ഞങ്ങൾ വ്യക്തി​പ​ര​മാ​യും കൂട്ടമാ​യും ശഠിക്കു​ന്നി​ട​ത്തോ​ളം കാലം, ആ വിവാ​ദ​പ്ര​ശ്‌നം നീങ്ങി​പ്പോ​കില്ല.”—സ്‌പെ​ക്‌ട്രം, അസോ​സി​യേഷൻ ഓഫ്‌ അഡ്‌വെൻറിസ്റ്റ്‌ ഫോറം പ്രസി​ദ്ധീ​ക​രിച്ച ഒരു മാസിക.

“അഡ്‌വെൻറിസ്റ്റ്‌ വിശ്വാ​സം അനിവാ​ര്യ​മായ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു പാഠമാ​യ​തി​നാൽ, ഇതി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള വ്യാഖ്യാ​ന​ങ്ങൾക്ക്‌ തങ്ങൾ അടിസ്ഥാ​ന​മാ​ക്കി​യി​രി​ക്കുന്ന മൗലിക അനുമാ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും വ്യാഖ്യാ​ന തത്ത്വങ്ങ​ളു​ടെ​യും ശ്രദ്ധാ​പൂർവ​ക​മായ ഒരു പുനഃ​പ​രി​ശോ​ധന” നടത്താൻ ഡോ. കോട്രൽ അഡ്‌വെൻറി​സ്റ്റു​കാ​രെ ഉദ്‌ബോ​ധി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. “അന്വേ​ഷ​ണാ​ത്മക ന്യായ​വി​ധി”യുടെ മുഖ്യ ആധാര​ങ്ങൾക്ക്‌ ബൈബി​ളിൽ ഉറച്ച അടിസ്ഥാ​ന​മു​ണ്ടോ അതോ, അതു പാരമ്പ​ര്യ​ത്തി​ന്റെ അസ്ഥിര​മായ മണലിൽ അധിഷ്‌ഠി​ത​മാ​ണോ എന്നു മനസ്സി​ലാ​ക്കാ​നാ​യി ആ ഉപദേ​ശത്തെ പരി​ശോ​ധി​ക്കാൻ ഞങ്ങൾ അഡ്‌വെൻറി​സ്റ്റു​കാ​രെ പ്രോ​ത്സാ​ഹി​പ്പി​ക്കു​ക​യാണ്‌.c അപ്പോ​സ്‌ത​ല​നായ പൗലൊസ്‌ ജ്ഞാനപൂർവം ഉദ്‌ബോ​ധി​പ്പി​ച്ചു: “സകലവും ശോധന ചെയ്‌തു നല്ലതു മുറുകെ പിടി​പ്പിൻ.”—1 തെസ്സ​ലൊ​നീ​ക്യർ 5:21.

തെർതൊസ്‌—പൗലൊ​സി​ന്റെ വിശ്വസ്‌ത സെക്ര​ട്ട​റി

തെർതൊ​സി​ന്റേത്‌ ദുഷ്‌ക​ര​മായ ഒരു ജോലി​യാ​യി​രു​ന്നു. റോമി​ലെ സഹക്രി​സ്‌ത്യാ​നി​കൾക്ക്‌ ഒരു നീണ്ട കത്തെഴു​തി​യ​പ്പോൾ അവനെ തന്റെ സെക്ര​ട്ട​റി​യാ​യി ഉപയോ​ഗി​ക്കാൻ അപ്പോ​സ്‌ത​ല​നായ പൗലൊസ്‌ ആഗ്രഹി​ച്ചു. അതു ദുഷ്‌ക​ര​മായ ഒരു ജോലി​യാ​യി​രു​ന്നു.

പൊ.യു. ഒന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ ഒരു സെക്ര​ട്ട​റി​യാ​യി​രി​ക്കു​ക​യെ​ന്നതു ദുഷ്‌ക​ര​മാ​യി​രു​ന്നത്‌ എന്തു​കൊ​ണ്ടാണ്‌? അത്തരം ജോലി നിർവ​ഹി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌ എങ്ങനെ​യാണ്‌? അന്ന്‌ ഉപയോ​ഗ​ത്തി​ലി​രുന്ന എഴുത്തു സാമ​ഗ്രി​കൾ എന്തെല്ലാ​മാണ്‌?

