во BASE џампинг“, рекол еден искусен скокач. „Или останувате живи или умирате.“

Илјадници луѓе ги привлекува искачувањето по стрмните страни на планините при што ги користат само прстите на рацете и нозете за да се фатат за карпите. Дури и во рекламите на телевизија и во списанијата во кои се рекламира сѐ и сешто, од камиони па до лекови за главоболка, се прикажуваат планинари како опасно висат од стрмните планински провалии стотици метри високо во воздухот, врзани само со тенко јаже. Се известува дека во 1989 околу 50.000 луѓе во Соединетите Држави се осмелиле да учествуваат во овој спорт; неодамна е проценето дека овој фатален спорт привлекува половина милион луѓе. Нивниот број расте во целиот свет.

Во Соединетите Држави, „сѐ поголем број ,обични‘ момчиња и девојки гинат или остануваат инвалиди играјќи необични нови опасни игри“, известило списанието Family Circle. „Серфувањето на автомобил“ — при што човек се искачува на забрзан автомобил излегувајќи низ прозорецот и стои додека автомобилот вози со полна брзина — или стоењето врз лифт што се движи или врз брз воз во метро, одзело многу млади животи.

Дури и величествено високиот Монт Еверест котира високо на списокот, повеќе од кога и да е порано. Планинарите што немаат соодветна обука се спремни да платат цели 65.000 долари за некој да ги одведе до врвот и назад. Од 1953, повеќе од 700 планинари стигнале до врвот. Многу од нив никогаш не се симнале. Некои од телата сѐ уште се таму горе. „Планинарите сега се натпреваруваат да постават рекорди како најмладиот, најстариот и најбрзиот што ќе се искачи на Еверест“, напишал еден новинар. „За разлика од секој друг спорт“, напишал друг, „планинарењето бара неговите учесници да бидат спремни да умрат.“ Мора ли некој да ѝ гледа в очи на некоја несреќа за да докаже дека е храбар? „Храброста не значи да се прават глупости“, предупредил еден долгогодишен планинар. Во тие „глупости“ тој ги вбројува „,авантуристичките турнеи‘ на Монт Еверест на кои одат неискусни планинари“.

И сѐ си оди така. Бројот и видовите на активностите при кои ѝ се гледа в очи на смртта и кои стануваат вообичаени во целиот свет се ограничени само од фантазијата на оние што сакаат да измислат нови такви подвизи. Еден психолог предвидува дека екстремните спортови, во кои учесниците живеат извесно време на работ помеѓу животот и смртта, „ќе станат главни спортови за гледачите и учесниците во 21 век“.

Зошто го прават тоа?

Многу учесници во екстремните спортови го бранат своето учество во акробации со кои ѝ гледаат в очи на смртта тврдејќи дека тоа им е како излез од досадата. Бидејќи им е здодевно од рутинските работи, некои го напуштиле своето работно место и градат нова кариера во светот на екстремните спортови. „Банџи џампингот почна да ми служи како дрога, како начин да свртам нов лист“, рекол некој. „Ќе скокнам и ќе си речам: ,Проблеми? Какви проблеми?‘“ „Тој е долгогодишен спортист што направил 456 скока, вклучувајќи и скокови од Јоземитскиот Ел Капитан, мостот во заливот Сан Франциско и највисоката жичара во светот, која се наоѓа во Франција“, известило едно списание.

Друг учесник во екстремни спортови изјавил: „Времето застанува. Не Ви е гајле за она што се случува во светот“. Трет рекол: „Она што го правиме од задоволство [кое за мнозина вклучува парична награда], повеќето луѓе не би го направиле дури и ако им вперите пиштол во главата“. Списанието Newsweek коментирало: „Сите тие се желни за возбуда“.

Некои психолози направиле опсежно истражување во врска со трагањето по возбуда. Еден од нив ги категоризира трагачите по возбуда како личности од типот Т. ,Тоа Т означува „возбуда“ — преземање ризик, барање стимул, барање возбуда и барање побуда‘. Тој вели: „Има некои луѓе што се држат за заштитната ограда на животот — правилата, традициите. Луѓето од типот Т се пуштаат од заштитната ограда. Тие си создаваат свој живот“. Тој тврди дека истражувањата откриле дека на личностите од типот Т им се случуваат двапати повеќе сообраќајни незгоди отколку на другите. „Сообраќајките се главна причина за смрт кај тинејџерите, честопати затоа што тие се доведуваат во опасна ситуација бидејќи имаат потреба од возбуда“.

Научниците и психолозите признаваат дека не е природно некој да се занимава со спортови што носат висок фактор на ризик од смртност. Тоа што многу луѓе добиле сериозни повреди опасни по живот, а потоа закрепнувале по долг престој во болниците и центрите за рехабилитација за потоа да ги продолжат своите активности со кои ѝ гледаат в очи на смртта, покажува дека не е сѐ во ред со нивната способност за размислување. Сепак, честопати тие се луѓе со многу висока интелигенција.

Експертите не можат со сигурност да кажат што ги тера луѓето што се желни за возбуда да си го ризикуваат животот. Тие укажуваат дека одговорите можеби лежат во мозокот. „Не можете да ги запрете оние што се желни за возбуда“, велат тие, „но можете да се обидете да ги спречите да се изложат на смртоносни ризици. Во најмала рака, сакате да не ги доведуваат во опасност другите луѓе.“

Христијанското гледиште

Христијаните гледаат на животот како на скапоцен дар од Јехова Бог. Кога некој намерно ќе го доведе во опасност својот живот изложувајќи се на непотребни ризици само за да ја покаже својата храброст — да покаже дека е „мачо“ — за да го возбуди мноштвото или, пак, за да ја задоволи сопствената потреба за возбуда, тој всушност покажува презир кон прекрасниот дар на живот што ни го дал Бог. Исус сигурно покажал длабока почит кон својот живот и не го доведувал непотребно во опасност. Тој одбил да го стави Бог на испит (Матеј 4:5—7).

И христијаните имаат обврска да покажуваат почит кон животот. „Еднаш се искачив на една стрмна карпа и не можев да мрднам ниту напред ниту назад “, напишала една христијанка. „Дури и денес се стресувам од тоа колку блиску бев до смртта. Колку само глупава загуба ќе беше тоа!“

,Онаму каде што живеам‘, напишала една млада христијанка, ,младите учествуваат во многу вакви возбудливи спортови. Секогаш се обидуваат да ме натераат да им се придружам. Но, во весниците честопати гледам извештаи за луѓе што умреле или добиле тешки повреди од истите, наводно забавни спортови за кои ми зборуваат младите. Сфаќам дека не би било мудро да го изложам на опасност животот што ми го дал Јехова Бог само за една таква краткотрајна возбуда.‘ Имајте и Вие исти такви здрави мисли и просудување.

[Извор на слика на страница 27]

[Извор на слика на страница 30]

Steve Vidler/SuperStock