പുരാ​ത​ന​കാല സെക്ര​ട്ട​റി​മാർ

പുരാതന യവന-റോമൻ സമൂഹ​ത്തിൽ പലതര​ത്തി​ലുള്ള സെക്ര​ട്ട​റി​മാ​രു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ചിലർ ഗവൺമെൻറ്‌ സെക്ര​ട്ട​റി​മാ​രാ​യി സേവിച്ചു—ഔദ്യോ​ഗിക ഓഫീ​സു​ക​ളി​ലെ സർക്കാർ ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ന്മാ​രാ​യി​രു​ന്നു അവർ. ചന്തസ്ഥല​ങ്ങ​ളി​ലെ പൗരന്മാ​രു​ടെ സേവനാർഥം പ്രവർത്തി​ച്ചി​രുന്ന പൊതു സെക്ര​ട്ട​റി​മാ​രും അന്നുണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. സ്വകാര്യ സെക്ര​ട്ട​റി​മാർ (മിക്ക​പ്പോ​ഴും അടിമകൾ) ഉണ്ടായി​രു​ന്നത്‌ സമ്പന്നർക്കാ​യി​രു​ന്നു. കൂടാതെ, മറ്റുള്ള​വർക്കു വേണ്ടി സന്തോ​ഷ​ത്തോ​ടെ കത്തുക​ളെ​ഴു​താൻ സന്നദ്ധരായ സ്‌നേ​ഹി​ത​രു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഈ അനൗ​ദ്യോ​ഗിക സെക്ര​ട്ട​റി​മാ​രു​ടെ പാടവം “ഭാഷയി​ലും രചനാ​രീ​തി​യി​ലു​മോ അവയി​ലേ​തെ​ങ്കി​ലു​മൊ​ന്നി​ലോ ഉള്ള കുറഞ്ഞ അറിവു​മു​തൽ കൃത്യ​ത​യും ഔചി​ത്യ​വും വശ്യത​യു​മുള്ള ഒരു ലേഖനം പെട്ടെന്ന്‌ ഉണ്ടാക്കാ​നുള്ള ഏറ്റവു​മു​യർന്ന കാര്യ​ക്ഷ​മ​ത​വരെ വ്യത്യാ​സ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു.”

സെക്ര​ട്ട​റി​മാ​രെ ആരായി​രു​ന്നു ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌? ഒന്നാമത്‌, വായന​യും എഴുത്തും അറിയാ​ത്തവർ. പുരാതന കാലത്തെ ഉടമ്പടി​ക​ളു​ടെ​യും ബിസി​നസ്‌ കത്തുക​ളു​ടെ​യും ഒടുവിൽ ചില കുറി​പ്പു​കൾ ഉണ്ടായി​രു​ന്ന​ത്രേ. അതിൽ സെക്ര​ട്ടറി, പ്രസ്‌തുത ജോലി തന്നെ ഏൽപ്പി​ച്ച​യാ​ളു​ടെ പ്രാപ്‌തി​ക്കു​റ​വു​കൊ​ണ്ടാ​ണു താൻ ആ രേഖ എഴുതി​യ​തെന്നു സാക്ഷ്യ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രു​ന്നു. ഒരു സെക്ര​ട്ട​റി​യെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രു​ന്ന​തി​ന്റെ രണ്ടാമത്തെ കാരണം ഈജി​പ്‌തി​ലെ തിബ്‌സിൽനി​ന്നുള്ള ഒരു പുരാതന കത്തു വ്യക്തമാ​ക്കു​ന്നു. ആസ്‌ക്ലി​പി​യാ​ഡിസ്‌ എന്ന ഒരു വ്യക്തിക്കു വേണ്ടി എഴുതിയ ആ കത്തിന്റെ ഒടുവിൽ ഇങ്ങനെ എഴുതി​യി​രു​ന്നു: “അദ്ദേഹ​ത്തിന്‌ എഴുതാൻ വേഗത കുറവാ​യ​തി​നാൽ . . . എർമയു​ടെ പുത്ര​നായ എവ്‌മെ​ലിസ്‌ അദ്ദേഹ​ത്തി​നു​വേണ്ടി എഴുതി​യത്‌.”

എങ്കിലും, ഒരു സെക്ര​ട്ട​റി​യെ നിയമി​ക്കു​ന്ന​തിൽ ഉൾപ്പെ​ട്ടി​രുന്ന ഘടകം എഴുതാ​നും വായി​ക്കാ​നു​മുള്ള അറിവ്‌ ആയിരു​ന്നി​ല്ലെന്നു തോന്നു​ന്നു. ജോൺ എൽ. മക്കൻസി എന്ന ബൈബിൾ ഭാഷ്യ​കാ​രൻ പറയു​ന്ന​പ്ര​കാ​രം, “ഒരുപക്ഷേ സുഗമ വായന​യോ​ടുള്ള താത്‌പ​ര്യ​മാ​യി​രു​ന്നില്ല, മറിച്ച്‌ എഴുത്തി​ന്റെ മനോ​ഹാ​രി​ത​യി​ലുള്ള അല്ലെങ്കിൽ ചുരു​ങ്ങി​യ​പക്ഷം അതിന്റെ വെടി​പ്പി​ലുള്ള താത്‌പര്യ”മായി​രു​ന്നു ഒരു സെക്ര​ട്ട​റി​യു​ടെ സേവനങ്ങൾ പ്രയോ​ജ​ന​പ്പെ​ടു​ത്താൻ ആളുകളെ പ്രേരി​പ്പി​ച്ചത്‌. അഭ്യസ്‌ത​വി​ദ്യർക്കു​പോ​ലും എഴുത്ത്‌ ക്ഷീണി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നു, പ്രത്യേ​കി​ച്ചും വളരെ​യ​ധി​കം എഴുതാ​നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​പ്പോൾ. “ഈ പണി” ഒഴിവാ​ക്കാൻ സാധി​ച്ചി​രു​ന്നവർ “സന്തോ​ഷ​പൂർവം അങ്ങനെ ചെയ്‌തി​രു​ന്നു, അതവർ അടിമ​ക​ളെ​യും വിദഗ്‌ധ പകർപ്പെ​ഴു​ത്തു​കാ​രെ​യും ഏൽപ്പി​ക്കു​ക​യാ​ണു ചെയ്‌തത്‌” എന്ന്‌ പണ്ഡിത​നായ ജെ. എ. എഷ്‌ലി​മാൻ പറയുന്നു. മാത്രമല്ല, ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രുന്ന സാമ​ഗ്രി​ക​ളും പ്രവർത്തന സാഹച​ര്യ​ങ്ങ​ളും പരിഗ​ണി​ക്കു​മ്പോൾ സ്വന്തം കത്തുകൾപോ​ലും എഴുതാൻ ആളുകൾക്കു താത്‌പ​ര്യ​മി​ല്ലാ​ഞ്ഞ​തി​ന്റെ കാരണം മനസ്സി​ലാ​ക്കുക എളുപ്പ​മാണ്‌.

പൊ.യു. ഒന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ സാധാരണ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രുന്ന എഴുത്തു​സാ​മ​ഗ്രി പപ്പൈ​റസ്‌ ആയിരു​ന്നു. ആ ചെടി​യു​ടെ കാണ്ഡത്തി​ന്റെ ഉള്ളിലെ മൃദു​ക​ലകൾ നീളത്തിൽ കീറി​യെ​ടു​ക്കു​മ്പോൾ നേർത്ത തണ്ടുകൾ ലഭിച്ചി​രു​ന്നു. ഇത്തരം ഒരടുക്ക്‌ തണ്ടുകൾ ആദ്യം നിരത്തി​യി​ട്ട​ശേഷം അതിനു മുകളിൽ നേരേ കുറുകെ മറ്റൊ​ര​ടുക്ക്‌ തണ്ടുകൾ നിരത്തു​മാ​യി​രു​ന്നു. മർദം ചെലുത്തി ഈ രണ്ടടുക്കു തണ്ടുക​ളും ഒട്ടിച്ചു​ചേർത്ത്‌ “കടലാസ്‌” താൾ ഉണ്ടാക്കു​ക​യാ​ണു ചെയ്‌തി​രു​ന്നത്‌.

അതിന്റെ പുറത്ത്‌ എഴുതുക അത്ര എളുപ്പ​മാ​യി​രു​ന്നില്ല. അതു പരുപ​രു​ത്ത​തും നാരുകൾ നിറഞ്ഞ​തു​മാ​യി​രു​ന്നു. “പപ്പൈ​റ​സി​ന്റെ നാരു​ക​ളിൽ ചെറിയ സുഷി​ര​ങ്ങ​ളു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​തി​നാൽ അതിൽ, പ്രത്യേ​കി​ച്ചും നേർത്ത തണ്ടുകൾക്കി​ട​യിൽ ഉണ്ടായി​രുന്ന ചെറു​ചാ​ലു​ക​ളിൽ, മഷി പടരു​മാ​യി​രു​ന്നു” എന്ന്‌ പണ്ഡിത​നായ ആഞ്ചെലോ പെന്നാ അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ടു​ന്നു. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌, സെക്ര​ട്ടറി നിലത്ത്‌ ചമ്രം​പ​ടി​ഞ്ഞി​രി​ക്കും, എന്നിട്ട്‌ ഒരു കയ്യിൽ പിടി​ച്ചി​രുന്ന ബോർഡിൽ കടലാസ്‌ വെച്ചാ​യി​രു​ന്നു എഴുത്ത്‌. അയാൾക്ക്‌ എഴുത്തു​പ​രി​ചയം കുറവാ​ണെ​ങ്കിൽ അല്ലെങ്കിൽ എഴുത്തു​സാ​മ​ഗ്രി​കൾ അത്ര നല്ലത​ല്ലെ​ങ്കിൽ തൂലി​ക​യോ ഞാങ്ങണ​പ്പേ​ന​യോ പപ്പൈ​റ​സിൽ ഉടക്കി അതു കീറു​മാ​യി​രു​ന്നു. അല്ലെങ്കിൽ എഴുതു​ന്നതു വായി​ക്കാൻ ബുദ്ധി​മു​ട്ടാ​കു​മാ​യി​രു​ന്നു.

മഷി ഉണ്ടാക്കി​യി​രു​ന്നത്‌ കരിയും ഒരുതരം മരക്കറ​യും ചേർത്താ​യി​രു​ന്നു. നീണ്ട കട്ടകളാ​യി വിറ്റി​രുന്ന അത്‌ ഒരു മഷിപ്പാ​ത്ര​ത്തി​ലെ വെള്ളത്തിൽ ചാലി​ച്ചാ​യി​രു​ന്നു എഴുതാൻ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌. തെർതൊ​സി​നെ​പ്പോ​ലുള്ള ഒരു സെക്ര​ട്ടറി ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രുന്ന സാമ​ഗ്രി​ക​ളു​ടെ കൂട്ടത്തിൽ, ഞാങ്ങണ​പ്പേന കൂർപ്പി​ക്കാ​നുള്ള ഒരു കത്തിയും തെറ്റുകൾ മായ്‌ക്കാ​നുള്ള നനഞ്ഞ ഒരു സ്‌പഞ്ചു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. സൂക്ഷ്‌മ​ത​യോ​ടെ വേണമാ​യി​രു​ന്നു ഓരോ അക്ഷരവും എഴുതാൻ. അതു​കൊണ്ട്‌ എഴുത്തിന്‌ വേഗത കുറവാ​യി​രു​ന്നു​വെന്നു മാത്രമല്ല കുറ​ച്ചൊ​ക്കെ ദുഷ്‌ക​ര​വു​മാ​യി​രു​ന്നു.

‘തെർതൊസ്‌ എന്ന ഞാൻ വന്ദനം ചെയ്യുന്നു’

റോമർക്കുള്ള ലേഖന​ത്തി​ന്റെ ഒടുവിൽ കൊടു​ത്തി​രി​ക്കുന്ന ആശംസ​ക​ളിൽ പൗലൊ​സി​ന്റെ സെക്ര​ട്ട​റി​യു​ടേ​തും ഉൾപ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു, അവൻ എഴുതി: “ഈ ലേഖനം എഴുതിയ തെർതൊസ്‌ എന്ന ഞാൻ നിങ്ങളെ കർത്താ​വിൽ വന്ദനം ചെയ്യുന്നു.” (റോമർ 16:22) പൗലൊ​സി​ന്റെ ലേഖന​ങ്ങ​ളിൽ, അവന്റെ സെക്ര​ട്ട​റി​മാ​രിൽ ഒരാ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചു വ്യക്തമാ​യി പരാമർശി​ക്കു​ന്നത്‌ ഈ സന്ദർഭ​ത്തിൽ മാത്ര​മാണ്‌.

തെർതൊ​സി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ നമുക്കു കാര്യ​മാ​യൊ​ന്നും അറിയില്ല. ‘കർത്താ​വി​ലുള്ള’ അവന്റെ വന്ദനത്തിൽനിന്ന്‌ അവനൊ​രു വിശ്വസ്‌ത ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​യാ​യി​രു​ന്നു​വെന്നു നമുക്കു നിഗമനം ചെയ്യാം. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ കൊരിന്ത്‌ സഭയിലെ ഒരംഗ​മാ​യി​രുന്ന അവന്‌ റോമി​ലെ പല ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​ക​ളെ​യും അറിയാ​മാ​യി​രു​ന്നി​രി​ക്കാം. തെർതൊസ്‌ ഒരു അടിമ​യോ സ്വത​ന്ത്ര​നാ​ക്ക​പ്പെട്ട അടിമ​യോ ആയിരു​ന്നു​വെന്നു ബൈബിൾ പണ്ഡിത​നായ ജൂസ്സപ്പേ ബാർബ​ലി​യോ സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. എന്തു​കൊണ്ട്‌? ഒന്നാമത്തെ കാരണം, “പകർപ്പെ​ഴു​ത്തു​കാർ പൊതു​വേ ഈ വിഭാ​ഗ​ത്തിൽ പെട്ടവ​രാ​യി​രു​ന്നു; രണ്ടാമത്തെ കാരണം, . . . അവന്റെ പേര്‌ അടിമ​ക​ളു​ടെ​യും സ്വത​ന്ത്ര​രാ​ക്ക​പ്പെട്ട അടിമ​ക​ളു​ടെ​യും ഇടയിൽ സർവസാ​ധാ​ര​ണ​മാ​യി​രു​ന്നു.” “അതു​കൊണ്ട്‌ അവൻ ‘സജീവ പങ്ക്‌ വഹിക്കാത്ത’ ഒരു വിദഗ്‌ധ എഴുത്തു​കാ​ര​നാ​യി​രു​ന്നില്ല, മറിച്ച്‌ ഏറ്റവും ദീർഘ​വും സ്‌പഷ്ട​വു​മായ ലേഖനം തയ്യാറാ​ക്കാൻ ഈ വിധത്തിൽ പൗലൊ​സി​നെ സഹായിച്ച ഒരു സഹപ്ര​വർത്ത​ക​നാ​യി​രു​ന്നു: ഈ അമൂല്യ​മായ സേവനം സമയം ലാഭി​ക്കാ​നും ക്ഷീണം കുറയ്‌ക്കാ​നും പൗലൊ​സി​നെ സഹായി​ച്ചി​രു​ന്നു.”

തെർതൊ​സി​ന്റെ ഈ സേവനം തീർച്ച​യാ​യും അമൂല്യ​മാ​യി​രു​ന്നു. യിരെ​മ്യാ​വി​നു വേണ്ടി ബാരൂ​ക്കും പത്രൊ​സി​നു വേണ്ടി സില്വാ​നൊ​സും സമാന​മായ വേലയാ​ണു ചെയ്‌തത്‌. (യിരെ​മ്യാ​വു 36:4; 1 പത്രൊസ്‌ 5:12) അത്തരം സഹപ്ര​വർത്ത​കർക്കു ലഭിച്ചത്‌ എന്തൊരു പദവി​യാണ്‌!

റോമർക്ക്‌ എഴുതൽ

സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ പൗലൊസ്‌ കൊരി​ന്തിൽ ഗായൊ​സി​ന്റെ അതിഥി​യാ​യി​രുന്ന സന്ദർഭ​ത്തി​ലാ​ണു റോമർക്കുള്ള ലേഖന​മെ​ഴു​തി​യത്‌. ഏതാണ്ട്‌ പൊ.യു. 56-ൽ, പൗലൊസ്‌ അപ്പോ​സ്‌ത​ലന്റെ മൂന്നാ​മത്തെ മിഷനറി യാത്ര​യി​ലാ​യി​രു​ന്നു അത്‌. (റോമർ 16:23) തന്റെ ലേഖന​മെ​ഴു​താൻ പൗലൊസ്‌ തെർതൊ​സി​നെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചു​വെന്നു നമുക്ക്‌ തിട്ടമാ​യി അറിയാ​മെ​ങ്കി​ലും അവനെ എപ്രകാ​രം ഉപയോ​ഗി​ച്ചു​വെന്നു നമുക്ക​റി​ഞ്ഞു​കൂ​ടാ. ഉപയോ​ഗി​ക്ക​പ്പെട്ട രീതി എന്തായി​രു​ന്നാ​ലും, ആ വേല അനായാ​സം ചെയ്‌ത​താ​യി​രി​ക്കാൻ സാധ്യ​ത​യില്ല. എന്നാൽ ഒരു കാര്യം സംബന്ധി​ച്ചു നമുക്ക്‌ ഉറപ്പു​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കാം: ബൈബി​ളി​ന്റെ ശേഷം ഭാഗ​ത്തെ​പ്പോ​ലെ​തന്നെ, റോമർക്കുള്ള പൗലൊ​സി​ന്റെ ലേഖന​വും “ദൈവ​നി​ശ്വസ്‌ത”മായി​രു​ന്നു.—2 തിമൊ​ഥെ​യൊസ്‌ 3:16, 17, NW.

ആ ലേഖന​ത്തി​ന്റെ എഴുത്തു പൂർത്തി​യാ​യ​പ്പോൾ, അനേകം പപ്പൈ​റസ്‌ താളുകൾ ഉപയോ​ഗിച്ച്‌ തെർതൊ​സും പൗലൊ​സും ആയിര​ക്ക​ണ​ക്കി​നു വാക്കുകൾ എഴുതി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞി​രു​ന്നു. ഈ താളുകൾ മാർജിൻ വശത്തു പരസ്‌പരം ഒട്ടിച്ചു​ചേർത്ത​ശേഷം, സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ മൂന്നോ നാലോ മീറ്റർ നീളമുള്ള ഒരു ചുരു​ളാ​ക്കി​യെ​ടു​ത്തി​രി​ക്കാം. ആ ലേഖനം ശ്രദ്ധാ​പൂർവം ചുരു​ളാ​ക്കി​യെ​ടുത്ത്‌ മുദ്ര​വെച്ചു. എന്നിട്ട്‌ പൗലൊസ്‌, റോമി​ലേക്കു യാത്ര പുറ​പ്പെ​ടാൻ തുടങ്ങു​ക​യാ​യി​രുന്ന, കെം​ക്രെ​യ​യിൽനി​ന്നുള്ള ഫേബയെ അത്‌ ഏൽപ്പി​ച്ച​താ​യി തോന്നു​ന്നു.—റോമർ 16:1, 2.

ഒന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടി​നു​ശേഷം, എഴുത്തു സാമ​ഗ്രി​കൾ ഉണ്ടാക്കി​യി​രുന്ന രീതി​കൾക്കു സാരമായ മാറ്റം വന്നു. എന്നാൽ നൂറ്റാ​ണ്ടു​ക​ളി​ലു​ട​നീ​ളം, റോമി​ലെ ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​കൾക്കുള്ള ആ ലേഖനം ദൈവം പരിര​ക്ഷി​ച്ചു​പോ​ന്നു. പൗലൊ​സി​ന്റെ വിശ്വ​സ്‌ത​നും കഠിനാ​ധ്വാ​നി​യു​മായ സെക്ര​ട്ട​റി​യായ തെർതൊ​സി​ന്റെ സഹായ​ത്തോ​ടെ എഴുതിയ, യഹോ​വ​യു​ടെ വചനത്തി​ന്റെ ആ ഭാഗം ഉള്ളതിൽ നാം എത്ര കൃതജ്ഞ​ത​യു​ള്ള​വ​രാണ്‌!